Grote stap vooruit bij onderzoek borstkanker
Ik blijf dezelfde Liesbeth Caspers
Valkenburg wil af van
'stuntwerk' makelaars
/genda
PAGINA 18
REGIO
WOENSDAG 18 OKTOBER 1989
Leidse onderzoeker zoekt naar invloed chromosomen
LEIDEN "Internationaal wordt de nieuwe techniek als
een belangrijke methode gezien. Je mag zeker stellen dat
we een geweldige stap voorwaarts hebben gezet. Eindelijk
zijn we nu in staat om iets meer te zeggen over de rol die
chromosomen bij borstkanker spelen. Iets dat tot nu toe niet delen, direct
vrijwel niet mogelijk was. Alleen bij vormen van bloedkan-
ker worden de chromosomen betrokken".
de delende cellen te isoleren Dr. C. Cornelisse van het labora-
de chromosomen zichtbaar torium
tech-
pathologie zegt hier-
Aldus Peter Devilee, die vandaag
aan de Leidse universiteit tot doctor
in de geneeskunde promoveert. De
vilee ontwikkelde een methode
waarmee de prognose van patiën
ten met borstkanker in de toekomst
mogelijk aanmerkelijk beter kan
worden gesteld. De techniek die
Devilee samen met andere onder
zoekers ontwikkelde maakt het mo
gelijk om de kwaadaardigheid van
kankercellen te bestuderen en op
vrij éénvoudige wijze iets te zeggen
over de chromosomen in de tumor
cellen
door
Jan Westerlaken
Devilee geprobeerd meer inzicht te
krijgen in de vraag welke invloed
het erfelijk materiaal (DNA) op het
proces heeft. De overtuiging leeft
dat kanker zijn-oorzaak vindt in af
wijkingen in het erfelijk materiaal.
Andere onderzoeken hebben aan
getoond dat sommige vrouwen een
verhoogd risico lopen op borstkan-
dig. Alle cellen kunnen, ook die zich somen er niet uit konden krijgen.
isolatie uit de Natuurlijk hebben ze dat gepro-
tumor voor onderzoek worden ge- beerd, maar op een andere manier
bruikt. Nu al is duidelijk dat er be- Men wachtte in feite op een nieuwe
langrijke bijdragen op het gebied techniek. Wel, dit is er dus één"-
van de chromosomenafwijkingen
van deze tumor kunnen worden
verwacht".
Voorts heeft Devilee in zijn on- m gMHH.
door de grote technische proble-
Volgens Peter Devilee is het on
derzoek naar de chromosoomafwij
kingen in borstkanker gestagneerd
die zich hierbij voordeden.
ker. In Nederland krijgen, relatief veelvuldig voorkomen
gesproken, veel vrouwen deze ziek- IÊÊ SÉ|h
te, terwijl in een land als Japan het
voorkomen van borstkanker zeld
zaam is. Omgevingsfactoren zoals
voeding maar misschien ook het er
felijk materiaal spelen hierin een
ject is van de Nederlandse Kanker
stichting, het laboratorium voor pa- heeft sïechts een relatief
thologie en de vakgroep antropoge- tal tumoren met succes kunnen
nel der zoeken. Maar dan spreken
netica - aandacht besteed
het
twee of drie succesjes. Met de-
methode kunnen we wel
tachtig procent van de gevallen
rol.
Devilee vertelt dat er ook families
bekend zijn bij wie borstkanker
veel vaker voorkomt dan gemid
deld in de bevolking. Zo lopen zus-
De prognose bij borstkanker ters van patiënten die op jonge leef-
wordt tot nu toe voornamelijk be- tijd tweezijdig borstkanker hebben
paald aan de hand van het aantal gehad, tien keer zoveel kans om zelf
dwijnen
materiaal
ken is dat
nen zijn die het ontstaan van kanker
onderdrukken. Onstaat er tumor-
SttKStóWBS ^aresra-ssasa
het erfelijk
lorsttumoren. Geble-
JTSüÜE bruikbare infOTmaVe°verkrygën*^Ja,
„on o ^at jg jncjerciaaci een beklangrijke
stap voorwaarts".
