Een eiland vol sluipwegen
Hoe Jersey langzaam veranderde in een belastingparadijs
Masson heeft nog steeds een firma op Jersey
ZATERDAG 4 NOVEMBER 1989
EXTRA
PAGINA 33
De wereld telt zo'n 50 belastingpara
dijzen. Het zijn vooral kleine staatjes
en zonnige eilandjes die koketteren
met hun milde en liberale klimaat.
Honderdduizenden papieren
(schijn)firma's en gevelondernemin
gen hebben zich in die verschillende
landjes gevestigd. Ze worden - le
gaal en illegaal - voor de meest uit
eenlopende doeleinden gebruikt.
Voor het wegwerken van zwart geld
bijvoorbeeld. Voorvluchtgeld van
mensen en bedrijven. Voor steek
penningen die het daglicht niet mo
gen zien. Voor maffia- en drugsgel
den. Voor gokwinsten. Voor het ver
sluieren van illegale transacties. Of
gewoon voor het ontlopen van een te
hoge belastingdruk thuis. De laatste
vijftien jaar is het zelfs bijna een vorm
van massatoerisme geworden, waar
aan ook Nederlanders driftig mee
doen. Europa herbergt verschillende
belastingparadijzen, ook binnen de
EG. Hoewel 1992 nadert, menen ze
hun uitzonderingspositie te kunnen
behouden, zo leert een rondreis
langs deze oorden. Die reis begint op
het Britse Kanaaleiland Jersey, en
wordt de komende weken in Extra
vervolgd.
door Rien Robijns
Vanaf de boot uit Saint Malo biedt Jersey
al snel de aanblik van behaaglijke wel
vaart. Links blinkt het uit de tv-serie Ber
gerac bekend geworden haventje van St.
Aubin proper in het zonlicht. Recht voor
uit komen de pittoreske oud-Engelse
huizen en straatjes van de hoofdstad St.
Hellier naderbij. Rechts dobberen hon
derden jachten. En boven op de heuvels
steken luxueuze villa's over de randen
heen.
De vele honderden toeristen, die in de
loop van de ochtend van de veerboot
stromen, worden bijna vanzelf de knusse
binnenstad van St. Hellier in gezogen,
waar in een bijna onafgebroken rij win
kels een overdadige luxe is samenge-
stouwd. Het is dringen geblazen. De
tassen en portemonnees gaan open. In
razend snel tempo worden shirts aange
past, horloges betast, goud en diamanten
gewogen. Men loopt elkaar in begeerte
bijna onder de voet.
Kopen maar: camera's en lenzen uit Ja
pan, parfums uit Frankrijk, horloges uit
Zwitserland, radio's en televisies uit alle
werelddelen, whisky uit Schotland. Al
les belastingvrij. Met dikke rode viltstif
ten is de btw op de prijskaartjes doorge
streept. Tot laat in de avond is St. Hellier
één reusachtige taxfree-shop.
Stormachtig
Het is een van de trekpleisters van het ei
land. Maar minstens even opvallend
wordt het straatbeeld beheerst door alle
mogelijke financiële instellingen die zich
in statige kantoorpanden hebben geves
tigd. De waarlijk stormachtige ontwik
keling in deze sector is in één oogopslag
af te lezen in het gebouw van de Kamer
van Koophandel. Daar hangen direct bij
de ingang reusachtige grafieken waarin
de opkomst van Jersey als financieel
centrum wordt weerspiegeld. We zien
scherp naar boven lopende diagonalen,
die aangeven dat het eiland op het ogen
blik 100 banken, 160 verzekeringsmaat
schappijen, 60 trustkantoren en duizen
den beleggingsfondsen herbergt.
In het handelsregister is het druk. Op les
senaars liggen dikke pakken formulie
ren waarop gegevens moeten worden in
gevuld voor de oprichting van een firma.
Volgens een mededeling op een prik
bord zijn de laatste vier dagen alweer 61
nieuwe vennootschappen aan het toch al
indrukwekkende totaal vari niet minder
dan 27.000 toegevoegd.
Ze zijn vervolgens terug te vinden op
grote borden aan de puien of in nissen
van de trustkantoren: papieren scha-
duwondernemingen, die belastingont-
wijkers uit zeventig landen in staat stel
len hun fortuinen buiten de greep van de
eigen fiscus te houden of hun financiële
activiteiten aan het daglicht te onttrek
ken. Het voordeel is duidelijk: ze betalen
op deze manier hoogstens 850 pond
(ruim 2500 gulden) belasting per jaar.
