Ik dacht: dit is zeker de volgende show9
Trieste afgang van Honecker
na leven in dienst van partij
Egon Krenz man
van de harde lijn
EZHvoor*{
DONDERDAG 19 OKTOBER 1989
PAGINA 15
De aardbeving volgens Nederlander Martin Leenheer
SAN FRANCISCO Martin Leenheer (28) en zijn vriendin
Simone Siebum (23) waren dinsdag aan het eind van de
middag op Pier 39, een toeristisch centrum langs de Baai
van San Francisco, nog een beetje aan het nagenieten van
wat ze net hadden gezien.
Ze waren op de Pier naar een geluids- en filmshow ge
weest waarin op realistische wijze de Grote Aardbeving van
1906 gestalte werd gegeven. Dat was heel knap gedaan.
Zelfs de vloer van het zaaltje met de stoelen daarop, waren
aan het trillen gebracht zodat het publiek de beving zo le
vensecht mogelijk kon meebeleven.
door
Henk Dam
Bang was hij daarna ook nog niet.
"Het duurde maar kort. Het was zo
afgelopen. Er was ook geen echte
paniek. We zagen een straatartiest
die alsmaar riep: Wat geweldig, en
Weer buiten leunde Martin tegen de die de beving in zijn show opnam",
railing van de Pier. Opeens voelde Martin en Simone liepen wat ver
hij weer dezelfde trilling die hem der langs de baai, toen ze in het Ma-
binnen bij de show, ook al door el- rina-gebied terechtkwamen. "Toen
kaar gerammeld had. Martin: "Ik zagen we wat die paar seconden
zeg tegen Simone, wat gaaf hè, daar aardbeving hadden aangericht,
gaan ze alweer. Zeker vast voor de Daar zagen ze branden, huizen die
volgende show". als zandkastelen in elkaar waren ge-
Maar daar zat hij toch naast. Wat zakt. Ze roken gas. Ze zagen het glas
Martin voelde, was de Grote Aard- van flatgebouwen op straat liggen,
beving van 1989. Martin, een com- Martin: "Eigenlijk duurde het
puterexpert uit Apeldoorn: "Dat toen nóg een tijdje voor ik door had,
was toch niet te geloven? Ik was hoe erg het was. Want het was ge-
nog te verbaasd om bang te zijn. We woon een gezellig sfeertje. Iedereen
kregen pas door dat er wat aan de praatte met iedereen. Er stonden
hand was toen mensen begonnen te groepjes mensen rond radio's te
rennen". luisteren, dat soort dingen. Ach-
Nog wat ongelovig kijkt Monique Vanyzerooy naar de -puinhoop waarin
de aarbeving haar woning in het Marina-discrict veranderde. )foto ap>
teraf realiseer je je pas wat er ge- daar eten konden krijgen. De Ne-
beurd is, en dan schrik je je wel derlanders, die een lange vakantie-
tocht door Amerika aan het houden
wild".
Eten
Gisteren, een dag na de aardbeving
liepen Martin en Simone andermaal
door het Marina-gebied. Ze kwa
men langs een opvangcentrum van
het Rode Kruis en hoorden dat ze
overlevenden tussen de puinhopen in het Marina-district
zijn en in San Francisco in een
jeugdherberg logeerden, dachten:
daar kunnen wij ook gebruik van
maken. "We hadden niets gegeten.
Bijna alle winkels waren dicht, om
dat er geen elektriciteit is".
In het in een school gevestigde
opvangcentrum riep iemand dat er
vrijwilligers nodig waren. En voor
ze goed en wel beseften wat er was
gebeurd, waren Martin en Simone
bezig met de opvang van slachtof
fers van de aardbevingsramp. Mar
tin: "Simone is een verpleegster,
dus die kon gelijk aan de slag. Ik
ben hier ook van alles gaan doen,
dus daar zijn we vandaag goed druk
mee geweest".
We treffen Martin 's avonds in het
geïmproviseerde restaurant in de
school aan. Hij eet. Simone is ijs aan
het scheppen voor lange rijen op
vallend goedgemutste Amerikanen.
