Ik dacht: dit is zeker de volgende show9 Trieste afgang van Honecker na leven in dienst van partij Egon Krenz man van de harde lijn EZHvoor*{ DONDERDAG 19 OKTOBER 1989 PAGINA 15 De aardbeving volgens Nederlander Martin Leenheer SAN FRANCISCO Martin Leenheer (28) en zijn vriendin Simone Siebum (23) waren dinsdag aan het eind van de middag op Pier 39, een toeristisch centrum langs de Baai van San Francisco, nog een beetje aan het nagenieten van wat ze net hadden gezien. Ze waren op de Pier naar een geluids- en filmshow ge weest waarin op realistische wijze de Grote Aardbeving van 1906 gestalte werd gegeven. Dat was heel knap gedaan. Zelfs de vloer van het zaaltje met de stoelen daarop, waren aan het trillen gebracht zodat het publiek de beving zo le vensecht mogelijk kon meebeleven. door Henk Dam Bang was hij daarna ook nog niet. "Het duurde maar kort. Het was zo afgelopen. Er was ook geen echte paniek. We zagen een straatartiest die alsmaar riep: Wat geweldig, en Weer buiten leunde Martin tegen de die de beving in zijn show opnam", railing van de Pier. Opeens voelde Martin en Simone liepen wat ver hij weer dezelfde trilling die hem der langs de baai, toen ze in het Ma- binnen bij de show, ook al door el- rina-gebied terechtkwamen. "Toen kaar gerammeld had. Martin: "Ik zagen we wat die paar seconden zeg tegen Simone, wat gaaf hè, daar aardbeving hadden aangericht, gaan ze alweer. Zeker vast voor de Daar zagen ze branden, huizen die volgende show". als zandkastelen in elkaar waren ge- Maar daar zat hij toch naast. Wat zakt. Ze roken gas. Ze zagen het glas Martin voelde, was de Grote Aard- van flatgebouwen op straat liggen, beving van 1989. Martin, een com- Martin: "Eigenlijk duurde het puterexpert uit Apeldoorn: "Dat toen nóg een tijdje voor ik door had, was toch niet te geloven? Ik was hoe erg het was. Want het was ge- nog te verbaasd om bang te zijn. We woon een gezellig sfeertje. Iedereen kregen pas door dat er wat aan de praatte met iedereen. Er stonden hand was toen mensen begonnen te groepjes mensen rond radio's te rennen". luisteren, dat soort dingen. Ach- Nog wat ongelovig kijkt Monique Vanyzerooy naar de -puinhoop waarin de aarbeving haar woning in het Marina-discrict veranderde. )foto ap> teraf realiseer je je pas wat er ge- daar eten konden krijgen. De Ne- beurd is, en dan schrik je je wel derlanders, die een lange vakantie- tocht door Amerika aan het houden wild". Eten Gisteren, een dag na de aardbeving liepen Martin en Simone andermaal door het Marina-gebied. Ze kwa men langs een opvangcentrum van het Rode Kruis en hoorden dat ze overlevenden tussen de puinhopen in het Marina-district zijn en in San Francisco in een jeugdherberg logeerden, dachten: daar kunnen wij ook gebruik van maken. "We hadden niets gegeten. Bijna alle winkels waren dicht, om dat er geen elektriciteit is". In het in een school gevestigde opvangcentrum riep iemand dat er vrijwilligers nodig waren. En voor ze goed en wel beseften wat er was gebeurd, waren Martin en Simone bezig met de opvang van slachtof fers van de aardbevingsramp. Mar tin: "Simone is een verpleegster, dus die kon gelijk aan de slag. Ik ben hier ook van alles gaan doen, dus daar zijn we vandaag goed druk mee geweest". We treffen Martin 's avonds in het geïmproviseerde restaurant in de school aan. Hij eet. Simone is ijs aan het scheppen voor lange rijen op vallend goedgemutste Amerikanen. Martin: "Allerlei mensen en bedrij ven komen dingen brengen. Het is echt fantastisch zoals iedereen hier helpt. Ik wist niet dat Amerikanen Dan wordt het gesprek onderbro ken door een andere