Corbiere
BELASTINGPARADIJZEN
IN EUROPA
ozel
Gorey
Door Rien Robijns
Elk plein in de hoofdstad St. Hellier is een financieel centrum.
Het heeft tamelijk lang geduurd voordat
deze lucratieve route ook in Nederland
enigszins tot de verbeelding sprak. Aan
vankelijk streken vooral Engelsen er
neer, gelokt door de Britse stijl van ban
kieren die gepaard ging met een on-Brit-
se wijze van belastingheffing. Maar sinds
een paar jaar kennen ook onze landgeno
ten de sluipwegen.
Discretie
"Ik schat dat nu zo langzamerhand enke
le honderden Nederlanders gebruik ma
ken van een Jersey-constructie", vertelt
een Nederlandse bankier die lange tijd
op de Kanaaleilanden heeft gewerkt. Dat
heeft z'n sporen nagelaten. De ABN
heeft inmiddels een eigen filiaal in St.
Hellier, waar ook een trustkantoor van
de bank is gevestigd. De zaken gaan
goed.
Op Guernsey, een van de andere Kanaal
eilanden, zetelt Amro-dochter Pierson,
Heldring Pierson. De bankier glim
lacht: "De klanten zijn hier tenminste
verzekerd van discretie, in Nederland
moet je tegenwoordig iedere bankreke
ning voor de fiscus zo ongeveer openleg
gen".
Wat dat kan betekenen merkte bijvoor
beeld augustus vorig jaar de Utrechtse
grootgrutter Eric Albada Jelgersma van
Unigro, toen hij dacht zijn concurrent
Schuitema uit Amersfoort te kunnen
overnemen. De Zwitserse grootbank
Credit Suisse had er evenwel via Guern
sey voor gezorgd dat Ahold in het geniep
de meerderheid van de aandelen van
Schuitema kon kopen. Albada Jelgers
ma kwam daar pas achter toen hij op fo
to's in kranten Ahold-topman Albert
Heijn en Schuitema-directeur Ide Vos el-
Het kantoorpand
in St. Hellier waar
tot voor kort de za
ken van de voor
malige ABP-direc-
teur beleggingen
drs. Ed Masson
werden behartigd.
kaar vrolijk de hand zag schudden. Tij
dens een tumultueuze rechtszitting vori
ge week bleek hij zijn woede over deze
'slinkse streek' nog niet te boven te zijn.
De bankier roert peinzend in zijn koffie.
"Ja, dan komt zoiets uit, maar dat is het
meestal te laat om er nog actie tegen te
ondernemen. Niemand heeft er ook be
lang bij om aan de grote klok te hangen
dat zijn geld op Jersey is weggezet. Dat
maakt de fiscus alleen maar wakker. De
motorrenner Dave Strijbos had hier een
firma, maar hij was zo stom om dat open
lijk tegen kranten te vertellen. Toen was
het wel over".
Wielrenners
Slechts af en toe komt daarom naar bui
ten wie de Jersey-route hebben gekozen
om hun zaakjes te regelen. Meestal gaan
de stormen dan in eigen land hoog. Zotls
bijvoorbeeld toen bekend werd dat het
illustere duo Ed Masson (ex-directeur
beleggingen van het ABP) en Kobus van
Zon ('bemiddelaar') hierheen provisies
lieten sluizen (zie elders op deze pagina).
Veel topsporters die in korte tijd onver
wacht grote klappen maken, hebben de
wegen naar dit eiland de laatste tijd al
evenzeer ontdekt. Voor de wielrenners
die op Jersey zijn geregistreerd, zou
makkelijk een sterk bezette ronde langs
hun postbussen kunnen worden georga
niseerd. Maar volgens de bankier zijn het
vooral ook veel gepensioneerden die met
tal van schijnbewegingen naar het eiland
trekken.
"Kijk," zegt hij, "het is mogelijk om na je
65ste in Nederland je hele pensioen te la
ten uitkeren, wanneer je te kennen geeft
het land te willen verlaten. Dan krijg je in
één klap vaak tonnen tot je beschikking.
Als je die in Nederland incasseert kan je
meteen 70 percent wegbrengen naar de
belasting. Dat schiet niet op. Je moet dus
wegwezen. Op het moment datje dan bij
wijze van spreken tussen twee landen in
zit, laat je dat geld op Jersey in een trust
vallen. Als het daar is ga je gewoon naar
Nederland terug en laatje het daar via
een bepaalde constructie uitbetalen. Dan
krijg je het vrijwel belastingvrij binnen.
