Communisten in Europa hebben
het moeilijk met de perestrojka
Rode Khmer beschikt over ervaren leger
Relatie met Moskou staat op de tocht
Band met Oostblok binnen
CPN een eeuwig strijdpunt
jan bentveldjinterieur
Britten zouden verzetsstrijders hebben getraind
Gereformeerden hebben polarisatiecommissie nodig9
PAGINA 2
WOENSDAG 1 NOVEMBER 1989
What's in a name. De Italiaanse
communistische partij, de PCI, is
de grootste communistische partij
van het westelijk halfrond: 27,6 pro
cent van de stemmen bij de laatste
Europese verkiezingen en 26,6 pro
cent bij de Italiaanse parlements
verkiezingen in 1987. Maar het eni
ge dat nog communistisch is aan die
partij, is de naam. Voor de rest is de
Italiaanse cp de afgelopen veertig
jaar in alle opzichten een 'gewone'
socialistische partij naar Westeuro
pees model geworden.
De Italiaanse communisten eis
ten direct na de Tweede Wereldoor
log hun onafhankelijkheid van
Moskou op. Zij riepen daarbij de 'ei
gen Italiaanse weg naar het socialis
me' uit. Deze weg moet volgens de
PCI democratisch zijn, zonder
bloedige omwentelingen. Het socia
lisme moet door eerlijke en vrije
verkiezingen tot stand komen.
Het is duidelijk dat de PCI vanuit
die traditie de huidige ontwikkelin
gen in de Oostbloklanden van harte
toejuicht. De Italiaanse communis
ten hebben op dit punt altijd voorop
gelopen. Maar dat neemt niet weg
dat de Italiaanse communisten op
dit moment in grote verlegenheid
zijn gebracht. Niet door de vernieu
wingen, maar door de wijze waarop
de andere politieke partijen in Italië
deze tegen de PCI gebruikt.
Vooral de snel groeiende socialis
tische partij van Bettino Craxi be
schuldigt de communisten ervan
dat zij, alleen al door hun naam, me
deverantwoordelijk zijn voor de
gruwelen die in communistische
landen zijn gepleegd.
Rekening
Bij de verkiezingen van zondag ge
beurde dat ook in Spanje. Premier
Filipe Gonzalez sprak bij een aanval
op 'Verenigd Links' (lees de PCE) in
de trant van: "Waarom stemmen
linkse mensen in Spanje nog op een
communistische partij, in plaats
van op de socialisten. Je hoeft maar
naar het Oostblok te kijken om het
falen van het communisme te zien".
Maar net als in Italië is het Spaan
se communisme vrij van traditiona
lisme en dogmatisme. Dat leidde tot
goede verkiezingsresultaten, vooral
ook omdat de kiezers niet waren
vergeten dat de communisten pal
hadden gestaan tegen Franco. Na
de dood van Franco werd de PCE
DEN HAAG (GPD) - De communistische par
tijen in West- en Zuid-Europa hebben het
nooit erg goed met elkaar kunnen vinden. Een
schijn van eenheid bestond eigenlijk alleen
daar waar de relatie met het communistische
moederland, de Sovjetunie, een rol speelde.
Door het optreden van Sovjet-president Gor-
batsjov, die een dosis politieke vrijheid intro
duceerde in het strakke communistische stel
sel, is de band met Moskou echter op de tocht
komen te staan.
De vrijheid die Moskou Oost-Europa toe
staat, brengt geharde communisten in Am
sterdam (en Oost-Groningen), Lissabon, Pa
rijs en Bonn aan het twijfelen. Elders, in Ro
me en Madrid, wordt juist met opluchting ge
reageerd. Zij, de Eurocommunisten, hebben
altijd wel gezegd dat hun niet-dogmatische
en democratische opvattingen de toekomst
hadden.
De vraag is wanneer de laatbloeiers in Pa
rijs, Lissabon en Bonn zullen volgen. Binnen
vooral de Duitse en Franse cp's groeit in ieder
geval de druk om te komen tot vernieuwingen
a la 'Gorby, Gorby'.
met 20 van de 350 zetels in het con
gres van afgevaardigden de derde
partij van Spanje.
