Kerkleiders eisen
einde noodtoestand
mEMl)
Contouren van beleid De Klerk
worden steeds beter zichtbaar
Lang gesprek met president Zuidafrika
Britse conservatieven:
vervuilers aanpakken
Top Latij ns-Amerika bindt
strijd aan met cocaïne
MiG-piloot uit Syrië vraagt asiel in Israël
DONDERDAG 12 OKTOBER 1989
BUITENLAND
PAGINA 5
PRETORIA (GPD/AP) - De drie zwarte Zuidafrikaanse kerkleiders hebben president
Frederik de Klerk gisteren tijdens hun 'historische' ontmoeting een zes punten tellend ei
senpakket voorgelegd.
Aartsbisschop Tutu en de dominees
Boesak en Chikane willen zo snel
mogelijk opheffing van de noodtoe
stand; een eind aan maatregelen die
de bewegingsvrijheid belemmeren;
vrijlating van iedereen die zonder
vorm van proces gevangen zit; lega
lisering van politieke organisaties;
vrijlating van alle politieke gevan
genen en opschorting van de
doodstraf.
Als de Zuidafrikaanse regering
op deze punten toegeeft, zouden de
sancties tegen Zuidafrika niet uit
gebreid hoeven te worden, aldus
bisschop Tutu na afloop van het ge
sprek dat bijna drie uur duurde, ter
wijl slechts één uur was gepland.
Dominee Allan Boesak, die vol
gende week de conferentie van Ge-
menebestlanden in Kuala Lumpur,
Malaysia bijwoont, zal dan niet aan
dringen op het aanscherpen van de
bestaande strafmaatregelen. Wel zei
hij desgevraagd niet te geloven dat
de huidige Zuidafrikaanse regering
BLACKPOOL (AP) - De Britse
Conservatieve Partij van premier
Thatcher heeft zich op haar jaarlijk
se congres voorgenomen de strijd
aan te binden met de milieuvervui
ling, niet zozeer de uitstoot van fa
brieken en auto's, maar vooral de
rommel die op straat wordt veroor
zaakt door nonchalance en nalatig
heid.
Milieuminister Patten verklaarde
gisteren in een toespraak in Black
pool dat "als de mensen een scho
ner Groot-Brittannië wensen, zij
kunnen beginnen met hun eigen
straat en hun eigen buurt". Patten
kondigde verzwaring van straffen
aan op het vervuilen van hét milieu.
Het twee' uur durende debat over
het milieu dat gisteren plaatsvond,
was evenwel het langste dat aan
enig onderwerp was gewijd en
weerspiegelde kritiek dat de rege-
ring-Thatcher wel een beetje laat tot
de conclusie is gekomen dat het
milieu een van de belangrijkste be
leidsproblemen van deze tijd is.
Andere kwesties die gisteren aan
de orde kwamen waren de Europe
se Gemeenschap, drugs en 'wilde'
stakingen. Vice-premier Sir Geof
frey Howe noemde de Europese Ge
meenschap van vitaal belang voor
de Britse economie.
Howe verklaarde dat "soevereini
teit geen maagdelijkheid is, wat je
wel of niet bezit". Hitwees op het
aspect van geven-en-nemen wat aan
het EG-lidmaatschap eigen is en
pleitte, voor een evenwichtige bena
dering.
Minister van binnenlandse zaken
Hurd kondigde ten aanzien van de
drugsbestrijding aan dat de rege
ring speciale teams in wijken zal
stationeren waar problemen zijn
met heroïne en cocaïne. De teams
krijgen een coördinerende functie
wat betreft de activiteiten van ker
ken, vrijwilligers en hulpverlenen
de overheidsinstellingen.
Minister van werkgelegenheid
Fowler kondigde nieuwe wetgeving
aan om de macht van de bonden
nog verder in te tomen en een einde
te maken aan wilde stakingen.
zonder druk van buitenaf haast zal
maken met haar hervormingspro
gramma. Naar aanleiding van de
vrijlating van ANC-leider Sisulu en
zeven andere ANC-kopstukken,
eerder deze week, zei Boesak dat dit
weinig^oorstelde zolang politieke
activiteiten verboden bleven.