Voor veel mensen is zo'n eenmalige pen
sioenuitbetaling de enige mogelijkheid
om in één keer een behoorlijk vermogen
binnen te krijgen. Naast de sportmen
sen, filmartiesten, tv-sterren, artiesten en
zakenlieden zijn dat de mensen die Jer
sey gebruiken".
Zwendelaars
Deze ontwikkeling kwam aarzelend op
gang in de jaren zestig. Het was nodig dat
naar alternatieve inkomsten werd ge
zocht, omdat de traditionele bezigheden
(textiel, visvangst, landbouw en scheeps
bouw) terugliepen en het toerisme nog
maar nauwelijks op gang was gekomen.
Het paradijs vormde zich overigens met
horten en stoten. De eilanden oefenden
aanvankelijk vooral een grote aantrek
kingskracht uit op zwendelaars. In de
hoofdstad St. Peters Port op Guernsey
vestigde de Amerikaan Philip Wilson bij
voorbeeld in een kamer achtër een bril
lenwinkel de 'Bank of Sark'. Totdat hij
werd gearresteerd gaf hij daar voor vijf
tig miljoen dollar aan waardeloze aande
len uit.
Later werden ze behalve wijkplaatsen
voor sterren als Gilbert O'Sullivan, Ro
ger Moore en Paul McCartney, ook
vluchtoorden voor de vermogens van
dictators en drugsbaronnen. Dat gebeur
de vooral nadat in 1979 bij wet de devie-
zencontrole was opgeheven. De vennoot
schap Lei Investments beheerde daarna
onder toezicht van de handelsbank Sa
muel Montagu gelden van de Filipijnse
president Marcos.
De drugshandelaar Bruce 'Snapper'
Cornwall, die in Londen 23 jaar kreeg
voor smokkel uit Thailand, bleek op Jer
sey twee bankrekeningen te hebben. De
ruiten van de uiterlijk zo keurige trust-
kantoren en bankgebouwen zijn nog be
slagen van de ontkenningen dat ze daar
vantevoren ook maar enig weet van had
den.
Maar de financiële 'boom' was niet meer
te stuiten, zeker ook als gevolg van "de
bijna twee eeuwen worgende politieke
stabiliteit", zoals een regeringswoord
voerder het wat cynisch uitdrukt.
Elke familie heeft minstens een lid in de
ze sector werken. Bij de honderd banken
uit veertien landen is zo'n 150 miljard
gulden gedeponeerd. Hierdoor kon de
economie de laatste tijd jaarlijks met ne
gen tot tien percent groeien. De afgelo
pen zeven jaar verdubbelde het bruto na
tionaal produkt tot 2,8 miljard gulden in
1988. Eenderde daarvan is afkomstig van
de financiële branche.
Ruimtegebrek
De tweede bron van inkomsten, die tege
lijkertijd tot ontwikkeling kwam, was
het toerisme. Jersey, met een oppervlak
te van 100 vierkante kilometer en 80.000
inwoners, ontving in 1988 niet minder
dan 790.000 bezoekers die in totaal 750
miljoen binnenbrachten. Niet dat daar
door het vuur van de fraai golvende heu
vels en dalen af spat. De toeristen zijn
voornamelijk ouden van dagen, die het
zeer rustig houden.
Het aantal bejaarden op het eiland is
trouwens toch groot, want jongeren kun
nen er nauwelijks meer aan een huis ko
men en vertrekken vaak naar het vaste
land. Alleen in St. Hellier bevolken jeug
dige types aan het einde van de werk
week op vrijdagmiddag de pubs. Het zijn
vooral dertigers in krijtjes- of mantelpak
ken, afkomstig van de bank- of trustkan
toren.
De financiële opmars heeft er ook voor
gezorgd dat het vrijwel niet meer moge
lijk is voor buitenstaanders om zich op
r niet
Jersey nog te vestigen, zoals veel gepen
sioneerden in de jaren zeventig nog de
den. De tijd is duidelijk voorbij dat ieder
een nog vrij gemakkelijk aan een huis op
het eiland kon komen. Er is een schrij
nend gebrek aan ruimte, en Jersey wil
niet helemaal worden volgebouwd. Jaar
lijks worden niet meer dan vijf superrij
ke 'vreemdelingen' nog toegelaten.
