Q
Drie korte variaties op thema New York
'Schrijven is tweederangs'
Vier avonturiers in de grote stad
Allen, Coppola en Scorsese maken gezamenlijk 'New York stories'
BIOSCOPEN
"New York stories'; regie: Francis Coppola,
Woody Allen, Martin Scorsese; hoofdrollen:
Nick Nolte, Rosanna Arquette; theater: Lido,
Aanvankelijk stelde Woody Allen
voor om zelf drie korte verhalen
over New York te verfilmen. Zijn
producent Robert Greenhut leek
het een goed idee om ook andere re
gisseurs uit te nodigen, leder zou
zijn eigen variatie op het thema ma
ken. Uiteindelijk verviel deze be
perking en konden Francis Ford
Coppola, Martin Scorsese en
Woody Allen geheel naar eigen in
zicht hun bijdrage aan 'New York
stories' realiseren.
Martin Scorcese bijt het spits af
met 'Life lessons', een ironische
fantasie over liefde en kunst tegen
de achtergrond van snobs en rijke
galeriehouders. Nick Nolte speelt
de woest bebaarde kunstschilder
Lionel Dobie die alleen kan werken
met harde popmuziek uit de jaren
zestig en een jonge assistente in zijn
nabijheid. Helaas is Paillette
(Rosanna Arquette) niet van het
meegaande soort. Lionel voelt zich
een schooljongen en smijt steeds
woedender zijn verf op het doek.
"Hou je van me?" vraagt hij vertwij
feld. Hij krijgt geen antwoord. Pau-
lette heeft ook haar problemen. Ze
wil schilderen maar is niet zeker
van haar zaak. "Heb ik talent?"
vraagt ze eveneens vertwijfeld. Ook
zij krijgt geen antwoord. Nick Nolte
en Rosanna Arquette staan garant
«oor een energiek duel.
In een korte film is doorgaans
meer ruimte voor een speelse vorm
geving dan in een lange speelfilm,
en vooral Scorsese heeft daar gretig
gebruik van gemaakt. De camera
doet volop mee in de strijd. Voort
varende montage, cirkelende beel
den en prominente close ups bena
drukken de botsende emoties.
Soms werkt dat, soms is het wat
overtrokken.
Nog sprookjesachtiger is de bij
drage die Coppola samen met zijn
dochter Sofia schreef. 'Life wit
hout Zoe' gaat over de dochter van
een beroemde fluitist die alleen met
haar butler in een duur hotel woont.
Haar ouders zijn altijd op tournee.
Een oosterse prinses, een roofover
val en een kostbare diamant bren
gen vader, moeder en dochter weer
bij elkaar. Het aardigst zijn de scè
nes waarin de rijkeluiskinderen als
rasechte snobjes een parodie- op
hun ouders geven.
De keuze voor Woody Allen, Mar
tin Scorcese en Francis Coppola als
regisseurs is niet toevallig. Uit de
films die ze maakten blijkt dat ze
zich meer verbonden voelden met
New York dan met, pakweg, Los
Angeles. Het is daarom opvallend
dat New York in 'New York stories'
maar een heel kleine bijrol speelt.
Eigenlijk kunnen deze verhaaltjes
zich overal afspelen. De stad is
slechts achtergrond, en de filmma
kers doen gewoon waar ze zin in
hebben.
Dat laatste blijkt het duidelijkst
uit de bijdrage van Woody Allen.
Die blijft onder alle omstandighe
den zichzelf en heeft geen enkele
poging gedaan zijn stijl aan te pas
sen. In 'Oedipus wrecks' doet hij de
Nick Nolte en en Rosanna Arquette in 'New York stories'.
sarcastische
titel volop eer aan. Woody speelt
een advocaat die op vijftigjarige
leeftijd nog altijd zwaar lijdt onder
de bemoeizucht van zijn moeder.
Wanneer ze samen de voorstelling
goochelaar bijwonen, ver
dwijnt het snibbige oude dametje
op wonderbaarlijke wijze. De advo
caat voelt zich bevrijd, maar niet
voor lang. Zijn moeders geest ver
schijnt boven de stad. Nu bespreekt
ze de vriendinnen, de eetgewoonten
en het bedplassen van haar zoon
met de gehele bevolking van New
York.
