Kleurwatervallen op zijde
Aanpasbaar bouwen voorkomt
noodgedwongen verhuizing
Ook kleuters wagen
sprong in het diepe
Brilcollecties
modieus en
gevarieerd
Satinelle: pijnloos ontharen
Honing ook voor pittige smaken
MAANDAG 13 NOVEMBER 1989
Van zaterdag 16 december tot 25
februari stelt het Rotterdamse
Museum voor Volkenkunde
(Willemskade 25 Rotterdam) vijf
en veertig Japanse kimono's, van
de 72-jarige meester-
Tsujigahana kimono's:
textielverver Itchiku Kubota
tentoon. Deze kunstwerken, vaak
te mooi en te kostbaar om als
kledingstuk te dragen, zijn
gemaakt volgens de oude
schildertechnieken yuzen en
tsujigahana. ze zijn nog het best
te omschrijven als
kleurwatervallen die over zijde
stromen.
Kubota wordt in Japan als
een meester op het terrein
van het verfraaien van
stoffen beschouwd. Op
jeugdige leeftijd werd hij
geschoold als yuzen-schil-
der. Met deze oude tech
niek worden kimono's met
een kwast beschilderd.
Daarnaast is hij ook bedre
ven in de batik-techniek.
Van zijn hand verschenen
talloze kostuums voor het
traditionele Japanse Noh-
theater.
door
Marij van Donkelaar
Het meest essentiële in zijn
carrière was echter het mo
ment waarop hij, vijftig jaar
geleden, in een museum in
Tokio een stukje textiel onder
ogen kreeg dat volgens de tsu-
jigahana-techniek was be
schilderd. Bij deze methode
worden delen van de te be
handelen stof afgebonden, af
gedekt en telkens in een verf-
bad gedompeld, maar ook het
aanbrengen van inktlynen en
borduursels maken deel uit
van deze zeer arbeidsintensie
ve techniek.
Dat is er waarschijnlijk ook
de oorzaak van geweest dat
het tsujigahana-verven al
voor de 18de eeuw in Japan in
onbruik raakte. Niet alleen
bleven er maar enkele voor
beelden bewaard, ook de lite
ratuur over deze methode is
zeer schaars gebleken. De 22-
jarige Kubota raakte echter zo
geobsedeerd dat hij de rest
van zijn leven bezig bleef met
het herontdekken van deze
geheimen.
Toch bleef hij een praktisch
mens. Ervan overtuigd dat het
onmogelijk en onnodig was
om een eeuwenoude techniek
in de oorspronkelijke vorm
tot leven te brengen, verbond
hij zijn naam aan een deels
herontdekte techniek, in deze
Itchiku tsujigahana wordt, als
basis techniek, uitgegaan van
het afbinden van zijde met ny
londraad en vinyl. Er wordt
gebruikgemaakt van chemi
sche verfstoffen. Een deel van
het aantal verfbaden wordt
bovendien vervangen door
met een kwast verf op de zijde
aan te brengen, zoals bij de
yuzen-methode. Het aanbren
gen van borduurwerk en inkt
lijnen net als het gebruik ma
ken van bladgoud en zilver is
traditioneel. Al is weer min
der orthodox dat hij ook zijde
brokaat (zijde met gouddraad)
gebruikt.
De strenge regels voor het
dragen van kimono's heeft
Kubota wat afgezwakt. Uiter
aard wil hij dat ze worden ge
zien en gedragen. Op de tradi
tionele wijze betekent dat
dagwerk voor een vrouw, die
zich eenmaal aangekleed nog
maar nauwelijks kan bewe
gen. Daarom dragen Kubota's
mannequins sieraden, hoge
hakken en moderne kapsels.
Elke kimono heeft minimaal
veertig verfbaden gehad, wat
telkens een jaar in beslag
nam. Geen wonder dat de prij
zen voor zo'n exemplaar de
100.000 gulden te boven gaan.
De grootste wens van Ku
bota is om zijn reeks Sympho
ny of Light, waarvan hij al
dertig delen maakte en waarin
de wisseling van de seizoenen
wordt verbeeld, met nog eens
dertig kimono's te kunnen
vervolmaken.