De opmerking is al gemaakt:
i deze genen kan ook het jn fami- mogelijk pas wat aan deze
'""1 bepaalde soor- onderzoektechniek. In welke rich-
lies voorkomen
verschillende chromosomen her
kend waar deze genen gelegen zou
den kunnen zijn.
uitzaaiingen in de lymfeklieren
de grootte van de tumoren.
Hoewel de techniek van Devilee met
gebruiksklaar is wordt hij bij het be
handelen van patiënten nog niet|
toegepast. Zelf verwacht Devilee
dat het zeker nog wel vijf tot tien
jaar gaat duren alvorens
ook borstkanker te krijgen. Inmid
dels is in Leiden een begin gemaakt
onderzoek naar borstkan
ker die generaties lang voorkwam
bij vrouwen uit één en dezelfde fa
milie
ten tanker verklaren. Devilee heeft
Inzicht
Dr. Cornelisse: "We krijgen meer in
zicht in de verschillen van kwaad
aardigheid. Nu werken we met ma
teriaal - tumoren - dat afkomstig is
0van patiënten. Dus werken we ach-
tische afwijkingen van borstkanker teraf. De kennis die we daarvan op-
Wereldwijd
Wereldwijd gezien zijn de succes-
het opsporen van de gene-
praktijk mee kan worden gewerkt
"Eerst", zegt hij, "moeten we de tu-
te Moeilijk
Peter Devilee meldt dat het altijd
extreem moeilijk is geweest
minimaal vergeleken bij de
sen op het terrein van bloedkanker.
Nederland is één van de weinige
landen in de wereld
onderzoeken, kijken welke chromosomen van borstkankercel-
gebruik van deze
steken kunnen, we straks vooraf ge-
bruiken. Je kunt stellen dat we niet
aan preventie werken, maar wel om
met iets te kunnen doen voor de patiënt
chromosomen een rol spelen
voorts bezien hoe het gezwel zich in
de patiënt gedraagt. Zo krijgen we
de beschikking over patronen. Pas
als jve die hebben kunnen we zeg
gen dat patiënten met bepaalde pa
tronen langer zullen leven of juist
korter"
Erfelijk
Borstkanker is de meest voorko
mende Vorm van kanker bij vrou
wen. Jaarlijks sterven er ongeveer
3200 vrouwen aan de gevolgen van
deze aandoening en worden er rond
de 7300 nieuwe gevallen geregi
streerd. De kans op volledige gene
zing groeit, maar over de oorzaak
van het ontstaan van borstkanker is
nog relatief weinig bekend.
Met zijn onderzoek heeft Peter
len te onderzoeken. De tumorcellen
laten zich zeer slecht in kweek bren
gen waardoor het niet mogelijk is
onder meer de oorzaken
blaaskanker, tumoren aan de teelt
ballen en vormen
speurt.
techniek zeïf- Wat we hebben gevonden is dat
op chromosomen genen hadden
moeten liggen die verloren zijn ge-
hersenkanker gaan. Wellicht kon zich hierdoor
borstkanker vormen. Zekerheid
Universiteit onderzoekt erfelijkheid borstkanker
LEIDEN De Leidse universiteit teit - antropogenetica, klinische on-
heeft het initiatief genomen een on-cologie en pathologie - werken
derzqek te beginnen naar vormen nauw samen in dit onderzoek. De
van borstkanker die generaties lang Stichting opsporing erfelijke tumo-
zijn voorgekomen bij vrouwen uit ren, gevestigd op het terrein van het
één- en dezelfde familie. De onder- AZL, benadert patiënten met het
zoekers denken op die manier infor- verzoek om medewerking te verle-
matie in handen te krijgen waarmee nen.
zij kunnen bepalen hoe groot de
kans is in welke mate vrouwelijke bij allemaal door hetzelfde erfelijke patiënten weten te bewegen naar
nakomelingen door de erfelijke mankement is ontstaan. Leiden te gaan voor het laten afne-
kwaal worden getroffen. Dr. C. Cornelisse van het patholo- men bloed. Hieruit kan DNA-infor-
gisch laboratorium zegt dat Leiden matie worden gewonnen, die nodig
Drie vakgroepen van de universi- precies op tijd op de boot is ge- is om na te gaan of de borstkanker
sprongen. Engelse wetenschap
pers, die aan eenzelfde onderzoek
werken, hebben laten weten met de
Leidse universiteit te willen samen
werken.
