■w De strijd om het water' van Nederland en België ÜHH Sovjet-psychiatrie gerehabiliteerd met toelating tot WPA Reportage IHIH1 Akkoord over Westerschelde lijkt na 300 jaar in zicht Een zaak van lange adem Komst vrouwelijke priesters weer ter discussie in Anglicaanse Kerk PAGINA 2 DONDERDAG 19 OKTOBER 1989 BRUSSEL - De kwestie lijkt soms op de onderhandelin gen in Wenen over ontwape ning in Europa. Die sleepten ook vijftien jaar zonder enig succes. Tot in Moskou en Washington nieuwe winden gingen waaien. En nu gaat alles ineens in een sneltrein vaart. Die parallel doortrekkend, zouden de nieuwe bewinden in Brussel en straks Den Haag ook kunnen leiden tot de doorbraak in de relaties tussen Nederland en België. Want wij voeren al jaren een fel gevecht met onze zuider buren. Over water. De 'waterverdragen' vor men zelfs het enige echte punt van wrijving in de rela tie tussen de buurlanden, die op andere terreinen toch zo nauw met elkaar verbon den zijn. Maar er is nu weer zicht op een oplossing van de 'strijd om het water'. door Hans de Bruijn Delegaties van Nederland en Bel gië gingen afgelopen vrijdag voor het eerst sinds maart 1987 weer in Brussel om de tafel zitten om de al in 1975 begonnen onderhandelin gen nieuw leven in te blazen. En er klonk zowaar optimisme. Volgens de leider van de Nederlandse dele gatie, oud-premier Barend Biesheu vel, moet er binnen een jaar een ak koord zijn. Waarmee een eind komt aan het al drie eeuwen durend ge touwtrek om de Westerschelde. Het probleem is simpel. België (lees: Antwerpen) wil dat de Wester schelde wordt uitgediept tot 48 voet teneinde de Antwerpse haven toe gankelijk te maken voor grotere schepen. Voor hetzelfde doel moet Zeeuws-Vlaanderen het Baalhoek- kanaal aanleggen. Nederland is daartoe wel bereid ('goed nabuur schap', heet dat), maar dan moeten de Belgen op hun beurt zorgen dat aan de vervuiling van de Schelde en de Maas een eind komt en er vol doende Maaswater (ons drinkwater) naar Nederland stroomt. Nederland eist dat in Eijsden onder Maastricht ten minste 50 kubieke meter schoon Maaswater per seconde het land binnenstroomt om ook de scheep vaart op de Maas en belendende wa teren in alle jaargetijden veilig te stellen. In 1975 tekenden beide landen het eerste waterverdrag, maar dat is dankzij obstructie van de Belgen nooit uitgevoerd. Daarna is in feite veertien jaar lang vergeefs onder handeld. Door nieuwe dwarsliggerij van Belgische zijde gebeurde er niets. De Belgen zaten in een moeilijk parket. De Maas stroomt geheel door Wallonië en de Walen voelen er niets voor om hoge kosten te maken voor zuivering van het rivierwater alleen om de Antwerpse (dus Vlaamse) haven en de Nederlandse watergebruikers te helpen. Sinds de eerste staatshervorming van 1980 hebben de Walen de zeg genschap over 'hun' water. Hun weigering om Vlamingen en Neder landers ter wille te zijn, verlamde dus de onderhandelingen over ver nieuwing van de waterverdragen. Schoon Maaswater oké, maar dan moeten Vlaanderen/Antwerpen en ons land daaraan meebetalen, zo luidde hun eis. Die in de Belgische situatie, waar de twee landsdelen el kaar soms bijna naar het leven staan, nauwelijks verrassend mocht heten. Aanvechtbaar Maar Vlaanderen en Nederland weigerden. De Vlamingen beschou wen Antwerpen als een 'nationale haven', waarvan ook de industrieën van Luik en Charleroi profiteren. Hun produkten verlaten het land immers veelal via het Vlaamse Al- bertkanaal en de Antwerpse haven. Nederland weigert omdat het uit gaat van het principe dat de vervui- Ier betaalt. En die vervuilers zijn. vooral de industrieën langs de Maas en de Schelde. Het sterk vervuilde Rotterdamse havenslib vindt voor