Japanse perfectie in zijde.
voor Volkenkunde Rotterdam)
Ir. Albert Smit (rechts) en Jan Boot, hoofd bewonerszaken van de Centrale Woningstichting bij
de tekening van het project aanpasbaar bouwen. De gevels van de huizen, die in hoogte variëren,
worden in twee kleuren uitgevoerd. (foto gpd>
De consument zoekt steeds
meer naar monturen die de ei
gen 'outfit' vervolmaken of
benadrukken. Dat kan, want
de optiekleveranciers hebben
uitgebreide collecties. Om de
keüze wat te vergemakkelij
ken maken de optiekleveran
ciers zelf een selectie, die ze
presenteren onder de naam
'Gezicht '90'. Brillen voor alle
leeftijden en voor beide ge
slachten. Deze selectie is een
weerspiegeling van de diverse
modetrends. Duidelijk blijkt
dat de moderne bril een nuttig
maar vooral ook modieus ac-
Bekende vormen als de
vlinder, het panto-model en
de ronde en (recht)hoekige
bril worden gebracht in eigen
tijdse variaties.Nieuw is het
ovale model, dat fraai mee
loopt met de vorm van het
oog.
De metalen monturen krij
gen geleidelijk meer beteke
nis. Over het algemeen zijn ze
iets verfijnder dan de kunst
stofmodellen. Ook de combi
natie van beide materialen is
populair bij de ontwerpers.
Variaties van metaal, al dan
niet gecombineerd met kunst
stof geven een academische
oogopslag. Wat meer trendy
zijn de ronde en ovale model
len in metaal of kunststof. De
nieuwe zakelijkheid is terug
te vinden in de klassieke vlin
der met opengewerkte zijkan
ten in een gemêleerde blauw
rode kleurstelling. Opvallen
de en gedurfde zijn de montu
ren die qua ontwerp zijn geba
seerd op de jaren vijftig-mo
de.
Kinderen
De kinderbrillen voor de ja
ren '90 zijn flitsend van kleur
en hebben een eigentijdse
vormgeving, ovaal of rond in
kunststof of metaal. En het
belangrijkste: ze kunnen te
gen een stootje. Goudkleurige
decoraties, transparante on
derlijnen en variaties in veer-
aanzetten geven de brillen een
'eigen gezicht'.
Foto onder: kunststofbrillen, rechts de jaren vijf
tig look, links een pantomodél met hoogaangezette
Wonen in een huis dat
volgens de
standaardnormen is
gebouwd, is voor mensen
met een handicap niet
plezierig. Dagelijks
worden ze geconfronteerd
met moeilijk bereikbare
keukenkastjes, te hoge
lichtschakelaars,
drempels, smalle deuren
en voor rolstoelgebruikers
een veel te klein toilet.
Voor deze categorie
bewoners zit er niets
anders op, dan proberen
met een subsidie het huis
aan de handicap aan te
passen nf te verhuizen
naar een woning die voor
hen speciaal is verbouwd.
door
Anne-Marie Risse
Dat laatste betekent dat men
door zijn handicap gedwon
gen wordt de woonomgeving
op te geven en de sociale con
tacten verliest. Indien alle
nieuwbouwwoningen in de
sociale sector volgens andere,
ruimere, normen zouden wor
den gebouwd is zo'n verhui
zing niet meer nodig en kun
nen de huizen met simpele in
grepen aan de specifieke fy
sieke belemmering worden
aangepast.
Na enkele experimenten
van de Nationale Woningraad,
die zich sterk maakt voor het
verbeteren en aanpassen van
huizen voor ouderen en min
der validen, wordt voor het
eerst op grote schaal een pro
ject van aanpasbaar bouwen
uitgevoerd. Eind oktober ging
de officiële eerste paal in de
grond in de Arnhemse nieuw
bouwwijk Rijkerswoerd,
waar de Centrale Woning
stichting 120 huizen bouwt.
