Geweldloos
verzet brengt
Israël in
verlegenheid
n-li
Christelijk-gereformeerden oneens over contacten
Rijk dorp op Jordaanoever weigert bezetter belasting te betalen
Teveel rechtspraak in
besloten achterkamers
PAGINA 2
DONDERDAG 12 OKTOBER 1989
Reportage
TEL AVIV Beth Sachoer is misschien wel het welvarend
ste van alle dorpen op de Westelijke Jordaanoever. De
12.000 zielen tellende bevolking is beter opgeleid dan el
ders, de inkomens zijn betrekkelijk hoog en de door ruime
tuinen omgeven huizen zien er goed onderhouden uit. Op
een centrale plaats staat de Grieksorthodoxe kerk, want de
meeste inwoners van het vlakbij Bethlehem gelegen dorp
zijn christenen. Maar in de nu bijna twee jaar durende ge
schiedenis van de Palestijnse opstand heeft Beth Sachoer
vooral naam gemaakt als centrum van geweldloos verzet.
door
Ad Bloemendaal
De weigering van een groot deel
van de bevolking belasting te beta
len aan een bezettende mogend
heid, heeft geleid tot militaire en be
stuurlijke tegenmaatregelen die de
vraag rechtvaardigen hoe lang het
dorp nog aanspraak kan maken op
de omschrijving 'welvarend'. In de
afgelopen paar weken heeft het Is
raëlische bestuur, geholpen door
het leger, in Beth Sachoer beslag ge
legd op anderhalf miljoen shekel
(1,8 miljoen gulden) aan goederen,
die binnenkort zullen worden ge
veild.
Uit alles blijkt dat het Israëlische
leger slechter is opgewassen tegen
geweldloos verzet dan tegen de
monstranten die stenen en benzine
bommen gooien. De burgerlijke on
gehoorzaamheid van Beth Sachoer
heeft geleid tot een slopende zenu
wenoorlog met de bezettingsautori
teiten.
In de loop van de boycotactie be
gonnen dorpelingen, onder leiding
van een groep landbouwkundigen
van de universiteit in Bethlehem,
zelf groenten en fruit te kweken, om
zich in te dekken tegen de mogelij
ke gevolgen van langdurige uit
gaansverboden en derving van in
komsten. Maar al snel sloot het le-
ADVERTENTIE
OKTOBER
NATIONALE
WOONMAAND
ger de 'verdachte' kwekerij en de
leider van de groep, de landbouw
deskundige Jad Ishak, verdween
zonder vorm van proces zes maan
den achter slot en grendel.
Belastingboycot
Het begin van de belastingboycot,
vorig jaar mei, leidde onmiddellijk
tot een serie uitgaansverboden en
massale militaire aanwezigheid. El
ders op de Westoever had dat waar
schijnlijk escalerend geweld opge
leverd, wat het leger de gelegenheid
zou hebben gegeven schietend een
eind te maken aan de opstandig
heid. Maar Beth Sachoer reageerde
anders. Honderden dorpelingen le
verden hun identiteitskaarten in bij
het gemeentehuis en begonnen een
sit-down staking, met massale ar
restaties als gevolg.
Toch leek de actie aanvankelijk
succes te hebben. Misschien afge
schrikt door de sympathie die het
verzet in Beth Sachoer ook binnen
Israël wekte, besloten de autoritei
ten voorlopig kalm aan te doen.
Maar toen de afgelopen zomer de
belastingschulden van honderden
inwoners waren opgelopen tot aan
zienlijke bedragen, begonnen de
confiscaties.
Een van de eerste slachtoffers
was de plaatselijke apotheker, Elias
Rashmawi. Hij moest op een kwade
dag lijdzaam toezien hoe belasting
ambtenaren, geholpen door militai
ren, de hele inventaris van zijn win
kel ter waarde van meer dan drie
honderdduizend gulden, op een
vrachtauto laadden. Andere mid
denstanders moesten weldra zijn
lot delen, maar de boycot duurde
voort.
Het Israëlische leger is slecht opgewassen tegen het geweldloos verzet in Beth Sachoer. Een incidentje is aange
grepen om de belastingrebellie in het welvarende dorp te breken, onder andere door arrestaties die volgens de be
niet met staatsveiligheid maar alles intimidatie te maken hebben. (foto ANP)
Vervul nü uw
huiselijke hartewensen!
Ontdek de
nieuwste woonideeën
bij uw
woninginrichter
In brand
Het keerpunt kwam vorige maand,
toen zich een voor Beth Sachoer on
gebruikelijk incident voordeed.