Vooralsnog lijkt die bereidheid
redelijk. Specialisten en huisartsen
uit het hele land hebben positief ge-
reageerd op het initiatief en al enige
Peter Devilee:
'Kapotte genen
kunnen we niet
repareren'.
(foto Holvast)
hebben we daarover nog niet. Het is
een gebied dat moet worden onder
zocht. We weten wel dat het zeven
tiende chromosoom (de mens heeft
er 46, van iedere ouder 23) in zestig
procent van alle patiënten een af
wijking vertoont".
Borstkanker neemt toe. De thera
pieën lopen niet in de pas. De ver
houding is scheef getrokken. Kan
de nu ontdekte nieuwe techniek er
toe bijdragen dat borstkanker in de
toekomst kan worden voorkomen?
Peter Devilee zegt daar voorals
nog geen middelen voor te zien.
"Omdat", legt hij uit, "we niet in
staat zijn om kapotte genen te repa
reren. Bovendien praten we niet
.over één gen, maar over meer. Het
probleem met kanker is dat het een
ziekte van de genen zelf is. Tot je
vijftigste jaar kan het goed gaan en
dan op eens gaat er wat mis. Preven
tie bieden kunnen we niet, omdat je
nooit van tevoren weet waar het mis
loopt. Behalve dus bij die families
die zwakke plekken in de genen
vertonen. Bij hen zou je aan inten
sieve controle kunnen denken".
Buitenpoorters voortaan geweerd
VALKENBURG - De gemeente
Valkenburg stuit in toenemende
mate op het verschijnsel dat koop
woningen in het dorp worden ver
kocht aan niet-ingezetenen. terwijl
-ze wel geschikt en betaalbaar zijn
;voor de eigen inwoners. Volgens
wethouder M.J. Vos is dat te wijten
aan 'stuntwerk van makelaars'.
1 Tijdens de gisteravond gehouden
vergadering van de commissie eco
nomische zaken liet Vos weten dat
het college 'dergelijke grappen' een
halt wil toeroëpen door de eisen
voor woningverkoop te verzwaren.
Vos noemde als willekeurig voor
beeld. van 'stuntwerk' een woning
-die op 150.000 gulden is getaxeerd.
Hillegom wel 180.000 gulden op ta
fel wil leggen
De makelaar mag die woning vol
gens de huidige regels pas verko
pen, als het huis twaalf weken tever
geefs is aangeboden aan Valken
burgers. Vos: "Dan komt er een Val
kenburger die de woning wel voor
170.000 gulden wil hebben. De ma
kelaar zegt dan: nee, 180.000 is de
prijs. De Valkenburger haakt dan af
en na twaalf weken wordt de koop
gesloten. De woning was dus in fei
te al aan die Hillegommer ver
kocht"
Het college wil de termijn van de
zogeheten 'vruchteloze aanbieding'
van twaalf weken naar vijf maanden
verlengen. Dat betekent dat een
huis vijf maanden lang geregeld te
koop moet worden aangeboden aan
Valkenburgers voordat het wordt
verkocht aan buitenstaanders. "We
hopen dat het stuntwerk dan min
der aangenaam wordt", aldus wet-
houdèr Vos. "Drie maanden wach-
DIEFSTAL - Een tankpas, een
sleutelbos, twee zonnebrillen en
vier luidsprekèrboxen zijn gister
nacht gestolen uit drie auto's bij de
Emmanuelschool aan de Anna van
Burenlaan in Alphen. Volgens een
woordvoerder van de politie kregen
de daders geen kans de radio-cas
setterecorders mee te nemen, om
dat ze vermoedelijk werden ge
stoord in hun bezigheden
ten, schijnt in het algemeen wel ac
ceptabel te zijn, maar met vijf maan
den wordt het denk ik toch wel
moeilijker"
Daarnaast willen burgemeester
en wethouders in navolging van di
verse andere gemeenten in de duin
en bollenstrèek de koop- en huur-
grenzen verhogen. Dat betekent dat
een woning met een huur van bene
den de 800 gulden aan Valkenbur
gers moet worden verhuurd en dat
een koopwoning pas boven de
250.000 gulden zonder meer aan
niet-ingezetenen mag worden aan
geboden
Boskoops koor
haalt Russen
naar Nederland
BOSKOOP - Het Russische koor
Noorus komt morgenavond in Bos-
concerten in Nederland. De zeven
tig zangers en zangeressen zijn hier
op uitnodiging van het plaatselijke
koor Die Gouwe Sanghers. Vooraf
gaand aan de optredens wacht
Noorus vrijdag een officiële ont
vangst op het gemeentehuis. Tij
dens hun verblijf zijn de Russen on
dergebracht bij gastgezinnen in
Boskoop en omstreken.