Chikane voegde daar aan toe dat
zonder concessies van de regering
op de zes' punten onderhandelingen
met de zwarte oppositie tot misluk
ken zijn gedoemd. De drie kerklei
ders verwachten dat de regering
binnen een halfjaar zeven 'stappen'
zet, waaronder het schrappen van
de drie belangrijkste apartheids-
wetten (bevolkingsregistratie; ge
scheiden voorzieningen en groeps-
gebieden) en. het beginnen van on
derhandelingen met 'bevrijdings
bewegingen' als het ANC.
Op zijn persconferentie zei presi-
dent De Klerk op zijn beurt dat de
standpunten van de drie klerklei
ders, die onderstreept hadden geen
onderhandelaars te zijn, aan herzie
ning toe zijn voor ze tot een gunstig
onderhandelingsklimaat kunnen
leiden.
Intussen gingen gisteren in de
conservatieve industriestad Uiten-
hage zo'n 30.000 mensen de straat
op om te betogen tegen de apart
heid. De zwarten herdachten tevens
twintig zwarten die door de politie
werden gedood tijdens een begrafe
nisplechtigheid in 1985 vanuit het
zwarte woonoord Langa naar Uiten-
hage. De demonstratie was een van
de grootste die in Zuidafrika heb
ben plaatsgevonden sinds presi
dent De Klerk vorige maand ver
klaarde dat zijn regering vreedzame
protestacties zou tolereren.
Niet alles leek de Britse vice-premier Sir Geoffrey Howe te interesseren.
De debatten tijdens het jaarlijkse congres van de Conservatieve Partij
duurden hem soms te lang. Voor Sir Geoffrey hèt moment om even de ogen te
sluiten en weg te dromen. (foto anp)
Wolgaduitsers
willen nieuw
vaderland
MOSKOU (DPA) - De meeste
Wolgaduitsers in de Sovjetunie
willen een autonome republiek
stichten in het gebied rond Kali
ningrad, het vroegere Duitse
Königsberg, dat in 1945 door de
Sovjetunie werd bezet.
Hun eigenlijke vaderland, de
Wolgarepubliek die Stalin tij
dens de Tweede Wereldoorlog
ophief, is niet meer in trek, aldus
de Wolgaduitser en journalist
Widmeier gisteren in het Sovjet-
russische literatuurtijdschrift
'Literatoernaja Gazeta'.
De Wolgaduitsers werden in
1941 door Stalin gedeporteerd
naar vooral Centraalaziatische
republieken zoals Kazachstan.
De huidige bevolking van de
Wolgarepubliek voelt niets voor
de terugkeer van de Wolgaduit-
Het gebied dat tot de Russi
sche Federatie behoort, is met
55 'mensen per vierkante kilo
meter dun bevolkt. Met finan
ciële steun van de Bondsrepu
bliek Duitsland, de DDR en
Oostenrijk kan het uitgroeien
tot een "arena van nauwe econo
mische samenwerking met het
Westen met een. netwerk van
joints ventures"
JOHANNESBURG - Frederik de
Klerk is nu een maand president
van Zuidafrika en langzaam maar
zeker beginnen de contouren van
zijn hervormingsplannen zichtbaar
te worden. De meest in het oog
springende verandering betreft
vooralsnog de stijl van zijn presi
dentschap en niet het beleid. Maar
dat is niet ongewoon in de eerste fa
se na een machtswisseling. Wie zich
van zijn voorganger wil onderschei
den, begint met een andere hoed op
te zetten en niet onmiddellijk met
diens nalatenschap overhoop te ha
len.
door
Peter van Nuijsenburg
De keuze van de hoed is overi
gens niet zonder belang. Vaak valt
van het hoofddeksel af te lezen wat
er onder uitgebroed wordt: een ge
vechtspet duidt op een andere in
stelling dan de alpinopet.
