Moskou geeft
schenden
verdrag toe
Moslims ook tegen
akkoord Libanon
Lachmon
nationale
en Brunswijk willen
vredesconferentie
in neergestort Zambia heeft niets te vieren bij zilveren jubileum
Hongarije: nooit meer communisme
Rafsanjani: doodvonnis
Rushdie nog van kracht
06-0443
Staat van beleg in Peru na moord op boeren
DINSDAG 24 OKTOBER 1989
BUITENLAND
PAGINA 5
'Radarstation overtreding ABM-verdrag'
MOSKOU (Rtr/AFP/AP) Moskou heeft het ABM-verdrag
over intercontinentale kernraketten, dat in 1972 met de Ver
enigde Staten werd gesloten, geschonden met de bouw van
een radarstation in Krasnojarsk in Siberië. Minister van
buitenlandse zaken Sjevardnadze heeft gisteren in het par
lement verklaard dat het Kremlin wist dat de bouw in strijd
was met het ABM-verdrag.
Westerse bewapeningsdeskundi
gen waren al langer de mening toe
gedaan dat de radarpost niet strook
te met het verdrag, maar nog geen
jaar geleden verklaarden Sovjet
functionarissen het tegendeel. Sje
vardnadze zei dat het Kremlin aan
vankelijk niet op de hoogte was ge
bracht van details over de bouw van
het station. Hij legde uit dat het vier
jaar had geduurd voor de Sovjetlei
ding de zaken had uitgezocht en de
hele waarheid omtrent het station te
weten was gekomen. Hij ging even
wel niet zover het leger ervan te be
schuldigen Moskou te hebben mis
leid.
De Sovjetunie zegde eind sep
tember toe het radarkomplex te
ontmantelen. "Het vertegenwoor
digde, met zijn omvang van een
Egyptische pyramide, ronduit ge
zegd een schending van het ABM-
verdrag", aldus de Russische be
windsman. Daarmee heeft Moskou
het ABM-verdrag gered en is de weg
naar een akkoord over strategische
wapens geopend, aldus Sjevard
nadze. Hij onderstreepte dat Mos
kou voortaan "zijn fouten weet te
erkennen en te herstellen". De be
windsman vond overigens dat zijn
land nu ook het recht heeft de bouw
van Amerikaanse radarbases op
Groenland en Engeland aan de orde
te stellen. Volgens de VS is het
ABM-verdrag niet van toepassing
op deze bases omdat ze al beston
den voordat het verdrag werd gete
kend en ze daarna alleen zijn uitge
breid en gemoderniseerd.
In zijn verklaring laakte de minis
ter ook de interventie van het Sov
jet-leger in Afghanistan, die in fe
bruari eindigde met de volledige te
rugtrekking van Sovjet-troepen. In
de negen jaren lange oorlog in Af-
ADVERTENTIE
ghanistan zijn meer dan 13.000 Sov
jet-militairen om het leven geko
men. "De oorlog was in strijd met
de normen van fatsoen", aldus Sje
vardnadze in de scherpste kritiek
die een hoge Sovjet-functionaris
ooit op de Sovjet-interventie heeft
geleverd. Hij zei ook dat het besluit
om Afghanistan binnen te vallen
was genomen "achter de rug van
het volk om".
Chinese leiders
hebben geheime
vlucht-metrolijn
LONDEN (AP) - De Chinese
leiders hebben onder de straten
van Peking een geheime metro
lijn laten bouwen om snel te
kunnen vluchten in geval van
nood, zo is gisteren onthuld in
een Britse televisiedocumentai-
De metro verbindt de Grote
Hal van het Volk aan het Plein
van de Hemelse Vrede met een
militaire basis bij de Xi Shan
heuvel in het westen van Beij
ing, aldus een voormalige Chi
nese ambtenaar in het Britse te
levisieprogramma "World in Ac
tion".
De anonieme zegsman, die
naar Hongkong is gevlucht na
het bloedige legeroptreden te
gen de studenten, beweert twee
maal het traject te hebben afge
legd toen hij voor de Chinese re
gering werkte. Volgens de man
zijn onder het regeringscentrum
Zhongnanhai en onder de cen
trale bank van China twee hal
tes.