Grote tuin
"Het is niet de bedoeling dat
we bouwen om minder vali
den te huisvesten, maar de
huizen hebben extra kwali
teit, meer ruimte. Als mensen
worden geconfronteerd met
een fysieke belemmering
kunnen ze dan toch in hun
huis blijven wonen", legt Jan
Boot, hoofd bewonerszaken
van de woningstichting uit.
"Bij het invullen van de
laatste nieuwbouwwijk van
Arnhem wilden we iets ex
tra's bieden om de woonkwa
liteit te handhaven. Je kunt
energiezuinig of grotere hui
zen bouwen. Maar met het oog
op de vergrijzing hebben we
bewust gekozen voor dit pro
ject".
De aangepaste woningen,
een ontwerp van ir. Albert
Smit van het architectenbu
reau Reijenga Postma Hagg
uit Voorburg, zijn straatge-
richt, een van de uitgangspun
ten van aanpasbaar bouwen.
"De oriëntatie op de openbare
belevingswereld is belangrijk
voor een minder valide", legt
ir. Smit uit, die verheugd is
dat de bewoners van de 120
eengezinswoningen veel ei
gen groen zullen hebben. "De
huizen krijgen gigantisch gro
te tuinen door een zorgvuldi
ge stedebouwkundige opzet,
met minder openbaar groen".
Details
Bij de ontwikkeling van het
plan is niet alleen gekeken
naar de behoeften van bewo
ners die zich met een rolstoel
moeten verplaatsen. Er zijn
ook voorzieningen voor ande
re handicaps als blindheid,
niet goed kunnen zien, be
perkte armfuncties en extra li
chaamslengte. In overleg met
de Gemeenschappelijke Me
dische Dienst zijn kleine de
tails aangebracht die normaal
in een bouwplan niet worden
meegenomen. Zo krijgt het
huisnummerbordje voelbare
cijfers, worden de deurknop
pen vergroot en komt de deur
greep onder het voordeurslot.
De huizen zijn dertig centi
meter dieper dan de stan
daard eengezinswoningen en
hebben daardoor een ruimere
woonkamer. Met het oog op
rolstoelgebruikers zyn er
geen drempels, zijn de deuren
breder en is de entree ruimer.
Hier is ook plaats voor een
plateaulift. "Probleem is wel
dat de trap een lichte bocht
maakt, waardoor de lift een
dure (30.000 gulden) voorzie
ning wordt. Een lift die recht
omhoog gaat is de helft goed
koper", zegt ir. Smit.
Met de Zwitserse bouwer
vanplateauliften is overleg
over dit probleem geweest,
wat resulteerde in een rail-lift,
waarmee de rolstoel gemak
kelijk omhoog wordt getild.
"Alleen is deze innovatie nog
niet in Nederland goedge
keurd", moet de architect
spijtig concluderen. "De Na
tionale Woningraad trekt na
tuurlijk wel lering uit dit soort
experimenten en zal de richt
lijnen moeten aanpassen".
De aangepaste huizen hebben
twee, drie of vier slaapka
mers. De badkamer is groter
dan normaal en kan met de
hoofdslaapkamer als dat no
dig mocht zijn met een schuif
deur worden verbonden. Ook
de deuren van de slaapkamers
kunnen later worden aange
past voor rolstoelgebruik. Met
een eenvoudige ingreep kun
nen ze in een andere draai-
hoek worden geplaatst.
Radiatoren zijn er in de wo
ningen, die over een jaar ge
reed zijn, niet te vinden. Ge
kozen is voor een luchtver-
warmingssysteem met terug
winning van energie. "Voor
deel hiervan is dat de bewo
ners niet bewust hoeven te
ventileren en dat er toch vol
doende ventilatie is met zui
nig gebruik van warmte",
stelt Boot, die niet denkt dat
alleen ouderen en gehandi
capten belangstelling voor de
huizen zullen hebben. "We
moeten nog bewust werven.
Sinds kort hebben we een ex
positie en binnenkort komt
een folder uit.