Partijleider Santiago Carillo: "Op
de top van de 'Eurocommunisten'
in 1977 bleek het noodzakelijk om
voorgoed afstand te nemen van het
Russische model. Wij waren ervan
overtuigd dat de Sovjetunie in een
crisis zou belanden waarvoor ieder
een de rekening gepresenteerd zou
krijgen".
"Uiteindelijk haakte (de Franse
leider) Marchais af, maar Berlin-
guer (PCI) en ik hebben doorgezet,
omdat we zeker waren dat een crisis
nabij was. En daar ben ik tot op he-
Enrico Berlinguer, leider van i
grootste communistische partij vc
het westelijk halfrond: de PCI
Italië.
den trots op. Wij hebben toch voor
zien, dat het Russische communis
me zich zou ontwikkelen tot een ob
stakel in de verdere ontwikkeling
van het socialisme".
Dee opvattingen van Carillo zijn
gemeengoed in de PCE, die sinds de
verkiezingen van 1979 (nog 23 ze
tels) geen echte vuist meer kan ma
ken. De PCE deed bij de verkiezin
gen afgelopen zondag zelfs niet
meer als afzonderlijke partij mee,
maar slechts als onderdeel van de
Izquierda Unida (Verenigd Links).
Onder leiding van de nieuwe com
munistische voorman Julio Ang-
uita groeide deze naar 17 zetels.
Santiga Carillo (CP Spanje):
"Crisis Russisch model zagen we
aankomen".
Verdeeld
In tegenstelling tot het zich vernieu
wende Italiaanse en Spaanse com
munisme behoren de Portugese en
Franse communistische partijen tot
de meest traditionele van Europa.
Vooral de Portugese partij is intern
heftig verdeeld over de te volgen
koers. Maar zolang de lijn van Al-
varo Cunhal de overhand houdt,
hoeven de leden en de kiezers niet
op veranderingen te rekenen.
Bij de laatste verkiezingen in 1987
behaalden de communisten een al
leszins redelijke 12,1 procent van de
stemmen. Toch gingen de
nisten duidelijk achteruit. Zij verlo
ren kiezers aan de regerende cen
trum-democraten en aan de socia
listen.
Dit verlies heeft echter nog niet
geleid tot een herbezinning op de te
volgen koers. Dat zou ook een tame
lijk problematisch proces worden,
omdat de aanhang van de partij con
servatief is. Veel stemmen winnen
de communisten op het platteland,
waar de gevolgen van de Anjerrevo
lutie van 1975 nog steeds zichtbaar
zijn.
De crisis in de Franse communis
tische partij is niet in eerste instan
tie het gevolg van de perestrojka in
de Sovjetunie. Ze staat veeleer in di
rect verband met de houding van
Georges Marchais, de conservatief
ste communist van West-Europa.
Hij houdt koppig vast aan de oude
en achterhaalde leuzen en opvattin
gen.
Het symbool van de onvermijde
lijke breuk met deze zelfvernieti
gende vasthoudendheid (de aan
hang van de PCF is nauwelijks gro
ter dan die van het extreem-rechtse
Nationaal Front), is Charles Fiter-
man. Hij heeft tijdens een recente
zitting van het Centraal Comité
openlijk zijn twijfels geuit over de
koers van de partij. "Zijn er in onze
praktijken wellicht vormen van
messianisme waarvan het tijd is dat
we ons daarvan ontdoen?" En: "Als
de democratie werkelijk het hart is
van onze doelstellingen, dan moet
onze praktijk daarvan de conse
quenties onder ogen zien".
Na zijn opvallende rede kan Fiter-
mann iedere hoop op een verdere
toekomst binnen de partij wel opge
ven zolang Marchais aan het hoofd
ervan staat. Eerder valt te verwach
ten dat de Franse cp zich onder in
vloed van de ontwikkelingen in
Oost-Europa nog verder zal ridiculi
seren en daarmee marginaliseren.
De kans is niet gering dat de partij
als politieke factor zal ophouden te
bestaan.