Tienduizen
den Hongaren
vierden gisteren
de geboorte van
de 'Republiek
Hongarije' en
herdachten de
Hongaarse op
stand, die pre
cies 33 jaar gele
den uitbrak en
aan 30.000 men
sen het leven
kOStte. (fotoEPA)
BUDAPEST (GPD) - Hij oogt een
eind in de zestig. Daar, op het Kos-
suth-plein voor het Hongaarse par
lement, voelt hij jeugdige kracht in
zijn armen stromen. Het spandoek
dat hij boven het hoofd geheven
houdt, zakt een uur lang geen centi
meter, ook al rollen de tranen over
zijn wangen. 'Soha többe kommu-
nizmust' ('Nooit meer communis
me'), staat er te lezen.
Enkele uren voordat deze betoger
en met hem officieel meer dan
100.000 anderen zich op het Kos-
suth-plein verzamelden, had parle
mentsvoorzitter en waarnemend
president Mattias Szuros de 'Repu
bliek van Hongarije' geprocla
meerd.
Szuros, premier Nemeth, partij
voorzitter Nyers en minister van
staat Pozsgay, de drijvende krach
ten achter de liquidatie van de com
munistische partij, weten dat zij
geen enkele zekerheid kunnen ont
lenen aan een andere meesterzet:
het onderuithalen van de socialisti
sche 'Volksrepubliek Hongarije'.
De Hongaar vindt het allemaal pri
ma, maar wil eerst en vooral zijn er
gernis over veertig jaar dictatuur
kwijt.
Nooit meer communisme, dat is
het overheersende gevoel. Bijna
10.000 mensen namen deel aan een
door de oppositie georganiseerde
manifestatie ter ere van de helden
van de opstand in 1956. Nog maar
een jaar geleden werd iedereen die
zich in de buurt waagde van plek
ken die verband hielden met de op
stand, door de politie tegengehou
den. De leider van de opstand, Imre
Nagy, die in 1958 werd opgehangen,
is onlangs gerehabiliteerd en kreeg
een officiële herbegrafenis.
De veranderingen in Hongarije
zijn in het buurland Tsjechoslowa-
TAIF (AP/AFP/DPA/Rtr) - Na
christelijke leider generaal Aoun
hebben gisteren ook de shi'itische
Amal-militie en de pro-Iraanse Hez
bollah het akkoord verworpen dat
Libanese christelijke en islami
tische parlementariërs zondag be
reikten in Taif. Aoun bracht giste
ren zijn 20.000 man troepen in staat
van paraatheid, terwijl duizenden
aanhangers een demonstratie hiel
den waarbij leuzen als "Weg met Sy
rië" werden gescandeerd.
Aoun herhaalde voor zijn aanhan
gers dat "uw lot is de vrijheid te ver
dedigen". De generaal verwierp het
plan omdat het geen tijdstip noemt
waarop de terugtrekking van de Sy
rische troepen uit Libanon een feit
moet zijn. De shi'ieten verwerpen
het akkoord omdat zij willen dat het
nieuwe parlement meer dan 108 ze
tels krijgt en dat de milities en ande
re groeperingen "beter vertegen
woordigd" zijn, zo verklaarde on
derbevelhebber Haidar van de
Am al.
De Hezbollah, die een religieuze
staat naar Iraans model voorstaat,
liet weten zich niet gebonden te
achten aan de afspraken van Taif.
Volgens de Hezbollah is de islam de
enige garantie voor gelijkheid en
rechtvaardigheid. De druzische lei
der Jumblatt, wiens Progressieve
Socialistische Partij aan de zijde
van de Syriërs meevecht, zei aan
vankelijk het plan alleen op verzoek
van de Syriërs te zullen steunen. La
ter noemde hij het akkoord "dwaas
en sectarisch" en "een obstakel
voor de opbouw van een nieuw, de
mocratisch en modern Libanon".
Salim Hoss, de premier van het is
lamitische tegenkabinet, verwel
komde daarentegen het akoord, dat
door 59 van de 62 aanwezige parle
mentariërs werd aanvaard. Hij
noemde het plan de laatste kans
voor Libanon en voerde aan dat het
enige alternatief zelfmoord is.
