h
Wereldwijd zorgen
over broeikaseffect
Joodse kiezer beslist over opvolging Koch
WÊÊÊk
ïl SS 'vW? 0 ©S3
Ambitieuze ministersconferentie Nijpels in Noordwijk
M
LSVb wil
studenten
weer op de
barricaden
ZATERDAG 4 NOVEMBER 1989
MmM "g fT
7
Mi
"Nederland gidst, maar wel in het don
ker", smaalden tal van kamerleden na
afloop van Nijpels' opzienbarende
milieu-conferentie van dit voorjaar. De
plechtige bijeenkomst in het Haagse
Vredespaleis van een kleine dertig rege
ringsleiders wekte beurtelings woede
en hilariteit. Niemand kon uitleggen
waarom illustere landen als Malta wèl
welkom waren, maar buurman België
niet. En niemand kon zijn lachen inhou
den, toen premier Lubbers verklaarde
dat de supermachten niet waren uitge
nodigd "omdat die wel wat anders aan
hun hoofd hebben".
Nijpels heeft geluk want maandag en
dinsdag krijgt hij de kans zijn blazoen te
zuiveren. Door de hapering in de kabi
netsformatie, kan Nijpels zijn minis
terscarrière alsnog bekronen met het
voorzitterschap van de internationale
klimaatconferentie in Noordwijk. Daar
moet de basis gelegd worden voor de
totstandkoming van een wereldwijd kli
maatverdrag om de langzame opwar
ming van de aarde mee te lijf te gaan.
Aan de voorbereidingen zal het niet
liggen. Dit keer heeft Nijpels de "be
staande orngangsvorming in acht geno
men", zoals een CDA-kamerlid hem op
het hart drukte. Alle EG-landen zijn van
de partij alsmede de Grote Drie (Rus
land. China en de VS) en vanuit de ont
wikkelingslanden zijn grote en toon
aangevende naties vertegenwoordigd.
Nauwgezet en plichtsgetrouw heeft
Nijpels de afgelopen anderhalf jaar elke
dienstreis en elk werkbezoek aangegre
pen om 'zijn' conferentie ter sprake te
brengen. Ook met de formulering van de
doelstellingen van de conferentie is Nij
pels dit keer beheerst en weloverwogen
te werk gegaan. Het moet lukken om
maandag en dinsdag "de bodem te leg
gen voor een klimaatverdrag", zoals Nij
pels het uitdrukt.
Spannender is de vraag of de zestig
deelnemende landen metterdaad bereid
zijn hun kooldioxyde-uitstoot terug te
dringen, en zo ja, met hoeveel. Kooldi-
oxyde is de belangrijkste veroorzaker
van het broeikaseffect (de langzame op
warming van de aarde) en komt o.a. vrij
bij de verbranding van olie, gas, kolen,
benzine en hout. Kortom, bij vrijwel al
le menselijke activiteit.
Tot slot vraagt Nijpels van het rijke
Westen de bereidheid de portemonnee
te trekken voor de vorming van een we
reldklimaatfonds; een miljardenpot
waarmee het armere landen financieel
mogelijk gemaakt moet worden hun bij
drage te leveren aan de bestrijding van
het broeikaseffect.
NOORDWIJK - Terwijl Nijpels
druk doende was zijn klimaatconfe
rentie in de steigers te zetten, wer
den klimatologen wereldwijd opge
schrikt door hun befaamde Russi
sche collega Budyko. De Rus die
twintig jaar geleden als een van de
eersten het broeikaseffect voorspel
de, meent sinds kort dat de langza
me opwarming van de aarde ge
paard zal gaan met extra regenval.
Hij voorziet grazige weiden in de
Sahara en uitbundige oogsten in
Centraal-Azie.
door
Margreet Vermeulen
Budyko's paradijselijke visioe
nen zijn omstreden. Net als zijn
waarschuwingen voor het broeikas
effect dat waren in de jaren zestig.
Hoe dan ook, Budyko is de meest
vooraanstaande klimatoloog van de
Sovjetunie. Bovendien speelt hij
een sleutelrol in de klimaatwerk
groep van de Verenigde Naties die
volgend jaar de wereldleiders van
advies moet dienen over de aanpak
van het broeikaseffect.