Niemand kan schaamte en verne
dering zo herkenbaar en tegelijk zo
grappig uitbeelden als Woody Al
len. En zo'n scène waarin Allen
(foto GPD)
glunderend ziet hoe de magicus zijn
moeder in een doos opsluit en met
zwaarden doorsteekt is ronduit ge
niaal. Alleen dat moment maakt het
al de moeite waard om 'New York
stories' te gaan zien. Dat de drie ver
halen wat erg losjes aan elkaar han
gen, en dat Coppola niet op zijn best
is valt dan gemakkelijk te vergeven.
LEO BANKERSEN
Menno Meyjes schreef scenario 'The last crusade'
UTRECHT - Hij schreef het sce
nario van 'The color purple' en
verdiende er een Oscar-nomina
tie mee. Dat was in 1986, een on
waarschijnlijke prestatie ook al
ging het beeldje naar Karl
Luedtke voor zijn scenario van
'Out of Africa'. Wellicht aan-
sprekender is het dat hij als lid
van de Spielberg-stal de schrij
vende kracht was achter 'India
na Jones and the last crusade'.
Menno Meyjes, 35 jaar oud nu, is be
scheiden. Hij spreekt over 'Indiana
Jones and the last crusade' in ter
men van "een leuk project, leuke
film". Hü heeft ook al weer veel an-
door
Joop van Beek
The dream team'; regie: Howard Zieff; hoofd
rollen: Michael Keaton, Christopher Uoyd, Pe
ter Boyle, Stephen Furst; theater: Lido, Leiden
Een van de meest gedenkwaardige
episoden uit 'One flew over the
cuckoo's nest' was het illegale uit
stapje van Jack Nicholson die met
een aantal patiënten uit vissen gaat.
Om een boot te kunnen huren stelt
hij hen voor als dokters van de psy
chiatrische inrichting. Het zou me
niets verbazen als de scenarioschrij
vers Jon Connolly en David Loucka
die scène in het achterhoofd had
den toen ze de komedie 'The dream
teerd op kaartje voor een honkbal-
wedstrijd. Tijdens een plaspauze
wordt hun begeleider in een donker
steegje neergeslagen. Nu moeten ze
op eigen kracht in New York zien te
overleven.
Het is een merkwaardig gezel
schap: Albert (Stephen Furst) is een
angstige tv-verslaafde die alleen
praat in honkbal-termen. Henpr
(Christopher Lloyd, speelde ook in
'One flew over the cuckoo's nest') is
een voormalig postbeambte met
een dwangmatige voorkeur voor or
de en regels. Hij beeldt zich in dat
hij arts is en noteert iedere overtre
ding op zijn clipbord. Jack (Peter
Boyle) zat ooit in de reclame. Hij
kreeg daar een zenuwinstorting die
hij nooit meer te boven is gekomen.
De enige bij wie de neurose niet op
het gezicht geschreven staat is Bill
(Michael Keaton), een schrijver met
een overdosis fantasie en agressieve
buien.
Het gegeven wekt enige argwaan.
Vier gekken in de grote stad, is dat
geen al te gemakkelijk recept? Ge
lukkig blijkt het geweldig mee te
vallen. Hoewel de personages tame
lijk clichématige types blijven,
heeft regisseur Howard Zieff er
zorgvuldig voor gewaakt ze niet be
lachelijk te maken. Als er steken
uitgedeeld moeten worden, dan zijn
het vooral de 'gezonde' omstanders
die het slachtoffer zijn. En de grens
tussen gewone gekken en neuroti
sche normalen blijkt soms verras
send smal.
In het begin bestaat 'The dream
team' uit tamelijk voorspelbare aan
varingen tussen het 'team' en de
nietsvermoedende New Yorkers.
Het duurt echter niet lang of de ko
medie ontwikkelt zich .tot een ras
echte thriller. Twee misdadige poli
tiemannen weten het viertal een
moord in de schoenen te schuiven
en proberen tevens hun nog steeds
bewusteloze begeleider uit de weg
te
De clou van de geschiedenis is na
tuurlijk dat de vier juist door hun
merkwaardige gedrag menigeen op
het verkeerde been weten te zetten.