Martin: "Allerlei mensen en bedrij
ven komen dingen brengen. Het is
echt fantastisch zoals iedereen hier
helpt. Ik wist niet dat Amerikanen
Dan wordt het gesprek onderbro
ken door een andere medewerkster,
blijkens het stickertje op haar borst
'Dee' geheten, die informeert:
"Hebben jullie slaapplaatsen voor
vannacht?" Op ons 'ja' knikt ze
vriendelijk, en loopt ze naar een vol
gende tafel.
Martin: "Zie je, dat bedoel ik nou.
Het is toch prachtig dat iedereen zo
elkaar helpt. Ze komen hier met
eten, met dekens, en zelfs met bloe
metjes. Er komen ook mensen pra
ten, en vooral voor de bejaarden
hier is dat goed. Sommigen van hen
zijn zo in de war, en dan doet een
praatje wonderen".
Na een laatste banaantje te heb
ben verorberd - vrijwilligerswerk
maakt hongerig laat hij daarna
het Rode-Kruiscomplex zien. Er is
de grote gymzaal van de school,
waarin de vorige nacht vierhonderd
mensen hebben geslapen, en er is
een ziekenzaaltje met nog eens vijf
tig mensen. Een ruimte is speciaal
vrijgemaakt om de slachtoffers van
de ramp veelal mensen uit het
Marina-gebied die of geen huis heb
ben of wiens huis levensgevaarlijk
verzakt is - water te geven. Martin:
"Ze zijn bang dat het stadswater
verontreinigd is".
Buiten, op het schoolplein, staan
lange rijen aluminium hokjes, de
toiletten. In het midden daarvan
een tafel waar vrijwilligers met wa
ter klaar staan zodat de handen kun
nen worden gewassen. Martin, op
nieuw zeer enthousiast: "Gaaf hè?".
En ja, hij heeft gelijk. Het is op het
schoolplein en in de school zelf
gaaf, bijna gezellig te noemen.
Blok
Maar weer buiten het opvangcen
trum neemt de grauwe realiteit de
zaken snel over. Schuin tegenover
het provisorische Rode-Kruiscen-
trum, langs Bay Street, is een heel
blok woningen ingestort. Met zwaar
materieel wordt dat blok verder om
ver getrokken. In helwit licht, extra
opvallend omdat het overal door
het ontbreken van elektriciteit zo
aardedonker is, ligt op de hoek van
de straat wat eerst niet meer dan
een grote stapel planken lijkt. Maar
als je beter kijkt, zie je de onmisken
bare tekens dat dit een huis was,
waar mensen woonden.
Half tussen de rommel verborgen
steekt een wit kinderbedje boven
alles uit. Je kunt een matras zien,
een sjaal, kleren, een blauwwit ge
streepte hoelahoep. Hier woonde in
ieder geval mensen met kinderen.
Wie er ook woonde, minstens een
van hen heeft de aardbeving niet
overleefd. Bergingsploegen met
zwart-gele jassen aan concentreren
hun werk ineens op één bepaalde
plek. Het zware materieel, de gra
vers, worden stilgezet.
Terwijl de tv-camera's snorren,
wordt in het midden van het helle
licht een lichaam uit de wirwar van
hout getrokken. Het lijk wordt op
een brancard gelegd, met een
zeildoek overdekt, en naar een witte
.auto gebracht. Even later rijdt die
auto zachtjes weg, het stikdonkere
San Francisco in.
BONN Bijna twee weken
geleden stond hij nog uren
achtereen stram in de hou
ding toen zijn strijdkrachten
voorbij marcheerden en zag
met tranen in de ogen de fak
keloptocht van 100.000 jon
geren, die hun liefde voor
zijn DDR beleden, aan zich
voorbij trekken. Nu is hij uit
gerangeerd. Na 17,5 jaar aan
de top te hebben gestaan van
de Socialistische Eenheids
Partij van Duitsland is voor
de 77-jarige Erich Honecker
het doek gevallen. Het Cen
traal Comité van de commu
nistische partij stuurde hem
officieel op eigen verzoek,
met pensioen voordat hij
zijn levenswerk helemaal de
vernieling in kon helpen.
door
Hans Hoogendijk
De Russische staats- en partijleider
Michail Gorbatsjov had Erich
Honecker nog nadrukkelijk ge
waarschuwd te luisteren naar de
stem van het volk toen hij op 7 okto
ber naar de DDR kwam om zijn bij
drage te leveren aan het totaal mis
lukte jubelfeest ter gelegenheid van
het 40-jarig bestaan van de DDR. Na
de broederkussen op het vliegveld
van Oost-Berlijn, in spontane woor
den tegenover het volk en bij een
langdurig gesprek onder vier ogen
met Honecker, had Gorbatsjov de
Oostduitse leider voorgehouden dat
de partij een antwoord moest geven
op de vragen van de burgers.