Dorpsbewoners betoogden voor het
huis van een met Israël collabore
rende plaatsgenoot, waarna deze de
juist passerende burgemeester
Hanna al-Atrash in gijzeling nam.
Dorpsjeugd wist de burgemeester
te ontzetten, mishandelde de colla
borateur en stak diens huis in
brand. Het was het signaal waarop
het leger had gewacht.
De volgende dag beleefde Beth
Sachoer een massale inval van Is
raëlische troepen. Het dorp werd af
gesloten van de buitenwereld en het
leger kondigde een ultimatum af.
Schuldenaren kregen enkele dagen
de gelegenheid hun achterstallige
betalingen te voldoen. Maar toen
niet meer dan een handvol inwo
ners reageerde, begon op grote
schaal de inbeslagname van eigen
dommen.
Het is niet duidelijk hoeveel ge
zinnen in het dorp belastingschul
den hebben. Volgens Palestijnse
bronnen is meer dan de helft van de
bevolking bij de boycot betrokken.
In ieder geval heeft het Israëlische
bestuur bekendgemaakt dat bij tus
sen de 250 en 300 families de schuld
zodanig is opgelopen dat confisca
ties zijn gerechtvaardigd.
De operatie is op 20 september
begonnen en duurt nog steeds
voort. Dagelijks verlaten vrachtau
to's vol goederen Beth Sachoer en
het leger lijkt niet van plan het be
leg op te heffen tot het verzet volle
dig is gebroken. Zo verklaarde mi
nister van defensie Jitschak Rabin
deze week dat het leger "de leiders
van de Intifadah niet zal toestaan
Beth Sachoer tot symbool te maken
van ongehoorzaamheid". Hij zei
ook dat de belastingrebellie in het
dorp niet voor "commotie in de in
ternationale media'.' mag zorgen.
Rabin: "We gaan ze een lesje leren.
We zullen ze breken, al duurt het
nog een maand".
Intimidatie
Volgens een Israëlische woordvoer
der handelen de autoriteiten strikt
binnen de wet; ook bij de arresta
ties, die volgens de dorpsbewoners
niets te maken hebben met staats
veiligheid maar alles met intimida
tie.
De Israëliërs zijn op zijn zachtst
gezegd niet trots op de operatie die
ze in Beth Sachoer uitvoeren. Het
dorp en de onmiddellijke omgeving
zijn tot gesloten militair gebied ver
klaard, zodat buitenstaanders, met
inbegrip van de pers, er geen toe
gang hebben. Een uitgaansverbod
belet de bewoners van Beth Sa
choer contact te hebben met de bui
tenwereld en de telefoonverbindin
gen zijn verbroken. Een week gele
den probeerden de consuls van
Groot Brittannië, België, Zweden,
Griekenland, Italië, Spanje en
Frankrijk het aldus geisoleerde
dorp te bereiken. Maar de groep
werd al even ten zuiden van Jeruza
lem teruggestuurd.
Hoe groot de paniek is, bleek vori
ge week pas goed toen Faisal Hoes-
seini, de belangrijkste Palestijnse
leider op de Westoever, een pers
conferentie belegde in het National
Palace Hotel in Oost-Jeruzalem, om
mededelingen te doen over de situa
tie in Beth Sachoer. Een uur voor de
bijeenkomst grendelde een eenheid
van de grenspolitie de straat waar
aan het hotel ligt af.
Voor het eerst sinds 1967 werd
een deel van Jeruzalem tot gesloten
militair gebied verklaard, tot groot
ongenoegen van burgemeester Ted
dy Koliek. De militaire autoriteiten
hadden 'vergeten' hem op de hoog
te te stellen. Onnodig te zeggen dat
Hoesseini zijn mededelingen een
paar straten verderop gemakkelijk
kwijt kon aan een groep persverte
genwoordigers, die door de uitzon
derlijke maatregel alleen maar meer
geïnteresseerd waren.
Boston Tea Party
Het onzekere gedrag van de militai
re autoriteiten laat zich het best ver
klaren uit de interesse in Israël voor
de gebeurtenissen in Beth Sachoer.
Het dorp telt een betrekkelijk groot
aantal intellectuelen, die al jaren
goede persoonlijke contacten on
derhouden met Israëlische vredes
activisten. En de aangekondigde
veiling van winkelinventarissen en
huisraad heeft de schijnwerper nog
eens extra op Beth Sachoer gericht.
In liberale kringen in Israël wordt
de burgerlijke ongehoorzaamheid
op de Westelijke Jordaanoever stee
vast vergeleken met de Boston Tea
Party van 1773, waarbij Amerikaan
se nationalisten zich aan boord be
gaven van drie Britse schepen en
daar een lading thee overboord
gooiden. Hun motto was hetzelfde
als dat van de mensen in Beth Sa
choer: 'No taxation without repre
sentation' (geen belasting zonder
vertegenwoordiging).
