De Kettler- affaire
3Niemand hoeft zich meer te
Nederlander als
hoofdverdachte in
mondiale zwendel
met nep-aandelen
Tentoonstelling 'Goed verkeerd'geeft beeld van geschiedenis homoseksuelen
Voorlopig is er geen sprake van uillevering
van een 43-jarige inwoner van 's-Graveland
aan Zwitserland. De Zwitsers hebben om
diens uitlevering verzocht wegens het
mogelijk aandeel van de Nederlander in een
internationale aandelenfraude van omstreeks
500 miljoen gulden. De Amsterdamse
rechtbank heeft de behandeling van de zaak
verdaagd tot 30 januari. De rechtbank heeft
meer tijd nodig voor het bestuderen van de
door Zwitserland overlegde stukken.
Daarnaast moet worden nagegaan of ook de
boekhouding en administratieve gegevens
die bij de aanhouding van de Nederlandse
verdachte in beslag zijn genomen, aan de
Zwitserse justitie mogen worden
overgedragen. De 's-Gravelandse zakenman
werd eind april op verzoek van de Zwitserse
justitie aangehouden. Een maand later werd
besloten hem hangende de behandeling van
het uitleveringsverzoek op vrije voeten te
stellen.
door Evert van Tijn
Niet minder dan veertig politiemensen
kwamen een half jaar geleden in actie
voor de aanhouding van de 43-jarige ei
genaar/bewoner van het 's-Gravelandse
landgoed Swaenenburg. Het hoogtepunt
van de bijna militaire operatie was de re
gelrechte bestorming van.het honderd
jaar oude landgoed. Tegelijk met die
spectaculaire actie, op verzoek van de
Zwitserse justitie, deed de politie inval
len in Amsterdam, Arnhem, Blaricum en
Hilversum.
Er was een aantal vrachtwagens voor
nodig om de aangetroffen administratie
ve gegevens van een hele reeks van be
drijven en besloten vennootschappen af
te voeren. De belangstelling van de justi
tiële autoriteiten in het Zwitserse Genè-
ve gaat echter voor alles uit naar de man,
tegen wie in december 1988 al een inter
nationaal opsporingsverzoek werd uitge
vaardigd.
Naar verluidt zou hij betrokken zijn bij
de verkoop van valse aandelen en niet
bestaande bedrijven, alles bij elkaar
goed voor een bedrag dat volgens inge
wijden heel goed zou kunnen oplopen
tot een half miljard gulden. Zich beroe
pend op een nog niet eerder toegepast in
ternationaal verdrag ter bestrijding van
de georganiseerde misdaad heeft Zwit
serland om de uitlevering van de desbe
treffende persoon gevraagd.
Verdaagd
In beginsel stelt Nederland geen staats
burgers voor berechting ter beschikking
van de justitie van een ander land. De
Amsterdamse rechtbank heeft tot nu toe
ook nog niet beslist over het Zwitserse
uitleveringsverzoek. Tijdens de eerste
zitting van de uitleveringskamer werd de
man zelfs uit voorlopige hechtenis ont
slagen. Na een pauze van ruim drie
maanden werd de behandeling van de
zaak onlangs hervat, slechts om opnieuw
voor nader onderzoek van de stukken
voor een kwartaal te worden Verdaagd.
"Samenzwering tot het plegen van ef
fectenfraude en valsheid is geschrifte.
Dat zijn de zaken waarover wij graag
eens wat vragen zouden willen stellen",
formuleert de Geneefse rechter van on
derzoek Laurent Kasper-Ansermet om
zichtig. "Wij hebben om zijn uitlevering
gevraagd omdat we duidelijkheid willen
hebben over een aantal kwesties en ge
beurtenissen. Afhankelijk van zijn ant
woorder. zal hij al dan niet in staat van
beschuldiging worden gesteld. Tot dus
ver is hij nog geen verdachte. Dat bete
kent dat ik niet veel kan zeggen".
Kasper-Ansermet is de drijvende
kracht achter de justitiële inspanningen
die een jaar geleden leidden tot de.Kett-
Deze villa aan het Meer van Genève is de vestigingsplaats van meer dan honderd firma's die zich met financiële
transacties bezighouden. (fot0 gpd>
ler-affaire. Achter die verzamelnaam
gaat de Europese tak schuil van een we
reldomvattende zwendel in aandelen
van niet bestaande bedrijven. In zijn
werkkamer in het paleis van justitie, in
het hart van de oude stad van Genève,
maakt hij tijd vrij voor een gesprek.