Afgezien van Budyko's verkla
ring, vindt Nijpels' conferentie
plaats onder een wel zeer gunstig
gesternte. De zorg over de langzame
opwarming van de aarde grijpt snel
om zich heen. De plotselinge droog
te van de afgelopen zomer in de Ver
enigde Staten bracht een schokef
fect teweeg en plaatste het broei
kaseffect bovenaan de politieke
agenda. En wetenschappers die niet
geloven dat de temperatuur de ko
mende 50 a 100 jaar met tenminste
1,5 graad zal stijgen, vormen inmid
dels een minderheid.
Een hogere temperatuur leidt tot
een stijging van de zeespiegel met
tenminste een halve meter per
eeuw, immers het ijs op de poolkap
pen smelt sneller en het opgewarm
de zeewater zet uit. Laaggelegen
landen als Nederland zullen met
moeite de voeten droog kunnen
houden. Het Amerikaanse World
Watch Institute verwacht zelfs dat
het oprukkende water al in de vol
gende eeuw vijftig miljoen mensen
van hun grond zal verdrijven.
Uitdroging
Ook de voedselvoorziening komt
als gevolg van de temperatuurstij
ging in gevaar. De Amerikaanse
graanbelt dreigt te veranderen in
een oceaan van rimpelig zand. Ook
de Russische graanschuur in de
Oekraïne wordt met uitdroging be
dreigd. Chaotische klimatologische
ontwikkelingen als cyclonen en
overvloedige regenval completeren
de rampspoed.
Hoewel deze effecten pas over
tientallen jaren bewaarheid kunnen
worden, willen veel Nederlandse
policiti snel maatregelen zien. Want
één ding staat vast, als je wacht tot
je absolute zekerheid hebt over het
broeikaseffect, is het te laat. Boven
dien is een goed klimaatbeleid de
hoeksteen van een goed milieube-
i 4
B5wr-T«M ,1i|—7TT
Dreigend, perspectief voor mens en
leid. Alle denkbare maatregelen te
gen het broeikaseffect komen het
milieu ten goede, ook als het broei
kaseffect zich nooit zal voordoen.
De grootste boosdoener voor de
temperatuurstijging is de uitstoot
van kooldioxyde. Dit gas komt vrij
bij bijna alles wat je verbrandt, of
het nu hout, kolen, olie, gas of ben
zine is. De meest voor de hand lig
gende oplossing is energiebespa
ring. Minder energieverbruik leidt
echter niet alleen tot een kleinere
kooldioxyde-uitstoot maar redu
ceert ook de uitstoot van een hele
trits andere vervuilende en verzu
rende stoffen. Lager energiever
bruik spaart bovendien kostbare
grondstoffen.
Ook voor de omschakeling van
steenkool op het veel schonere
aardgas geldt dat deze maatregel
niet alleen de kooldioxyde-uitstoot
vermindert, maar eveneens die van
smogvormende en verzurende stof
fen.
Herbebossing
De ontwikkeling van nieuwe, scho
ne energiebronnen is natuurlijk van
belang bij de bestrijding van het
broeikaseffect. Maar het zou in het
algemeen een zegen zijn voor de
luchtkwaliteit als het lukt om wa
terstof te gebruiken als brandstof
voor vliegtuigen. Een ander voor
beeld is herbebossing om de uit
stoot van kooldioxyde te neutralise
ren, want groeiende bomen halen
kooldioxyde uit de lucht. Maar ook
herbebossing is onderdeel van een
goed milieubeleid.
Toch voelen de Verenigde Staten
weinig voor maatregelen zolang de
bewijzen voor het broeikaseffect
niet spijkerhard op tafel liggen. Na
tuurlijk zal Amerika de bereidheid
willen uitspreken om te zijner tijd te
komen tot een mondiaal klimaat
verdrag. Maar niemand verwacht
dat Amerika op de klimaatconfe
rentie het voortouw zal nemen om
de uitstoot van kooldioxyde te ver
lagen met bijvoorbeeld 1 a 2 procent
per jaar. Dat is niet zo weinig als het
lijkt, want bij ongewijzigd beleid
stijgt de emissie van dit gas met 3
procent per jaar als gevolg van
groeiende economische acitiviteit.
