Highway 880: de weg van de dood
jé
Robin Ortiz en haar vriendinnen
^^^^I^BULAGEVAIHHEl^EIDSCH/ALPHEN^AGBLAD
weken duren voordat alle doden zijn opgespoord
Het zal nog vele
ZATERDAG 21 OKTOBER 1989
EXTRA
PAGINA 23
Tientallen cameralieden vechten om
een goede positie terwijl de vrouwelij
ke burgemeester van Santa Cruz,
Mardi Wormhoudt, klaar staat om te
beginnen. Achter haar zijn de resten
van het winkelcentrum te zien. Dra
matischer kan het beeld in de lenzen
niet zijn.
De boodschap van de burgemeester is
niet minder dramatisch. Met krachti
ge stem zegt ze: "Er is zojuist opnieuw
een lichaam gevonden, in de koffie-
winkel. Het is het lichaam van Robin
Ortiz. Zij heeft niet geleden. Ik zeg: zij
heeft niet geleden. Ze werd door een
grote balk getroffen".
Even is het doodstil als de burge
meester is uitgesproken. De journalis
ten durven niets te zeggen. En de gro
te kring belangstellenden achter de
politie-afscheiding staart alleen maar
naar het tafereel dat zich voor hun
ogen ontvouwt.
Vlak achter de camerateams begin
nen een paar jonge vrouwen hartver
scheurend te huilen. Ze omhelzen el
kaar. Een van hen wordt door twee
vriendinnen ondersteund en in een
deken gewikkeld. Een ander valt
flauw.
Niemand heeft nog belangstelling
voor de burgemeester. Alle camera's
richten in één vloeiende beweging de
lenzen op de jonge vrouwen. De
vrouw in de deken wordt haastig naar
een verderop gereedstaande auto ge
bracht. Vriendinnen van haar bitsen
de aanstormende pers toe: "Ga weg.
Mag ze even alleen zijn?".
Maar na een paar minuten is die sfeer
van confrontatie voorbij. Twee van de
jonge vrouwen stellen zich voor de ca
mera's op, want dit is tenslotte Ameri
ka, waar weinig mensen er problemen
mee hebben ook hun diepste emoties
aan de tv-kijkende medemens toe te
vertrouwen.
Dawn en Anne, beiden midden twin
tig, houden eikaars handen stevig
vast terwijl ze de vragen van de jour
nalisten beantwoorden. Ja, ze waren
goede vriendinnen van Robin. Ze
hielden van haar. Dat was makkelijk,
want Robin kennen was van Robin
houden.
Anne praat het makkelijkst. Dawn,
gekleed in een wit t-shirtje en een
zwart kort rokje met daaronder een
zwarte broek, heeft het moeilijker.
Wat haar achternaam is? "Weet ik
niet, weet ik niet", roept ze vertwijfeld
uit terwijl ze Anne stijf omhelst. "Ik
kan niet denkerr".
Wie was de jonge vrouw die naar de
auto werd gebracht? Anne: "Dat was
Ruth. Ruth was de vriendin van Ro
bin. Ze woonden al driejaar bij elkaar.
Het is geen wonder dat ze helemaal
van de kaart was".
Bij stukken en beetjes komt daarna
het verhaal eruit. Anne, Dawn, Ruth
en de andere vriendinnen hebben er
nooit aan getwijfeld dat Robin onder
het puin lag. Ze werkte immers als
manager in de koffiewinkel, en ze
ging altijd als laatste weg. Dus toen
een paar minuten over vijf de aarde
van Santa Cruz beefde en een heel
stuk van het Pacific Garden winkel
centrum in het historische hart van de
stad van zijn fundamenten schudde,
wist iedereen het: Robin is dood.
Van dat moment af hield een groep
van tientallen jongeren, voor het
grootste deel vrienden en vriendin
nen van Robin, buiten het winkelcen
trum de wacht. Ze stonden er toen de
reddingsploegen arriveerden. Ze ble
ven 's nachts staan, wachten op Ro
bin.
Dat leidde woensdagavond tot een in
cident. De reddingsploegen wilden
toen stoppen met hun werk, maar de
omstaanders waren het daar helemaal
niet mee eens. "Doorgraven! Doorgra
ven!", riepen ze.
Een klein groepje' probeerde daarop
door de politie-afzetting te breken, zo
geëmotioneerd waren ze. Maar de po
litie herstelde snel de orde en arres
teerde zes van hen.