Zodoende slagen ze in hun onmoge
lijke opdracht. Hun zelfvertrouwen
gaat met sprongen vooruit. Ze zou
den hun neurosen er bijna door ver
geten. Zieff weet zijn personages
heel treffend te karakteriseren en
komt soms heel dicht bij de werke
lijkheid. Dat maakt de film sympa
thiek, maar tegelijk balanceert hij
op het randje van de geloofwaardig
heid. Want een normaal mens zou
van zo'n avontuur toch op z'n minst
in een crisis belanden. Zieff gooit er
al zijn vindingrijkheid tegenaan,
zorgt voor vaart en verrassingen en
weet zo de kijker definitief aan zijn
kant te krijgen.
Het grootste probleem vormt
juist Bill, de meest aangepaste van
het viertal. Hy mag dan een geweld
dadige fantast zijn, maar binnen het
kader van de gemiddelde Ameri
kaanse amusementsfilm is dat vol
strekt normaal. Het is dan ook on
duidelijk waarom hij in een psychi
atrische inrichting verblijft. Als Bill
daar thuishoort, dan kunnen de
meeste filmhelden wel opgesloten
worden. Michael Keaton is hier
weliswaar beter op zijn plaats dan in
zijn Batman-rol, maar weet toch
niet de juiste toon te treffen. Mis
schien is het maar het beste om te
vergeten dat we met psychiatrische
patiënten te maken hebben. Ge
woon vier onaangepaste avontu
riers die ons een bizarre, maar vaak
zeer herkenbare lachspiegel voor
houden. Zieff wilde een 'komedie
met een hart' maken, en daar is hij
heel aardig in geslaagd.
L.B.
studie geschiedenis. New York
werd al snel San Francisco en de
studie ging richting film. Op z'n 24-
ste klopte hij met een eigen script
op de poort van Hollywood. Durf,
kwaliteit en veel geluk, brachten
hem Bloemendaler van geboorte
in de kringen rond regisseur
Francis Ford Coppola. Met ups and
downs werkte Meyjes zich snel om
hoog en hij verkeert nu in de, naar
eigen zeggen, gezegende situatie
dat de grote filmmaatschappijen als
Columbia en Warner zijn bureau
constant gevuld houden met voor
stellen voor scenario's dan wel ver
zoeken voor het herschrijven van
V.l.n.r. Christopher Lloyd, Peter Boyle en Stephen Furst in 'The dream team'.
Eigen initiatief blijkt Meyjes ook
nog steeds niet vreemd getuige zijn
huidige project: het schrijven van
een scenario voor een Russisch-
Amerikaanse co-produktie geba
seerd op werk en leven van de Rus
sische dichter Poesjkin.
Meyjes, tegenwoordig woonach
tig in San Francisco maar nog altijd
zeer standvastig Nederlands in zijn
spraak, zegt dat het hem verbaast
dat in de Nederlandse filmwereld
momenteel zo zeer wordt gespro
ken over de kwaliteit van het scena-
rio-schryven. Meyjes: "Ik wist niet
dat men zich daar voor interesseer
de. Maar je moet goed begrijpen dat,
hoewel ik nog veel contact heb met
Nederland en Nederlanders - onder
meer met Huub Stapel - ik weinig
zicht heb op het reilen en zeilen van
de vaderlandse filmindustrie. Ik
heb de beroemde films gezien: 'De
aanval', of nee, 'De aanslag' en 'Am-
sterdamned' en 'Flodder', de Ame
rikaans gedubte versies dan natuur
lijk. Maar verder is het Amerikaans
wat de klok slaat. Ik moet hier so
wieso echt op zoek naar 'de andere
film'. Maar wat ik van Hollandse bo
dem zag beviel me wel. En het was
redelijk succesvol bij myn weten.
Kijk, of de mate van succes afhing
van het scenario bijvoorbeeld, dat
zal onduidelijk blyven. In Amerika
heeft succes gewoon heel veel te
maken met de hoeveelheid geld die
je in de publiciteits-campagne kunt
en wilt stoppen. Ik begrijp dat Ne
derlandse producenten - via hun
agenten - dergelijke bedragen on
mogelijk kunnen of willen ophoes
ten".