Woordvoerders van Nijpels ho
pen dat de VS, dat met meer dan vijf
ton kooldioxyde per hoofd van de
bevolking de hoogste uitstoot kent,
zich moreel verplicht voelt een be
langrijke stap te zetten. Dit keer
staat Nijpels niet alleen. Ook zijn
Westduitse collega Töpfer heeft de
Amerikanen verzocht verder te
gaan dan een stabilisatie van de uit-
ming van een wereldklimaatfonds
om armere landen te helpen bij de
bestrijding van het broeikaseffect
door bijvoorbeeld energiebespa
ring en toepassing van nieuwe tech
nologieën. Een dergelijke miljar
denpot is onontbeerlijk als het rijke
Westen de ontwikkelingslanden op
haar lijn wil krijgen. Het zou im
mers ronduit bizar zijn van de ont
wikkelingslanden forse financiële
inspanningen te vragen voor een
probleem dat door het rijke, geïn
dustrialiseerde Westen wordt ver
oorzaakt.
Minister Nijpels is er trots op dat
ook tal van (grote) ontwikkelings
landen deelnemen aan 'zijn' confe
rentie. De economische ontwikke
ling van India en China vormt een
dramatische verscherping van het
broeikaseffect. Als de welvaart van
het Westen ook in de Derde Wereld
gemeengoed zou worden, betekent
dat grofweg een verdubbeling van
kooldioxyde-uitstoot.
Wellicht maakt Nijpels het zich
onnodig moeilijk door de ontwikke
lingslanden al in zo'n vroeg stadium
te betrekken bij een klimaatver-
stoot van kooldioxyde. In eigen drag. Hun aanwezigheid noopt de
land hebben vijf vooraanstaande
senatoren president Bush op het
hart gedrukt in Noordwijkeen daad
te stellen.
Arme landen
Het is zeer de vraag of de Amerika
nen zullen instemmen met de vor-
industrielanden tot het zetten
twee stappen tegelijk: een reductie
van de kooldioxyde-uitstoot én de
vorming van een wereldklimaat-
fonds. Een beperkt verdrag tussen
industrielanden ligt meer binnen
handbereik en is (voorlopig) vrijwel
net zo effectief.
UTRECHT Jaap de Bruijn is-de
nieuwe voorzitter van de Lande
lijke Studenten Vakbond (LSVb).
In tegenstelling tot vorig jaar,
toen de studenten demonstreer
den en het pand aan de Utrechtse
Biltstraat het landelijk coördina
tiecentrum was, heerst er nu een
serene rust. Er slingeren geen
koffiebekers, peuken en aange
broken zakken brood meer rond.
Kranten en tijdschriften liggen
netjes geordend in de schappen
en de telefoon rinkelt niet meer
onafgebroken. Maar de rust is
wellicht tijdelijk. Het is te verge
lijken met de stilte voor de storm,
want als het aan Jaap ligt gaan de
studenten nog dit jaar weer op de
barricaden.
door
Xandra Feije
Jaap de Bruijn is 23 jaar en stu
deert onderwijskunde aan de
Universiteit van Amsterdam. Hij
is sinds driejaar actief betrokken
bij de LSVb en was sinds Nicky
de Hiep haar voorzitterschap had
neergelegd woordvoerder van de
vakbond. Het vorig weekeinde
werd Jaap gekozen als opvolger
van De Hiep. "Ik heb genoeg re
den om deze functie op mij te ne
men. Ik ken de bond en ben ook
goed op de hoogte van het onder
wijsbeleid. Er is nog zoveel voor
de studenten te doen dat ik er met
alle energie tegenaan ga".
Volgende week al zullen de stu
denten zich beraden over nieuwe
acties, want nog steeds zit een
aantal Haagse plannen hen be
hoorlijk dwars. Jaap somt nog
maar eens het rijtje op: de Harmo
nisatiewet (studieduur beper
king), de verplichte OV-jaarkaart
voor alle studenten en de dreigen
de privatisering van de studie
beurs. Er staan inmiddels ge
sprekken met Kamerleden op de
agenda, maar dat is volgens de
nieuwe voorzitter niet voldoende.
Doordat de politiek het afgelopen
half jaar beslissingen over de stu
diefinanciering voor zich uit heeft
geschoven, is de vakbond in de
vergetelheid geraakt.