Anne: "Iemand vertelde me net dat er
zo door een wisselende groep 44 uur
hier is gewacht. Maar het ging hier
dan ook geweldig langzaam".
Dawn, afwezig: "Haar leren jasje was
al gevonden, dus ze moest er wel
zijn".
Anne: "Maar niet iedereen had de
goede motivatie, geloof ik. Er stonden
ook wel mensen tussen die ongezon
de nieuwsgierigheid hadden".
Dawn, de hand van Anne opnieuw
stevig beetpakkend: "Robin was een
sterke vrouw. Dat heb ik altijd gevon
den. Een hele sterke vrouw".
Wonder
Robin Ortiz (22) was een van vijf men
sen die dinsdag omkwamen in Santa
Cruz, 100 kilometer ten zuiden van
San Francisco. Het had, aldus burge
meester Mardi Wormhoudt, ook veel
erger kunnen zijn. "Santa Cruz ligt
vlak bij het epicentrum van de aard
beving. Er is in de hele stad veel scha
de. Dat alleen al hier in het winkelcen
trum zo weinig doden zijn gevallen, is
bijna een wonder".
Inderdaad, anders dan in San Fran
cisco is in Santa Cruz letterlijk overal
het vernietigende werk van de aard
beving te zien. In de hele stad zijn rui
ten gesprongen. Schoorstenen zijn
naar beneden gekomen en in de histo
rische klokketoren, schuin tegenover
het winkelcentrum, is de klok op 8 mi
nuten over vijf blijven stilstaan.
Maar door alle verwoesting en alle
vernielingen heen is nog duidelijk te
zien dat Santa Cruz met z'n 45.000 in
woners vóór de aardbeving een heel
aardig stadje moet zijn geweest. Het is
er groen. Pijnbomen, palmen en
bloeiende bloemen doen je aan de Ri-
vièra denken.
Het is geen wonder dat in de jaren '60
en '70 het toen nog kleine en slaperige
stadje werd ontdekt door de hippies.
Nog steeds is er veel van de hip
piesfeer van toen terug te vinden.
Boekwinkeltjes vol metafysische
werkjes, kleine kunstwinkeltjes, ve
getarische restaurants, fietsende
mannen met het haar in een grijze
paardestaart gebonden, het zegt alle
maal genoeg.
Gesprekken met een paar omstanders
leveren enthousiaste bevestigingen
van deze observaties op. "Ja, dit is
nog steeds een hippiestad", zegt een
man van een jaar of 40. "Weetje dat de
Dalai Lama hier geweest is, een paar
jaar geleden? Hij zei toen dat dit in de
jaren '90 een belangrijk geestelijk
centrum zou worden".
En een ander: "Deze stad is op men
sen gericht. Dat bleek na de aardbe
ving. Iedereen hielp elkaar. Maar dat
zie je ook zo wel. Je kunt hier gewoon
met mensen praten. Dan kijken ze je
niet gek aan. Probeer dat maar eens in
San Francisco. Hier zijn we veel meer
relaxed als daar".
Rioolwater
In een snackbar vlak bij het winkel
centrum straalt de dikke restaurant-
houdster niets dan vriendelijkheid
uit. "Je mag alles bestellen", zegt ze,
op de uitgebreide menukaarten aan
de muur wijzend, "zolang het maar
koffie, tomatensap, hamburgers of
koekjes zijn. Meer hebben we niet".
Ze vertelt dat er sinds de aardbeving
geen elektriciteit meer is geweest, en
dat er nu in de keuken op campinggas
wordt gekookt. "Maar het geeft niet.
We komen er wel", zegt ze met een
niet kapot te krijgen monterheid.
Dan vertelt ze dat ze een dag eerder
uren in de rij heeft gestaan om batte
rijen en water te krijgen. "Want het
water hier is verontreinigd. Er is riool
water bij gekomen".
Een nieuwe klant komt de winkel bin
nen, een van de reddingswerkers. Hij
heeft een gele helm op, en een gordel
om met wat werktuigen. "Hoe is het
hier?", vraagt hij met luide stem aan
niemand in het bijzonder.
"Ik leef nog", antwoordt een man.
Naast hem zit een meisje dat ik eerder
bij het winkelcentrum had zien hui
len toen het nieuws over Robin Ortiz
werd bekendgemaakt. "Yeah", zegt ze
lusteloos, "me too".