Die Gouwe Sanghers kwamen
vorig jaar met Noorus in contact op
een festival in Boedapest. De Bos
kopers waren zo onder de indruk
van de Russische zangers dat ze be
sloten de groep naar Nederland te
halen. Speciaal voor de gelegenheid
richtten .Die Gouwe Sanghers de
stichting Stuvink op, de stichting
uitwisseling internationale koren,
die het programma voor haar reke
ning nam.
Noorus treedt vrijdagavond op in
Scheveningen en een dag later zingt
het koor op Texel. Het Russische
koor geeft zondag een avondvul
lend concert in het Rotterdamse De
Doelen en is dinsdag te beluisteren
in de Ontmoetingskerk in Waddinx-
Noordwijkse blij verrast met uitverkiezing tot Miss World Nederland
NOORDWIJK - Wat voor Lies-
betli Caspers enkele jaren gele
den begon als een grapje in de
Noordwijkse discotheek The
Champ, eindigde zaterdag voor
lopig in Breda tot verkiezing als
Miss World Nederland. Dank zij
deze uitverkiezing strijdt de
Noordwijkse gemeente-ambte
naar op 22 november in* Hong
kong samen met 84 andere 'scho
nen' om de titel Miss World.
Een trip naar de Britse kroonko
lonie die de 21-jarige Liesbeth ab
soluut niet had verwacht. "Ik heb
bruin haar en niet al te lang. Je
hoort altijd datje dan zeker niet in
aanmerking komt om tot Neer-
lands mooiste te worden geko
zen", had zij haar kansen gewo
gen. Groot was Liesbeths verba
zing dan ook toen de jury het oog
op haar liet vallen. Volgens het ju
ryrapport had zij de meeste uit
straling van de 15 kandidaten en
dat leverde haar de felbegeerde
hoofdprijs op.
door
Kees van Kuilenburg
Een uitverkiezing die Liesbeth
Caspers overviel. "Ik begin nu
pas een beetje in de gaten te krij
gen wat mij is overkomen", merkt
zij na inmiddels zes interviews
voor dag- en weekbladen en een
life-optreden bij de commerciële
zender Véronique op. "Maar dat
schijnt er allemaal bij te horen",
aanvaardt de Noordwijkse de gro
te belangstelling.
Voorhout
Het was overigens niet de eerste
keer dat Liesbeth in de prijzen
viel bij een miss-verkiezing. Na
haar eerste prijs in The Champ,
werd zij ook als mooiste ge
kroond in Voorhout, Callantsoog,
Scheveningen en Rotterdam.
Verkiezingen die haar tal van prij
zen en reisjes naar Aruba en Ma
deira opleverden. "Steeds dacht
ik na weer een succes: het zal nu
Liesbeth Cas
pers: "Ik ben
een nuchtere
Noordwijkse en
zal dat ook blij-
(foto Wim Dijkman).
wel de laatste keer zijn. Dit kan
niet blijven voortduren. Trou
wens, zaterdag in Breda ver
wachtte ik oök niet al te veel.