een groot deel daarin de oorzaak. De Nederlandse en Belgische wa terleidingbedrijven klagen al jaren steen en been over vooral de Maas waterkwaliteit (het Scheldewater is geen drinkwater), maar de Walen willen hun toch al noodlijdende in dustrie niet aanpakken. "De Walen mogen niet worden gestraft omdat zij toevallig hoger wonen dan de Ne derlanders", zo zei de Waalse ge west-minister André Cools onlangs. Nederland drinkt Maaswater (de Walen zelf niet) omdat dat naar hen toestroomt en het moet daarvoor dan ook betalen. Een aanvechtbare stelling, zo bleek enkele jaren geleden toen de Walen geld van de Vlamingen vroe gen voor het drinkwater uit de Maas. Het Arbitragehof wees die eis af. De Vlamingen hebben recht op het Maaswater. Dit Belgische pro bleem bleek in de onderhandelin gen lange tijd onoplosbaar. Het is besproken door de ministers van buitenlandse zaken Tindemans en Van den Broek en zelfs de beide premiers Lubbers en Martens kwa men er zo nu en dan aan te pas. De Vlamingen wilden wel weer gaan onderhandelen, maar het bleek Brussel onmogelijk een dele gatie samen te stellen omdat de Walen niet meewerkten. Zij vrees-, den in de onderhandelingen door een Vlaams-Nederlandse commis sie buitenspel te worden gezet. De nieuwe staatshervorming van- vorig jaar heeft daarin verandering gebracht. De drie landsdelen (dus ook Brussel) hebben sindsdien een grotere zeggenschap over dit soort zaken gekregen, waardoor geen ak koord meer zonder hun instem ming tot stand kan komen. De Belgische delegatie, onder lei ding van oud-secretaris-generaal. van het ministerie van verkeer M. Poppe, bestaat nu dan ook uit groe pen vertegenwoordigers van Vlaan deren, Wallonië, Brussel en de na tionale regering. De onderhandelingen zijn zonder voorwaarden vooraf hervat. Dus ook kreten van de Vlaamse ver- BRUSSEL De Westerschelde is al meer dan driehonderd jaar inzet van strijd tussen Neder land en België, of beter: tussen de noordelijke en de zuidelijke Nederlanden. 'Het water dat verbindt' werd daarmee een wa ter dat verdeelt, zo wordt wel ge zegd. De strijd begon nadat Antwer pen zijn plaats als economisch en cultureel centrum van de Ne derlanden moest afstaan aan Amsterdam. De eerste afsluiting van de Westerschelde gebeurde nadat het noorden het Spaanse juk in 1648 had afgeschud. Tot 1792 zou de afsluiting bij Lillo blijven bestaan. Toen de Belgen zich in 1830 afscheidden en de Belgi sche staat vormden, sloot Ne derland de waterweg weer af. Dat duurde tot 1833. Het Ver drag van Londen van 1839 be paalde dat de Schelde een inter nationale en dus open vaarweg zou zijn. In Londen was ook bepaald dat Nederland voor een goede waterweg van Antwerpen naar de Rijn zou zorgen. Maar daar van kwam niets terecht. Het duurde tot na de Eerste Wereld oorlog voordat de problemen rond de (Wester)schelde weer naar voren zouden komen. De Belgen eisten toen Zeeuws-Vlaanderen en Neder lands Limburg op. Maar ook daarvan kwam niets. Wel sloten beide landen in 1925 een nieuw verdrag waarin Nederland zich bereid verklaarde tot aanleg van een Schelde-Rijnkanaal. Maar de Eerste Kamer ver wierp het in maart 1927. In 1954 werden de onderhandelingen hervat, pas in 1975 echter ging het Schelde-Rijnkanaal open. In dat jaar zagen nieuwe maar nooit uitgevoerde waterverdra gen het licht. De Westerschelde vraagt een wel heel lange adem. Dieper water versas schoon drinkwater, is één van de vraagstukken in de inmiddels al drie eeuwen oude slag om de Westerschelde tussen België en Nederland. keersminister Johan Sauwens dat Nederland de supersnelle TGV- trein via België wel kan vergeten als het niet toegeeft, zijn naar de prul lenmand verwezen. Toch spelen in de