Hoe kon het gebeuren? Die vraag houdt me
nigeen bezig nu in San Francisco de eerste te
kenen van herstel zijn waar te nemen. Geruzie
alom. Als de betonnen pijlers onder Highway
880 anders zouden zijn geconstrueerd, hadden
ze de aardbeving van afgelopen dinsdag aan
gekund. Zo gaat het altijd. De levendén bak
keleien voort, terwijl zich onder het beton nog
zeker tientallen doden bevinden. Het zal nog
weken duren voordat alle onder het puin bedol
ven auto's zijn teruggevonden.
door Henk Dam
Woensdagavond, nog maar een et
maal nadat de aardbeving had huisge
houden, waren in het centrum van
San Francisco alweer de eerste teke
nen van herstel te zien. Er was weinig
in het stadscentrum kapotgegaan. Er
was geen elektriciteit, dat was eigen
lijk het voornaamste euvel. Daardoor
was het veel stiller op straat dan nor
maal, want winkels en kantoren wa
ren bijna allemaal dicht.
Maar in die voor San Francisco
zeldzame rust schuilde toch nog
volop leven. Overal kon je het snor
rende geluid van generatoren horen.
Op straat verkochten handige zaken
lieden kaarsen voor woekerprijzen.
Eén t-shirt winkelier had het voor el
kaar gekregen shirts te laten maken
met daarop de boodschap "Ik heb de
aardbeving van 1989 overleefd". Voor
zijn winkel, verlicht door een
gaslampje, stond een lange rij mensen
met dollarbriefjes in de hand.
En watje zag in'de grote hotels op
en rond Union Square, het hart van de
stad, was ronduit bizar. Bij de recep
ties werden zaken gedaan bij kaars
licht en met behulp van calculators en
zaklantaarns. Sommige hotels had
den dank zij een nood-generator en
kele lampen aangekregen. Een flauw
en flikkerend licht verspreidden die,
zoals je dat wel eens in oorlogsfilms
ziet. In één hotel was de normale soe
zerige muzak vervangen door rampre
portages, afkomstig uit een op batte
rijen lopende ghetto-blaster.
In de bars heerste een bijna laconie
ke sfeer. Iedereen had eindelijk eens
iets bijzonders te vertellen. "Ik stond
in de lift. en toen bleven we ineens
stilstaan. Ik heb wel een uur vastgeze
ten". "Ik zat in m'n auto. Het leek wel
of ik vier lekke banden tegelijk had".
"Alleen jammer dat de air-condioning
het niet doet. Warm dat het op m'n ka-
Geschiedenis
Weer een paar uur later, donderdag
heel vroeg in de ochtend, kwam de
aardbeving nog dichter bij het uitein
delijke lot van alle rampen: namelijk
geschiedenis te worden. De elektrici-
teitsdienst van San Francisco zorgde
er toen voor dat een groot deel van de
stad weer licht kreeg.
Ik hoorde het op de radio. "O, wat is
dit mooi", zei een opgewonden repor
ter van het radiostation KCBS. "In
het Financiële District gaan alle lam
pen weer aan. De wolkenkrabbers
staan erbij als vanouds. Hahaha, er
klinken allerlei alarmsirenes nu. Zo
wordt dit moment begroet. It's a new
day. San Francisco!".
Weer later, donderdagmiddag, wa
ren in het zwaar getroffen Marina dis
trict van San Francisco de meeste in
gestorte gebouwen door grote kranen
verder neergehaald, en vorderde het
bergingswerk gestaag.
Het optellen was begonnen. Art Ag-
nos, de burgemeester van San Fran
cisco, zei aan het eind van de middag
te denken dat de totale schade zeker
twee miljard dollar zou bedragen. De
gouverneur van Californië, Deuk-
meijan, zei dat een extra belasting
misschien nodig zou zijn.
Op de radio was de opgewonden
toon, de blijheid bijna waarmee
nieuw leed werd gemeld ("O.o, de
weerman zegt dat het weer gaat om
slaan! In het weekeinde is het afgelo
pen met de warmte, en krijgen we kou
en regen! Dat betekent dat er dekens
nodig zullen zijn, dekens voor de dak
lozen") weer wat aan het zakken. De
radio had dan ook hoogtijdagen ach
ter de rug. De tv immers deed het niet,
radiootjes op batterijen nog wel.