In de zomer en het najaar van 1988
sloegen de Zwitsers toe, na ruim een jaar
van onderzoek en minutieuze voorberei
dingen. De verdachte beleggingskanto
ren en effectenmakelaars, met fraai klin
kende namen als Chelsea, Kettler en Fal-
contrust, waren vrijwel allemaal te vin
den in de omgeving van het Meer van Ge
nève. Hun activiteiten omvatten echter
vrijwel heel Westeuropa.
Dat had tot gevolg dat, toen de zaak
eenmaal in gang was gezet, behalve in
Zwitserland zelf, onder meer ook arres
taties plaatsvonden in Frankrijk, Spanje
en Westduitsland. In nauwe samenwer
king met de Franse en Duitse autoritei
ten slaagde Kasper-Ansermet erin bij
banken in Luxemburg beslag te laten
leggen op rekeningen en tegoeden van
de opgerolde bedrijven met een geza
menlijke waarde van omstreeks twaalf
miljoen dollar.
Naar schatting hebben sinds 1986
meer dan tienduizend beleggers zich la
ten verleiden om in te gaan op de bijzon
der florissante winstverwachtingen die
zij door de effectenkantoren kregen
voorgespiegeld. Tegen de tijd dat de spe
culatiewinst werkelijkheid zou worden,
bleek het desbetreffende kantoor niet
meer te bestaan.
Zwart geld
De Geneefse advocate dr. Cecile Ring-
genberg is bereid een tip van de sluier op
te lichten. Als weinig anderen kent zij de
praktijken van wat in vakkringen be
kend staat als boüer-roombéleggings-
fondsen. De meer dan zevenhonderd
slachtoffers die mevrouw Ringgenberg
vertegenwoordigt, zijn samen goed voor
bijna negen miljoen dollar aan schade
claims.
"De beleggingskantoren bewerken de
markt van kleinere beleggers via het sys
teem van direct mail. Het zijn niet de
echt rijken op wie zij zich richten, maar
mensen met een hoog inkomen, van wie
soms een deel zwart. Het is de groep die
zonder al teveel moeite een paar duizend
dollar te besteden heeft. Zeg maar de
keuze tussen een onverwachte en aan
trekkelijke winstverwachting en het een
paar maanden uitstellen van een winter
sportvakantie".
"Die mensen, van wie er in Europa
toch ettelijke miljoenen zijn, krijgen een
aanbod voor een gratis proefabonne
ment op bijzonder goed verzorgde beurs-
periodieken. Zodra de tijd daarvoor rijp
is besteden die bladen extra aandacht
aan een bepaald fonds, met veelbeloven
de namen als Messidor of Hillside Mi
ning Corporation. Daarna duurt het niet
lang meer of de aanstaande beleggers
worden rechtstreeks telefonisch bena
derd met een 'uniek' aanbod waarop zij
snel moeten reageren".
Veertig agenten deden een halfjaar
geleden een inval op het landgoed
Swaenenburg in 's-Graveland.
Controle van de 'waterdichte' beleg-
gingstips die de'slachtoffers krijgen aan
geboden is niet mogelijk. De bedrijven in
kwestie staan niet op de officiële beurs
genoteerd. Het zou ook moeilijk kunnen,
want afgezien van de verkoopactivitei
ten van de effectenmakelaars is van eni
ge werkelijke bedrijfsmatige activiteit
geen sprake.
Om zelfs de meest wantrouwige aspi
rant-belegger op verzoek keiharde cijfers
te kunnen voorleggen, wordt de waarde
van de in feite waardeloze aandelen, die
in pakketten van minstens enige duizen
den worden verkocht, kunstmatig opge
schroefd. Binnen een kringetje van 'be
trouwbare' effectenkantoren gaat een
beperkt aandelenpakket een aantal ke
ren rond. De prijs stijgt snel, terwijl tege
lijkertijd de belangstelling voor de aan
delen wordt aangetoond.
Ringgenberg: "Het systeem is zo pro
fessioneel opgezet dat het erg moeilijk is
om nee te blijven zeggen. In Engeland
zijn veel slachtoffers gevallèn onder klei
ne spaarders. Mensen die op deze manier
hoopten hun pensioen te kunnen beveili
gen tegen de hoge inflatie. Maar elders
werden steeds hoog opgeleide, welge
stelde mensen benaderd. Een groep die
best een paar duizend dollar over heeft
om mee te speculeren, maar dat bedrag
ook weer zo klein vindt dat bij een even
tueel verlies niet onmiddellijk naar de
rechter wordt gelopen".