discussie nog een paar andere zaken mee. De bouw van een vaste oeververbin ding over dezelfde Westerschelde bij voorbeeld. De Belgen, of liever gezegd de Antwerpse reders, zijn fel tegen de bouw van een brug. Daar door zouden hele grote schepen en boortorens Antwerpen moeilijker kunnen bereiken. Het Zeeuwse ar gument dat een grote brug ook open kan, wijzen de Belgen af. Zij vrezen dat de vaargeul in de Westerschelde zich door de stromingen zal ver plaatsen. De Belgen hebben liever een tun nel, maar die kost weer 100 miljoen gulden meer dan de geraamde 700 miljoen voor een brug. Of moeten de Nederlanders daarvoor, net als de Walen voor hun Maaswater, van de Belgen een vergoeding vragen? Daar komt bij dat de milieubewe ging al te hoop loopt tegen de wens van Antwerpen om dwars door het natuurgebied van het beroemde Verdronken Land van Saeftinghe het Baalhoekkanaal te graven, dat de Antwerpse haven beter bereik baar moet maken. Het is dus niet vreemd dat de Ne derlandse regering tot nog toe een 'voor-wat-hoort-wat'-houding heeft aangenomen. Ook al roept minister Smit-Kroes (verkeer) steeds dat dit in de geest van dat 'goede nabuur schap' moet kunnen worden gere geld. ATHENE (GPD/AP/AFP/Rtr) - Met de terugkeer van de Sovjetu nie in de Wereld Psychiatrische Vereniging (WPA) is dinsdag een einde gekomen aan een zesjarige afwezigheid. De toelating door een overgrote meerderheid van de WPA volgde op de eerste open lijke erkenning van de Sovjetunie dat in het verleden fouten in de psychiatrie zijn gemaakt en de be lofte daaraan een einde te maken. De Sovjetunie verliet op het vo rige congres in 1983 de WPA om een royement voor te zijn na Brit se en Amerikaanse beschuldigin gen dat dissidenten in psychiatri sche inrichtingen werden opge sloten. Maar met de komst van Gorbatsjov kan h^t misbruik van de psychiatrie in de Sovjetpers op vrij grote schaal worden onthuld en aan de kaak gesteld, is er een wet gekomen tegen misbruik en kunnen fatsoenlijke psychiaters zich vooral in Leningrad or ganiseren en uiten. In februari en maart kon een Amerikaanse dele gatie zich ter plaatse vergewisseh van de toestand, zelfs in twee van de beruchtste inrichtingen. Maandag trok bestuurslid Morozov van het genootschap voor psychiatrie van de Sovjetu nie (AUSPN) openbaar het boete kleed aan door in een vraagge sprek te verklaren dat de psychia trie is misbruikt om politieke te genstanders monddood te ma ken. Morozov zei in een interview dat "niet alleen (de gevallen van) misbruik, maar het hele systeem" wordt betreurd. Het was des te opmerkelijker omdat tot dan toe misbruik van de psychiatrie niet werd ontkend, maar werd afge schilderd als incidenteel en geïso leerd. Die schuldbekentenis was voor het uitvoerend comité van de WPA, dat onder leiding staat van de Griekse president Stefanis en de Deense secretaris-generaal Schulsinger, overbodig. Na het voor de Sovjet-psychiaters gun stig verlopen Amerikaanse on derzoek stelde het uitvoerend co mité in maart op een vergadering in Granada al voor de Sovjetunie weer toe te laten. Volgens de voorstanders is het de beste ma nier om dewetenschappelijke contacten met de AUSPN te her stellen en het de Sovjet-collega's mogelijk te maken hun achter stand in te lopen. Te vroeg De tegenstanders, met name de Internationale associatie tegen politiek misbruik van de pyschia- trie (IAPUP), stelden echter dat het daarvoor nog één congres te vroeg was (het volgende congres wordt volgens de nieuwe regle menten niet over zes jaar maar al over drie jaar gehouden). De situ atie van de psychiatrie in de Sov jetunie is er nog te onduidelijk voor. "Glasnost is op dit terrein nog ver te zoeken. De commissie