De knieval voor Allah
M A BIJLAGE VAN HET LEIDSCH/ALPHENS DAGBLAD
De moskee, steeds vertrouwder in stadsbeeld
De weeïge walm van wierook dringt
zich onweerstaanbaar op. En vrijwel
onmiddellijk daarna de vaststelling
dat een stap over de drempel zoiets is
als de intrede in een andere wereld.
Achter de gastvrij geopende deur gel
den leefregels, normen en omgangs
vormen die afwijken van het hier
gangbare. Vriendelijk klinkt het ver
zoek de schoenen uit te doen, tegelijk
zó gebiedend dat het eenvoudig geen
weigering toestaat. Het is een uiting
van eerbied, van respect voor dit ge
bedshuis voor gelovige islamieten.
Binnen wordt mierzoete thee ge
schonken, een uur voordat imam Mo
hammed El Amraoui zal voorgaan in
gebed. De moskee aan de Leidse
Rembrandtstraat is in afwachting van
de gelovigen. Het is vrijdag. "Die dag
is vergelijkbaar met de zondag van
jullie. In Marokko doffen mensen zich
dan op, trekken de mooie kleren aan.
En gaat iedereen naar de moskee om
te bidden".
Nu drie jaar geleden kwam El Am
raoui naar Leiden, op voorspraak van
één van de gelovigen die hem kende
als iemand die in Fez "heel goed
werk" deed als imam. Wie als belij
dend gelovige er goed van op de hoog
te is wat in de koran staat geschreven
en wie ook de openbaringen van Mo
hammed kent, komt er in principe
voor in aanmerking voor te gaan in
het gebed.
Het gebeurt niet zelden, zo verze
kert Mohammed El Wali als voorzitter
van de stichting Moslimgroep, dat de
oudste c.q. meest koranvaste gelovige
als imam wordt aangesteld. "Er zijn
mensen die naast hun normale werk
imam zijn, bij ons is dat niet het geval.
Destijds zijn we met deze imam een
overeenkomst van een jaar aange
gaan. Maar zie, hij is hier nog steeds,
het contract wordt telkens automa
tisch verlengd".
De imam kan redelijk in zijn levens
onderhoud voorzien, mede ook dank
zij de regelmatige giften van 400 a 500
moskeegangers. Soms komen er wel
duizend mensen naar de moskee, de
ervaring heeft geleerd dat de helft van
hen de portemonnee opent. De be
stuursleden van de Stichting Moslim
Groep benadrukken dat iedereen
voor hen gelijk is, onderscheid maken
tussen wel- en niet-betalers is er niet
bij. "Niets moet. En iedereen heeft de
zelfde rechten binnen de islam".
Geen problemen
Het loopt tegen enen. De oproeper
roept de gelovigen op, zijn stem wordt
door microfoon en luidspreker ver
sterkt en verdwijnt in de westerse
oren als een klaagzang. Welhaast ver
ontschuldigend zegt El Wali dat dit
maar een keer per week gebeurt. Naar
het schijnt hebben de omwonenden
er geen problemen mee. En binnen de
moskee wordt er naai- gestreefd de
buurt zo min mogelijk last te bezor
gen.
Telkens wordt het de gelovigen
voorgehouden: Doe zachtjes, blijf niet
bij de moskqe hangen na het vrijdag
middaggebed, maar ga zo snel moge
lijk terug naar huis of naar de baas.
"Iedereen heeft recht op zijn geloof,
ook wij. Maar daartegenover staat dat
op ons de morele verplichting rust de
mensen die hier in de straat wonen
niet tegen ons in te nemen".
Dat men niet overal even verrukt is
van een moskee in de straat, bleek
laatst nog in Zoetermeer. In de pas uit
de grond gestampte wijk Rokkeveen
hebben verontruste huiseigenaars
zich verenigd in een actiecomité dat is
opgericht met het doel de komst van
een moskee te verhinderen. Ze beroe
pen zich er op dat het bestemmings
plan weliswaar voorzag in de bouw
van een vrijplaats voor religieuze
doeleinden, maar dat hiermee een
moskee werd bedoeld was niet duide
lijk geworden.
Nee, de afwijzende opstelling
moest volgens de voorzitter van het
actiecomité vooral niet worden opge
vat als discriminatie. Er bestond bij
hem en zijn aanhang alleen maar
vrees voor de overlast die aan- en afrij
dende auto's zonder twijfel zouden
veroorzaken. En, zo droegen de pro
testerenden het tenminste uit, als lo
gische uitvloeisel daarvan: op de on
roerend goedmarkt konden hun pas
gekochte eengezinswoningen, maiso
nettes en urbanvilla's wel eens heel
snel in waarde dalen.
