Vladimir Horowitz
tornado van de steppen
Toon thuis in het theater
'Letterkunde wordt
als natuurkunde'
Groot pianist op 85-jarige leeftijd overleden
Bonte musical
uitvoering
Tegenstrijdige verhalen rond ruzie Danstheater
PAGINA 10
KUNST
MAANDAG 6 NOVEMBER 1989
door met zijn vingers op ruiten te
tikken, zo fanatiek dat hij er op een
keer dwars doorheen ging en met
bloedende handen naar de dokter
moest worden gebracht.
De liefde voor de piano zou hem
niet meer loslaten. Op 9-jarige leef
tijd kreeg hij zijn eerste lessen op
het conservatorium van Kiev, van
toen vermaarde docenten als Vladi
mir Puchalski, Sergei Tarkowski en
Felix Blumenfeld. Zij maakten hem
vertrouwd met de rijke Russische
pianotradities zoals de beroemde
pianist Anton (niet Artur) Rubin
stein die weer aan hen had overge
dragen. De jonge Volodia (zijn koos
naampje) manifesteerde zich niet
zozeer als een wonderkind, wel als
een buitengewoon begeesterd en-ta
lentvol leerling, die bezeten was van
belcanto-zangers als Caruso en die
zo ongeveer alle opera's uit z'n
hoofd kende.
De Russische revolutie van 1917
zou zijn leven ingrijpend verande
ren. Ondanks een toenemende be
kendheid in eigen land spaarden de
bolsjewieken de bezittingen van
zijn ouders niet. De woning in Kiev
werd geplunderd, en als 13-jarige
zag Vladimir zijn geliefkoosde pia
no letterlijk uit het raam gesmeten,
om op straat in duizend stukken uit
een te vallen. Er is wel eens gespe
culeerd dat dit soort traumatische
ervaringen de oorzaak zijn van zijn
latere depressies.
Dat lijkt een wat mager verhaal, al
stond het vanaf dat moment als een
paal boven water dat hij communis
tisch Rusland zou ontvluchten zo
gauw zich daartoe een kans voor
deed. Toen de eerste revolutie-jaren
er-op zaten en de storm enigszins
was geluwd, lukte het hem een uit
reisvisum te bemachtigen met het
smoesje dat hij bij Artur Schnabel
in Berlijn zou gaan studeren. Een
zwaar bewapende douane-beambte
wist wel beter, wenste hem succes
en voegde er aan toe: „Vergeet uw
moederland nooit". Het was deze
ervaring die bij hem bovenkwam
toen hij in april van dit jaar voor het
eerst zijn geboorteland terugzag
voor een aantal concerten in Mos
kou en Leningrad. Het werd een
dramatisch wederzien. Hij had een
belofte waargemaakt.
Wonder
De jonge Horowitz kwam in het
Berlijn van de jaren twintig als con
certpianist maar moeilijk aan de
bak. Met een stapeltje zwart ver
diende dollars, die hij in zijn schoe
nen uit Rusland had gesmokkeld,
kon hij zich nog een tijdje in leven
houden. Maar allengs begon zijn
nieuwe leven er somber uit te zien.
Hij verkaste naar Hamburg. En daar
gebeurde het wonder.
Nog verkleumd door de winter
kou was hij in zijn hotel terugge
keerd van een wandeling door de
dierentuin, toen een hem onbeken
de man op zijn kamerdeur klopte
met het verzoek of hij binnen een
uur als solist kon invallen in het
Eerste Pianoconcert van
Tschaikowski. Horowitz haastte
De pianist Horowitz in zijn jonge jaren.
verstand, hart en techniek. Die
moeten alle drie gelijkmatig en
even sterk ontwikkeld zijn om god
delijk te kunnen spelen. Zonder
verstand word je een fiasco, zonder
techniek een amateur en zonder
hart een machine".
Van welke kant men het ook be
kijkt, Horowitz zag als geen ander
kans zijn instrument met behulp
van geniale (en vaak zelf bedachte)
klankschakeringen te laten 'zin
gen', door elke noot anders in te
kleuren. Zijn wisselvallige karakter
was daarbij zijn voornaamste lei
draad, en met behulp van zijn onge
ëvenaarde techniek was hij in staat
zijn publiek in staat van vervoering
te brengen. Het beslag voor deze
wonderlijke synthese kan nergens
anders gevonden worden dan in
zijn eigen muzikale bezetenheid.