Maar de jury dacht er anders
Hoewel Liesbeth er veel voor
overheeft om tot mooiste te wor
den gekozen, gaat dat toch niet
ten koste van alles. "Ik ga niet het
podium op met het idee dat ik het
wel even ga maken. Als je dat wel
doet en het gaat mis, dan val je in
een diep gat. Wat dat betreft ben
ik nuchter genoeg. Ik blijf dan
oók voorlopig nog werken bij de
gemeente Noord wijk. Om mee te
kunnen doen in Hongkong heb ik
zes weken onbetaald verlof geno
men. Daarna ga ik gewoon weer
aan de slag op het gemeente-ar
chief'.
Wat Liesbeth enorm is meege
vallen bij de strijd om Neerlands
mooiste in Breda, was de onder
linge vriendschap. "Je hoort wel
eens verhalen dat het alleen maar
haat en nijd is bij dergelijke ver
kiezingen. Daar heb ik niets van
gemerkt, óok nadat de jury had
gesproken, was de sfeer nog uiter
mate vriendschappelijk en dat is
de gehele avond zo gebleven", al
dus de Noordwijkse.
Liesbeth Caspers verwacht niet
dat zij door het succes zal veran
deren. "Wel hoop ik door deze er
varingen mijn algemene belang
stelling te verbreden en ik zal ook
beter Engels leren spreken. Maar
dat is een positieve verandering.
Voor het overige blijf ik dezelfde
Liesbeth die zeker niet naast haar
schoenen gaat lopen".
Zij spreekt ook nuchter over de
kritiek die vaak wordt gehoord
bij een miss-verkiezing. "Kreten
als een veetentoonstelling trok ik
mij vroeger wel aan, maar nu hoor
ik ze niet eens meer. Als je een
mooi figuur hebt, moet het toch
mogelijk zijn om daar iets mee te
bereiken. Als een meisje goed is
in surfen hoor je ze niet, maar bij
miss-verkiezingen moet er altijd
kritiek worden geuit. Het is mijn
eigen keuze en daar wil ik niet
over worden lastiggevallen".
Begeleidster
Wat de toekomst voor de Noord
wijkse in petto heeft, is nog niet
helemaal duidelijk. Morgenmid
dag vliegt zij naar Taiwan. Daar
beginnen de voorbereidingen
voor de Miss World-verkiezing.
Door de organisatie krijgt ze een
begeleidster toegewezen die ze
gedurende al die weken terzijde
staat en ook precies weet wat er
gaat gebeuren. Daarna vliegt het
gezelschap naar Hongkong waar
22 november de verkiezing is.
Wellicht mogen haar ouders,
vriend Bas ën haar zusje als gast
van de organisatie de verkiezing
bijwonen. "Dat zou ik grandioos
vinden, want je bent tenslotte
ruim een maand van huis en
haard".
Over haar kansen in Hongkong
is zij opnieuw de nuchterheid zel
ve. "Dit jaar is Angela Visser tot
Miss Universe gekozen en twee
Nederlandse meiden als 's we
relds mooisten in één jaar behoort
niet tot. de mogelijkheden. Bo
vendien ben ik een centimeter of
vijf korter dan de meeste kandi
daten. Ook dat is sterk in mijn na
deel, maar dat dacht ik ook in
Breda".
Na haar terugkeer uit de Britse
kroonkolonie wacht haar nog een
groot aantal klussen, zoals het
openen van winkels en het bijwo
nen van diners. "'Dat hoort er nu
eenmaal bij. Maar ik hoop dat ik
ook een kans krijg om bijvoor
beeld eens iets te presenteren,
zoals modeshows of iets bij de te
levisie.
"Goedele Liekens presenteer
de de miss-verkiezing zaterdag en
dat leek mij wel leuk om ook eens
te doen. Maar dat heb je nu een
maal niet zelf in de hand. Vandaar
dat die belangstelling van de me
dia zo leuk is. Tenslotte is dat alle
maal gratis promotie'".