Klasse-verschil
Geld bepaalt in Amerika veel, zo
niet alles. Meyjes: "Zoals ik dus be
grijp wordt er in Nederland niet vol
doende aandacht besteed aan het
vak scenario-schrijven, maar hier is
het niet veel beter. Vroeger in het
oude Hollywood was een scenario
schrijver een god. Tegenwoordig is
er duidelijk sprake van klasse-ver
schil. Een scenario-schrijver is
tweederangs in vergelijking met
een regisseur. Dat kom door de re-
1 gisseurs en door het geld. Wat de
eerste categorie betreft: Het zal jul
lie in Nederland niet verbazen,
maar ook hier heeft de misvatting
post gevat dat een regisseur tevens
een auteur behoort te zijn: de regis
seur als egomaan die alles zelf doet.
Toegegeven, er zijn enkele regis
seurs die het zelf kunnen maar hun
aantal is beperkt. Kijk liever naar
Menno Meyjes: 'Vroeger was een
scenario-schrijver een god'.
(toto GPD)
een David Lean, wat zou hij zijn ge
weest zonder Robert Bolt... ik noem
maar. Steven Spielberg is een van
de weinigen die beseft dat scenario
schrijven een vak is en dat je scena
rio-schrijvers ruimte moet geven tot
ver in het eindprodukt. Maar dat is
Spielberg; een bevlogen, verstandi
ge producent".
"Geld komt weer om de hoek kij
ken bij agenten. Zij hebben veel lie
ver een regisseur-auteur in hun
kaartenbak, louter en alleen omdat
zo iemand een hogere prys heeft en
dat hun 10 procent commissie daar
mee aantrekkelijker wordt dan die
van een schrijver alleen. Een gevolg
van deze ontwikkeling is dat talent
volle schrijvers - ik, zei de gek - ge-
pushed worden het regisseurspad
te bewandelen. Direct na The color
purple' bereikte mij ook zo'n ver
zoek. Ik heb daar niet op gerea
geerd, denk er ook niet over, of
schoon ik vaak de behoefte heb voe
len kriebelen by het machteloos
toezien ho.e je pennevrucht, je kind,
door een regisseur werd ver
kracht..."
"Scenario-schrijven is voor mij
niets anders dan elegante en tegelij
kertijd vlijmscherpe oplossingen
vinden voor lastige wendingen en
hindernissen die nooit als zodanig
in de film mogen worden herkend.
Dialoog, een goede, scherpe, doel
treffende dialoog is daarbij van we
zenlijk belang. Literaire basis is
daarby weer essentieel. Hoe je het
ook went of keert, film blyft een
soort afsplitsing van de literatuur,
van de roman waarin een schrijver
met dezelfde manipulaties het pu
bliek tegemoet treedt. Dat beheer
sen bepaalt het vak. Onmisbaar
daarin is ervaring. Een van de be
langrijkste redenen waarom ik in
Amerika blijf is dat ik hier zo enorm
veel kan blijven leren. Ik kijk mo
menteel naar een stapel aanbiedin
gen die gewoon niet kleiner wordt.
Hoe meer ik bezig ben, hoe meer ik
leer".
(OP)NIEUW
Roadhouse - Greenway Voorschoten
'A cry in the dark' - Greenway, Voor
schoten
'La lectrice' - Greenway. Voorschoten
'Old gringo' - City, Katwijk
BLIJVERS
'Batman' - Jack Nicholson steelt de
show als Joker - Luxor, Leiden en Eu-
Alphen
'Kickboxer' - Odeon (462400). 16 jr.
'Lethal weapon 2' - Odeon, 16 jr.
'Dead calm' - Odeon. 12 jr.
'Indiana Jones and the last crusade' -
Odeon, al.
•Rain man' - Studio (656402), al.
'Marquis' - Studio, 16 jr.
'Dangerous liaisons' - Studio, al.
AMSTERDAM
Spielberg - Lido, Leiden en Euro, Al-
'Dirty rotten scoundrels' - Michael Cai-
ne en Steve Martin lichten rijke Franse
vrouwen op - City, Katwijk
'Lock up' - Sylvester Stallone als ge
vangene in de problemen - City, Kat
wijk
'Lethal weapon 2' - Mel Gibson in ge
vecht met blanke Zuidafrikaan - Lido,
Leiden en Euro, Alphen
'See no evil, hear no evil' - Richard
Pryor en Gene Wilder als blunderend
duo - Lido, Leiden
'The unbearable lightness of being' -
Trianon, Leiden
'Licence to kill' - persoonlijke wraak
actie van agent 007 tegen drugsbaron -
Greenway, Voorschoten
'Who framed Roger Rabbit' - Green
way, Voorschoten
'Pikant kant' - Rex, Leiden
'Platvoet en zijn vriendjes' - Lido, Lei
den
'Taran en de toverketel' - Lido, Leiden,
City, Katwijk en Euro, Alphen
'Lady en de Vagebond' - Greenway,
DEN HAAG
'Lock up' - Asta (463500), 12 jr.