De rust heeft de bond de gele
genheid gegeven orde op zaken te
stellen. Het vijfkoppige dagelijks
bestuur heeft een nieuwe taak
verdeling gemaakt zodat ieder lid
een eigen portefeuille onder zijn
hoede heeft. Als een onderdeel
van het onderwijsbeleid aan de
orde is, zal het bestuurslid die de
betreffende portefeuille beheert
zelf als woordvoerder optreden.
"Daardoor vermijd je dat de voor
zitter hét gezicht van de vakbond
wordt", aldus Jaap.
De LSVb heeft er alle reden toe
dat te voorkomen omdat dit in het
recente verleden juist tot interne
verdeeldheid heeft geleid. Ook
wil de LSVb door een nieuwe
overlegstructuur de aangesloten
studentenvakbonden in het land
meer bij het beleid betrekken.
Meer vergaderen, meer het land
in en het beter en sneller informe
ren van de achterban, zijn daar de
consequenties van, zegt Jaap.
De LSVb heeft nog steeds pro
blemen met de ouder-afhanke-
lijkheid die in het stelstel van stu
diefinanciering is opgenomen.
De Wet op de Studiefinanciering
gaat er namelijk vanuit dat de
meer draagkrachtige ouder zijn
studerende kinderen regelmatig
wat toeschuift. Volgens Jaap
Jaap de Bruijn: 'Met de PvdA
hebben we nog een appeltje U
schillen". «foto and
geldt in%dit verband dan ook de
student-afhankelijkheid. "We
kunnen niet hard maken hoeveel
ouders hun kinderen te weinig
toeschuiven. We vermoeden dat
dit een behoorlijk percentage is.
Als ouders nu eens werden ver
plicht niet direct aan hun kinde
ren te betalen maar aan de Infor
matiseringsbank. Dat zou het
probleem in ieder geval zichtbaar
maken".
Als het aan de vakbond ligt,
krijgen studenten een beurs die is
gerelateerd aan het uitkeringsni
veau en speelt het inkomen van
de ouders geen rol meer. Dat
laatste is ook de gedachte binnen
de PvdA maar de socialisten wil
len het oplossen door de beurzen
te privatiseren. "Daarin zijn we
erg teleurgesteld in de PvdA.
Want privatisering betekent dat
je studenten opzadelt met een gi
gantische studieschuld". De
voorzitter realiseert zich dat een
beursinkomen gekoppeld aan het
uitkeringsniveau zoveel miljoe
nen extra vergt op de begroting
\an onderwijs.
"Misschien moeten we eens
heel anders gaan denken over stu
deren. Want mensen opleiden aan
ie universiteit of de hogeschool,
betekent dat je uiteindelijk waar
de toevoegt aan de samenleving.
Waarom zou dan niet iedereen,
ongeacht of hij nou studerende
kinderen heeft of niet, daar iets
voor kunnen betalen. Je kunt
daarbij denken aan een belasting
verhoging", legt Jaap uit.
Hijzelf wil zich overigens niet
teveel richten op de studiefinan
ciering. Dat laat hij over aan ande
re bondsleden.
Jaap wil zich vooral bezighou
den met de democratisering van
het onderwijs. "Dat is inmiddels
binnen de universiteiten redelijk
geregeld maar studenten weten
vaak nog zo slecht de weg. Als je
het hoger beroepsonderwijs be
kijkt, is er op dit punt nog erg veel
te doen. Door het ontstaan van de
hogescholen, zijn de structuren er
heel ondoorzichtig geworden.
Studenten weten er nauwelijks
hoe ze inspraak en medezeggen
schap moeten regelen. In dat op
zicht kan de bond veel voor hen
betekenen".
De PvdA levert in het derde ka-
binet-Lubbers de minister van
onderwijs, Jo Ritzen. Jaap: "Dat
komt dan prima uit, want juist
met de PvdA die ons zoveel heeft
beloofd en nog niets is nageko
men, hebben we een appeltje te
schillen".