medewerkster, blijkens het stickertje op haar borst 'Dee' geheten, die informeert: "Hebben jullie slaapplaatsen voor vannacht?" Op ons 'ja' knikt ze vriendelijk, en loopt ze naar een vol gende tafel. Martin: "Zie je, dat bedoel ik nou. Het is toch prachtig dat iedereen zo elkaar helpt. Ze komen hier met eten, met dekens, en zelfs met bloe metjes. Er komen ook mensen pra ten, en vooral voor de bejaarden hier is dat goed. Sommigen van hen zijn zo in de war, en dan doet een praatje wonderen". Na een laatste banaantje te heb ben verorberd - vrijwilligerswerk maakt hongerig laat hij daarna het Rode-Kruiscomplex zien. Er is de grote gymzaal van de school, waarin de vorige nacht vierhonderd mensen hebben geslapen, en er is een ziekenzaaltje met nog eens vijf tig mensen. Een ruimte is speciaal vrijgemaakt om de slachtoffers van de ramp veelal mensen uit het Marina-gebied die of geen huis heb ben of wiens huis levensgevaarlijk verzakt is - water te geven. Martin: "Ze zijn bang dat het stadswater verontreinigd is". Buiten, op het schoolplein, staan lange rijen aluminium hokjes, de toiletten. In het midden daarvan een tafel waar vrijwilligers met wa ter klaar staan zodat de handen kun nen worden gewassen. Martin, op nieuw zeer enthousiast: "Gaaf hè?". En ja, hij heeft gelijk. Het is op het schoolplein en in de school zelf gaaf, bijna gezellig te noemen. Blok Maar weer buiten het opvangcen trum neemt de grauwe realiteit de zaken snel over. Schuin tegenover het provisorische Rode-Kruiscen- trum, langs Bay Street, is een heel blok woningen ingestort. Met zwaar materieel wordt dat blok verder om ver getrokken. In helwit licht, extra opvallend omdat het overal door het ontbreken van elektriciteit zo aardedonker is, ligt op de hoek van de straat wat eerst niet meer dan een grote stapel planken lijkt. Maar als je beter kijkt, zie je de onmisken bare tekens dat dit een huis was, waar mensen woonden. Half tussen de rommel verborgen steekt een wit kinderbedje boven alles uit. Je kunt een matras zien, een sjaal, kleren, een blauwwit ge streepte hoelahoep. Hier woonde in ieder geval mensen met kinderen. Wie er ook woonde, minstens een van hen heeft de aardbeving niet overleefd. Bergingsploegen met zwart-gele jassen aan concentreren hun werk ineens op één bepaalde plek. Het zware materieel, de gra vers, worden stilgezet. Terwijl de tv-camera's snorren, wordt in het midden van het helle licht een lichaam uit de wirwar van hout getrokken. Het lijk wordt op een brancard gelegd, met een zeildoek overdekt, en naar een witte .auto gebracht. Even later rijdt die auto zachtjes weg, het stikdonkere San Francisco in. BONN Bijna twee weken geleden stond hij nog uren achtereen stram in de hou ding toen zijn strijdkrachten voorbij marcheerden en zag met tranen in de ogen de fak keloptocht van 100.000 jon geren, die hun liefde voor zijn DDR beleden, aan zich voorbij trekken. Nu is hij uit gerangeerd. Na 17,5 jaar aan de top te hebben gestaan van de Socialistische Eenheids Partij van Duitsland is voor de 77-jarige Erich Honecker het doek gevallen. Het Cen traal Comité van de commu nistische partij stuurde hem officieel op eigen verzoek, met pensioen voordat hij zijn levenswerk helemaal de vernieling in kon helpen. door Hans Hoogendijk De Russische staats- en partijleider Michail Gorbatsjov had Erich Honecker nog nadrukkelijk ge waarschuwd te luisteren naar de stem van het volk toen hij op 7 okto ber naar de DDR kwam om zijn bij drage te leveren aan het totaal mis lukte jubelfeest ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van de DDR. Na de broederkussen op het vliegveld