Een aangepaste nieuw
bouwwoning is niet zoveel
duurder als bouwen volgens
de minimum-normen. Vol
gens Boot gaat het om zo'n
2000 gulden meerkosten. In
de kale huurprijs per maand is
dat nauwelijks te merken. De
huren variëren van 655 gulden
tot 690 gulden.
Vier woningen worden bij
de start van de bouw al aange
past aan de toekomstige be
woners. De berging krijgt de
functie van rolstoeltoilet en in
de tuin komt een extra berg
ruimte. In een huis wordt een
plateaulift aangebracht. Ook
voor de andere woningen
geldt dat de berging in een la
ter stadium een andere ftinc-
tie kan krijgen.
Van het project heeft ir.
Smit geleerd. "De woningen
zijn niet zomaar aan te passen,
omdat de traditionele eenge
zinswoning nog steeds de
slaapkamers boven heeft.
Voor een rolstoelgebruiker,
die bovendien een groter toi
let nodig heeft op de begane
grond, betekent dat de aan
schaf van een lift". Daar zijn
wel subsidieregelingen voor,
maar tussen aanvraag en
goedkeuring gaat veel tijd zit
ten. Voor ir. Smit staat een
ding vast voor nieuwbouw
projecten. "Men zou steeds
meer van de uitgangspunten
van aanpasbaar bouwen moe
ten uitgaan. Het kost eigenlijk
niets meer. Je moet alleen je
minimum-normen wat verho
gen".
Een jaar of tien geleden was
het nog vrij uitzonderlijk, nu
is het heel gewoon: kinderen
die al op vijf- of zesjarige leef
tijd naar zwemles gaan. Ou
ders vinden het steeds belang
rijker dat hun oogappels op
zeer jeugdige leeftijd de
zwemkunst beheersen. Hoe
jonger, hoe beter. Veel kinde
ren hebben het eerste zwem
diploma al ingelijst boven
hun bed hangen tegen de tijd
dat ze gaan schoolzwemmen.
In Nederland wagen jaar
lijks 300.000 tot 400.000 kinde
ren de sprong in het diepe.
Snelle kleintjes halen het A-
diploma in vier maanden. An
deren hebben een of twee jaar
nodig om de schoolslag of het
watertrappelen onder de knie
te krijgen. In de meeste zwem
baden moeten kinderen vier
of vijf jaar zijn voor ze in aan
merking komen voor zwem
les. Jongere spruiten zijn aan
gewezen op hun ouders.
Maar of de kleintjes vier of
zes jaar oud zijn, de eerste
zwemles vinden ze allemaal
even spannend. Niet alleen
omdat ze iets nieuws leren,
maar ook omdat hun vader en
moeder niet meer voortdu
rend in de buurt zijn. De kin
deren krijgen te maken met
een plaatsvervangende vraag
baak en verzorger: de bad
meester.
Ouders met kleintjes die
daarvan een beetje overstuur
raken, mogen tijdens de eer
ste les langs de kant zitten van
het bad. Bij de tweede les is
dat vaak niet meer nodig. Met
een kurkje om het middel lo
pen ze met reuzenstappen
door het water en denken al
niet meer aan hun ouders.
Veel kinderen, weten niet
wat ze zich voor moeten stel
len bij zwemles. De een ziet
zichzelf al van de hoge duik-
plank naar beneden suizen.
De ander ziet er als een berg
tegenop. Om kleuters een
beeld te geven van wat er zoal
gebeurt tijdens de lessen,
schreef Carry Slee 'Morgen
mag ik in het diepe...'. De
voormalige drama-docente
maakte het boekje ter gele
genheid van de jaarlijkse
Sportfondsenclubdag. Afge
lopen juni debuteerde ze met
'Rik en Roosje'. Dagmar Stam
maakte er tekeningetjes bij.