Een bezetenheid die zo nu en dan
doet vermoeden dat hij met drie
handen speelde, en die hem in elk
geval enig in zijn soort heeft ge
maakt.
Fanatiek
Horowitz werd in 1904 in Kiev gebo
ren, als zoon van tamelijk rijke jood
se ouders. Nog maar amper uit de
wieg raakte hij bezeten van het pia
nospel van zijn moeder. Als 3-jarige
peuter trachtte hij dat te imiteren
LEIDEN/NEW YORK - De
gisteren op 85-jarige leeftijd
overleden pianist Vladimir
Horowitz was bij zijn lange
leven al een legende. Zijn
laatste concert in Amster
dam in 1986 heeft dat eens te
meer duidelijk gemaakt. De
opwinding daarover kende
geen grenzen.
door
Willem Schrama
Horowitz was de duurste, de grillig
ste en meest onverschrokken pia
nist van deze eeuw. Zijn virtuoze, ei
gengereide en hoogromantische
stijl maakte hem .onvergelijkbaar
met ieder ander. Wie pal staat voor
authentieke uitvoeringen, was bij
hem aan het verkeerde adres. Voor
Horowitz is de notentekst niet on
aantastbaar. Integendeel, hij drukte
zijn hele persoonlijkheid op alles
wat zijn vingers aanraakten.
Horowitz heeft zijn zeer aparte
speelstijl ooit in de volgende een
voudige definitie verwoord: „Pia
nospelen bestaat uit drie dingen:
Maarten 't Hart in lezing:
LEIDEN Naar eigen zeggen
stond Maarten 't Hart vrijdagavond
voor de vierde keer in zijn leven op
een preekstoel. De Warmondse
schrijver hield onder de titel 'De op
mars der neerlandici' zijn eerste
Verwey-lezing als gastschrijver aan
de faculteit der letteren. Zijn drie
vorige preekbeurten kon hij zich
vooral herinneren, doordat spoedig
na de lezing de desbetreffende ker
ken werden afgebroken. Op hoop
van zegen stond hij nu in de Pieters
kerk.
Wie een enorme aanval op de let
terenstudie verwacht had kwam
enigszins bedrogen uit. 't Hart
opende met een frontale aanval op
de natuurwetenschappen. Daar
zouden experimenten nuttige en
meetbare resultaten opleveren. De
ze experimenten bleken echter niet
herhaald te kunnen wórden, zodat
de uitkomsten bevestigd noch ont
kracht werden, 't Hart gaf hier een
aantal hilarische voorbeelden van.
Bijvoorbeeld de proef met de gede-
caputeèrde ratten, 't Hart: "Dat
klinkt of alleen het petje van een rat
wordt afgezet, maar nee, de hele
kop gaat eraan". Als het hersenex-
tract van de kop in de hersens van
een andere rat geprikt zou worden,
zou deze hetzelfde gedrag als de
onthoofde rat moeten gaan verto
nen. Helaas, het experiment bleek
niet herhaalbaar, 't Hart vond dat
jammer, al was het alleen maar om
dat, zoals hij ergens gelezen had,
weduwen van door kannibalen op
gegeten zendelingen zich had kun
nen troosten met de gedachte dat
slechts het consumeren van hun
echtgenoot's hersenen reeds beke
ring tot gevolg had. 't Hart meende
dat er veel gesjoemeld werd bij ex
perimenten, om maar de gewenste
resultaten te krijgen.
"Nee, dan de letteren". Volgens
Maarten 't Hart kunnen de experi
menten van de letteren wel gecon
troleerd worden en overgedaan. Im
mers, de bestudeerde literaire tekst
blijft altijd hetzelfde en is, wat Geor
ge Steiner noemt, een 'real presen
ce'. Maar volgens 't Hart staat het
menu vopr de neerlandici vast,
sinds in 1930 het eerste literatuur
wetenschappelijke werk verscheen.