van onderzoek die in 1984 door de WPA was ingesteld, heeft het land ook nog steeds niet kunnen bezoeken", aldus een lid van de IAPUP. Op een persconferentie liet de organisatie drie psychiaters uit de Sovjetunie aan het woord, van wie er twee (Koryagin en Statke- vicius) zijn geëmigreerd en één, Gluzman, nog altijd in Kiev woont. Laatstgenoemde heeft reeds in 1974 samen met Vladimir Bukovsky eigen kamp- en andere ervaringen op schrift gesteld in de vorm van een handleiding voor dissidenten hoe zich tijdens een psychiatrisch onderzoek te gedragen. Ook de andere twee hebben aan den lijve de Sovjet-therapie en de inrichtingen meegemaakt. De Li touwer Statkevicius betoogde op de persconferentie vooral dat dertoelating pas kan geschieden nadat de slachtoffers schadeloos zijn gesteld en de daders gestraft. Gluzman geloofde niet erg in zo'n 'Neurenberg', maar was overi gens optimistisch over de wer king van de nieuwe wetten. De Sovjetunie telt uitstekende advo caten. Zuivering Wat voor alle drie de doorslag gaf zich tegen wedertoelating te zetten, was het feit dat het oude psychiatrische establishment de Sovjetunie nog in het geheel niet is gezuiverd. Alle oude mi dadige kopstukken Zijn nog functie en sommigen van hen vindt men zelfs in de afvaardiging naar Athene, zoals de beruchte Marat Vartanyan, wiens optreden door de jaren heen zo meedogen loos is ontmaskerd door zijn col lega Viktor Gindilis. Er is uit deze hoek nog geen en kele erkenning gekomen dat de psychiatrie in de Sovjetunie tien tallen jaren lang systematisch is misbruikt. Alle gevallen worden "incidenteel" genoemd. Terwijl pers, advocatuur en zelfs uitvoe rende macht met onthullingen hierover komen, blijft de psychia trische bureaucratie nog steeds overeind. Een Kafka-achtige situ atie, die er ook toe bijdraagt dat de psychiatrische praktijk in de Sovjetunie nog steeds vol mis standen is. Vrijgelaten patiënten, ook zij die als gezond zijn gesignaleerd tijdens en na het Amerikaanse be zoek, blijven op een ziekenlijst en mogen van geluk spreken als ze de kans krijgen tot een 'tegendia- gnose'. Groepsdiagnoses, bij voorbeeld van vier schizofrenen tegelijk, komen nog steeds voor, evenals diagnoses per telefoon. Het middel Amenizine, dat bloed- drukverlagend werkt en in het verleden veel slachtoffers heeft gemaakt, wordt nog steeds voor niet-psychiatrische doeleinden gebruikt en zelfs het beruchte strafmiddel Sulphasin, dat hevi ge pijnen en hoge koorts veroor zaakt, zou nog niet uit de roulatie zijn genomen. Volgens Gluzman zou de huidi ge Sovjet-delegatie al triomfante lijk naar Moskou terugkeren als het tot een voorlopige of voor waardelijke toelating komt. Hij poneerde de stelling dat zelfs Gorbatsjov eigenlijk hoopt op een verlenging van de huidige schorsing, want pas dan zou de psychiatrische mafia haar gezicht verliezen en krijgt hij de kans een fatsoenlijke nieuwe Sovjet-psy chiatrie op te bouwen. Voorwaarden De tegenstanders kregen nog on verwachte steun van Amnesty In ternational, dat irr als mosterd na de maaltijd gisteren gepubliceerd rapport zegt dat een Amnesty-de- legatie die in maart dit jaar de Sovjetunie heeft bezocht, 100 ge vallen heeft geconstateerd van personen die in psychiatrische in stituten waren opgenomen om politieke redenen. Overigens is de hernieuwde toelating er wel een onder voor waarden. Volgens een woord voerder van de WPA zal de orga nisatie ieder jaar een commissie van deskundigen naar de Sov jetunie zenden om na te gaan of er sprake is van misbruik van de psychiatrie. Indien misstanden worden- geconstateerd, dan zal snel een buitengewone vergade ring van de WPA worden belegd om de situatie te bestuderen en de