Net als destijds de Amerikanen,
weigeren de Palestijnen belasting
te betalen aan een bezettende mo-
genheid, die geen rekening houdt
met hun democratische verlangens
en de belastinggelden grotendeels
in de eigen schatkist laat verdwij
nen. Naar schatting van de Israëli
sche onderzoeker dr. Meron Benve-
nisti werd in 1987 meer dan tachtig
miljoen dollar aan Palestijnse belas
tingbedragen besteed aan publieke
uitgaven in Israël.
Een dag voor de belastingoperatie
van start ging, vatte een groep inwo
ners van Beth Sachoer in een pers
verklaring hun motivatie als volgt
samen: "Mensen moeten belasting
betalen aan hun eigen rechtmatige
politieke instituten om de kosten
van dienstverleningen te dekken.
De dienstverlening aan de Palestij
nen is de opening van nieuwe ge
vangenissen en de bouw van nieu
we nederzettingen".
ADVERTENTIE
Er zijn te veel soorten administra
tieve rechters in Nederland. Dat
is slecht voor de rechtszekerheid
van de burgers. Bovendien valt er
veel aan te merken op de kwali
teit van de rechtspraak bij de ver
schillende administratieve rech
ters. Aan elementaire eisen van
een behoorlijk proces blijken vele
rechtsprekende colleges niet te
zijn gebonden.
Daarom moeten de gespeciali
seerde administratieve rechters
verdwijnen. Hun taak kan beter
door de gewone rechter worden
overgenomen. Dat constateert de
Utrechtse jurist Rob Widdersho-
ven in zijn proefschrift.
door
Gijs Schreuders
.V
Wie aan rechtspraak denkt,
heeft meestal het oog op de gewo
ne rechterlijke macht, die vonnis
wijst in strafzaken of civiele ge
dingen. Het bestaan van de afde
ling rechtspraak van de Raad van
State, als algemene administra
tieve rechter in geschillen met
overheidsorganen, is eveneens
bij het publiek bekend.
Van speciale colleges voor be
lastingzaken of voor kwesties
aangaande sociale verzekeringen
hebben de meeste burgers ook
nog wel eens vernomen. Maar dat
de Onderwijsraad ook
rechtspreekt, zal de meeste men
sen raadselachtig in de oren klin
ken. Om van de rechtspraak door
de voorzitter van de Raad voor de
Scheepvaart of door de Afdeling
van Beroep van de Raad voor het
Kwekersrecht maar te zwijgen.
Rob Widdershoven heeft maar
liefst achttien van zulke onbeken
de, in de schaduw werkende rech
terlijke instanties onder de loep
genomen. Zijn bevindingen over
de gevolgen van de versnippering
zijn vernietigend. De speciale ad
ministratieve rechters geven de
burger onvoldoende rechtsbe
scherming. Het beginsel van eer
lijke verdediging wordt met voe
ten getreden: er is veelal geen
mondeling en soms zelfs geen
schriftelijk verweer mogelijk.
Van hoor en wederhoor komt
dus niets terecht. Processtukken
blijven geheim voor de betrokke
ne. Van openbaarheid een fun
dament van alle behoorlijke
rechtspleging is bij de helft van
de onderzochte administratieve
rechtscolleges geen sprake. Het is
rechtspraak in de achterkamer.
Ontoegankelijk
Als een burger denkt: 'Mijn recht
is geschonden, ik doe een beroep
op de rechter', dan verwacht hij
ergens met zijn verhaal terecht te
kunnen. Door de verbrokkeling
van de administratieve recht
spraak is het echter lang niet een
voudig het juiste rechterlijke col
lege te vinden. Wie mis gokt,
loopt kans zijn beroepstermijn te
verspelen. Overigens hanteren al
die verschillende rechterlijke in
stanties vaak onderling afwijken
de beroepstermijnen.
Widdershoven geeft het voor
beeld van een student die na lo
ting niet aan de universiteit van
zijn keuze is geplaatst. Als hij
vindt dat hem onrecht is ge
schied, stapt hij naar de rechter.
Die heet in dit geval de Commis
sie van beroep aanmelding en
plaatsing van studenten.
Als dezelfde student een ge
ding wil beginnen over zijn stu
dietoelage, moet dat gebeuren bij
het College van beroep voor de
studiefinanciering. Voelt hij zich
benadeeld bij een tentamen? De
bevoegde rechter is het College
van beroep voor de examens.
Wordt hem de toegang tot de uni
versiteit ontzegd? Dan is het Col
lege van beroep voor het weten
schappelijk onderwijs de
rechtsprekende instantie.