"Het voorgerecht is de geslaagd
heid, het hoofdgerecht is de ge
structureerdheid, het nagerecht de
meerduidigheid. Dit alles doortrok
ken van intertekstualiteit". Omdat
naast de wetenschap nu ook de kri
tiek en de literatuur zelf in handen
van neerlandici raakt, wordt letter
kunde straks volgens 't Hart net zo
iets als natuurkunde. Voor en door
elkaar. Amateurlezers komen er
niet meer aan te pas. De gevarieerd
heid van de literatuur zal sterk af
nemen. Het onderwerp van de ro
mans zal de literatuur en de bestu
dering ervan zelf zijn, net als in de
romans van'David Lodge.
Bij het vragenkwartiertje viel
vooral de neerlandicus en criticus
Jaap Goedeguure op. 't Hart zal er
wel om gegniffeld hebben toen
Goedeguure omstandig begon uit te
leggen wat collega Carel Peeters
had bedoeld in zijn inaugurale rede
met de literatuur 'als een waaier van
archimedische punten', wat voor 't
Hart geheel onduidelijk was ge
weest. En vermoedelijk bleef.
EMIEL FANGMANN
Publieksprijs Marjolein Bastin
AMSTERDAM (ANP) De Publieksprijs voor het Nederlandse Boek
is dit jaar toegekend aan de tekenares Marjolein Bastin. Dit is gisteren
bekendgemaakt door de Stichting Collectieve Propaganda van het Ne
derlandse Boek (CPNB). De prijs bestaat uit een bedrag van 15.000 gul-'
den en een bronzen sculptuur van Jeroen Henneman.
De publieksprijs is in 1987 ingesteld en wordt toegekend in diverse
categorieën. Van de 37.025 lezers boven de 16 jaar die dit kteer mee
werkten aan de speciale publieksenquête, sprak ruim 23 procent een
voorkeur uit voor Marjolein Bastin. Op de tweede plaats in de categorie
tekeningen en illustraties' kwam Rien Poortvliet. Bastin en Poortvliet
samen haalden 44 procent van de stemmen, aldus de CPNB. Als derde
en vierde eindigden respectievelijk Peter van Straten en Dick Bruna.
Musicalprogramma door leerlingen van
Thea Ekker-Van der Plas, m.m.v. Ineke
Drabbe en Dinant Krouwel piano, José
Lensen saxofoon, en Gregor Schater bas.
LEIDEN - Niet alleen de Kapel
zaal bleek maar ternauwernood
groot genoeg om alle belangstel
lenden te bevatten, ook op het
podium, waarop behalve de vier
begeleiders ook nog de grote
vleugel, een saxofoon en bas een
plaatsje moesten vinden, was
het een benauwde boel. Nie
mand had er echt last van, ge
concentreerd als men was op
uitvoering en uitvoerenden. In
deze tijd is zingen populairder
dan ooit; je hoeft de knop van ra
dio- of televisietoestel maar om
te draaien of je hoort een soijig,
een chanson of gewoon een lied
je. Het is alleen maar verheu
gend, dat in de zangles de stren
ge scheiding tussen het klassie
ke lied en de andere genres ver
dwijnt.
Wat telt zijn technische vaar
digheden en de artisticiteit om
de verschillende genres uit. te
voeren. En vanzelfsprekend
vraagt een song uit Jesus Christ
Superstar een ander stemgë-
bruik en techniek dan een klas
sieke opera-aria. Aardig, én
soms verrassend was het om te
horen hoe de zangers en zange
ressen vanuit hun eigen stern-
middelen de typische song-stijl
trachten te verwezenlijken,' en
vanzelfsprekend slaagde de een
daar beter in dan de ander. De
bonte mengeling van songs uit
o.a. Westside Story, Chess, Jes
us Christ Superstar, Cats en
Phantom of the Opera werden
na een wat onzeker begin met
plezier gezongen, waarbij een
enkel attribuut zoals een hoed of
petje, of een kattenmaskertje
het geheel verlevendigde.