Uitzonderingen
De meeste arrestanten, onder wie ook
enkele Nederlanders, zijn allang weer op
vrije voeten. Er zijn echter een paar uit
zonderingen. De Zwitsers hebben niet
alleen belangstelling voor de 's-Grave
landse beleggingsexpert. Ook de Spaan
se en Franse autoriteiten hebben uitleve
ringsverzoeken ontvangen. Eind vorige
week arriveerde de Spaanse arrestant in
Genève. De Parijse autoriteiten hebben
laten weten begin november te zullen be
slissen over de toekomst van de onvrij
willige Amerikaanse gast.
In de gevangenis van Genève, ten slot
te, 'logeert' al weer bijna een jaar de voor
malige procuratiehoudster van Codo-
well AG. het bedrijf dat de Zwitserse jus
titie op het spoor van de man uit 's-
Graveland zette. De dame was jarenlang
de steunpilaar van Codowell AG, maar
begon twee jaar geleden voor zichzelf, in
dezelfde branche.
Codowell is te vinden in Clarens, een
slaapstad in de schaduw van televisiefes
tival-stad Montreux. Een statige villa uit
de laatste jaren van de negentiende
eeuw, op stand gelegen aan de oever van
het Meer van Genève vormt de passende
huisvesting. De inspanningen van justi
tie betekenen niet dat het bedrijf, dat
fungeert als holdingmaatschappij en ad
ministratiekantoor voor meer dan hon
derd besloten vennootschappen over de
hele wereld, is gesloten. Kasper-Anser
met: "Wij beschouwen het als een bijzon
der efficiënte witwasserij voor zwart
geld. Maar niet alle activiteiten die er
plaats vinden en vonden zijn in strijd met
de Zwitserse wet. Dus van volledige slui
ting kan geen sprake zijn".
Een blik in het handelsregister van de
Hilversumse Kamer van Koophandel be
vestigt de dwarsverbindingen tussen de
Zwitserse villa en het 's-Gravelandse
landgoed. Het adres van Codowell, Du
Borchet 20, wordt bijvoorbeeld opgege
ven als de woonplaats van directeur H.
Mink van De Swaenenburgh BV, die het
landgoed formeel in eigendom heeft.
Ook is daar onder meer ingeschreven de
Panagony Corporation, die optreedt als
houdstermaatschappij voor weer een an
dere onderneming van de 's-Gravelan-
der.
Deze maatschappij kan worden gezien
als de verbinding tussen Swaenenburg
en het afbrokkelende aandelenfraude-
imperium van de Amerikaan Charlie
Kimmes. Hij verscheen eind vorig jaar in
Las Vegas voor de rechter, verdacht van
dezelfde soort zaken als waarover de Ge
neefse autoriteiten de 's-Gravelander zo
graag aan de tand willen voelen.
Nauwe banden
Citerend uit rapporten van de Ameri
kaanse belastingdienst en de beurscon-
trolecommissie SEC maakte het Ameri
kaanse financiële tijdschrift Forbes in
haar januarinummer melding van bij
zonder nauwe banden tussen Kimmes
en de met naam en toenaam genoemde
bewoner van Swaenenburg. "Kimmes
maakte gebruik van een geld-witwasserij
van een Hollander, die volgens de Zwit
serse en Amerikaanse autoriteiten veel
heeft gedaan voor wapen- en drugshan
delaren. Het is een slimme vent, die voor
zijn klanten Panamese vennootschap
pen opzet, die hij vanuit Zwitserland
runt. Een voorbeeld van zo'n maatschap
pijtje is de Panagony Corporation van
Kimmes", aldus Forbes.
Namens een Amerikaanse belegger,
die voor enige miljoenen zou zijn opge
licht, zit de Haarlemse advocaat Rutger
Middendorf al enige tijd achter de 's-
Gravelander aan. "Wij denken dat hij en
Kimmes zorgen voor een voldoende
stroom van loze bv's. Zodra er behoefte
aan is worden die voorzien van een aan
delenkapitaal, waarna ze worden overge
daan aan effectenmakelaars. In Europa
was dat de Amerikaan die vorig jaar zo
mer bij Cannes is gearresteerd en nu in
Parijs wacht op uitlevering aan Zwitser
land", schetst Middendorf de werkwijze
van het circuit.