Honecker luisterde niet en liet
zich verblinden door de strak gere
gisseerde festiviteiten. Hij zong ou
de socialistische strijdliederen, ter
wijl duizenden hun auto's pakten
op weg naar een onzekere toekomst
in het kapitalisme en tienduizenden
anderen de straat op gingen onder
het roepen van slogans als 'Wij zijn
het volk' en 'Wij blijven hier'. Als
een machtige, niet meer te stuiten
golf spoelde de hang naar vrijheid
over het land en sleepte Erich
Honecker mee.
Zeventien en een halfjaar nadat
hij zijn leermeester Walter Ulbricht
had afgelost omdat deze het laatste
restje geloof van het volk in het
communisme had verspeeld, onder
ging Honecker hetzelfde lot. "Laat
hem maar naar het Westduitse Saar
land gaan. Daar komt hij vandaan
en zijn zus kan op hem passen",
klonk het enkele dagen geleden
schamper in de DDR.
Gestapo
Neunkirchen-Wiebelskrichen,
dichtbij de Franse grens. Erich
Honecker zag er 77 jaar geleden het
levenslicht. Erich Honecker stamt
uit een oud socialistisch mijnwer
kersgeslacht. Vader Wilhelm was
lid van de Communistische Bond
en Erich was ook al jong van de par
tij. Op zijn tiende jaar zat hij bij de
communistische jeugdgroep 'Jong-
Spartacus', in de kapel van de Rode
Bond van Frontstrijders roerde hij
de trom. Als 17-jarige werd hij lid
van de partij en voordat hij beroeps
politicus werd, volgde hij een oplei
ding tot dakdekker. Dat is nog
steeds zijn officiële beroep.
Erich Honecker was 23 jaar oud
toen de Gestapo hem in december
1935 oppakte. Hij was juist met een
valse pas teruggekeerd uit Praag
waar hij nieuw materiaal voor de
ondergrondse strijd tegen het nazi
regime had opgehaald. Na zijn ar
restatie zat hij bijna tien jaar in de
gevangenis, waarvan het grootste
deel in Brandenburg-Goerden. In
de gevangenis verkeerde de jonge
Honecker in het gezelschap van
tientallen communisten, van wie
een aantal later hoge posities ver
wierf in de DDR. Na de oorlog
maakte hij razendsnel carrière. Hij
zat direct in het centraal comité,
werd leider van de nieuw opgerich
te Vrije Duitse Jeugd, FDJ, en ver
wierf het respect van de sterke man
Walter Ulbricht.
Toen hij aan het eind van de jaren
50 terug kwam van een studie in
Moskou, kreeg hij het gebied 'vei
ligheid' onder zijn hoede. In die
functie organiseerde hij de bouw
van de Muur in 1961. Onopgemerkt
door alle westerse geheime dien
sten waren duizenden soldaten, le
den van de Volkspolitie, bouwvak
kers en arbeiders van de 'bedrijfs-
strijdgroepen' samengetrokken om
in die zwoele augustusnacht West-
Berlijn af te grendelen.
Verbeten
Honeckers reputatie als organisator
kon niet meer stuk. Maar hij deed
meer. Vanuit zijn nieuwe machts
positie zette hij op keiharde stalinis
tische wijze veel oude makkers bui
ten spel. Hij trouwde met de telefo
niste Margot Feilje, wier familie tra
ditioneel grote invloed had binnen
de Oostduitse communistische
vleugel. Margot Honecker dient de
staat nog steeds als minister voor
volksontwikkeling.
Het was niet uit liefde, maar om
de macht. Honecker werkte alleen
voor de partij. Gebrandmerkt door
tien jaar cel onder de heerschappij
van de nazi's wilde hij maar een
ding: een ander Duitsland. De vroe
gere Westduitse kanselier Helmut
Schmidt: "Hij overleefde de gevan
genis geestelijk en lichamelijk me
de doordat hij zich vastklampte aan
zijn communistische principes.