In de vier songs uit Tell me on
sunday liet Thea 'Ekker horen
wat testvoordracht vermag. De
begeleiding werd voortreffelijk
verzorgd door Ineke Drabbe af
gewisseld met Dinant Krouwel,
sfeervol aangevuld door saxo
foon en bas. Op 29 november
wordt dit programma voor die
familieleden en vrienden die
geen plaats meer konden krij
gen herhaald.
MIES ALBARDA
UTRECHT (GPD) - Wie het con
flict tussen het inmiddels ontslagen
bestuur en de directie van het Ne
derlands Dans Theater wil door
gronden, krijgt te maken met tegen
strijdige verhalen en verschillende
versies van één en dezelfde gebeur
tenis.
Zakelijk leider van het NDT, Ca
rel Birnie, zegt dat het hele pro
bleem terug te voeren is tot een per
soonlijk conflict tussen bestuurs
voorzitter Jan Knopper en hem:
„Knopper ambieert mijn stoel, zo
eenvoudig ligt het", aldus Birnie,
„Onzin", zegt Knopper: „Birnie
heeft een stoel en ik heb mijn eigen
stoel (Knopper is o.m. voorzitter
van de Vereniging van Schouw
burg- en Concertgebouwdirecties
in Nederland) en die bevalt goed".
De reden van het conflict tussen
beide 'partijen' is het verschil van
opvatting over hoe het NDT geleid
moet worden. In een brief die het
bestuur op 26 oktober aan B en W
van Den Haag heeft verzonden,
spreekt het.zijn zorgen uit over de
toekomst van het NDT. Die zorgen
betreffen onder meer de kwetsbaar
heid van de organisatie door de per
soonlijke onmisbaarheid van Bir
nie, die een slechte gezondheid
heeft, de zware combinatie van ar
tistiek directeur en 'huischoreo-
graafen de scheve verhouding tus
sen investeringen in het gebouw
(onlangs is de parkeergarage voor
vier miljoen gulden bij het theater
betrokken, red.) en de financiële
verlangens van dansers en mede
werkers.
Het bestuur zegt in de brief her
haaldelijk aandacht te hebben ge
vraagd voor de organisatie en de
Stamperius krijgt prijs
AMSTERDAM (ANP) - De Annie
Romein-prijs, de tweejaarlijkse lite
raire prijs van het feministisch
maandblad Opzij, is dit jaar toege
kend aan de publiciste Hannemieke
Stamperius. Zij kreeg tevens onder
de naam Hannes Meinkema be
kendheid als romanschrijfster.
De jury, onder voorzitterschap
van Iteke Weeda, is van mening dat
Stamperius en Meinkema „samen
een collectief vórmen, verenigd in
één persoon, dat een zeer breed ter
rein van de letteren bestrijkt". Vol
gens de jury verdient Stamperius
de prijs omdat zij een indrukwek
kende hoeveelheid publicaties op
haar naam heeft staan „die de ont
wikkeling binnen de vrouwenbe
weging tot stut en steun zijn ge
weest en die ontelbare vrouwen
herkenning en stof tot nadenken
hebben geboden".
noodzaak van een rampenplan,
mocht één van de leden van de di
rectie tijdelijk vervangen moeten
worden. „Maar", aldus inmiddels
ex-bestuurslid Pim van Klink,
„voor Birnie was dit onderwerp on
bespreekbaar."
Birnie stelt echter dat hij degene
is geweest die het probleem van zijn
opvolging heeft aangekaart. In een
brief van 3 augustus 1988 zegt hij
het voorstel te hebben gedaan om
zich per 2 april 1990, wanneer hij 65
wordt, terug te trekken als zakelijk
leider. Voorwaarde voor hem was
om dan wel een jaar lang de tijd te
krijgen een opvolger in te werkën.
„Maar", aldus Birnie: „Het bestuur
heeft toen een brief terug gestuurd
waarin stond: wij allen vinden datje
goed functioneert en wij allen vra
gen je om in elk geval nog drie jaar
na je vijfenzestigste aan te blijven."
Pim van Klink zegt, geconfron
teerd met deze opmerkingen van
Birnie, van niets te weten. „Het be
stuur heeft bij herhaling, en op sub
tiele wijze, geprobeerd de moeilijke
materie rond de opvolging van Bir
nie aan te kaarten maar dat is niet
gelukt."