Uit zijn eerste activiteiten blijkt
dat De Klerk voorlopig voor de alpi
nopet heeft gekozen. Demonstra
ties van de buiten-parlementaire
oppositie die nog geen zes weken
geleden'door de politie uiteen wer
den gejaagd, worden nu toegestaan.
Zwarte leiders als aartsbisschop
Desmond Tutu en de dominee's Al
lan Boesak en Frank Chikane die
wel eens wilden weten wat De
Klerk nu bedoelt met zijn fraaie
woorden over een 'nieuw Zuidafri
ka', werden door de president
prompt op de thee genodigd. En een
onderzoek naar geweldadigheden
door de politie in de Kaapprovincie
eindigde niet met het verdonkere
manen van de feiten, maar met twee
politie-officieren in de beklaagden
bank.
Deze gebeurtenissen wijzen al op
een aanzienlijke verbetering van
het klimaat. Maar op andere gebie
den zijn er ontwikkelingen gaande
die waarschijnlijk meer inzicht bie
den in de richting die De Klerk wil
inslaan.
Zo lijkt de invloed van de 'veilig
heidsmaffia', de kring van hoge mi
litairen en politie-officieren die een
enorm stempel drukte op het beleid
van De Klerks voorganger, P.W. Bo
tha, te zijn afgenomen. Deze club
zag in elk protest, hoe vreedzaam
ook, de hand van Moskou en heeft
daarmee een niet te onderschatten
bijdrage geleverd aan het bederven
van het politieke klimaat in Zuid
afrika.
Broederbond
De afmars van de veiligheidsman
nen is gepaard gegaan met de op
komst van de Broederbond. De
Broederbond is van oorsprong een
geheim genootschap dat zich de
verheffing van de Afrikaners ten
doel had gesteld. Vrijwel alle toon
aangevende Afrikaner politici en in
tellectuelen waren en zijn lid van de
Bond. Nu de emancipatie van de
Afrikaner een feit is, is de Bond
steeds meer gaan fungeren als het
wetenschappelijke bureau van de
regerende Nationale Partij.
De Bond levert de plannen voor
staatkundige hervormingen en de
minister die met de zwarte opposi
tie moet onderhandelen over de toe
komstige staatsvorm van Zuidafri
ka, dr. Gerrit Viljoen, is een oud
voorzitter. Het is in dit verband
meer dan interessant dat prominen
te Broeders twee weken geleden be
sprekingen hebben gevoerd met
kopstukken van de in Zuidafrika
verboden zwarte bevrijdingsbewe
ging ANC.
Deze bewegingen vonden plaats
achter de coulissen, maar ook wat
zich voor iedereen zichtbaar op het
toneel afspeelt, is van wezenlijk be
lang. Het gemeentebestuur van Jo
hannesburg heeft onlangs de zoge
naamde 'kleine apartheid', die het-
leven van de zwarten vergalde, ge
schrapt. Alle gemeentelijke instel
lingen staan nu open voor iedereen,
ongeacht de huidskleur.
De wet van de gescheiden voor
zieningen, een pijler van de apart
heid, die voorschrijft dat elke bevol
kingsgroep zijn eigen zijn recreatie
centra heeft, heeft daarmee zijn gel
digheid in Johannesburg verloren.
Het ziet er naar uit andere steden
het voorbeeld van Johannesburg
zullen volgen, waarmee deze wet op
den duur als achterhaald kan wor
den geschrapt.
Eenzelfde ontwikkeling is al lang
aan de gang met betrekking tot de
zogenaamde groepsgebiedenwet,
een andere en zeer beruchte hoek
steen van de apartheid. Volgens de
ze wet moet elke bevolkingsgroep
in een eigen wijk wonen. Maar door
dat steeds meer zwarten naar de ste
den trekken en in tot voor kort ex
clusief blanken-wij ken gaan wonen,
wordt deze wet gaandeweg uitge
hold.