van Oost-Berlijn, in spontane woor den tegenover het volk en bij een langdurig gesprek onder vier ogen met Honecker, had Gorbatsjov de Oostduitse leider voorgehouden dat de partij een antwoord moest geven op de vragen van de burgers. Honecker luisterde niet en liet zich verblinden door de strak gere gisseerde festiviteiten. Hij zong ou de socialistische strijdliederen, ter wijl duizenden hun auto's pakten op weg naar een onzekere toekomst in het kapitalisme en tienduizenden anderen de straat op gingen onder het roepen van slogans als 'Wij zijn het volk' en 'Wij blijven hier'. Als een machtige, niet meer te stuiten golf spoelde de hang naar vrijheid over het land en sleepte Erich Honecker mee. Zeventien en een halfjaar nadat hij zijn leermeester Walter Ulbricht had afgelost omdat deze het laatste restje geloof van het volk in het communisme had verspeeld, onder ging Honecker hetzelfde lot. "Laat hem maar naar het Westduitse Saar land gaan. Daar komt hij vandaan en zijn zus kan op hem passen", klonk het enkele dagen geleden schamper in de DDR. Gestapo Neunkirchen-Wiebelskrichen, dichtbij de Franse grens. Erich Honecker zag er 77 jaar geleden het levenslicht. Erich Honecker stamt uit een oud socialistisch mijnwer kersgeslacht. Vader Wilhelm was lid van de Communistische Bond en Erich was ook al jong van de par tij. Op zijn tiende jaar zat hij bij de communistische jeugdgroep 'Jong- Spartacus', in de kapel van de Rode Bond van Frontstrijders roerde hij de trom. Als 17-jarige werd hij lid van de partij en voordat hij beroeps politicus werd, volgde hij een oplei ding tot dakdekker. Dat is nog steeds zijn officiële beroep. Erich Honecker was 23 jaar oud toen de Gestapo hem in december 1935 oppakte. Hij was juist met een valse pas teruggekeerd uit Praag waar hij nieuw materiaal voor de ondergrondse strijd tegen het nazi regime had opgehaald. Na zijn ar restatie zat hij bijna tien jaar in de gevangenis, waarvan het grootste deel in Brandenburg-Goerden. In de gevangenis verkeerde de jonge Honecker in het gezelschap van tientallen communisten, van wie een aantal later hoge posities ver wierf in de DDR. Na de oorlog maakte hij razendsnel carrière. Hij zat direct in het centraal comité, werd leider van de nieuw opgerich te Vrije Duitse Jeugd, FDJ, en ver wierf het respect van de sterke man Walter Ulbricht. Toen hij aan het eind van de jaren 50 terug kwam van een studie in Moskou, kreeg hij het gebied 'vei ligheid' onder zijn hoede. In die functie organiseerde hij de bouw van de Muur in 1961. Onopgemerkt door alle westerse geheime dien sten waren duizenden soldaten, le den van de Volkspolitie, bouwvak kers en arbeiders van de 'bedrijfs- strijdgroepen' samengetrokken om in die zwoele augustusnacht West- Berlijn af te grendelen. Verbeten Honeckers reputatie als organisator kon niet meer stuk. Maar hij deed meer. Vanuit zijn nieuwe machts positie zette hij op keiharde stalinis tische wijze veel oude makkers bui ten spel. Hij trouwde met de telefo niste Margot Feilje, wier familie tra ditioneel grote invloed had binnen de Oostduitse communistische vleugel. Margot Honecker dient de staat nog steeds als minister voor volksontwikkeling. Het was niet uit liefde, maar om de macht. Honecker werkte alleen voor de partij. Gebrandmerkt door tien jaar cel onder de heerschappij van de nazi's wilde hij maar een ding: een ander Duitsland. De vroe gere Westduitse kanselier Helmut Schmidt: "Hij overleefde de gevan genis geestelijk en lichamelijk me de doordat hij zich vastklampte aan zijn communistische principes. Toen de oorlog voorbij was, wilde hij ertoe