De christelijke en islamitische
parlementariërs werden het zondag
in Taif in principe eens over een po
litieke oplossing voor de Libanese
burgeroorlog. De 33 christelijke
volksvertegenwoordigers stemden
in met een voorstel om de Syrische
troepen in fasen uit Libanon terug
te trekken. Als compromis werd be
sloten het aantal zetels in het parle
ment uit te breiden van het huidige
aantal van 99 tot 108, met evenveel
zetels voor moslims als voor christe-
kije scherper dan ooit veroordeeld.
Het dagblad van de communisti
sche partij De Pravda noemde het
herschrijven van de grondwet een
'politiek staatsgreep'.
De in Hongarije beruchte ortho
doxe communist Roland Antonie-
wicz blijkt de schrijver van een fas
cistisch pamflet dat de afgelopen
weken in Budapest groot opzien
baarde. Het vlugschrift riep op om
communisten aan de hoogste bo
men te hangen en is ondertekend
met 'De Pijlkruizersorganisatie'. De
Pijlkruizers waren Hongaarse fas
cisten die aan het eind van WO II
met hulp van Hitler-Duitsland de
macht overnamen in Hongarije. An-
toniewicz, thans voorzitter van de
anti-hervormingsgezinde Janos Ka-
dar-vereniging zal voor het ver
spreiden van het fascistische pam
flet gerechtelijk worden vervolgd.
TEHERAN (Rtr/DPA) - Het dood
vonnis dat wijlen ayatollah Kho
meini velde over de Britse schrijver
Rushdie is nog altijd van kracht, zo
heeft de Iraanse president Rafsanja
ni gisteren verklaard. Tijdens zijn
eerste persconferentie sinds hij in
juli president werd, zei Rafsanjani
niet op de hoogte te zijn van het lot
van de westerse gijzelaars in Liba-
"Het standpunt en beleid van de
islamitische republiek Iran zijn het
zelfde als die van de imam (Khomei
ni)", zo haalde radio-Teheran de
Iraanse president aan. Iraanse func
tionarissen hebben eerder ver
klaard dat Khomeini's opdracht aan
moslims om Rushdie wegens gods
lastering te doden een religieus be
vel is dat door geen enkele autoriteit
kan worden ingetrokken.
Rushdie, afkomstig uit een mos
lim-familie in India, is sinds het
doodsbevel in februari ondergedo
ken. In het weekeinde ontstond gro
te beroering in Groot-Brittannië na
dat de directeur van het moslim-in
stituut in Londen, Kalim Siddiqui,
in Manchester de oproep om Rush
die te doden had herhaald.
De Iraanse president zei gisteren
niet op de hoogte te zijn van het lot
van de ontvoerde westerse gijze
laars in Libanon. Of zij nog in leven
zijn wist hij evenmin. "Wij zien geen
redenen in deze kwestie te worden
verwikkeld", aldus Rafsanjani. De
president wees betrokkenheid van
de door Iran gesteunde extremisti
sche organisatie Hezbollah in Liba
non bij de ontvoeringen van de
hand.
Rafsanjani, die voor zijn verkie
zing de Verenigde Staten had opge
roepen tot samenwerking om de gij
zelaarskwestie op te lossen, zei dat
via buurlanden indirecte contacten
zijn geweest met Washington. "Zij
(de VS) vhebben gezegd het pro
bleem te willen regelen, maar wij
kunnen niet handelen zonder geba
ren van goede wil", zei hij, doelend
op de eis dat Washington bevroren
Iraanse tegoeden vrijgeeft. De Ame
rikaanse regering verwelkomde in
augustus Rafsanjani's aanbod te
helpen by de gijzelaarskwestie,
maar verwerpt een koppeling met
de Iraanse tegoeden, die volgens
Teheran 24 miljard gulden belopen.
...en dan
krijgt u de
Belas tmglelefoon
voor ondernemers.
IAls u, als ondernemer, met
vragen zit over de
Belastingherziening ('Oort'),
bel dan gratis de Belasting-
Telefoon voor ondernemers.