De regering wil aan deze ontwik
keling het hoofd bieden door vrije
vestigingsgebieden in te stellen,
maar zal het toezicht op de naleving
van de wet over laten aan de ge
meenten, die dus naar eigen inzicht
kunnen handelen.
De voorzichtige conclusie die
hieruit getrokken kan worden, is
dat De Klerk de erosie van de apart
heid in de eerste plaats op lokaal ni
veau wil laten voltrekken. De om-
standigheden ter plekke bepalen
dan het tempo waarmee de apart
heid wordt opgedoekt. De wetten
zelf zullen gehandhaafd blijven, zo
lang de regering dat om politieke re
denen nodig vindt.
Ontmanteling
Het voordeel van deze aanpak is dat
de ontmanteling van de apartheid
een geleidelijk, vrijwel natuurlijk
proces wordt, dat de blanke min
derheid de kans biedt zich in te stel
len op de toekomst. Het nadeel is
dat het te traag zal verlopen om de
zwarte oppositie en de 'internatio
nale gemeenschap' tevreden te stel
len.
De Klerk heeft een, hooguit twee
jaar de kans om zijn hervormigsge-
zindheid te bewijzen. Door politie
ke gevangenen (Nelson Mandela en
Walter Sisulu) vrij te laten en de nu
drie jaar oude noodtoestand op te
heffen kan hij die termijn waar
schijnlijk nog iets verlengen. Daar
na zal het initiatief hem uit handen
worden geslagen.
TEL AVIV De Israëlische lucht
macht gaat onderzoeken hoe een
Syrische MiG-23 zeven minuten
lang boven het land kon vliegen
zonder te worden onderschept. Met
een alleen een paar verbijsterde
wegwerkers als toeschouwers zette
gisteren een majoor van de Syrische
luchtmacht het toestel aan de grond
op een verlaten landingsstrip in het
noorden van Israël.
door
Ad Bloemendaal
Hij verzekerde de werklieden in
het Arabisch dat hij geen vijandige
bedoelingen koesterde, maar in Is
raël politiek asiel wilde vragen. Het
duurde twintig minuten voor offi
cieren van een nabijgelegen Israëli-
Doorbraak in
Libanon-overleg
TAIF (Rtr) - Besprekingen over de
toekomst van Libanon in de Saudi-
sche bergstad Taif hebben vandaag
een doorbraak opgeleverd. Christe
lijke onderhandelaars aanvaardden
in de vannacht een tijdschema van
Arabische bemiddelaars voor de te
rugtrekking van het Syrische leger
uit Libanon, .zo is van Libanese par
lementariërs vernomen.
Christelijke politici stemden na
nachtelijke besprekingen in een 17
leden tellende werkgroep in met het
tijdschema zoais dat door de Arabi
sche Liga is opgesteld.
IC A - "Welkom in dit land, waar
we de democratie moeten verdedi
gen tegen het terrorisme". Met deze
woorden opende de Peruaanse pre
sident Alan Garcia in de 300 kilome
ter ten zuiden van Lima liggende
stad Ica de top van de zogenoemde
'Groep van Acht'. De presidenten
van Mexico, Venezuela, Colombia,
Brazilië, Uruguay en Argentinië
luisterden aandachtig, terwijl over
vliegende helikopters van het Peru
aanse leger Garcia bijna overstem
den.
door
Rob Sprenkels
De top vindt plaats onder uiterst
strenge veiligheidsmaatregelen. De
linkse guerrillagroeperingen van
Peru hebben de gelegenheid aange
grepen om zichzelf in de schijnwer-
pers te zetten. Door het hele land is
het raak met bomaanslagen en
moorden.
Gisteren alleen al werden er ne
gentien doden geteld, onder wie
acht politie-agenten. Geen van de
presidenten voelt zich in Ica echt op
z'n gemak. Afgesproken is om de
top zo kort mogelijk te houden.