Door de verregaande vergrijzing zijn wel
alom personeelsproblemen ontstaan.
Voor de hotels en restaurants worden
daarom gastarbeiders binnengehaald,
die meestal afkomstig zijn van het Por
tugese eiland Madeira. Ze mogen alleen
niet langer dan acht maanden blijven,
daarna moeten ze weg. Bij de banken
kunnen jonge Engelse academici een
contract voor vijf jaar krijgen, maar dan
is het ook definitief afgelopen.
Achter de hand
De weinige gelukkigen die zich perma
nent op het eiland mogen vestigen moe
ten wel wat achter de hand hebben. Ten
eerste zijn ze minimaal een miljoen pond
(3,5 miljoen gulden) kwijt aan een wo
ning, die voor hen duurder is dan voor de
plaatselijke bevolking. Daarnaast moe
ten ze aantoonbaar zo veel miljoenen op
hun bankrekening hebben dat ze tot het
einde der dagen ruim in hun levenson
derhoud kunnen voorzien.
Voor de echte doorzetters blijft het altijd
mogelijk met een lokale dame te trou
wen en langs die weg binnen te komen.
De risico's zijn daarbij evenwel groot. Bij
een scheiding valt alle bezit automatisch
toe aan de dame, terwijl de heer ogen
blikkelijk de eerste boot naar huis kan
pakken.
Het ruimtegebrek speelt zo langzamer
hand ook de eigen bevolking parten. Het
is nog vrijwel het enige gespreksonder
werp in het parlement, de States. Wan
neer we op het eiland zijn is het daar
weer een dag lang prijs. Voorgesteld
wordt op zeventien 'groene en land
bouwgebieden' huizen te bouwen. Over
elke vierkante meter ontstaan de meest
verhitte discussies, waarna ten slotte
wordt besloten het voorstel maar weer
een maandje aan te houden. Dat gaat niet
zonder slag of stoot.
Afgevaardigde Robin Rumboll uit St.
Hellier schiet het uitstel duidelijk in het
verkeerde keelgat: "Ik heb hier 5000
handtekeningen die mijn gedachte on
dersteunen meer huizen voor jonge men
sen te bouwen", jammert hij. "Er zijn 650
stelletjes die al twee jaar wanhopig
wachten om een woning te kunnen ko
pen".
Rumboll maakt er een dramatisch num
mer van: "Het beleid van dit Huis heeft
gefaald voor de eigen bewoners", scan
deert hij. "Jongeren worden door ons ge
dwongen te vertrekken. We
onze plicht".
De andere afgevaardigden raken e
van onder de indruk. De voorzitter kijkt
wat geïrriteerd over zijn leesbrilletje, tikt
met zijn hamer op tafel en zegt slechts:
"U begint uw verkiezingscampagne een
jaar te vroeg".
Na 1992
De vraag is hoe zich dit alles de komende
jaren zal ontwikkelen. De angst is groot
dat er in het Europa zonder grenzen na
1992 geen plaats meer is voor aan alle
kanten beschutte oorden als de Kanaal
eilanden. De financiële schandalen uit
het verleden hebben bovendien de repu
tatie van het eiland geen goed gedaan.
Het is niet toevallig dat de laatste tijd in
snel tempo nieuwe wettelijke maatrege
len zijn aangekondigd om de gaten voor
criminele affaires te dichten.
Tegelijkertijd schrijven historici lange
stukken om nog eens te bevestigen dat
Jersey niet deel uitmaakt van de Europe
se Gemeenschap en eigenlijk ook geen
onderdeel is van Groot-Brittanië, doch
zich slechts beschouwt als "een zichzelf
besturende bezitting van koningin Eliza
beth". Zelfbewust wordt daar dan nog de
redenering aan toegevoegd: "Wij Nor-
mandiërs veroverden Engeland in 1066,
niet andersom".