Het nummer is op
werkdagen bereikbaar van
Belastingdienst
Panama
De leiders van de Panamese opposi
tie zijn uitgenodigd om de topconfe
rentie bij te wonen van Amerikaan
se regeringsleiders, maar de rege
ring van de voorlopige president
Francisco Rodriguez is niet uitge
nodigd. Op de conferentie van vrij
dag en zaterdag komen twintig re
geringsleiders bijeen. Niet uitgeno
digd zijn de leiders van Cuba, Chili
en Haïti.
ETA
Het Spaanse Hooggerechtshof
heeft maandag twee Eta-guerrilla-
strijders veroordeeld tot 793 jaar ge
vangenisstraf wegens de moordda
dige bomaanslag op een super
markt in Barcelona, waarbij in 1987
21 mensen het leven verloren, bij de
aanslag op de ondergrondse par
keergarage van de supermarkt Hi-
percor in Barcelona kwamen 21
mensen om het leven en liepen 45
verwondingen op. De Eta bekriti
seerde zelf later de bloedigste aan
slag in haar geschiedenis.
Executies
In Panama zijn na de mislukte
staatsgreep tegen generaal Manuel
Antonio Noriega op 3 oktober ten
minste 233 militairen geëxecuteerd
door troepen die de sterke man van
het land trouw bleven. Dit heeft het
Panamese Comité voor de Rechten
van de Mens (CPPDH) dinsdag ver
klaard in de hoofdstad van Costa Ri
ca, San José. Volgens voorzitter Ve
lasquez van de CPPDH zijn de mili
tairen voor hun executie nog ge
marteld. De Panamese autoriteiten
hebben zeker 600 mensen gearres
teerd in de dagen na de couppoging,
aldus Velasquez.
PARAMARIBO - Assepi-
blee-voorzitter Jaggernath Lach
mon wil voor kerstmis dit jaar een
nationale conferentie om de bin
nenlandse vrede te bewerkstelli
gen. Junglecommando-leider
Brunswijk en de bezetters van het
bauxietdorp Moengo tekenden sa
men met de parlementsvoorzitter
een verklaring ter voorbereiding
van deze 'conferentie voor een Na
tionaal Akkoord'.
door
Marie Annet van Grunsven
Volgens Lachmon wordt het
Kourou-vredesakkoord, dat de re
gering met Brunswijk heeft geslo
ten, uitgevoerd. "Als het Nationaal
Akkoord het Kourou-akkoord over
treft, dan is dat aan de orde", zei
Lachmon echter ook. Hij komt hier-
tegemoet aan
de eisen van de opstandige Toe-
kayana-indianen, die het Kourou-
akkoord categorisch hebben afge
wezen en een nieuwe overeenkomst
hebben geëist.
De bezetting van Moengo is vol
gens Lachmon opgeheven, al blij
ven op de weg naar Paramaribo
zwaar gewapende controleposten
van het Junglecommando inge
richt. De parlementsvoorzitter werd
na afloop van de besprekingen door
Brunswijk hoffelijk naar de grens
van 'zijn' gebied begeleid.
Voor de nationale conferentie zul
len ook de regering en de Toekaya-
na-indianen worden uitgenodigd.
Het leger zal niet deelnemen aan de
besprekingen, omdat de militairen
ondergeschikt zijn aan de regering.
Wel deed Brunswijk in Moengo het
voorstel om los van alles recht
streeks met legerleider Bouterse
het Kourou-akkoord te bespreken
op neutraal terrein.
De ontmoeting tussen Lachmon,
Brunswijk en de bezetters van
Moengo had plaats op verzoek van
Koffi Ajontong, de leider van de
'Unie voor bevrijding en democra
tie', die het bauxietdorp Moengo al
ruim een week heeft bezet.
Lachmon wilde in een onderhan
delingssfeer' het Kourou-akkoord,
waarin vergaande toezeggingen zijn
gedaan aan het Junglecommando,
naar de achtergrond laten verdwij
nen om plaats te maken voor het
Nationaal Akkoord, waarin de in
dianen kunnen deelnemen. Maar
Brunswijk hield vast aan Kourou,
waardoor de indianen en de bosne
gers tijdens de 'conferentie' tegen
over eikaar komen te staan. De Toe-
kayana-indianen zullen door Lach-
mpn worden uitgenodigd voor de
conferentie wanneer hij op zijn
beurt een uitnodiging voor een ge
sprek met de indianen ontvangt.