En zo zal alles in San Francisco wel
weer snel normaal worden. De tv zal
weer koning zijn. Iedereen zal weer
gewoon 's morgens naar zijn werk
gaan. In Marina zullen op de plaats
van de ingestorte huizen nieuwe, on
getwijfeld peperdure huizen verschij-
De mensen zullen het verder niet
meer uitsluitend over hun avontuur
tijdens de beving hebben. Maar over
één vraag zal nog lang nagedacht en
geruzied worden, en dat is deze: hoe is
het in vredesnaam mogelijk dat twee
kilometer van de drukke Nimitz Free
way, rijksweg 880, in elkaar stortte
alsof hij van natte klei was gemaakt?
Het ineenstorten van het stuk rijks
weg is ongetwijfeld het meest schok
kende facet aan de aardbeving. Er zijn
op de Nimitz Freeway ook de meeste
slachtoffers gevallen: de schattingen -
want meer dan gissen kan nog steeds
niet worden gedaan - lopen uiteen van
100 tot 250 mensen.
Pas als je het met eigen ogen hebt
gezien, begrijp je hoe verschrikkelijk
de ramp met de weg is. Of weg, eigen
lijk moetje zeggen: wegen. Want het
ingestorte stuk 880 bestaat uit twee
wegen boven elkaar, een voor het
noord-zuid, en de tweede voor het
zuid-noord verkeer.
De onderste weg loopt, dank zij be
tonnen kolommen, een eind boven de
begane grond; de weg daarboven be
vindt zich, ook weer dank zij beton
nen pilaren, een meter of zeven, acht
boven de onderste. Keurig recht-toe
recht-aan, zo zag het er tot dinsdag
middag een paar minuten over vijf
uit.
Maar de aardbeving maakte daar
aan op gruwelijke wijze een einde.
Het zijn de pilaren die het niet hiel
den, zo blijkt als je op een afstand van
een meter of 50 - niemand mag dich
terbij komen - naar het stuk doden
weg kijkt.
Sommige pilaren zijn half doorge
zakt. Daar hangt de bovenste weg nog
schuin boven de benedenste. Maar tal
van pilaren moeten door de schok van
de aardbeving domweg zijn geknapt.
Daar is de betonnen bovenweg plat
bovenop de benedenste weg gevallen.
Bulten
Dat maakt het ook zo moeilijk om na
te gaan hoeveel slachtoffers er zijn.
De bergingsploegen kunnen niet veel
méér doen dan nagaan waar zich in de
neergestorte bovenweg bulten bevin
den. Onder die bulten zullen zich dan
wel, zo mag worden vermoed, auto's
bevinden, volledig begraven in hun
betonnen doodskist.
Zo wordt er gewerkt. Kranen bren
gen gravers en wagens met boren
naar de bebulte stukken weg, en die
werken zich dan vanaf de bovenweg
door het beton, in de hoop een auto te
vinden. Dat gaat uiterst langzaam, en
vandaar dat er donderdagavond nog
maar 13 slachtoffers gevonden waren.
Het zal, zo vertelde burgemeester
Lionel Wilson van Oakland donder
dag tijdens een persconferentie vlak
bij de rampweg, nog vele weken du
ren voordat alle auto's gevonden zijn.
Hoe kon het gebeuren? Die vraag
zal wel tot het schandaal van de aard
beving uitgroeien. Want uiteraard zijn
er mensen opgestaan die hebben ge
zegd dat ze al veel eerder gewaar
schuwd hadden dat het stuk rijksweg
880 gevaarlijk was. Opengewerkte te
keningen zijn in de kranten van San
Francisco verschenen, die laten zien
dat de pilaren, als ze op moderner wij
ze met staal beschermd waren ge
weest, sterk genoeg zouden zijn ge
weest om de aardbeving aan te kun-
Plaatselijke politici hebben al
puntjes gescoord door op te merken
dat uiteraard een 32 jaar oud stuk weg
al lang vernieuwd had moeten wor
den.
Zo gaat dat, want zo gaat het altijd.
De levenden ruziën voort. Ze ruziën
nu al, terwijl er nog dagelijks auto's
uit Highway 880 worden gehaald die
zo onherkenbaar vernield zijn dat niet
eens hun merk kan worden vastge
steld.
Het op vele
plaatsen inge
zakte bovendeel
van Highway
880 in San Fran
cisco: het zal nog
weken duren
voordat alle on
der het puin be
dolven auto's
zijn opgespoord.