Protest
De massademonstraties in de DDR,
Gorbatsjovs perestrojka en de ge
weldige veranderingen in Honga
rije en Polen, laten de Westduitse
communistische partij DKP niet
onberoerd. Het Westduitse commu
nisme is niet meer dan een politieke
splinter: de DKP zit niet in het par
lement en komt bij verkiezingen
zelden boven de één procent uit.
Tot voor enkele weken had deze
splinterpartij het voordeel zich niet
alleen op Moskou te hoeven richten.
In Oost-Berlijn heersten immers
standvastige dogmatische commu
nisten. Hoewel de DKP de laatste
jaren 10.000 leden verloor en nu nog
ongeveer 25.000 betalende sympa
thisanten heeft, houdt de begin dit
jaar herkozen leiding onder Herbert
Mies en Ellen Weber vast aan het
oude programma. Maar de kritiek
groeit. In augustus traden acht be
stuursleden af uit protest tegen de
orthodoxe partijleiding.
Begin volgend jaar zal op een bui-
tengewoon partijcongres duidelijk
worden of het tot een splitsing
kcynt. De meerderheid van de vern
nieuwers wil voor die tijd niet uit de
partij stappen. Zij willen dat de ou
de voorzitter Mies wordt afgezet, de
partij zich openstelt voor de opposi-i
tie in de DDR en in West-Duitsland
samenwerking zoekt met de rest
van de linkse beweging.
DEN HAAG - De verhouding tot de Oostblok-landen geldt binnen de
Communistische Partij van Nederland (CPN) al enkele decennia als
een uiterst precair onderwerp. Tot het begin van de jaren tachtig stond
kritiek op het 'reëel bestaande socialisme' binnen de CPN gelijk aan
ketterij. De partij voer weliswaar officieel een onafhankelijke koers,
maar dat kwam vooral doordat voorzitter Paul de Groot zelfs uit Mos
kou geen tegenspraak duldde.
Binnen en buiten de partij werd de CPN echter, tot het begin van de
jaren tachtig, gezien als een orthodoxe marxistisch-leninistische bewe
ging. Daarin kwam pas met de 'vernieuwingsdiscussie' van enkele ja
ren geleden verandering. De splitsingen binnen de CPN hadden onder
meer als inzet interne democratisering en een kritischer houding te
genover de Sovjetunie.
De verhoudingen mogen dan minder hartelijk zijn geworden, geheel
en al bekoeld zijn ze niet. Het sentiment van kameraadschappelijke
verbondenheid blijft bestaan, getuige het bezoek medio oktober van
CPN-senator Fenna Bolding aan de DDR. Bolding noemde na haar te
rugkeer het politie-optreden tegen demonstranten "heel vervelend",
maar vond dat de DDR ook wel "in zeker opzicht" reden had om trots
te zijn op wat er in veertig jaar was bereikt. "Naar China zou ik zeker
niet zijn gegaan. Daar worden mensen gemarteld en doodgeschoten",
trok zij de grens.
ADVERTENTIE
woonadvies
't Zijn niet alléén de
meubelen die het
interieur maken,
als u zich echt thuis wilt
voelen in uw woning kunt
u het beste uitgaan van
een totaal-inrichtingsplan
dat Bentveld in nauw
overleg met u op papier
zet! Kom eens praten
LEIDEN
Nieuwe Rijn 24
Telefoon 071-134671
woonadviezen meubelen stoffering halogeenverlichting
Dealer van o.a.: Interlübke, Pastoe, Cor, de Sede, Frighetto,
Leolux, Gelderland, Artifort, van Besouw, Kendix, Jab, Ploeg.
SINGAPORE - De Rode Khmer,
die in snel tempo twee stadjes in het
westen van Cambodja veroverde en
nu Battambang belegert, is een effi
ciënt leger van naar schatting 40.000
soldaten, gehard in een jarenlange
jungle-oorlog. Samen met de troe
pen van het KNPLF van ex-premier
Son Sann en die van prins Norodom
Sihanoek beschikt het Cam
bodjaanse verzet over ruim 60.000
manschappen.
door
Bob Mantiri
De ruggegraat van het Rode Khmer
leger is de 196ste eenheid, die ver
antwoordelijk is voor de verovering
van Pailin, waar de grootste dia
mantmijn van Cambodja is geves
tigd. De 196ste eenheid was in 1978
speciaal opgericht voor de bewa
king van Pol Pot, leng Sary, Khieu
Samphan en andere Khmer-leiders.