DEN HAAG - De Newyorkers moe
ten beslissen over het leven na
Koch. De flamboyante burgemees
ter, die twaalf jaar lang over New
York heerste en ervoor zorgde dat
zijn stad en hijzelf in het nieuws ble
ven, werd in september aan de kant
gezet door de Democratische kie
zers. Morgen moeten de Newyor
kers bepalen wie zijn opvolger
wordt: de Democraat David
Dinkins of de Republikein Rudolph
Giuliani.
door
Bert Lanting (ANP)
Dinkins, de zwarte wijkvoorzitter
van Manhattan, versloeg Koch in de
voorverkiezingen in het Democrati
sche kamp en leek daarmee zeker
van het burgemeesterschap. New
York is traditioneel een Democra
tisch bolwerk. Van de geregistreer
de kiezers is slechts eenvijfde Repu
blikein en de burgemeestersverkie-
zingen waren dan ook meestal een
uitgemaakte zaak: wie de voorver
kiezingen bij de Democraten wint,
wordt burgemeester.
Koch haalde bij de verkiezingen
voor de City Hall van New York
steevast zo'n 75 procent van de
stemmen binnen. De laatste keer
dat een Republikein voet aan de
grond kreeg in de 'Big Apple' was in
1965, toen John Lindsay tot burge
meester werd gekozen. Maar
Lindsay was dan ook niet een echte
Republikein: bij de verkiezingen
van 1969 trad hij niet op als kandi
daat van Republikeinen maar van
de Liberal Party en twee jaar later
stapte hij zelfs over naar de Demo
craten.
Ditmaal zijn de Democraten min
der zeker van de overwinning. Aan
vankelijk had Dinkins een enorme
New York krijgt na twaalf jaar een nieuwe burgemeester
voorsprong op zijn Republikeinse
rivaal, die als officier van justitie in
New York naam heeft gemaakt met
zijn jacht op de mafia en corrupte fi
nanciers op Wall Street. Maar vol
gens de jongste opiniepeilingen is
die voorsprong geslonken tot nog
maar een paar punten.
Jesse Jackson
Dinkins heeft de steun van vrijwel
de gehele zwarte en puertoricaanse
gemeenschap die momenteel al
zo'n 40 procent van de 7,5 miljoen
zielen tellende bevolking van New
York vormt. Zijn lot ligt echter in
handen van de joodse kiezers, die
altijd een belangrijke stem hebben
gehad in New York.
De joodse gemeenschap stemt
traditioneel Democratisch, maar
staat nogal gereserveerd tegenover
Dinkins vanwege diens vriend
schap met de zwarte ex-presidents-
kandidaat Jesse Jackson. Die heeft
zich bij de joodse kiezers gehaat ge
maakt door New York ooit te be
stempelen als "Hymietown" (hymie
is een scheldwoord voor jood) en*
PLO-leider Yasir Arafat in zijn ar
men te sluiten.
De staf van Dinkins heeft zijn ui
terste best gedaan de zwarte kandi
daat 'kosjer' te maken, zoals een van
zijn medewerkers het noemde.
Senator Edward Kennedy werd
naar New York gehaald om de 62-ja-
rige zwarte politicus aan te prijzen
als een ware vriend van Israël en
Ed Koch, na 12 jaar aan de kant gezet door zijn Democratische achterban
ten gunste van David Denkins. Of die hem ook als burgemeester zal opvol
ger is nog de vraag, omdat de zwarte wijkvoorzitter van Manhattan niet al
te populair is bij het joodse electoraat. (foto ap>
een voorvechter van de rechten van tigder opvattingen over het Mid-
de Sovjetjoden. Dinkins zelf laat den-Oosten op na houdt dan Jack
geen gelegenheid voorbijgaan om son en niet van plan is Arafat op de
te beklemtonen dat hij er veel gema- koffie te vragen in City Hall.
Giuliani, die het voornamelijk
van de Newyorkers van Italiaanse
en Ierse afkomst moet hebben,
heeft natuurlijk niet nagelaten het
wantrouwen onder de joodse kie
zers jegens Dinkins flink aan te
wakkeren. Zo voert hij campagne
met advertenties waarin Dinkins en
Jackson samen te zien zijn. Ernaast
staat een foto waarop Giuliani de
hand schudt van president Bush.
"De Newyorkers moeten hun eigen
lot bepalen", staat er fijntjes bij.