Alle aanwezige landen zeggen on
derlinge eenheid en samenwerking
noodzakelijk te vinden. Maar in de
Latijnsamerikaanse praktijk blijkt
die wil elke keer opnieuw niet vol
doende. Bij voorbeeld bij de strijd
tegen de handel in verdovènde mid
delen.
Zo 'riep de Colombiaanse presi
dent Virgilió Barco zijn collega's op
i als eerste concrete stap op weg
naar meer eegheid tot gezamelijke
acties tegen drugsmaffia's te ko
men. Maar aan de vooravond van dé
top had Barco al tevergeefs gepro
beerd om de twee belangrijkste pro
ducenten van coca-bladeren van
dergelijke plannen te overtuigen.
Gastheer Alan Garcia en de Boli
viaanse president Jaime Paz Zamo-
ra hielden de boot toen af. Uiteinde
lijk bleef het bij de oproep tot een
wereldwijde top over het drugspro
bleem. Van de 'Groep van Acht'
hoeft nu niet veel meer te worden
verwacht dan steun voor die op
roep, die inmiddels positief is be
antwoord door de Amerikaanse
president Bush.
Ook wat de rest van de hete pun
ten betreft, de schuldenlast en Pa
nama, denken de Latijnsameri-
kaanse leiders duidelijk verschil
lend. Zo hebben Carlos Menem van
Argentinië en Carlos Andres Perez
van Venezuela hun onvrede laten
doorschemeren over het feit dat
Mexico op eigen houtje tot een min
of meer gunstige regeling met de in
ternationale bankierswereld is ge
komen. Een gezamelijk front van
schuldenlanden zit er nog lang niet
Evenmin zal Panama - het achtste
lid dat vanwege alle problemen
rond generaal Noriega voor deze
top niet was uitgenodigd - uit de
club worden gestoten, zoals bij
voorbeeld Venezuela graag zou
zien. "Je kan niet een heel volk la
ten boeten voor de daden van één
man", zo probeerde een Mexicaan
se diplomaat dat vooruitzicht goed
te praten.
sche luchtmachtbasis kwamen op- bische vlieger is uitgeweken naar geval als gevolg van een navigatie-
daTgeP- Israël. In 1964 landde een Egypti- fout van de vliegers. De Syriërs wer-
Later vertelde de 34-jarige Syri- sche luchtmachtofficier zijn Yak-11 den in 1973 vrijgelaten bij een ruil
sche vlieger, majoor Abdel Bassam, Gp een Israëlisch vliegveld, in 1966 van krijgsgevangenen,
via een tolk aan minister van defen-gevolgd door een Iraakse lucht- De Egyptische regering sprak be-
sie Rabin dat hy gistermorgen een machtkapitein met een MiG-21. richten tegen dat in de buurt van
trainings vlucht maakte in de buurt Twee jaar later landden twee Syri- Alexandrië eveneens een Syrische
van de Hoogvlakte van Golan. Op Sche MiGs-17 in Israël, maar in dat straaljager is geland,
zeker moment had hij zijn toestel
Karabach-comité roept op tot
burgerlijke ongehoorzaamheid
MOSKOU (AFP) - De spanning Intussen heeft het Karabach-co-
was gisteren te snijden in de Kau- mité in Armeniè Armeense jonge-
kasische Sovjetrepublieken, een ren gisteren tijdens een bijeen-
dag nadat hét leger een Armeniër komst van meer. dan 100.000 men-
had doodgeschoten in Stepanakert, sen in Jerevan opgeroepen tot
de hoofdstad van Nagorno Kara- dienstweigering. Voorts moet de
bach. bevolking langs de grens met de na-
De Armeense bevolking lijdt nog burige republiek Azerbajdzjan zelf-
steeds onder de gevolgen van de verdedigingseenheden oprichten,
blokkade door haar Azerbajdzjaan- Tot de bijeenkomst was opgeroe-
se buren. Want hoewel de actievoer- pen door verscheidene groepen die
ders in Azerbeidzjan hebben ge- zich inzetten voor onafhankelijk-
zegd dat hun actie is beëindigd, was heid in Armenie. Deze maken geen
daarvan gisteren nog maar weinig deel uit van de meer gematigde Ar
te merken. meense beweging.
een scherpe bocht naar het zuid-
westen laten maken, waarna hij bin
nen zeven minuten de landingsstrip
bij Megido bereikte, die voorname
lijk in de weekeinden wordt ge
bruikt door lichte vliegtuigen.