In het voorleesboekje gaat
een vijfjarige tweeling op
zwemles. Iris is nergens bang
voor, Michiel heeft af en toe
zijn bedenkingen. Uiteinde
lijk halen ze samen het A-di
ploma, maar daar zijn heel wat
gebeurtenissen aan vooraf ge
gaan. Zo durft Michiel geen
baantjes te trekken op zijn rug
zonder stiekem achterom te
kijken of de muur al in zicht
is. Hij voelt niet veel voor een
dikke buil op zijn hoofd. Tij
dens een logeerpartijtje ver
tellen opa en oma hoe zij leer
den zwemmen. De tweeling
onderneemt ook een poging
om pop en beer te laten water
trappelen.
'Morgen mag ik in het die
pe...' is niet alleen herkenbaar
voor kinderen die al zwemles
krijgen. Het is vooral voor kin
deren vanaf drie jaar een leuk
en informatief boekje.
Morgen mag ik in het diepe...
Carry Slee en Dagmar Stam,
f9,90.
Mannen mogen dan soms
trots zijn op hun haargroei op
wen is het een onaangenaam
verschijnsel. Ontharen (epile
ren) van de zichtbare huidop
pervlakken behoort dan ook
al sinds vele eeuwen tot de
schoonheidsbehandelingen
waaraan vrouwen zich onder
werpen, of die ze zelf uitvoe-
Voor een apparaat dat zo'n
behandeling zonder pijn doet
verlopen en toch voor een re
delijk lange periode een goed
resultaat oplevert, is dan ook
veel belangstelling.
Satinelle van
Philips is een epilator die met
zes roterende wieltjes de
(been)haren met wortel en al
verwijdert. Dat levert voor
vier tot zes weken 'gladde' be
nen op. Zo'n resultaat is welis
waar geringer dan een specia
listische (niet zelf uit te voe
ren) diathermische of elektro-
lytische behandeling, maar
eens per maand even de Sati
nelle over de benen halen is
makkelijker en goedkoper.
Het apparaatje, dat goed
zicht geeft op wat het doet en
dat heel weinig geluid produ
ceert, kost 149,-.
Honing is niet alleen voor zoe
tekauwen. De firma De Rit in
Zoelen maakt 2 soorten mos
terd, met honing bereid, De
mosterds, een grove en een fij
ne, zijn gemaakt van appela-
zijn, mosterdzaad, zout, ho
ning en specerijen.
Voor de fijne mosterd is al
leen geel mosterdzaad ge
bruikt. De grove bevat ook
zwart mosterdzaad, dat wat
pittiger is.
De mosterds kosten in na-
tuurvoedings- en reformwin
kels ongeveer 2,85.
EINDREDACTIE
HENK HOUTMAN EN
HENRIÉTTE v.d. HOEVEN
Heeft u op het journaal gezien hoe Ien Da-
les de verzamelde pers om zich heen weg
maaide? Wat moest ik vreselijk lachen. We
hebben natuurlijk altijd met graagte geroe
pen dat vrouwen een nieuwe omgangsstijl
meebrengen in de politiek. Haar volstrekt
botte maning aan het adres van de 'heren'
om uit haar blikveld en actie-radius te ver
dwijnen, was beslist nieuw (mannelijke po
litici doen het haar niet na), maar toch niet
zoals bedoeld.
De grote vraag blijft natuurlijk of er wat
in de politiek verandert als er meer vrou
wen komen. In brede zin waarbij ik dan
denk aan een evenwichtige deelname van
vrouwen op alle niveaus - durf ik deze
vraag gerust met 'ja' te beantwoorden. Het
gaat om een cultureel goed dat in de opvoe
ding is vastgelegd, bij ieder individu ver
schillende kan uitwerken, maar zich wèl
weerspiegelt in een totale groep. Over het
geheel genomen zijn vrouwen relatie-ge-
richter, invoelender, minder hiërarchisch
ingesteld. Dat heeft geheid zyn weerslag op
het politieke bedrijf, als er werkelijk een
evenwichtige verdeling
i komt, waarbij liefst ook nog de cri
teria voor 'geschiktheid' worden aange
vuld met meer feminiene eigenschappen
van mannen en vrouwen. Ik heb dus heel
wat noten op mijn zang, maar ja, dat is dan
ook in het belang van goed omgaan met
macht.