Het verwijt van Birnie dat Knop
per er op uit is zelf zakelijk leider
van het NDT te worden, is volgens
Van Klink pure onzin. Hij wijt dit
'spookbeeld' aan het besluit van het
bestuur om Knopper tijdens de
ziekte van Birnie naar voren te
schuivenom de lopende zaken,
voor zover mogelijk, waar te nemen.
Van Klink: „Al snel bleek dat Birnie
van deze vervanger nog zieker werd
dan hij al was."
Van Klink meldt dat het bestuur
oorspronkelijk al medio september
in een besloten bestuursvergade
ring had geconstateerd dat er op de
ze manier geen toekomst meer voor
di college was weggelegd, en dus al
mentaal afscheid had genomen.
Doel was gefaseerd terug te treden
om de schade voor het NDT zoveel
mogelijk te beperken. Maar dit plan
werd ingehaald toen bleek dat
waarnemers van subsidiënten (ge
delegeerden van WVC en de ge
meente Den Haag) buiten het be
stuur om contact hadden gezocht
met het NDT. Na een gesprek met
Birnie vreesden zij voor de continu
ïteit van de organisatie en hebben
zij voorgesteld dat het bestuur zijn
ontslag zou indienen". Volgens Bir
nie is een nieuw bestuur al bijna sa
mengesteld en wordt er volgende
week vergaderd.
Carré, Amsterdam. Toon Hermans One
Man Show. Teksten en muziek: Toon Her
mans. Voorprogramma: Theater Pittores-
que', mini-musical. Naar ideeën van Mauri
ce Hermans. Met: Maurice Hermans, Gem
ma van Eek, Dick Rienstra e.a. Nog te zien:
elke vrijdag, zaterdag, dinsdag en woens
dag tot en met 9 december. Daarna tournee
door het land.
AMSTERDAM - Wat de magie
van het theater is, zal niemand
ooit kunnen verwoorden. Het is
alleen te ervaren, zoals vrijdag
avond toen Toon Hermans na ja
ren terugkeerde in Carré. Het or
kest zet in met smeuig ritme en
hartverwarmend koper. Het doek
gloeit dieprood op en dan... Toon.
Met een eerste blik van die
twinkelende blauwe ogen brengt
hij zijn publiek van de voorste tot
en met de achterste rij, hoog in de
nok van Carré, in een euforie. De
mensen staan op. Een ovatie.
Toon is even stil en zegt dan al
leen: „Zo zo. Ik ben weer thuis,
heerlijk".
En dat voo'r een Limburgse
ventje dat zo'n vijftig jaar geleden
wat geld leende om in datzelfde
theater, in een kale kleedkamer
auditie te kunnen doen.
Amper vijf jaar geleden begon
Toon aan een soort afscheidstour-
nee. Hartklachten onderbraken
die onderneming, maar als herbo
ren brengt hij nu, bijna 73, een
show die de vergelijking met veel
van zijn oude werk glansrijk kan
doorstaan.
Toon vult geen hele avonden
meer. Hij laat zijn optreden voor
af gaan door een programma dat
zijn zoon Maurice speciaal
schreef voor de serie in Carré.
Een feestelijke hommage, een
kleurrijke collage, opgebouwd
uit bekende en onbekende lied
jes, grappen en anecdotes van en
over Toon.
Samen met ex-popzangeres
Gemma van Eek, zanger/acteur
Dick Rienstra en de mime-sters
Miriam. Slewe en Oetie Wijzen
beek zorgt Maurice onder regie
van zijn vader voor een goed
ogende en smakende hors d'oeu-
het wordt gebracht.
Het ademt de sfeer zoals Toon die
vroeger kende van de kermis in
Sittard waar hij dat reizende cir-
cusje zag, met die clowns die hem
het gevoel gaven 'dat' ook te wil
len. Dat klassiek circus-achtige
dat ook zo typisch bij Carré hoort.
Toch vindt Toon het theater
een bezigheid die hooguit leuk is
voor de avonduren. Dat klinkt
vreemd voor iemand die nu al zo
legendarisch is, dat hij nauwe
lijks reclame nodig lijkt te heb
ben om de theaters vol te krijgen.