In afwachting van een uitspraak van
de Amsterdamse rehtbank bezit Kasper-
Ansermet in Genève zijn ziel in lijdzaam
heid: "Ik kan me werkelijk geen enkele
reden voorstellen waarom Nederland er
zo lang over moet doen om tot een uitle-
veringsbesluit te komen. Er is toch vol
doende materiaal voorhanden. Behande
ling bij verstek is ook denkbaar, maar er
moeten nog een aantal vragen worden
beantwoord. Ik hoop mijn onderzoek in
ieder geval begin volgend jaar te kunnen
afsluiten. Dat wordt tijd, want sommige
mensen zitten al meer dan een jaar achter
de tralies te wachten op hun berechting".
De Nederlandse hoofdpersoon hult
zich in stilzwijgen, zolang niet duidelijk
is wat er over hem beslist wordt, hetzij in
Amsterdam, hetzij in Genève. Na ver
scheidene verzoekén om commentaar op
de verschillende beschuldigingen, volgt
slechts een telefoontje van zijn advocaat.
Mr. Baauw uit Utrecht: "In dit stadium
is iedere publiciteit nadelig voor mijn
cliënt. Bovendien is het nauwelijks ter
zake, want de zaak zelf komt voorlopig
toch niet aan de orde. Afgezien daarvan
is het allemaal niet waar, van die fraude
en oplichting van beleggers. Iedereen
weet tegenwoordig toch dat officierèn
van justitie met het oog op een goede
pers graag wat hoger van de toren blazen
dan verantwoord is".
In het Amsterdams Historisch Museum is
van afgelopen dinsdag tot en met 25
februari 1990 onder de noemer 'Goed
verkeerd' een tentoonstelling te zien over
de geschiedenis van homoseksuele
mannen en lesbische vrouwen in
Nederland. "De bezoeker krijgt er een
positief beeld over hoe homoseksuelen
tegenwoordig hun leven inrichten. Vanaf
de jaren zestig hoeft dat steeds minder in
het geheim te gebeuren".
door
Frangoise Ledebogr (ANP)
Het initiatief voor de expositie 'Goed
Verkeerd' werd genomen door de daar
toe opgerichte Stichting Vae Solis ('Wee
de eenzamen'), die de naam ontleent aan
het in 1946 onder deze titel verschenen
boek van de lesbische schrijfster Marie
Louise Doudart de la Grée. Na de toeken
ning van subsidie door onder meer het
ministerie van WVC kon de stichting
Paul Verstraeten en Juriënne Ossewold
in dienst nemen om speurwerk te ver
richten naar geschikt materiaal en de
tentoonstelling samen te stellen.
Als beginpunt is gekozen voor de 17e
eeuw, omdat toen de eerste schriftelijke
getuigenissen over de levenswijze van
zogenoemde sodomieten (homoseksuele
mannen) en trïbades (lesbische vrour
wen) werden opgetekend. Het begrip so
domie is terug te voeren tot het bijbelse
verhaal over de vernietiging van de .'zon
dige' steden Sodom en Gomorra. Het
woord tribadie is afgeleid van het
Griekse werkwoord 'tribein', dat wrijven
betekent.
In de 18e eeuw was er in ons land voor
het eerst sprake van grootscheepse ver
volgingen van sodomieten, zo schrijven
Verstraeten en Ossewold in een brochu
re. Voornamelijk mannen waren het
slachtoffer omdat zij ook toen al openba
re ontmoetingsplaatsen hadden en daar
om meer in het oog liepen dan de vrou
wen binnenshuis.
Op de expositie wordt een overzicht
gegeven van de 'veroordelingsgolven' in
de 18e eeuw met misschien wel als gru
welijkste voorbeeld de activiteiten van
rechter Rudolf de Mepsche in het Gro
ninger dorp Faan, die omstreeks 1730
tientallen mannen en jongens liet arres
teren op verdenking van sodomie. Op 24
september 1731 werden 22 veroordeelde
mannen in de leeftijd van 15 tot 48 jaar
gewurgd en daarna verbrand. Tussen
1795 en 1798 stonden in Amsterdam voor
het eerst 12 vrouwen terecht, die voor en
kele jaren in het Spinhuis (de gevange
nis) terecht kwamen.
Over de streng calvinistische samenle
ving van de 18e eeuw zijn echter niet al
leen gruwelverhalen te melden. Mannen
uit de 'betere standen' verenigden zich in
'geleerde gezelschappen', die tevens de
gelegenheid boden tot het aanknopen
van hechte vriendschappen. Welk karak
ter deze vriendschappen hadden is na zo
veel eeuwen natuurlijk niet met zeker
heid vast te stellen. De heftige toon waar
op men elkaar eeuwi'ge trouw en liefde
tot in de dood zwoer in zogenoemde
vriendenboeken, wijzen echter op z'n
minst op een hecht homosociaal ver
band, aldus Verstraeten.