Sovjetunie uit de WPA te ver wijderen, zo voegde de woord voerder daaraan toe. LONDEN (ANP) - De synode van de Anglicaanse Kerk in Engeland moet in november 458 amende menten behandelen op het voor stel het priesterambt voor vrou wen open te stellen. Bijna twee dagen heeft de vergadering om het van juli 1988 daterende princi pe-besluit bij te schaven. Vele indieners van amende menten willen dit besluit handha ven, maar met de nodige tege moetkomingen voor bezwaarde bisschoppen en parochies. Ook moet er financiële compensatie zijn voor geestelijken die zich ge dwongen voelen de anglicaanse kerk te verlaten doordat de vrou wen hun intrede doen. Als het principe-besluit van vo rig jaar min of meer ongeschon den de zitting van 6 tot 10 novem ber overleeft, gaat het vervolgens ter beoordeling naar de 44 dio cesane synodes, die in meerder heid hun steun moeten geven. Daarna moeten de drie kamers van de synode voor bisschop pen, geestelijken en leken - met tweederde meerderheid akkoord gaan. Een nieuw gekozen synode kan pas in 1991 definitief de deur voor vrouwen open zetten. De kwestie van de vrouw in het ambt zorgt al jaren voor spannin gen in de Anglicaanse wereld kerk. In sommige landen zijn vrouwelijke priesters actief en in de Verenigde Staten sinds febru ari zelfs een vrouwelijke bis schop. Paus Johannes Paulus II herhaalde verleden maand dat hierdoor verzoening tussen rooms-katholieken en anglicanen voorlopig onmogelijk is. Aartsbisdom in geldnood. De aartsbisschop van Chicago, kardinaal Joseph Bernardin, heeft een personeels- en bouw- stop afgekondigd voor alle 417 pa rochies en 90 instellingen van zijn aartbisdom. Als gevolg van de ontvolking van de binnensteden heeft het aartsbisdom met toene mende financiële tekorten te kampen. Het tekort over 1988 is opgelo pen tot negen miljoen dollar (ruim 18 miljoen gulden). Als er nu niet wordt ingegrepen, loopt het tekort dit jaar op tot 25 mil joen dollar (ruim 50 miljoen gul den). Emeritaat. De oud-voorzitter van de hervormde synode, ds. H. Huting, gaat per 22 oktober met emeritaat. Als voorzitter van de hervormde synode veroorzaakte Huting opschudding door, een maal teruggekeerd van een in Ha rare gehouden conferentie van de Wereldraad van Kerken, te plei ten voor kerkelijke steun aan het gewapende verzet van de Zuid- afrikaanse bevrijdingsbeweging ANC. Knieval. De Braziliaanse be vrijdingstheoloog Leonardo Boff heeft er in elk geval tot januari volgend jaar van af gezien uitvoe ring te geven aan zijn voornemen naar het buitenland te reizen. Teneinde zijn positie als hoogle raar aan het Theologisch Insti tuut in Petropolis niet in gevaar te brengen, zal hij de komende maanden ook geen interviews ge- Boff zei dat hij in overleg met zijn overste, pater Estavao Otten- breit, dit besluit heeft genomen om "Rome te kalmeren". De be vrijdingstheoloog kreeg in 1985 van het Vaticaan een spreek- en schrijfverbod opgelegd, omdat hij in zijn boek 'Kerk: charisma en macht' "onaanvaardbare op vattingen" had verkondigd. Dienst met muzikale bege leiding. Voor het eerst in dit sei zoen houdt de Leidse baptisten gemeenten zondagavond, aan vang 19.00 uur, een zogeheten DMB-dienst. Daaronder wordt verstaan 'Dienst met Belangstel lenden'. Plaats van samenkomst is de aula Nieuweroord aan de Rijnsburgerweg 124 in Leiden. Voorganger in deze dienst is de Leidse predikant ds. A.H. Agte- reek. Het thema zal zijn: 'De Kerk en de wederkomst van Christus'. Het Petra Gospel Koor, een randstedelijk en interkerkelijk gezelschap van rond 30 leden, zal de muzikale omlijsting van de dienst verzorgen. Het Petra Gospel Koor bestaat sinds 1970, en is samengesteld uit een koor- groep en een