bijdragen dat de verschrik kingen van het verleden zich nooit zouden herhalen". Het was een moeilijke periode, waarin de jonge Westduitse staat al les deed om de kleine DDR het le ven zuur te maken. Honecker ageer de en reageerde verbeten. Zijn grote dag kwam op 3 mei 1971, toen het Centraal Comité de oude Ulbricht zijn congé gaf en Honecker tot nieu we eerste secretaris benoemde. Hij liet niets heel van zijn vroegere baas. Doelbewust en schijnbaar on bewogen wiste hij elke herinnering aan zijn vroegere beschermer uit. Economische groei was het nieu we toverwoord. Op die manier wil de hij ook het volk verzoenen met de partij en de Muur. De gevaren voor het voortbestaan van de DDR door de ontluikende ontspanning probeerde hij te bezweren door een keiharde confrontatiebeleid tegen over West-Duitsland. Ten gevolge van de Akkoorden van Helsinki, die ook de DDR een andere, hogere, status bezorgden, moest de repressie van andersden kenden worden verzacht. Lang zaam maar zeker ontstonden bur- gerrechtsgroepen, die zich beriepen op Helsinki. Ook kunstenaars en schrijvers meldden zich. Honecker antwoord was even simpel als hard: eruit met die mensen. Duizenden belandden in de gevangenis, waar na ze door Bonn werden vrijge kocht of onvrijwillig een enkele reis naar West- Duitsland kregen. Het hielp maar even. Erkenning Begin 1984 werd de druk zo groot, dat Erich Honecker het ventiel openzette: binnen een paar maan den mochten meer dan 25.000 Oost duitsers het land uit. Ondanks deze spanningen genoot hij in die tijd een redelijke populariteit onder het volk. De winkels waren behoorlijk vol en de inkomens stegen. "Onze Erich is zo slecht nog niet" heette het. Ook internationaal timmerde de staats- en partijleider aan de weg. Günter Gaus, vroeger de perma nente vertegenwoordiger van de Bondsrepubliek in de DDR: "De nagestreefde internationale erken ning van de DDR heeft Honecker verdrag na verdrag, bezoek na be zoek, volbracht. Maar tegelijkertijd wist hij de interne stabiliteit te be- Kamsteeg Auto Lease 071-317*36/01720-31102 itlgingen l«. Voorscholen, OegsiQ««sf, Kniwljk. Litse. Hill#gom, Leiderdorp. Alphen e/d Ri|n. re binnen de communistische jeugdorganisatie, waarbij hij onder meer grote volksfeesten ter meerde re eer en glorie van zijn beschermer Honecker organiseerde, volgde hij van 1964 tot 1967 een studie aan de elitaire communistische kader- school in Moskou. In 1974 benoemde Honecker hem tot voorzitter van de jongerenclub FDJ. Twee jaar later werd hij kandi daat-lid van het Politbureau en in 1983 achtte de partijtop hem rijp ge noeg voor het volwaardige lidmaat schap. Tegelijk kreeg hij de invloed rijke functie van partijsecretaris. Alcohol Over de nieuwe machthebber circu leren al jaren vreemde verhalen. Zo zou hij diverse malen wegens alco holproblemen in een kliniek zijn opgenomen. Tussen 1983 en 1987 leek hij de indruk te wekken niet voor de opvolging van Honecker in aanmerking te willen komen. Maar nadat de eerste man in de herfst van 1987 met zijn bezoek aan West- Duitsland de kroon had gezet op zijn streven de DDR internationaal aanzien te verschaffen, meldde Krenz zich steeds nadrukkelijker als potentiële opvolger. De meerderheid van het Politbu reau schijnt daarmee nu vrede te hebben. Hij zou vooral de stemmen hebben gekregen van de bejaarde Politbureauleden, die geen al te ri- goreuze veranderingen willen. In ruil voor hun steun zouden zij nog mogen blijven zitten tot de grote af lossing van de wacht. Door het langdurige voorzitter schap van de FDJ heeft Krenz wel de gelegenheid ten minste in het middenkader veel vrienden te