'Blind fuiy' - Asta, 16 jr.
'Batman' - Asta, 12 jr.
'Leedvermaak' - Babylon (471656), al.
'New York stories' - Babylon, al.
'Camille Claudel' - Babylon, al.
'The dream team' - Cineac (630637), al.
'K-9' - Cineac, al.
'See no evil, hear no evil' - Cineac, al.
'Indiana Jones and the last crusade' -
Metropole (456756), al.
'Old gringo' - Metropole, 12 jr.
'Licence to kill* - Metropole, al.
'Indiana Jones and the last crusade'
Alhambra (233192), al.
'The adventures of baron Munchhau-
sen' - Alhambra, al.
'The dream team' - Bellevue Cinerama
(234876), al.
'See no evil, hear no evil' - Cinerama,
al.
'New York stories' - Calypso (234876),
al.
'Great balls of fire' - Calypso, al.
'Burning beds' - Cinecenter (236615),
16 jr.
'Do the right thing' - Cinecenter, 16 jr.
'Marquis' - Cinecenter, 16 jr.
'Bagdad café' - Cinecenter, 16 jr.
'Indiana Jones and the last crusade' -
Cinema, 16 jr.
'Blind fury' - Cinema, 12 jr.
'K9' - City (234579), al.
'Kickboxer' - City, 16 jr.
'Batman' - City, 12 jr.
'Roadhouse' - City, 16 jr.
'In the shadow of the sandcastles' - Ci
ty, 16 jr.
'Blind fury* - City, 12 jr.
'Lethal weapon 2' - City, 16 jr.
Torch song trilogy' - Kriterion, 16 jr.
'The summer of aviya' -Kriterion, 16 jr.
'Un domingo Feliz' - The Movies
(245790), 16 jr.
'High hopes' - The Movies. 16 jr.
jr-
'Licence to kill' - Tuschinski, al.
'Camille Claudel' - Tuschinski, al.
'Batman' - Tuschinski, 12 jr.
'Indiana Jones and the last crusade' -
Tuschinski, al.
'Mystic pizza' - Tuschinski, al.
'Lethal weapon 2' - Tuschinski Cineac
(243639), 16 jr.
Torch song trilogy' - De Uitkijk
(237460), 16 jr.
TELEVISIE
Sigourney Weaver wordt de stui
pen op het lijf gejaagd in 'Alien'
(1979). Ze stuit op een vreemd
ruimtewezen dat dol is op men-
snenvlees. De bemanning van het
ruimte schip Nostrpmo staat ook
op de menukaart van het ruimte
wezen. Met verder onder anderen
Harry Dean Stanton (zaterdag,
Nederland 2, 21.25 uur).
De moeder van een meisje dat
middenin haar pubeijaren zit
overlijdt in 'Wish you were here'
(1987). Vader hoopt dat zijn doch
ter (Emily Lloyd) hem opvolgt in
de kapperszaak. Maar het meisje
heeft daar absoluut geen trek in.
Ze leeft er lekker op los wat to ge
volg heeft dat ze van school wordt
gestuurd (zaterdag, Nederland 2,
00.11 uur).
True confessions' (1981) gaat
over een geestelijke die hogerop
wil maar vlak voor zijn promotie
ontdekt dat een suikeroom van de
kerk iets met een moord te maken
heeft. Met onder anderen Robert
de Niro (zaterdag, Duitsland 1,
00.50 uur).
Een zwarte detective (Sidney
Poitier) wordt in 'In the heat of
the night' (1967) vanwege zijn
huidskleur verdacht van moord.
Met de nodige moeite bewijst hij
dat hij zijn onschuld en vindt
zelfs de ware moordenaar. Dat
wordt hem door zijn blanke supe
rieuren niet in dank afgenomen
(zaterdag, Duitsland 2,20.15 uur).