band. Al musice rend en zingend wordt gepro beerd de boodschap van God dichterbij de mensen te brengen. De muzikale leiding is in handen van André van der Tuiin. Vrijwilligerswerk. De Jezu ïeten zijn druk doende een Neder landse afdeling van de Jesuit Eu ropean Volunteers (JEV) op te richten. Het ligt in de bedoeling om in navolging van de moeder organisatie in de Verenigde Sta ten op grote schaal vrijwilligers werk te verrichten. In Europa ge beurt een en ander onder meer in Westduitsland. Het Europese Jezuïeten-initia tief richt zich op jongeren tussen de 19 en 25 jaar, die een opleiding hebben voltooid en bereid zijn een of twee jaar sociaal werk te willen opknappen in binnen- of buitenland. Op zaterdag 11 november wordt van 10.30 uur af in het Igna- tiushuis aan de Hobbemakade 51 in Amsterdam een informatiedag gehouden over JEV en over de Jezuïeten- Cursus. Het Dominicaans Ac tiviteiten Centrum in Huissen or ganiseert van 17 tot en 19 novem ber de cursus 'Tussen scheme ring en dageraad', een weekend rond symbolen, rituelen en taal uit het lesbisch bestaan. Tot voor kort leek lesbisch-zijn onmogelijk samen te kunnen gaan met geloof. De laatste jaren evenwel laten lesbische vrouwen ook binnen de kerken hun stem men meer en meer horen. Zoals het in kringen van gelovige les- biënnes wordt uitgedrukt: "We trekken weg uit het moeras van vooroordelen, bedreigingen, ont kenningen en zonde". Nieuwe invullingen worden thans gegeven aan (christelijke) symbolen, rituelen en taal. Tij dens het weekend in november staan de ervaringen in de maat schappij en de kerken centraal. Jorita Rijdes en Anne van den Brink begeleiden de cursus. Na dere informatie is te verkrijgen bij het D.A.C., Postbus 59, 6850 AB Huissen, tel. 085-259006 Steneker gekozen. De in Al melo woonachtige provinciaal van de Karmelieten in Nederland, pater Johan Steneker, is in Rome gekozen tot lid van het algemeen bestuur van zijn orde. Hem is de functie van vice-generaal toever trouwd. De Karmelieten hebben pater Pierre Mesters gekozen als opvol ger van Steneker. Mesters zal in elk geval tot mei volgend jaar de taken van provinciaal voor zijn re kening nemen. Ook het presidi um (dagelijks bestuur) van de Sa menwerking Nederlandse Pries ter-Religieuze zal op zoek moeten gaan naar een opvolger van Ste neker. Zendingsdag In de Barneveldse Veluwehal wordt op zaterdag 28 oktober van af 10.30 uur de Wereldwijde Zen dingsdag gehouden. Het thema van deze bijeenkomst, die wordt belegd door de Evangelische Zendings Alliantie, is Oogst 2000. Het thema waarvoor is gekozen ligt in de lijn van Lausanne II, het internationale congres voor we reldevangelisatie dat in juli is ge houden in Manilla. Om en nabij 4000 christenen uit 170 landen hebben zich daar verbonden het bijbelse zendingsbevel met her nieuwde ijver uit te voeren. In de Veluwehal wordt onder meer een zendingsbeurs met 80 stands ingericht. Daar kan infor matie worden ingewonnen over vacatures in de zendingsdienst. Verder voorziet het programma in een optreden van het duo Elly en Rikkert Zuiderveld en in een samenzang onder leiding van Jeff Fountain. Ds. Eschbach (Nederlands her vormd predikant in Aalsmeer), Jan Pit, (voormalig zendeling), en jeugdevangelist Peter Vlug jr. zullen voorts toespraken houden. De sluiting van de bijeenkomst is gepland rond 17.45 uur. Nadere informatie: tel. 03406^62867. Beroepingsberichten Hervormde Kerk. Aangenomen naar Heerhugowaard-Veenhui- zen: F. J. Hirs te Naarden (part-ti me). Bedankt voor Pijnacker: M. J. G. Smith te Alblasserdam. Gereformeerde Gemeenten. Bedankt voor Krimpen aan den IJssel: J. Kareis te Rijssen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 2