Petitie
Iets dergelijks heeft trouwens nog
geeh jaar geleden ook in Leiden ge
speeld. Er was toen sprake van dat de
moskee van de Rembrandtstraat naar
de Os- en Paardenlaan zou verhuizen.
De gemeenteraad stemde daar in
principe mee in, maar uiteindelijk
werd er van afgezien. Officieel heette
het dat de Stichting Moslim Groep er
niet in was geslaagd de financiering
voor de aankoop van het pand rond te
krijgen.
De imam en de bestuursleden laten
ook nu nog in het midden of de peti
tie, door ongeveer 250 bewoners van
de Os- en Paardenlaan destijds inge
diend bij het gemeentebestuur, heeft
meegespeeld bij de besluitvorming
die tot een voortgezet verblijf in de
Rembrandtstraat leidde. Voor alle
duidelijkheid werd door de indieners
van de petitie gezegd dat ze niets te
gen moslims hebben, maar alles tegen
de eventuele parkeerproblemen en te
gen de geluidsinstallatie die de stem
van de oproeper versterkt laat door
klinken.
"Het is dikwijls door onwetendheid
dat dergelijke meningen kunnen ont
"Vrouwen zijn niet verplicht in de
moskee te bidden. Vrouwen hebben
het thuis druk met de opvoeding van
de kinderen. De islam zegt ook dat
mannen buiten werken, en vrouwen
binnen. Vrouwen mogen daarom ook
thuis bidden. Zij die wel per se naar
de moskee willen komen, zijn wel
kom. Maar ze moeten wel altijd apart
van de mannen bidden, zo wil de is
lam het nu eenmaal".
De islam legt de gelovige moslim in
beginsel vijf godsdienstige voor
schriften op. Wie streng in de leer is,
heeft zich te houden aan het sjahada.
Uit overtuiging het geloof belijden
dat er één Gód is, en wel Allah. En dat
Mohammed zijn profeet is. Dat bete
kent dat er dagelijks vijf keer moet
worden gebeden (salat). Vrijdag is de
dag van het gebed in de moskee. Van
de moslim wordt verwacht dat-ie zijn
zakat, een godsdienstige belasting,
voldoet. Ten slotte hoort een moslim
tijdens de ramadan te vasten, en ten
minste eenmaal in het leven een pel
grimstocht naar Mekka te onderne-
Maar de islam is niet zo absoluut
van aard, als de fanatici onder de isla
mieten het willen doen geloven. Zo
luidt in elk geval de opvatting binnen
de muren van deze moskee. "De islam
is verdraagzamer dan menigeen
denkt", vindt Loeff, "maar helaas
wordt het uiterlijk ervan beschadigd
door het fanatisme van fundamenta
listen".
Onder islamieten zijn goede men
sen en er zijn slechte mensen, zegt de
imam. En helaas moeten de goeden
ook hier onder de slechten lijden. In
deze geloofgemeenschap wordt het
als normaal beschouwd dat niet alle
godsdienstoefeningen in de moskee
worden gedaan. Alleen het vrijdag
middaggebed in de moskee geldt
voor de mannen onder de moslims als
een verplichting. "Maar in zijn alge
meenheid geldt voor de islam dat als
iets niet kan, dan kan het ook niet", al
dus de voorzitter van het stichtings
bestuur, Mohammed El Wali.
Op zijn werk benut hij de lunchpau
zes om te bidden. Hij vindt het niet
erg om de werktijd die eventueel ver
loren gaat met het vrijdagmiddagge
bed te compenseren door vroeger te
beginnen. Er bestaat begrip voor dat
werkgevers wel eens nee zeggen als
de moslims onder hun werknemers
met z'n allen naar de moskee willen.
"Anders zou die baas alle machines in
de fabriek moeten stopzetten. Tja, dat
kan natuurlijk niet. Nogmaals, als het
niet kan, dan kan het niet. Onze men
sen hoeven hun baan niet in gevaar te
brengen".