Maar wie goed kijkt hoe Toon
werkt, kan niet anders dan vast
stellen dat alleen met een derge
lijke afstand tot het werk, dit ni
veau kan worden bereikt.
Op het toneel staat geen blinde
bezetene, maar een kunstenaar
die zichzelf zo in de hand heeft,
dat hij bijna achteloos en zelfs vol
verbazing allerlei moois uit de
kast haalt voor wie maar kijken
wil. Juist het plezier daarin, de
bezieling van het doen, straalt van
Hermans af. Daarin schuilt zijn
geheim.
HANS VISSER
zich naar de concertzaal, waar het
gedeelte vóór de pauze zojuist was
beëindigd. Hij had slechts enkele
minuten om in te spelen. Wat daar
na gebeurde* zou je z'n grote door
braak kunnen noemen. De dirigent,
Eugen Pabst, raakte vanaf de eerste
soli zo gebiologeerd door de donde
rende staccato's die vanuit die lan
ge, lijzige vingers over het klavier
rolden, dat hij half gehypnotiseerd
van zijn muzieklessenaar afstapte
om het pittige stuk enigszins ver
bouwereerd uit te dirigeren. De re
censenten hadden het niet meer.
„Sinds Caruso heeft Hamburg niet
meer zo'n ontdekking gedaan",
schreef er één.
De wereld lag nu voor hem open.
Hij reisde door geheel Europa, en
belandde al gauw in de Verenigde
Staten waar hij op vrijwel identieke
wijze ieders respect afdwong. Dat
was op 12 januari 1928 in Carnegie
Hall in New York. Wederom het
Eerste Pianoconcert van
Tschaikowski, nu met het New
York Philharmonic Orchestra, on
der leiding van de eveneens in Ame
rika debuterende Britse dirigent Sir
Thomas Beecham. Een nogal arro
gante man, die er kennelijk op uit
was deze tot nog toe vrij onbekende
Russische solist beentje te lichten.
Hij heeft het geweten.
Beecham, die indruk wilde ma
ken door het stuk zonder partituur
te dirigeren, gaf een tempo aan dat
voor een niet al te groot pianist nor
maliter niet was vol te houden. Ho
rowitz begreep het strijdsignaal en
gaf de dirigent een koekje van eigen
deeg. Als een orkaan sprintte hij un
der diens leiding weg en bracht hem
daarmee zo. in moeilijkheden dat
het orkest een volle maat te laat ein
digde. Beecham stond voor schut,
en Horowitz werd vanaf dat mo
ment in de VS 'de tornado van de
steppen' genoemd. Arrogant als hij
was, zou hij enkele dagen later in
een interview verklaren: „Mis
schien dat we elkaar achteraf in een
restaurant hadden kunnen tegenko
men, maar in elk geval niet meer tij
dens het concert".
Wanda
Tijdens zijn triomftochten door de
VS maakte Horowitz kennis met
Sergei Rachmaninow, die in hem al
gauw de ideale vertolker van diens
Derde Pianoconcert vond („hij
spéélt het niet, hij verslindt het!").
In 1932 kwam hij in aanraking met
de vermaarde dirigent Arturo Tos-
canini. Uit die periode dateren van
beiden nog steeds befaamde gram
mofoonplaatopnamen van
Tschaikowski's Eerste Pianocon
cert en het tweede van Brahms. Dit
muzikale onderonsje bleef voor Ho-
vrowitz niet zonder gevolgen: hij
■trouwde in 1933 met Toscanini's
dochter Wanda. Een sprookjeshu
welijk werd het niet, maar de grilli
ge en vaak aan diepe depressies en
maagklachten lijdende Horowitz
heeft veel aan haar te danken. In de
tv-film 'The last romantic' was dit
jaar nog te zien hoe de norse Wanda
ook anno 1986 haar excentrieke
Vladimir Horowitz aan het eind va
echtgenoot als een strenge moeder
in toom houdt.