Versperd
De Asseemblee-voorzitter werd in
Moengo verwelkomd door honder
den inwoners met spandoeken als
'Maak ons niet tot schietschijf,
'Weg met het leger' en 'Wij willen
vrede'. Lachmon was zeer ingeno
men met de resultaten van het ge
sprek in Moengo, net als eerder na
soortgelijke onderhandelingen met
de indianen toen hij een referen
dum over het Kourou-akkoord in
het vooruitzicht stelde. Hij zei het
"niet meer te weten als de indianen
er niet mee instemmen".
De Toekayana's toen en het Jung
lecommando nu zijn echter veel ge
reserveerder over de uitkomst van
de besprekingen. De indianen blij
ven bij hun oordeel dat Brunswijk
van het toneel moet verdwijnen.
Het Junglecommando vindt nog
steeds dat de legerleiding moet Wor
den vervangen.
In Paramaribo zei president
Shankar tijdens de begrotingsbe
handeling in het parlement dat de
regering alle gewapende conflicten
wil oplossen via de dialoog.
Peruaanse politiemensen pakken in de hoofdstad Lima een vrouw op die demonstreert voor hogere salarissen
om de gierende inflatie voor te blijven. Die bedroeg in Peru het afgelopen jaar 3300 procent. (foto epa>
LIMA (AP/IPS) De Peruaanse re
gering heeft in vier provincies de
staat van beleg afgekondigd nadat
leden van de maoïstische guerrilla
beweging 'Lichtend Pad' gisteren
opnieuw negen boeren hebben ge
dood. In het weekeinde doodden de
de guerrilla's tijdens aanvallen op
legerkonvooien en regeringsgebou
wen al 13 soldaten, een burgemees
ter en een politieman.
De negen boeren waren leden een
boeren-militie in een klein plaatsje
nabij Ayacucho in het Andes ge
bergte, die was opgericht om zich
tegen de guerrilla's te verdedigen.
In de provincie Ayacucho is Lich
tend Pad sterk.
Op 12 november worden daar ge
meenteraadsverkiezingen gehou
den, maar op één na hebben alle
kandidaten zich teruggetrokken uit
vrees door de guerilla's te worden
gedood. De enige kandidaat.
Abraham Maciso van de regerende
Apra-partij, verklaarde zondag na
een gesprek met president Garcia
dat hij zich niet zal terugtrekken.
"Als iedereen toegeeft, heeft de ter
reur gewonnen", verklaarde hij. De
verkiezingen staan mede in het te
ken van de verslechterende econo-
Explosie gemeld
toestel Honduras
TEGUCIGALPA (AP) - Overleven-
den van de vliegramp in Honduras
hebben gisteren verklaard dat zich
in het toestel, enkele minuten voor
het tegen een berg vloog, een explo
sie heeft voorgedaan. Volgens één
van de overlevenden heeft de piloot
Voor het ongeluk geen melding had
gemaakt van moeilijkheden.
Vijftien van de 146 inzittenden
van de Boeing 727-200 van de Hon-
durese luchtvaartmaatschappij
TAN-SAHSA, onder wie de piloot,
overleefden de ramp, die zaterdag
ochtend 40 kilometer ten zuiden
van de hoofdstad Tegucigalpa
plaats had. De ramp gebeurde onge
veer twee minuten voor het toestel
zou landen. De zwarte doos met
vluchtgegevens is inmiddels voor
onderzoek naar Washington ge
stuurd.
Het onderzoek op de plaats van
de ramp werd bemoeilijkt doordat
honderden mensen zich op de
wrakstukken stortten op zoek naar
kostbaarheden. Soldaten zochten
naar verluidt kleding uit en iemand
zag een brandweerman weglopen
met een koffer onder zijn jas.