Toen de oorlog voorbij was, wilde
hij ertoe bijdragen dat de verschrik
kingen van het verleden zich nooit
zouden herhalen".
Het was een moeilijke periode,
waarin de jonge Westduitse staat al
les deed om de kleine DDR het le
ven zuur te maken. Honecker ageer
de en reageerde verbeten. Zijn grote
dag kwam op 3 mei 1971, toen het
Centraal Comité de oude Ulbricht
zijn congé gaf en Honecker tot nieu
we eerste secretaris benoemde. Hij
liet niets heel van zijn vroegere
baas. Doelbewust en schijnbaar on
bewogen wiste hij elke herinnering
aan zijn vroegere beschermer uit.
Economische groei was het nieu
we toverwoord. Op die manier wil
de hij ook het volk verzoenen met
de partij en de Muur. De gevaren
voor het voortbestaan van de DDR
door de ontluikende ontspanning
probeerde hij te bezweren door een
keiharde confrontatiebeleid tegen
over West-Duitsland.
Ten gevolge van de Akkoorden
van Helsinki, die ook de DDR een
andere, hogere, status bezorgden,
moest de repressie van andersden
kenden worden verzacht. Lang
zaam maar zeker ontstonden bur-
gerrechtsgroepen, die zich beriepen
op Helsinki. Ook kunstenaars en
schrijvers meldden zich. Honecker
antwoord was even simpel als hard:
eruit met die mensen. Duizenden
belandden in de gevangenis, waar
na ze door Bonn werden vrijge
kocht of onvrijwillig een enkele reis
naar West- Duitsland kregen. Het
hielp maar even.
Erkenning
Begin 1984 werd de druk zo groot,
dat Erich Honecker het ventiel
openzette: binnen een paar maan
den mochten meer dan 25.000 Oost
duitsers het land uit. Ondanks deze
spanningen genoot hij in die tijd
een redelijke populariteit onder het
volk. De winkels waren behoorlijk
vol en de inkomens stegen. "Onze
Erich is zo slecht nog niet" heette
het. Ook internationaal timmerde
de staats- en partijleider aan de weg.
Günter Gaus, vroeger de perma
nente vertegenwoordiger van de
Bondsrepubliek in de DDR: "De
nagestreefde internationale erken
ning van de DDR heeft Honecker
verdrag na verdrag, bezoek na be
zoek, volbracht. Maar tegelijkertijd
wist hij de interne stabiliteit te be-
Kamsteeg Auto Lease 071-317*36/01720-31102
itlgingen l«. Voorscholen, OegsiQ««sf, Kniwljk. Litse. Hill#gom, Leiderdorp. Alphen e/d Ri|n.
re binnen de communistische
jeugdorganisatie, waarbij hij onder
meer grote volksfeesten ter meerde
re eer en glorie van zijn beschermer
Honecker organiseerde, volgde hij
van 1964 tot 1967 een studie aan de
elitaire communistische kader-
school in Moskou.
In 1974 benoemde Honecker hem
tot voorzitter van de jongerenclub
FDJ. Twee jaar later werd hij kandi
daat-lid van het Politbureau en in
1983 achtte de partijtop hem rijp ge
noeg voor het volwaardige lidmaat
schap. Tegelijk kreeg hij de invloed
rijke functie van partijsecretaris.
Alcohol
Over de nieuwe machthebber circu
leren al jaren vreemde verhalen. Zo
zou hij diverse malen wegens alco
holproblemen in een kliniek zijn
opgenomen. Tussen 1983 en 1987
leek hij de indruk te wekken niet
voor de opvolging van Honecker in
aanmerking te willen komen. Maar
nadat de eerste man in de herfst van
1987 met zijn bezoek aan West-
Duitsland de kroon had gezet op
zijn streven de DDR internationaal
aanzien te verschaffen, meldde
Krenz zich steeds nadrukkelijker
als potentiële opvolger.
De meerderheid van het Politbu
reau schijnt daarmee nu vrede te
hebben. Hij zou vooral de stemmen
hebben gekregen van de bejaarde
Politbureauleden, die geen al te ri-
goreuze veranderingen willen. In
ruil voor hun steun zouden zij nog
mogen blijven zitten tot de grote af
lossing van de wacht.