In die geest uit zich ook Colin Powel, de
belangrijkste economische adviseur van
de regering. "Het beeld van een belas
tingparadijs is dat van een klein eiland,
waar de minst gewenste personen wor
den opgevangen met behulp van het
bankgeheim", stelt hij vast. "Maar dat
verwijt gaat voor Jersey niet op. We heb
ben nu talloze restricties voor onderne
mingen die zich hier willen vestigen. Het
gaat er ons om de kwaliteit te behouden,
niet om alles binnen te slepen wat zich
aandient. Het is wel zo dat hier druk over
1992 wordt gesproken, dat kan ik niet
ontkennen. Maar omdat deze eilanden
niet tot de EG behoren zijn ze ook niet
aan de verdragen gebonden. Verder gaan
we er van uit dat het voor Europa beter is
een belastingparadijs nog een beetje on
der de eigen controle te hebben dan dat
de Europeanen naar andere werelddelen
gaan, waar men er helemaal geen zicht
meer op heeft. Ja, als de zaak overkookt
denk ik niet dat we ongemoeid zullen
worden gelaten, maar daar waken we wel
Nagetrokken
De Nederlandse bankier bevestigt dat de
schrik er wat dat betreft bij de banken op
Jersey goed in zit. "Het is nog wel zo dat
een buitenstaander er in principe nooit
achterkomt wie achter de papieren fir
ma's of de bankrekeningen verborgen
zit", zegt hij, "maar op de banken worden
nu toch meer achtergronden gevraagd
dan vroeger. Van iedere nieuwe klant
wordt het advies van een belastingkan
toor gevraagd plus de referentie van een
goede bank. Een extra eis is dat de con
structie begrijpelijk is. Voordat je een
bankrekening kan openen word je nu
wel degelijk nagetrokken. Iedereen is
ontzettend voorzichtig geworden".
In de Jersey Evening Post, de plaatselij
ke krant die groepen lezers bereikt waar
belastinginspecteurs alleen maar van
kunnen dromen, staat de ingezonden-
brievenrubriek er in ieder geval dage
lijks bol van. Een van de lezers geeft ten
slotte een aardige suggestie om Jersey
leefbaar te houden: "Dè manier om alle
problemen met onze kostbare ruimte het
hoofd te bieden is de belasting sterk te
verhogen. Dat zal al die lieden ontmoedi
gen die hierheen willen komen".
De opvallendste Nederlander die profiteert van de fiscale ge
neugten en geheimen van Jersey is nog steeds drs. Ed Mas
son. De voormalige directeur beleggingen van het ABP heeft
daar zijn papieren firma Wilford Investments Ltd aangehou
den, waarmee hij de afgelopen jaren tijdens de geruchtma
kende ABP-affaire in opspraak kwam.
Masson en zijn metgezel ir. J. van Zon, ex-topman van HBG
en vervolgens zijn dagen slijtend als 'bemiddelaar', hadden
sinds het begin van de jaren tachtig allebei een vennootschap
op Jersey. Beide firma's waren ondergebracht in het Charles
House in Charles Street in St. Hellier, waar de Roanne Trust
Company de zaken beheerde. Volgens de Maastrichtse recht
bank zouden ze daar miljoenen aan steekpenningen van
dankbare aannemers hebben verdeeld.
Zo zou het Haarlemse bouwbedrijf J.P.A. Nelissen in ver
schillende gedeelten zelfs zo'n 1,5 miljoen gulden hebben
overgemaakt naar Jersey, onder meer om een sporthal in
Schiedam voor het ABP te mogen bouwen. In andere geval
len ging het om winkelcentra in Spijkenisseen Oegstgeest.
Masson zou van die bedragen steeds een kwart hebben gekre-
Vorig jaar werden beide heren in hoger beroep van deze be
schuldigingen vrijgesproken. Op Jersey zouden ze volgens
het gerechtshof in Den Bosch geen steekpenningen, maar
provisies hebben geïncasseerd en had Masson slechts geld
van Van Zon geleend.
Toen de kruitdampen waren opgetrokken heeft Van Zon zijn
firma, Yanwood Quality Control Ltd, geliquideerd. Maar
Masson blijkt zijn onderneming te hebben doorgezet. Op 14
juni 1988, precies een week nadat hij in hoger beroep was vrij
gesproken, liet hij dat nog eens nadrukkelijk registreren. Hij
deed dat door van stroman te veranderen. Zijn belangen wer
den van dat moment af ondergebracht bij de St. Helliers
Trust aan de Brittania Place, een paar straten verderop. Vol
gens het handelsregister geeft hij nu langs deze weg over al
lerhande zaken op provisiebasis advies.
Begin dit jaar werd Masson door zijn advocaat enkele dagen
gegijzeld. Masson zei zijn rekening van ruim zes ton niet te
kunnen betalen, maar het Maastrichtse advocatenkantoor
Tripels had het vermoeden dat hij elders nog wel wat potjes
op het vuur had staaan.