Onwankelbaar
De islam wint snel terrein in Europa,
voornamelijk door de komst van tal
loze Turkse en Marokkaanse arbeids
krachten. In Frankrijk is het de twee
de godsdienst na het katholicisme en
in Nederland zijn er nu ook belangrijk
meer moslims dan in de tijd dat in het
Friese Balk de eerste moskee werd
gesticht. In de jaren vijftig ging het
om een beperkt groepje afgezwaaide
KNIL-militairen, nu wonen er meer
dan 300.000 moslims in dit land. "Ook
in Nederland zal het aantal moslims
zich nog uitbreiden, ook al omdat de
moslims doorgaans meer kinderen
hebben dan christenen. Een moslim
gezin heeft al gauw drie, vier kinde
in Nederland mag het kerkbezoek
dan al jaren een sterk dalende ten
dens vertonen, de deconfessionalise
ring treft de islam dus niet of nauwe
lijks. In meerderheid zijn moslims on
wankelbaar in hun geloof. Imam El
Amraoui heeft er zo z'n eigen gedach
ten over. "De leegloop waarmee de
christelijke en katholieke kerken
kampen, is wellicht te wijten aan het
middeleeuwse gedrag van die ker
ken", zo oppert hij. "De wetenschap
wordt er ondergeschikt gemaakt aan
de christelijke dogma's. De islam
daarentegen heeft nooit een vijandige
houding aangenomen ten opzichte
van wetenschappelijke onderzoekers.
Integendeel, de islam heeft juist het
opdoen en vergaren van kennis aan
gemoedigd. Ikra is het eerste woord
van de koran. Dat betekent lees of re
citeer".
De islam is eerlijk, oprecht, wordt
zowel door de imam als door de heren
bestuursleden van de moskee be
toogd. Vanzelfsprekend hebben de
gelovigen soms ook zo hun geschillen
over datgene wat in de koran staat.
Wie gelijk heeft en wie niet, daarover
spreekt de imam dan zijn oordeel uit
en dat is onherroepelijk.
"Natuurlijk hebben ook wij af en
toe ook te maken met mensen die uit
onbegrip het geloof niet praktizeren.
Om een heel klein percentage gaat
het, meestal zijn het jongeren. Het is
onze ervaring dat ze terugkeren, zo
dra ze de dertig gepasseerd zijn".
Waarom? De imam denkt dat men
sen ontvankelijker worden voor het
geloof als ze over wat meer levenser
varing beschikken. "Meestal ontstaat
dan de behoefte over de islam te le
zen, men begint er met anderen over
te praten. De mens is niet volmaakt,
de mens kan zich volgens de islam
vergissen. De mogelijkheid tot het to
nen van berouw is dan ook altijd aan
wezig. De niet praktizerende gelovige
kan dat doen door praktizerend gelo
vige te worden. Door zich na de be-
wassingen rechtstreeks tot Allah te
wenden. De islam is niet rancuneus,
de islam is er om mensen te helpen.
En zeker degenen die terugkeren van
de dwalingen huns weegs".
ZATERDAG 28 OKTOBER 1989 VWW IRk m PAGINA23
F.XTRA
De moskee neemt in de westerse samenleving een steeds prominentere plaats in. Het kerkbezoek mag
de laatste 25 jaar in Nederland een dalende tendens vertonen, de islam heeft geen last van de
deconfessionalisering. Een Nederlandse stem uit de moskee: "De islam is verdraagzamer dan
menigeen denkt, de islam is het volmaakte geloof".
door Gerard van Putten
De letterlijke betekenis van islam is overgave. Tijdens het vrijdagmiddaggebed in de moskee komt tot uiting
hoe intens het geloof door moslims wordt beleden.
De Nederlandse moslim Loeff:
"Het uiterlijk van de islam wordt
helaas veelvuldig beschadigd
door fanatici".
(foto's Henk Bouwman)
van de imam woord voor woord kan
volgen? Nee, die wordt in het hoog-
arabisch uitgesproken en dat kan ik
niet verstaan. Maar ik weet wel waar
over de imam het heeft. Doordat ik zo
veel over de islam heb gelezen".
Maar al te vaak, zo weet hij, worden
moslims mohammedanen genoemd.
Fout, zegt Loeff. De islam stelt im
mers dat de godsdienst door God is
geopenbaard aan een hele reeks pro
feten, van wie de laatste Mohammed
is geweest. "Mohammed is dus niet de
stichter van de islam, vandaar dat
moslims zich geen mohammedanen
Achterom
Zijn vrouw is geen moslim, ze is niet
eens gelovig, al kenschetst Loeff haar
bij nader inzien als een agnostica. Als
een aanhangster van de leer die ver
klaart dat het absolute voor de mense
lijke geest onbereikbaar is en dat de
mens onmogelijk weet kan hebben
van de diépste aard, de oorsprong en
de bestemming van de dingen.
De uiteenlopende levensbeschou
wingen blijken zich onder een dak
goed te kunnen verdragen. In eikaars
waarde laten heet dat, en zo gaat het
er in huize-Loeff inderdaad aan toe.
"Mijn vrouw heeft haar wereld, en ik
heb de mijne".
Samen bidden in de moskee zou er
trouwens toch niet bij zijn geweest.