In de tekst van deze liberi amicorum
werd geregeld verwezen naar de bijbelse
figuren David en Jonathan. In. het boek
Samuel (II Sam 1:26) bijvoorbeeld, treurt
David als volgt over de dood van Jo
nathan: "Ge waart mij zo dierbaar, Uw
liefde telde ik meer dan de liefde van
Ossewold herinnert aan de intense
vriendschap tussen Befje Wolff en Aagje
Deken die in 1782 samen de roman
'Saartje Burgerhart' publiceerden. In de
brochure wordt bovendien een gedicht
geciteerd dat een zekere Maria Bavink
aan Aagje Deken schreef: "Gij toonde het
mij met ernst te minnen: bezield door
even sterke drift geef ik me aan U, met
ziel en zinnen".
Ook de negatieve maatschappelijke re
acties op homoseksualiteit na de 18e
eeuw krijgen aandacht. Zij brachten de
Tachtiger-dichter Willem Kloos in het
laatste kwart van de 19e eeuw tot een
zelfmoordpoging toen zijn vriend Albert
Verwey zich verloofde. Zeer tegen de zin
van Kloos publiceerde Verwey in 1890
het gedicht 'Hemel- en Aard-droom', dat
over het karakter van hun vriendschap
weinig misverstand laat bestaan. "...Om
zijn hals mijn armen sloeg 'k I Néér woog
'k 't zwaar hoofd en in zijn roden mond
Zonken mijn lippe", een ster in purpren
nacht", is een veelzeggende tekst.
De homoseksuele geschiedenis van de
20e eeuw staat voor een deel in het teken
van de strijd tegen artikel 248-bis in het
wetboek van strafrecht, dat daarin werd
opgenomen in 1911. Het regelde het ver
bod op seksueel contact met iemand van
hetzelfde geslacht die jonger was dan 21'
jaar. Het kwam weliswaar niet tot een
groot aantal veroordelingen (uiteindelijk
ongeveer 150 per jaar in de vijftiger ja-
rerï), maar homoseksuele mannen en les
bische vrouwen moesten wèl leven on
der een voortdurende druk van verklik-"
king en aangifte. Het artikel werd pas in
1971 geschrapt.
Het protest tegen het artikel werd in
eerste instantie geleid door het Neder
lands Wetenschappelijk Humanitair Ko-
mitee (NWHK) dat in 1940 werd opgehe
ven. Vlak na de Tweede Wereldoorlog
werd de Shakespeare Club opgericht,
waaruit in 1949 het Centrum voor Ont
spanning en Cultuur (COC) ontstond.
Deze vereniging kreeg in 1973 koninklij
ke goedkeuring en behartigt de belangen
van homoseksuele mannen en lesbische
vrouwen ook in het politieke circuit. De
strijd voor een deugdelijke Wet Gelijke
Behandeling is daar een goed voorbeeld
Verstraeten en Ossewold constateren
dat de seksuele revolutie in de jaren zes
tig ruimte heeft gegeven voor een open
lijke emancipatie van homoseksuele
mannen en lesbische vrouwen. De ker
ken ondersteunen deze emancipatie met
hun 'speciale' praatgroepen, Jos Brink
steekt zijn geaardheid bepaald niet on
der stoelen of banken en Pia Beek staat
tegenwoordig ook 'privé' in een grote
landelijke ochtendkrant. Verstraeten:
"Het gevolg van deze ontwikkeling is dat
niemand zich nu meer hoeft te verstop
pen. Er is sprake van een nieuw en posi
tief geaard gemeenschapsgevoel, waar
op de ziekte Aids geen negatieve invloed
heeft".
De expositie toont naast de historische
ontwikkelingen op allerlei manieren de
uitingsvormen van de zelfbewuste ho
moseksuele cultuur in de huidige tijd.
Dat ook in het tolerante Nederland nog
niet alles optimaal is moeten Verstraeten
en Ossewold toegeven: "Een aantal
bruikleengevers wilde liever anoniem
blijven en weer anderen weigerden een
foto voor de expositie. Maar dat doet
niets af aan het belang van 'Goed ver
keerd' als wapenfeit in de geschiedenis
van homoseksuelen in Nederland".