Bij de strijd om Pailin zou deze een
heid evenwel zware verliezen heb
ben geleden.
Een aantal Cambodjaanse ver
zetsleden kreeg volgens het Lon-
dense tijdschrift Jane's Defence
Weekly een opleiding van het Britse
elite-regiment de Special Air Ser
vices (SAS). De door de SAS ge
trainde non-communistische rebel
len zijn volgens het blad geïnte
greerd in het Rode Khmer-leger.
De Britse betrokkenheid bij de
opleiding van het Khmer-verzet da
teert volgens Jane's al uit 1985 en
was bedoeld om de slagvaardigheid
van het verzet te vergroten. De SAS-
commando's zouden ook betrokken
zijn geweest bij sabotage-acties in
het binnenland van Cambodja. Vol
gens het tijdschrift heeft het Britse
ministerie van defensie ingestemd
met het verzoek van de Verenigde
Staten om de SAS te belasten met
de opleiding van de Cambodjaanse
verzetsstrijders.
De sterkte van het Cambodjaanse
regeringsleger wordt geschat op
60.000 beroepssoldaten. Daarnaast
bevinden zich in de provincies naar
schatting 100.000 volksmilitie-le
den. Het regeringsleger zou boven
dien terzijde worden gestaan door
Vietnamezen. Volgens Thaise en
Chinese waarnemers zijn er na de
troepenterugtrekking in september
30.000 Vietnamezen achterbleven.
Het Thaise ministerie van buiten
landse zaken meldde onlangs, dat
vijf Vietnamezen waren gevange
nen genomen, die het uniform droe
gen van het Phnom Penh-leger.
Fouten
Ondanks de steun van Vietnam
hebben de troepen van Phnom
Penh de al tien jaar lang durende
strijd niet in hun voordeel kunnen
beslechten. De Rode Khmer bleek
hen in strategisch en tactisch op
zicht vaak de baas. Dat komt wel
licht door hun grote mobiliteit en de
bekendheid met het terrein in de
bergen en oerwouden langs de
Thaise grens.
Bovendien konden de Khmers bij
achtervolgingen uitwijken naar
Thailand, waar voedsel (vaak van de
VN) en wapens wachtten. China
overlaadde hen met grote hoeveel
heden wapens en munitie, die zij in
geheime depots in de jungle opsloe
gen.
Pol Pot en de andere leiders heb
ben in het recente verleden toegege
ven dat zij 'fouten' hebben gemaakt
tijdens hun bewind en beweren dat
zij het communisme hebben afge
zworen. Maar Prins Norodom Siha
nouk, de feitelijke leider van het
Cambodjaanse verzet, waartoe de
Rode Khmer ook behoort, betwij
felt dat. Degenen die hen geloven
zijn volgens hem 'naievelingen' of
'idioten'.
Geen benul
Cambodjaanse acteur Haing S
Ngor, die de terreur van de Rode
Khmer overleefde en bekendheid
kreeg door zyn rol in de Britse
speelfilm 'Killing Fields', is de me
ning toegedaan dat de Rode Khmer
weer terreur zal zaaien in zijn land.
Het gros van het Khmer-leger, zegt
hij, bestaat uit jonge ongeschoolde
boeren, die tijdens de Vietnam-oor-
log onder de opeenvolgende rege
ringen van Sihanouk en generaal
Lon Nol. veel hebben geleden.
Zij hebben gezien hoe familiele
den werden vermoord en dorpen
geplunderd en gebombardeerd, en
zijn vervuld van haat en wraak. De
Khmer-leiders hebben deze kinde
ren, die dertien tot vijftien jaar wa
ren toen zij zich bij het verzet aan
sloten, gebruikt tijdens het schrik
bewind 1975-79. De soldaten heb
ben geen benul van wat goed of
kwaad is, meent Ngor. Het zijn deze
mensen die mogelijk straks de
dienst uitmaken, is zijn sombere
voorspelling.