•Cold feet' (1984) is een Ameri
kaanse komedie over een man
(Griffin Dunne) en een vrouw
(Blanche Baker) die beide een
mislukt huwelijk achter de rug
hebben en geen zin meer hebben
in een nieuwe liefdesrelatie. Toch
bloeit er een romance op (maan
dag, BBC 2, 22.00 uur).
Jack Nicholson is in 'Five easy
pieces' een muzikant die de brui
geeft aan zijn zo veelbelovende
carrière. Hij zegt zjjn piano vaar
wel en zoekt zijn geluk in olie-
business (dinsdag, BRT 2, 20.00
uur).
Een Poolse jood overleeft in
'Au tous les miens' de Tweede
Wereldoorlog en de kampen en
verterekt naar de Verenigde Sta
ten. Als het geluk hem dan einde
lek toelacht, gaat er opnieuw iets
mis. Mèt onder anderen Michael
York en Brigitte Fossey (woens
dag, BRT14.00 uur).
FILMHUIZEN
William Hurt is in The acciden
tal tourist' een onzekere man die
het verlies van zijn kind niet kan
verwerken. Tot overmaat van
ramp verlaat zijn vrouw (Kath
leen Turner) hem. Dankzij een
nieuwe liefde krabbelt hij weer
langzaam overeind (Kijkhuis, t/m
donderdag, 19.30 en 21.45 uur).
'In de ban van de ring' van
Ralph Bakshi is een verfilming
van de roman van Tolkien, 'The
lord of the rings'. Het is een fan
tastische vertelling over 'kosmi
sche principes' (Kijkhuis, t/m
zondag, 20.00 uur).
Een engel (Bruno Ganz) speelt
de hoofdrol in 'der Himmel über
Berlin'. Hjj wil graag als mens
tussen de mensen leven nadat hij
verliefd is geworden op een trape
zewerkster. Een prachtig ver
filmd sprookje (Kijkhuis, maan
dag, 20.00 en 22.15 uur).
Gabriel Garcia Marquez
schreef het verhaal en Fransesco
Rosi maakte een film van 'Kro
niek van een aangekondigde
dood'. Ornella Muti is daarin een
jonge vtouw die wordt verstoten
door haar geliefde omdat zij geen
maagd meer blijkt te zijn. Haar
broers zweren de man die haar
ontmaagd heeft te vermoorden
(Kijkhuis, dinsdag, 20.00 en 22.15
uur).
The front' gaat over het Ameri
ka in de jaren vijftig, tijdens de
heksenjacht op communisten. De
film volgt de lotgevallen van
Woody Allen die op de zwarte lijst
is geplaatst, waardoor hij moeilijk
de kost kan verdienen en in ui
terst penibele situaties terecht
komt (woensdag, 20.00 en 22.15
uur).
Een vrouw laat in 'Irezumi' een
tatoeage op h&ar rug aanbrengen
als teken van liefde voor haar
minnaar. Ze gaat naar de absolute
meester op dit gebied en moet
zich dan aan zijn wel heel speciale
werkwijze onderwerpen (Kijk
huis, donderdag, 20.00 en 22.15
uur).
Monty Python's 'Life of Brian'
is een godsdienstige parabel
waarin een man zijn leven parallel
ziet lopen met dat van Christus.
Met onder anderen Graham
Chapman, John Cleese en Terry
Gilliam (LAK-cinema, dinsdag,
20.00 uur).
John Cleese is ook te zien in
Time bandits'. Daarin begelei
den zes dwergen een Engelse
schooljongen door de tijd, geas
sisteerd door het Hoogste Wezen.
Ze ontmoeten Robin Hood (John
Cleese), Napoleon en koning
Agammemnon (LAK-cinema,
dinsdag, 22.00 uur).
Het LVC is na een een verbou
wing weer open en heeft als eer
ste film op het programma 'Play
time' van Jacques Tati. Het ver
haal, is eenvoudig. Monsieur Hu-
lot botst tegen een klein invasiele
ger van Amerikaanse toeristen
aan om vervolgens volstrekte
chaos te scheppen in een hyper
modern kantorencomplex (Film
huis LVC, donderdag en vrijdag,
21.15 uur).