Liesbeth kreeg na haar uitver
kiezing van vele kanten welge
meende adviezen. Onder anderen
van Angela Visser en Goedele
Liekens. "Volgens Goedele moet
ik goede raadgevers kiezen en
vooral mezelf blijven. Een goed
advies denk ik. Zij heeft het zelf
ook aardig gedaan na haar verkie
zing tot miss België. Ik zie haar
ook een beetje als mijn voor
beeld".
WOENSDAG 18 OKTOBER
Hillegom
lezing over de tropische regen
wouden. gebouw De Hoeksteen.
Karei Doormanplein aanvang
20 00 uur
Leiden
lak-theater, Barbara Duifjes
Lisa Marcus met complete An
gels-trilogie (op twee avonden, wo
en do), aanvang 20.30 uur.
Leidse Schouwburg. Marjol
Flore met: Marjol gaat vreemd',
aanvang 20 15 uur.
.Duel. visueel concert door
stichting 'De Aantasting', combi
natie van beeld en geluid, aan
vang 21.00 uur in het Waagge
bouw
Oegstgeest
bridgen DDS in 'Hotel het Witte
Huis' aanvang 19.45 uur.
Zoeterwoude
opening
aanvang 20.00
DONDERDAG 19 OKTOBER
Alphen
familievoorstelling- 'De Koning
en de rest', door Stichting Theater
Eldorado, aanvang 19.30 uur in
het Parktheater.
Leiden
Vakantie Bijbel Klub in gebouw
Irene, Driftstraat voor kinderen
van 4 tot 12 jaar van 10.00 tot
11.30 uur.
lunchconcert in de Kapelzaal
van K&, Oude Vest. Patrick van
Deurzen gitaar, Ton de Leeuw, in
terlude. aanvang 12.45 uur.
Lak-theater. Barbara Duyfjes
en Lisa Marcus met 2e deel An
gels-trilogie, aanvang 20.30 uur.
Rijksmuseum voor Volkenkun
de, knutseldagen voor kinderen
rond thema Japan en Afghanis-
Leiderdorp
workshop Afrikaanse en Caraï-
bische cultuur, met zang, dans,
kunst en muziek, (8 tot 14 jaar),,
van 10.00 tot 15.30 uur in Sjelter.
Heemraadlaan.
bewegingsgym voor dames,
A
1 klaverjassen en sjoelen bij Ta-
marco, aanvang 20.00 uur in het
clubhuis, Splinterlaan.
klaverjassen bij de Buitenge
wonen. aanvang 20.00 uur in Fre-
rikshof.
Oegstgeest
zwembad Poelmeer, zwem
men voor mensen met Astma en
Cara. van 13.30 tot 14.15 en van
14.15 tot 15.00 uur.
lezing over Japans en Chinees
porcelijn. door C, Broekhof van
Veilinghuis Sotheby's, tevens
taxatie van meegebrachte voor
werpen op dit gebied, aanvang
Woubrugge
kledingbeurs in de Stal, Hoog-
made, van 13.00 tot 15.30 uur.
speelgoedmarkt plein feuter
speelzaal. Hoogmade, van 14.00
tot 15.30 uur.
VRIJDAG 20 OKTOBER
Alphen
film: 'La Lectrice'. aanvang
20.30 uur in het Parkfilmhuis.
Hazerswoude
disco. Verukkelijke 15. aan
vang 21.00 uur in de Stek, Dorps-
Leiden
Vakantie Bijbel Klub voor 4 tot
12-jarigen, van 10.00 tot 11.30 uur
in gebouw Irene, Driftstraat.
klaverjas- en sjoelavond bij
wijkvereniging Aktief, Berlage-
straat, aanvang 20.00 uur.
concert, "Vrijdagavond Kamer
muziek', mmv Herre-Jan Stegen-
ga (cello) en Jacog Bogaard (pia
no), aanvang 20.15 uur, Kapel
zaal K&O. Oude Vest.
optreden The National Thai
Dance Troupe' (première), aan
vang 20.15 uur in de Leidse
Schouwburg.
Zoeterwoude
disco, mmv de Exodus Music
and Light Show, aanvang 20.30
uur bij Utopia.