De vlieger, een vrijgezel en een
Soeni-moslim, vertelde Rabin dat
hij 'moeilijkheden' ondervond in
Syrië en daarom had besloten naar
Israël uit te wijken.
De MiG werd bij. de landing niet
begeleid door een Israëlische jager,
maar volgens de luchtmacht is het
toestel vanaf de Syrische grens tot
aan Megido gevolgd. In ieder geval
is geen radiocontact tot stand ge
bracht met de vlieger, zodat de
luchtmachtwaarnemers over zijn
bedoelingen in het duister moeten
hebben getast.
Het is de derde maal dat een Ara-
UFO
Gisteravond kregen miljoenen Sov
jetburgers op het tv-journaal via een
kindertekening de buitenaardse
wezens te zien die maandag in de
stad Voronezj zouden zijn geland.
In het journaal vertelde een 11-jari
ge jongen over zijn ontmoeting met
een bol op twee poten met daarin
een glimlachende langwerpigè fi
guur.
Nobelprijs
Franse wetenschapsmensen zijn
verontwaardigd over dat hun colle
ga Stehelin van het Pasteur-insti
tuut dit jaar bij de toekenning van
de Nobelprijs voor medicijnen is ge
passeerd. De directeur van het insti
tuut in Lille zei dat naar zijn mening
Stehelin de ontdekker van de kan-
ltergenen (onkogenen) is en niet de
twee Amerikanen Bishop en Var-
Argentinië
De 63-jarige generaal en ex-presi
dent Galtieri is gisteren na gratie
van de Argentijnse president Me
nem uit de gevangenis vrijgelaten.
Galtieri werd in 1986 door het mili
tair hooggerechtshof veroordeeld
wegens nalatigheid tijdens'de Falk-
landoorlog. Hij stond tevens terecht
voor zijn betrokkenheid bij de dood
van 13 gevangenen in december
1976.
Anti-abortuswet
Het Amerikaanse Huis van Afge
vaardigden heeft gisteren de moge
lijkheden om op kosten van de staat
abortus te laten plegen verruimd.
Tot nog toe kon dat alleen als het le
ven van de moeder in gevaar- was,
maar nu mag een vrouw ook abor
tus laten verrichten als- zijf het
slachtoffer is geworden van ver
krachting of incest.
Tsjechoslowakije
bezorgd over
anti-socialisme'
PRAAG (AP) - De Tsjechoslo-
waakse partijleider Jakes heeft gis
teren gezegd dat de legalisering van
de oppositie in Polen en Hongarije
steun betekent voor de oppositie
groepen in Tsjechoslowakije.
Tijdens een vergadering van het
Centraal Comité van de Tsjechoslo-
waakse partij zei Jakes dat de ont
wikkelingen in de twee buurlanden
"zowel belangstelling als bezorgd
heid" wekten, en dat zijn partij "de
ze dingen nauwlettend in de gaten
houdt, en er lessen uit trekt". Jakes
zei dat de Tsjechoslowaakse partij
haar positie nooit zou afstaan aan
'anti-socialistische krachten'.
Jakes herhaalde eerdere beschul
digingen dat "politieke kringen en
massamedia in het Westen" de aan
stichters waren van recente demon
straties en hervormingseisen in zijn
land, "om het socialisme in
Tsjechoslowakije te ondermijnen".
Partijleider Jakes (links) overlegt tijdens de vergadering van het Centraal Comité van de Tsjechoslowaakse
partij met partijleden Janak midden) en Zavadïl (rechts)(foto epa)