Misdaad
Het beeld van de beroemde officier
van justitie die kind aan huis is bij
de president, is wat mooier dan de
werkelijkheid. Want op een feest
waar geld werd ingezameld voor de
campagne van Giuliani kon Bush
zich de naam van zijn Newyorkse
partijgenoot maar met moeite te
binnen brengen. "Giu..Ger..Gio-
vanni..Gerlani..", stotterde de presi
dent.
De advertenties tegen Dinkins
zijn het werk van Roger Ailes, de
agressieve p.r.-adviseur die Bush
vorig jaar losliet op de Democrati
sche presidentskandidaat Michael
Dukakis. Ailes is ook de bedenker
van de televisiespotjes waarmee Gi
uliani zijn prestaties als bestrijder
van de misdaad en de corruptie nog
eens onder de aandacht van de kie
zers brengt. "Koch benoemde ze,
Giuliani arresteerde ze" luidt het
commentaar bij beelden van cel
deuren die met een klap dichtval
len.
Dinkins, die bekend staat als een
heer in de politiek, maar kennelijk
geen aanspraak maakt op de titel
van heilige, sloeg terug met eentele
visiespotje waarin hij de wat oadui-
delijke opvattingen van Giuliani
over abortus aan de kaak stelde. De
katholieke Giuliani was eerst fel te
gen abortus, maar heeft zijn stand
punt met het oog op de naderende
verkiezingen aangepast aai de
heersende opvattingen in het tradi
tioneel liberale New York.
Hoewel hij persoonlijk aiortus
nog steeds afwijst, zal hij zie): inzet
ten voor het behoud van he: recht
op abortus, zo heeft de Republi
keinse kandidaat de kiezffs be
loofd. Deze electorale kniebuiging
heeft hem de steun gekost van de
Newyorkse kardinaal John O'Con
nor, die er geen geheim meer van
maakt dat hij liever Dinkins op de
stoel van Koch ziet zitten dan Giuli
ani. Daar staat tegenover dit hij nu
de steun krijgt van de progressieve
Liberal Party, die zich in Nfw York
altijd heeft weten te handhaven als
derde partij.
Crack
Veel Newyorkers voelen »ch aan
getrokken door de beloftt van Gi
uliani dat hij zal afrekenei met de
misdaad, de corruptie en cfe 'crack',
een van cocaïne afgeleidedrug die
steeds verder oprukt in de grootste
stad van de Verenigde Staten. Vol
gens cijfers van de Newyorkse ge
zondheidsdienst telt de stad zo'n
400.000 drugsverslaafden. De Ne
wyorkers maken zich ook zorgen
over het toenemend aantal slachtof
fers van de strijd tussen rivaliseren
de crack-handelaars.
Maar ook al is iedereen overtuigd
van Giuliani's capaciteiten op het
gebied van de misdaadbestrijding,
aan zijn politieke vaardigheden
wordt getwijfeld. De vroegere offi
cier van justitie geldt als stijle man,
die moeilijk compromissen sluit.
Dinkins staat juist bekend als een
diplomaat die graag de rol van vre
destichter speelt. Dat talent zou
hem wel eens een plaats in de ge
schiedenisboeken kunnen opleve
ren als de eerste zwarte burgemees
ter van New York. Veel Newyorkers
maken zich zorgen over de toene
mende tegenstelling tussen arm en
rijk en zwart en blank in hun stad,
die altijd prat ging op zijn verdraag
zaamheid.
In augustus werd een 16-jarige
zwarte jongen door een groepje
blanken met knuppels afgeranseld
en vervolgens doodgeschoten in de
w(jk Bensonhurst, waar veel Ameri
kanen van Italiaanse afkomst wo
nen. Een paar weken later werden
drie joodse studenten in een zwarte
wijk afgetuigd en halfdood op straat
achtergelaten.
Dergelijke incidenten hebben
een belangrijke rol gespeeld bij het
verlies van Koch, die het veijvijt
kreeg dat hij te weinig heeft gedaan
om de verpaupering van de zwarte
wijken tegen te gaan. De Democra
ten hopen erop dat de Newyorkers
uit angst voor verdere polarisatie
tussen de bevolkingsgroepen de
voorkeur zullen geven aan de vader
lijke Dinkins boven de strenge Gi
uliani.