De Gereformeerde Kerken
hebben behoefte aan een com
missie van wijze mannen en
vrouwen, die zich moeten bui
gen over het probleem van de
toenemende polarisatie binnen
deze kerken. Daarbij zal niet
zozeer gedacht moeten worden
aan een soort arbitrage-com
missie, maar aan een advise
rend orgaan voor de synode dat
de theologische achtergronden
van de tegenstellingen in de
kerk bestudeert.
Het voorstel om een speciale
sub-commissie te vormen, is af
komstig van de deputaten (des
kundigen) Kerk en Theologie.
Volgens de secretaris van dit de-
putaatschap, prof. dr. H. B. Weij-
land, is deze commissie nodig om
de polarisdatie "analyseren, be
geleiden en zo mogelijk opvan
gen".
Achter tegenstellingen in de ge
meente schuilt bijna altijd een
verschil Godsbeeld, zo hebben de
deputaten gemerkt toen zij enke
lejaren geleden het land ingingen
om hun omstreden rapport over
de bijbel ('God met ons; over de
aard van het Schriftgezag') te ver
dedigen. Zij hebben bovendien
gemekrt dat door misverstanden
de tegenstellingen alleen maar
scherper worden.
"Wij willen graag een vinger
aan de pols houden en voorko
men dat men elkaar op karikatu
ren bestrijdt", aldus Weijland.
"Als er dan eens iets ontploft in
Groningen of Zeeland, dan kan
de synode bij ons terecht". De sy
node beslist in november of Weij-
lands "proefballon" opgelaten
kan worden.
Weijland bespeurt in de kerken
"een golf van merkwaardig fun
damentalisme" waarop door de
andersdenkenden halsstarrig
wordt gereageerd "met de hak
ken in de grond". Hij wijst onder
meer op de commotie rond de
Amsterdamse studentenpredi
kant S. de Lange en de (hervorm
de) kerkelijk hoogleraar dr F. O.
van Gennep uit Leiden.
Het Confessioneel Gerefor
meerd Beraad (CGB) beklaagde
zich er afgelopen zaterdag over
dat binnen de gereformeerde ker
ken niemand meer schrikt van
het appèl dat deze vereniging van
verontruste gereformeerden jaar
lijks pleegt uit te laten gaan.
Weijland geeft toe dat het be
staande deputaatschap in feite al
de taak had om over de polarisa
tie als adviserend orgaan op te
treden, maar deze opdracht dreigt
door nauwere samenwerking met
de hervormde collega's onderge
sneeuwd te raken, zo legt hij uit.
De Poolse paus de Rus Gor-
batsjov zouden wel eens de twee
centrale figuren kunnen worden,
die de blijvende stabiliteit van de
snel veranderende Oosteuropese
samenlevingen kunnen garande
ren. De foto's van dit tweetal bij
hun komende ontmoeting eind
deze maand, kunnen in meerdere
opzichten een historisch beeld
opleveren.
Die verwachting sprak de Ame
rikaanse politicoloog prof. Eric
Hanson uit tijdens het gister
avond begonnen congres van Pax
Christi over de rooms-katholie-
ken in Oost-Europa. Het congres
vindt plaats in het KRO-complex
in Hilversum en wordt be
schouwd als de eerste grote inter
nationale bijeenkomst over en
met kerkelijke vertegenwoordi
gers uit Oost-Europa sinds het de
mocratiseringsproces in verschil
lende Oosteuropese landen zich
doorzet.
Iets meer dan dertig sprekers
en gasten uit acht Oostbloklanden
zijn in Hilversum aanwezig, naast
een veel groter aantal deskundi
gen en belangstellenden uit West-
Europa en Noord-Amerika. Drie
Tsjechen, allen betrokken bij de
oppositiebeweging Charta, kre
gen geen visum om naar Neder
land te reizen. Een persoonlijke
gezant van Pax Christi zou hen
vandaag een boodschap van soli
dariteit overhandigen.
Het congres werd gisteravond
geopend door oud-aartsbisschop
kardinaal Franz König van We
nen, die voorzitter is van Pax
Christi Internationaal. Eèn van de
andere sprekers was bisschop
Huub Ernst van Breda, vice-voor-
zitter van de internationale bewe
ging en voorzitter van de Neder
landse afdeling.