Door het langdurige voorzitter
schap van de FDJ heeft Krenz wel
de gelegenheid ten minste in het
middenkader veel vrienden te pos
teren. Als een charismatisch leider
met doorzettingsvermogen zoals
Michael Gorbatsjov, is Egon Krenz
nog niet voor het voetlicht getre
den. De man leeft, zoals de meestè
partijtoppers, streng bewaakt in
een kapitale villa met sauna buiten
Oost-Berlijn en verplaatst zich in
een grote Volvo.
Hard
Deskundigen omschrijven hem als
een harde, ongeduldige man, die
nog minder dan Honecker open
staat voor de humanitaire en sociale
problemen van de Oostduitse bur
gers. Krenz was de man die twee
jaar geleden het commando gaf
hard op te treden tegen de zich toen
vormende oppositiebeweging. En
kele weken geleden baarde hij nog
opzien met zijn officiële bezoek aan
China, waarbij hij de bloedige on
derdrukking van het studentenpro
test goedkeurde. De Oostduitse op
positie reageerde dan ook teleurge
steld op zijn benoeming.
BONN De 52-jarige Benjamin
van het Oostduitse Politbureau,
Egon Krenz, is in de voetsporen ge
treden van zijn beschermer Erich
Honecker. Verrassend <s zijn benoe
ming niet, wel opvallend is dat hij
tegelijkertijd is benoemd tot voor
zitter van de Nationale Veiligheids
raad en tot eerste man van de
Staatsraad. Deze laatste functie, te
vergelijken met staatshoofd, ver
wierf Honecker pas vijf jaar nadat
hij de macht over de partij had ge
kregen.
Verder vertonen de politieke car
rières van de komende en de gaande
man opvallende overeenkomsten.
Beide waren negen jaar voorzitter
van de communistische jeugdorga
nisatie FDJ. Ook combineerden ze
deze functie met het kandidaatlid
maatschap van het Politbureau en
nadat ze volwaardig lid waren ge
worden, kregen ze de portefeuille
veiligheid.
door
Hans Hoogendijk
Honecker en zijn opvolger Krenz tijdens een vergadering van het Polit
buro. Echte veranderingen zitten er bij de machtswisseling niet in.
(foto EPA)
houden zonder de mensen op wie
hij in Oost- Berlijn en Moskou was
aangewezen, blijvend te irriteren
Het hoogtepunt vormde het be
zoek dat hij twee jaar geleden aan
West-Duitsland bracht. Het was de
kroon op zijn streven naar erken
ning door dat machtige andere
Duitsland. Jaren had hij ernaar toe
geleefd, nu was het zo ver: twee
Duitse vlaggen, twee Duitse volks
liederen. Het was gelijk het begin
van het einde. De glasnost en pe
restrojka-politiek van Michael Gor
batsjov maakte ook aan de grenzen
van de DDR geen halt.
De roep om hervormingen werd
luid en op het moment dat Honga
rije de grenzen opende, stroomden
de Oostduitsers het land uit. Erich
Honecker probeerde zijn levens
werk te redden door de Muur met
West- Duitsland uit te breiden tot
Tsjechoslowakije en Polen. Het luk
te niet meer. Het volk kwam in op
stand en riep: "Wij blijven hier".
Om dat mogelijk te maken moest
tenminste Erich Honecker gaan.
Honecker werd door zijn peetvader
Walter Ulbricht op deze strategi
sche post gezet en Krenz dankte de
benoeming aan Erich Honecker.
Om zijn beschermeling een gepaste
behandeling in het buitenland te ga
randeren, benoemde Honecker
hem al in 1981 tot lid van de Staats
raad. Erich Honecker had 13 jaar
nodig voordat hij de stoel van de
eerste man kon bezetten. Krenz
moest ruim 17,5 jaar geduld heb
ben. Maar nu heeft de op 19 maart
1937 als zoon van een kleermaker
geboren Egon Krenz wel alle touw
tjes in handen. Honecker liet van
zijn voorganger niets heel. De grote
vraag is: wat gaat de 52-jarige nieu
we man doen?
Partijsecretaris
De leraar en afgestudeerde maat
schappijwetenschapper Krenz is
getrouwd en heeft twee kinderen.
Op zijn zestiende jaar werd hij lid
van de FDJ, twee jaar later volgde
de partijspeld. Na een snelle carriè-