pos teren. Als een charismatisch leider met doorzettingsvermogen zoals Michael Gorbatsjov, is Egon Krenz nog niet voor het voetlicht getre den. De man leeft, zoals de meestè partijtoppers, streng bewaakt in een kapitale villa met sauna buiten Oost-Berlijn en verplaatst zich in een grote Volvo. Hard Deskundigen omschrijven hem als een harde, ongeduldige man, die nog minder dan Honecker open staat voor de humanitaire en sociale problemen van de Oostduitse bur gers. Krenz was de man die twee jaar geleden het commando gaf hard op te treden tegen de zich toen vormende oppositiebeweging. En kele weken geleden baarde hij nog opzien met zijn officiële bezoek aan China, waarbij hij de bloedige on derdrukking van het studentenpro test goedkeurde. De Oostduitse op positie reageerde dan ook teleurge steld op zijn benoeming. BONN De 52-jarige Benjamin van het Oostduitse Politbureau, Egon Krenz, is in de voetsporen ge treden van zijn beschermer Erich Honecker. Verrassend <s zijn benoe ming niet, wel opvallend is dat hij tegelijkertijd is benoemd tot voor zitter van de Nationale Veiligheids raad en tot eerste man van de Staatsraad. Deze laatste functie, te vergelijken met staatshoofd, ver wierf Honecker pas vijf jaar nadat hij de macht over de partij had ge kregen. Verder vertonen de politieke car rières van de komende en de gaande man opvallende overeenkomsten. Beide waren negen jaar voorzitter van de communistische jeugdorga nisatie FDJ. Ook combineerden ze deze functie met het kandidaatlid maatschap van het Politbureau en nadat ze volwaardig lid waren ge worden, kregen ze de portefeuille veiligheid. door Hans Hoogendijk Honecker en zijn opvolger Krenz tijdens een vergadering van het Polit buro. Echte veranderingen zitten er bij de machtswisseling niet in. (foto EPA) houden zonder de mensen op wie hij in Oost- Berlijn en Moskou was aangewezen, blijvend te irriteren Het hoogtepunt vormde het be zoek dat hij twee jaar geleden aan West-Duitsland bracht. Het was de kroon op zijn streven naar erken ning door dat machtige andere Duitsland. Jaren had hij ernaar toe geleefd, nu was het zo ver: twee Duitse vlaggen, twee Duitse volks liederen. Het was gelijk het begin van het einde. De glasnost en pe restrojka-politiek van Michael Gor batsjov maakte ook aan de grenzen van de DDR geen halt. De roep om hervormingen werd luid en op het moment dat Honga rije de grenzen opende, stroomden de Oostduitsers het land uit. Erich Honecker probeerde zijn levens werk te redden door de Muur met West- Duitsland uit te breiden tot Tsjechoslowakije en Polen. Het luk te niet meer. Het volk kwam in op stand en riep: "Wij blijven hier". Om dat mogelijk te maken moest tenminste Erich Honecker gaan. Honecker werd door zijn peetvader Walter Ulbricht op deze strategi sche post gezet en Krenz dankte de benoeming aan Erich Honecker. Om zijn beschermeling een gepaste behandeling in het buitenland te ga randeren, benoemde Honecker hem al in 1981 tot lid van de Staats raad. Erich Honecker had 13 jaar nodig voordat hij de stoel van de eerste man kon bezetten. Krenz moest ruim 17,5 jaar geduld heb ben. Maar nu heeft de op 19 maart 1937 als zoon van een kleermaker geboren Egon Krenz wel alle touw tjes in handen. Honecker liet van zijn voorganger niets heel. De grote vraag is: wat gaat de 52-jarige nieu we man doen? Partijsecretaris De leraar en afgestudeerde maat schappijwetenschapper Krenz is getrouwd en heeft twee kinderen. Op zijn zestiende jaar werd hij lid van de FDJ, twee jaar later volgde de partijspeld. Na een snelle carriè-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 15