Zij zou hem meer malen voor op
name in een psychiatrische inrich
ting hebben behoed. Vladimirs
biseksualiteit maakte de zaak er
ook al niet gemakkelijker op. In
1949 kwam het tot een scheiding,
maar in 1953 herenigden zij zich
weer. Sindsdien schijnt er sprake te
zijn van een soort driehoeksverhou
ding met zijn secretaris annex pfi-
vé-chaüffeur.
Hoe dan ook, de depressies zijn er
grotendeels de oorzaak van geweest
dat hij zich driemaal een lange pe
riode niet op het podium zou laten
zien. Zijn eerste inzinking dateert
van halverwege de jaren dertig, vlak
voordat hij zich definitief in Ameri
ka zou gaan vestigen. Hij gaf in die
periode zijn eerste en laatste con
certen in Nederland (o.a.- met het
ConcertgebouwoOrkest onder lei
ding van Bruno Walter.
In 1953, na zijn zilveren jubileum
als concertpianist, kondigde zich
een tweede periode van bezinking
aan. „Het publiek hoort alleen maar
hoe snel ik octaven kan spelen",
klaagde een zieke en doorgedraaide.
Horowitz. Hij zou twaalf jaar geen
concerten meer geven. Hij veran
derde van platenmaatschappij (van
RCA naar CBS) en liet bij hem thuis
opnamen maken van minder pu
blieksgerichte werken, die hem zo
n zijn leven.
lief 'waren (Scriabin, Scarlatti, de
menti).
Terugkeer
In 1965 sprak een buurjongetje hem
aan met de woorden: „Ik heb ge
hoord dat u zo'n beroemd pianist
bent". Horowitz besefte dat een
nieuwe generatie hem nog niet ken
de en keerde terug naar de grote
concertpodia. En hoe. Op 9 mei 1965
maakte hij zijn come-back in Carne
gie Hall met het Derde Pianocon
cert van Rachmaninow. Wederom
het New York Philharmonic Or
chestra, nu onder leiding van Euge
ne Ormandy. Voordat de kaartver
koop begon bracht een schare van
ongeveer 1500 fans de nacht door
voor de kassa. Na het concert kwa
men de voorste rijen uit pure ver
rukking het podium op.
Vier jaar later was het wederom
mis. Horowitz kreeg elektroshock-
behandelingen en liet zich tot 1974
niet zien. Toen hij daarna weer tour
nees door de V.erenigde Staten
maakte, bleek zijn spel eigenge-
reider dan ooit, wat intimi toeschre
ven aan een stabielere conditie van
lichaam en geest. In 1982 concer
teerde hij voor het eerst sinds jaren
weer in Europa, in de Londense
Royal Festival HalL- Er was nog
even sprake van een aansluitend
concert in Amsterdam, maar zijn
alert reagerende Nederlandse be
wonderaars konden al gauw hun in
allerijl gekochte kaartjes weer in
klinkende munt inwisselen, want
het door Horowitz gewenste gage
bleek niet op te brengen.
Toch bleek hij in de daarop vol
gende periode actiever dan ooit. Hij
gaf vorig jaar concerten in Parijs,
Milaan, Londen, Berlijn, Hamburg
en zoals gezegd na een afwezig
heid van zestig jaar in de Sow-
jetunie. Er verschenen maar liefst
drie nieuwe langspeelplaten van
hem (het concert in Moskou en twee
in zijn Newyorkse woning opgeno
men albums), die een verrassend
licht wierpen op zijn ontwikkeling
van de laatste jaren.
Superster
Zijn eisen rond zijn concerten heb
ben hem niet geliefd gemaakt bij de
organisatoren van zijn optreden. Hij
hield er irritante superster-trekjes
op na. Sommige puristen van naam,
die krampachtig vasthouden aan
het spelen-wat-er-staat, hebben niet
geschroomd hem een 'opgefokte
circusartiest' te noemen vanwege
zijn zo nu en dan topzware expres
sie en uit hun verband gerukte fra
seringen. Harold C. Schonberg, de
vermaarde muziekrecensent van de
New York Times, zag het anders:
„Supersterren zijn supersterren
omdat ze het publiek iets geven dat
anderen ze niet kunnen geven". En
aan die waarheid valt, zeker wat Ho
rowitz betreft, niet te tornen.