Dat puur het 'vrouw-zijn' hiervoor geen
borg staat, heb ik enkele malen aan den lij
ve ervaren. Wat heb ik enkele vrouwen gru
welijk met macht zien knoeien. Volstrekt
arrogant hakten ze om zich heen, ze waren
nog niet binnen of er vielen ontslagen, op
drachten werden bevelen en pogingen tot
overleg waren gedoemd te mislukken.
Akelig is dan dat'dit soort missers van
vrouwen veel meer opvallen dan van man
nen en meer ook aan het vrouwelijke ge
slacht als totaal worden verbonden.
Macht is in onze samenleving een bijzon
der heikel bezit en sommigen hebben daar
onvoldoende oog voor. Arrogant met
macht omgaan straft zichzelf gauw af, want
het beste wapen tegen macht is de groeien
de, onverzettelijke weerstand van de min
der machtigen. Het bekleden van een func
tie met macht maakt de persoon in eerste
instantie kwetsbaar en verdacht. Hij of zij
zal moeten bewijzen geen misbruik te wil
len maken van de macht, anderen niet te
passeren; deze bewijslast ligt by de machti
ge en niet bij de minder machtigen.
Toch willen velen graag macht en dan
krijg je dus zo'n heisa om vrouwen in het
kabinet te hijsen. Je zou toch werkelyk
gaan denken dat er geen capabele vrouwen
bestaan. Om het hardst is bij discussies
over positieve discriminatie van vrouwen
altijd geroepen dat 'kwaliteit' boven alles
gaat, ook boven geslacht. Betekent dat nu
dat het CDA geen vrouwen heeft die beter
zijn dan visvangst-Braks en paspoorten-
Van der Broek? Goed armoedig hoor.
En wat is nu de netto-winst van al deze
heisa? Als je de ministers en staatssecreta
rissen tezamen neemt: nul. We hadden vijf
bewindsvrouwen en er komen er weer vijf.
Nu dus wat meer ministers; een vrouwen
hand is gauw gevuld. En dan te bedenken
dat Van Agt-Den Uyl het in 1981 al beter de
den met zes bewindsvrouwen.
De volgende keer moeten de zaken maar
eens heel anders aangepakt worden. De
probleemstelling was fout; het gaat ge
woon om een evenwichtige verdeling. Dat
moet er geen flauwekul-belofte worden ge
daan van vier vrouwen in een veertienkop-
pige ministerraad, waarbij de toonzetting
is dat vrouwen positieve discriminatie be
hoeven om mee te mogen doen. Onzin, er
zijn meer dan genoeg zéér capabele vrou
wen die willen regen, óók in het CDA. Het
probleem is dus: hoe verminderen we de
positieve discriminatie van mannen? Bij
de volgende verkiezing kan de leuze beter
zijn: 'er moeten zeven mannen in de minis
terraad'. En het is kennelijk nog een hele
kunst om aan zeven acceptabele mannen te
komen, zonder terug te vallen op mensen
die al een keer grof faalden.
Over zeven mannen gesproken, je zal
toch met zoveel mannen getrouwd zyn en
met allemaal moeten vrijen op de momen
ten waarop zij willen. De Amerikaanse man
en negen vrouwen die by Jongbloed en
Joosten aan het woord kwamen, leken zich
er alle tien wel bij te voelen. Je ziet mannen
zichzelf al met veel genoegen projecteren
in de positie van deze Amerikaan, met de
nodige eigendunk vergetend dat ze óók een
van de acht kunnen zijn die hierdoor bui
ten de boot vallen.
Als ik moest kiezen, ben ik toch veel lie
ver een van de negen vrouwen dan dat ik de
seksuele behoefte van negen mannen zou
moeten bevredigen. Het is trouwens wel
een aardige leefvorm voor ouderen (70-
plussers), waar de verhouding 'mannen:
vrouwen' ongeveer 'één:zeven' is. De seks
hoeft dan ook niet meer zo'n zwaarwichtige
relatie-taak te zyn, denk ik. Gewoon gezel
ligheid, onderlinge zorg en 'een arm om je
schouder* in een groep mensen die je lief
zyn.