Aartsbisschop König zei onder
meer dat de veranderingen in
Oost-Europa verwelkomd en aan
gemoedigd moeten worden om
dat ze de wereld de kans bieden
om meer rechtvaardige en duur
zame vrede.
Willibrordjaar
Tijdens een oecumenische vie
ring in drie talen hebben kerkelij
ke leiders en jongeren uit Neder
land en (Noord-)Ierland vandaag-
de opening van het Willibrordjaar
gevierd. Daarbij werd voor de eer
ste maal het Willibrordlied ('Wie
komt daar over water aan, met
licht voor onze lage landen?') ten
gehore gebracht.
In zijn meditatie wees de voor
zitter van de Raad van Kerken in
Nederland, prof. dr. D. C. Mulder,
op de toenemende ontkerkelij
king in Nederland en op de span
ningen in Noord-Ierland. "Het
zou ongepast zijn om een oordeel
over de situatie hier te vellen.
Maar vergis ik me als ik zeg dat
het ene evangelie dat Willibrord
naar ons land bracht, door uiteen
lopende interpretaties tot een ele
ment van verdeeldheid is gewor
den? Uw probleem is de eenheid
van het geloof te hervinden", zo
zei hij tot de Ierse aanwezigen,
onder wie de rk aartsbisschop
van Armagh, kardinaal O Fiaich,
de anglicaanse aartsbisschop dr.
Robert Eames en vertegenwoor
digers van de Presbyteriaanse en
de Methodistenkerk.
De bijeenkomst vond plaats in
het Servietenklooster in Ben-
burb, een plaatsje 60 km ten wes
ten van Belfast. De inwoners van
het dorp zijn nog steeds in de
greep van de dodelijke IRA-bom,
die vorig jaar op 23 november het
leven kostte aan Barney Lavery
en zijn 13-jarige kleindochter Em
ma Donnelly. In het klooster
hangt uit protest tegen "dit zinlo
ze, brutale geweld" de verklaring
van de Servietengemeenschan.
die "diep geschokt en buiten zin
nen van woede" was.
"Wjj zijn de milieubeschermers,
wij zijn de groenen van de Angli
caanse Kerk". Met deze woorden
bemoedigde bisschop Graham
Leonard de anglicaanse geestelij
ken die zich blijven verzetten te
gen de wijding van de vrouw tot
priester.
"Hebben wij niet de verant
woordelijkheid om de kerk te be
waren zoals onze planeet? Is het
niet onze plicht de kerk te behoe
den voor schade met onoverzien
bare gevolgen", zo vroeg de bis
schop van Londen aan meer dan
duizend tegenstanders van de
vrouw in het ambt, onder wie een
vrouwelijke diaken.
Bij het verzet tegen vrouwelij
ke priesters staat volgens de an
glicaanse bisschop niet zijn eigen
geweten op het spel, maar "de ka
tholiciteit en de zending" van de
Anglicaanse Kerk. Leonard be
schuldigde de voorstanders er
van dat zij het evangelie aan deze
tijd willen aanpassen. Zij introdu
ceren modieuze trends in de kerk
en gaan zo voorbij aan het eeuwi
ge karakter van de by bel.
De anglicaanse synode be
spreekt volgende week 458 amen
dementen naar aanleiding van
het principe-besluit van vorig jaar
om het priesterambt na 1991 voor
vrouwen open te stellen.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen als
secr. van het SoW-orgaan voor de
eredienst J. H. Uytenbogaardt
Utrecht, te Bergschenhoek U. W.
van Slooten Renswoude, te Ede J.
C. Schuurman Rijssen.
Geref. Kerken vrijgemaakt: be
roepen te Zwolle-Zuid M. J. C.
Blok Apeldoorn, te Bruchterveld
drs. C. J. Harryvan kand. Gronin
gen, te Hoogkerk M. H. de Boer
Gramsbergen; aangenomen naar
Schildwolde W. van der Jagt Am
stelveen.
Gereformeerde Gemeenten: be
roepen te Oosterland (Zeeland) E.
Venema Elspeet.