Van de enkele vrouw die de moeite
van een bezoek aan de moskee neemt,
wordt verwacht dat ze achterom naar
binnen gaat, via de achteringang. Om
te voorkomen dat ze mannen tegen
komt. Dat hoort niet, volgens de wet
ten van de islam. Imam El Amaraoui:
bruik geraakt kerkgebouw, zonder
een gulden gemeentesubsidie is ge
restaureerd en ingericht. Met inge
houden trots wordt gezegd: "We be
druipen ons helemaal zelf. Inderdaad,
daartoe worden we in staat gesteld
door de maandelijkse bijdragen van
de mensen die hier komen bidden".
Gebed
De imam heeft gesproken. De preek
duurde ruim twintig minuten en is af
gedraaid in een voor westerse luiste
raars adembenemend snelle woor
denstroom. Hoog tijd nu voor het ge
bed. Niemand uitgezonderd hadden
de gelovigen eerder die middag de
moskee betreden met de woorden bis
millah, in de naam van AUah. En over
eenkomstig de rite van de moskee
vervolgens de aanwezige geloofsge
noten begroet met Assalamu Alei-
kum, vrede zij met u.
De gelovigen knielen, buigen ver
volgens de hoofden naar het oosten,
richting Mekka. Het gebeurt met een
overgave die de letterlijke betekenis
van islam (overgave dus) aangeeft. De
handen worden als het ware in een
kom gevouwen.
Onder de aanwezigen een wat oude
re heer, die zich qua uiterlijk en kle
ding scherp onderscheidt van zijn ge
loofsgenoten. Hij oogt als een op en
top Nederlander, en dan niet alleen
door de blazer die hij draagt. Resoluut
en voorkomend stelt hij zich voor in
een zéér gepolijste variant van het Al
gemeen Beschaafd Nederlands.
"Loeff is de naam".
Het betreft hier een kennismaking
met een jurist in ruste, bijna 69 jaar en
opmerkelijk vief. In 1967 begon bij
Loeff het inzicht te rijpen dat hij on
mogelijk christen kon blijven, een in
middels overleden vriend zette hem
op het spoor van de islam. "Ik verloor
het geloof in de centrale dogma's van
het christendom. In de islam heb ik de
volmaakte godsdienst gevonden".
Zodat Loeff nu ook door het leven
stapt als Arif, de Wetende. Een naam
waarmee hjj niet te koop loopt, naar
Loeff beweert omdat hij het liefst
door anderen wordt gezien als een be
scheiden persoon. "Of ik de sermon
staan", meent de imam. "Bij ons is ie
dereen welkom. We roepen geregeld
mensen binnen om eens te komen kij-'
ken, maar jammer genoeg blijven ze
buiten. We worden niet altijd even
goed begrepen, al moet gezegd dat we
het in Leiden wat dat betreft niet eens
slecht hebben getroffen. Maar wat
meer begrip voor onze cultuur zou
ons zeer welkom zijn. Uiteindelijk
stellen wij ons ook altijd vriendelijk
op. Wij hebben besloten hier te blij
ven omdat de islamwet voorschrijft
dat er pas een nieuwe moskee mag
worden gebouwd, als in de oude niet
voldoende ruimte meer is voor de ge
lovigen. Die is er hier voorlopig nog
voldoende".
In Leiden wonen om en nabij 4000
moslims. In de stad worden twee ge
bouwen gebruikt als moskee. Voor de
Turkse gemeenschap is er een aan de
Hooigracht, de Marokkaanse kan
voor religieuze plichten terecht in de
Rembrandtstraat. Er is geen sprake
van een scheiding der geesten. Mo
hammed El Amraoui, imam oftewel
voorganger van de moskee aan de
Rembrandtstraat, benadrukt dat de
ideeën over de koran niet verschillen.
"Maar de Turkse taal, de Turkse cul
tuur is heel anders dan de onze, al
moet ik erbij zeggen dat hier ook Tur
ken komen. En Indonesiërs, Surina-
mers en ook een enkele Nederlan
der".
De moskee in de Leidse Rem
brandtstraat, een islamistische neder
zetting in een puur westerse omge
ving. De inrichting van de gebedszaal
doet sober aan. Behoudens een enke
le, met een smyrnakleed gedrapeerde
lessenaar, een rekje met boeken en
een wandklok, vertoont de gebeds
ruimte een leegte die onwezenlijk
aandoet vergeleken met de kerken
waar christenen samenkomen.
De bestuursleden van de Stichting
Moslim Groep hechten eraan op te
merken dat de moskee, een in on
De Turkse moskee aan de Hooigracht: Geen scheiding van geesten, al
leen de taal en cultuur verschillen belangrijk van de Marokkaanse.
(foto Wim Dijkman)