LUSAKA - De tragedie van een
kwart eeuw onafhankelijkheid in
Zambia is het verhaal van de miljo
nair die zo verarmt dat hij weer
kranten moet gaan bezorgen. Van
daag staat de voormalige Britse ko
lonie op bevel van president Kenne
th Kaunda niet stil bij het zilveren
jubileum. Het feest is uitgesteld tot
volgend jaar.
door
Sam Sikazwe/IPS
Uitbundige vrolijkheid is niet ge
past voor een land dat in vijfentwin
tigjaar is afgegleden van een van de
rijkste tot een van de armste Afri
kaanse landen. De statistieken spre
ken boekdelen. VerdiendeN tie
Zambianen in de jaren zestig ge
middeld 500 dollar per jaar, het in
komen per hoofd van de bevolking
zakte in 1987 onder de 250 dollar.
's Lands nationale reserves ver
ging het niet anders. In 1970 was de
schatkist nog gevuld met een half
miljard dollar, terwijl Zambia anno
1989 is opgezadeld met een buiten
landse schuld van naar schatting 8,5
miljard dollar.
President Kaunda: doelen niet ge realiseerd,
In een kwart eeuw lukte het presi- nog steeds goed voor 85 procent van
dent Kaunda niet om Zambia van de deviezenopbrengst.
een zijn belangrijkste erfenis te ont- Bijgevolg is de notering van ko-
doen: de extreme afhankelijkheid per op de Londense metaal beurs
van koper. Het land is met koper een barometer van de Zambiaanse
grootgebracht. Generaties lang rie- economie. De koperprijs, bekend
pen economen in koor dat Zambia om grote schommelingen over rela-
zijn economische kaarten op ver- tief korte periodes, bezorgt de Zam-
schillende sectoren moest zetten, bianen dan ook continu kopzorgen.
Politici wijzen na vijfentwintig jaar
Niettemin was het metaal in 1988 onafhankelijkheid nog altijd op de
koloniale erfenis. Behalve de koper
mijnen en -industrie zouden andere
sectoren van de economie door de
Britten verwaarloosd zijn. Maar dat
argument overtuigt niet. Boeren be
grijpen bijvoorbeeld niet waarom
de Britten ervoor verantwoordelijk
zijn dat ze zo lang moeten wachten
tot de staatsopkoopbedrijven de
oogsten ophalen.
Sinds de oliecrisis in 1973 gaat het
pas echt bergafwaarts met Zambia.
De hogere olieprijzen, gevolgd door
de instorting van de koperprijs in
1975, bracht het zuidelijke Afri
kaanse land in een lastig parket.
Vooruitlopend op betere tijden, die
uiteindelijk uitbleven, leende de re
gering van Kaunda grote sommen
geld. Daarmee hield ze de levens-
(foto ANP) standaard van de bevolking op peil.
Pas in de tweede helft van de ja
ren tachtig ging de éénpartijstaat er
toe over de boeren betere prijzen te
bieden, waarna de landbouwpro-
duktie toenam. Maar de hogere
voedselproduktie kon de bevol
kingsgroei niet bijbenen. De jaar
lijkse bevolkingsaanwas van 3,7
procent is een van de hoogste ter
wereld.
Van iets meer dan 3,5 miljoen zie
len in 1964, is de bevolking uitge
groeid tot 7,5 miljoen mensen in
1988. Het doel van de regering-
Kaunda om Zambia zelfvoorzie
nend te maken in voedselproduktie
is dan ook niet gerealiseerd. In 1987
moest het land bijvoorbeeld nog
150.000 ton graan invoeren. Ook
krijgt Zambia aanzienlijke hoeveel
heden voedselhulp.
Platteland
Wat betreft huisvesting lijkt het
land eveneens tegen de bierkaai te
vechten. Rond alle steden in het
land zijn krottenwijken van golfpla
ten, hout en plastic verrezen. De
helft van de Zambianen woont mo
menteel in stedelijke gebieden, een
uitzonderlijk hoog percentage voor
Afrikaanse begrippen. Huisvesting
blijkt te kostbaar en daarom roepen
de autoriteiten de bevolking op te
rug te keren naar het platteland.
Drastische bezuinigingen op on
derwijs, gezondheidszorg en voed-
selsubisdies maken het beeld van
de Zambiaanse tragedie compleet.
Het zilveren jubileum van de onaf
hankelijkheid is al te zeer verbleekt.
Zambia spaart liever om volgend
jaar met meer reden feest te vieren.