Dat zijn alleen op het gebied
van de universiteit al vier soorten
rechters, waarvan de uitspraken
bij geen enkele andere rechter
kunnen worden aangevochten.
Eist men in een spoedeisend ge
val een voorlopige voorziening,
dan zal er echter toch een kort ge
ding bij de president van de 'ge
wone' rechtbank moeten worden
aangespannen.
Partijdig
Widdershoven zet grote vraagte
kens bij de onafhankelijkheid en
de objectieve onpartijdigheid van
de gespecialiseerde rechterlijke
colleges. Daarmee bedoelt hij niet
dat de mensen die erbij betrok
ken zijn, onder de maat blijven,
maar hij doelt op het te kort schie
ten van de wettelijke garanties.
Zo kan de minister van sociale za
ken invloed uitoefenen op de So
ciale Verzekeringsraad, die belast
is met het beslechten van geschil
len. De onpartijdigheid van een
'aantal onderzochte administratie
ve rechters is twijfelachtig als zij
de rechtspraak combineren met
bestuurlijk-gekleurde functies.
Negen van de door Widdershoven
bestudeerde colleges adviseren
ook over het beleid op het gebied
waarop zij rechtspreken.
De voorzitter van de Raad voor
de Scheepvaart bijvoorbeeld,
geeft adviezen aan de scheep
vaartinspectie, die allerlei veilig
heidseisen kan stellen. Gaat een
schip aan de ketting omdat het
niet aan deze eisen voldoet, dan is
daarvan beroep mogelijk op de
zelfde figuur die tot het uitvaardi
gen van het voorschrift adviseer
de. Zoiets geeft althans de schijn
van partijdigheid.
Het voordeel van de gespeciali
seerde rechters is, dat zij vaak op
hun deelgebied heel deskundig
zijn. Om deze reden zitten er niet-
juristen in sommige rechtscolle
ges. Maar dat zijn vaak ook indi
rect belanghebbenden.
Volgens Widdershoven is de
bijzondere deskundigheid hele
maal geen reden afzonderlijke
rechtscolleges te laten bestaan.
De rechters moeten rechtspre
ken, zij kunnen altijd advies vra
gen aan deskundigen. Het nut
van lekenrechters is in ieder geval
hoogst twijfelachtig.
Door de gespecialiseerde colle
ges op te heffen, komt er niet
aleen een einde aan de verbrokke
ling, maar ook aan de onbehoor
lijke manier van rechtspraak,
stelt Widdershoven. Hij haakt
daarmee in op het voornemen de
administratieve rechtspraak in de
toekomst in eerste instantie on
der te brengen bij de rechtban
ken, die dan een administratieve
kamer naast een strafkamer en
een civiele kamer krijgen. Als
daar meteen het werk van de tien
tallen verborgen rechters bij
wordt ondergebracht, zijn ook de
problemen met de openbaarheid,
de onpartijdigheid en de onafhan
kelijkheid opgelost. Bovendien
kan de burger dan nog eens in ho
ger beroep gaan, wat nu niet mo
gelijk is.
Het bezwaar dat de gewone
rechterlijke macht daardoor nog
zwaarder overbelast zou raken,
gaat volgens Widdershoven voor
bij aan de verborgen hoge kosten
van de huidige versnipperde
rechtspraak, die ongemerkt op al
lerlei verschillende begrotingen
drukt.
De synodeleden van de Chris
telijke Gereformeerde Kerken
konden het gisteren niet eens
worden hoe het verder moet
met de contacten met de Neder
lands Gereformeerde Kerken
en de Gereformeerde Kerken
(vrijgemaakt). De deputaten
voor de contacten met andere
gereformeerde kerken hebben
opdracht gekregen in november
met een nieuw voorstel te ko-
Vooral de contacten met de Ne
derlands Gereformeerde Kerken,
die zich in 1967 afsplitsten van de
Gereformeerde Kerken (vrijge
maakt), riepen veel discussie op.
Diverse synodeleden wezen op de
ernstige verschillen tussen beide
kerken, onder meer ten aanzien
van de opvatting over de manier
waarop de zondaar deel krijgt aan
het heil in Christus.
Ook het functioneren van de
belijdenis binnen de Nederlands
Gereformeerde Kerken, de toela
ting van vrouwen tot het diaken
ambt in sommige plaatselijke
kerken en het houden van slechts
één dienst op de zondag, riepen
bij synodeleden verzet op.
Er bestaan al jaren contacten
tussen de Christelijke Gerefor
meerde Kerken en de Nederlands
Gereformeerde Kerken. In som
mige plaatsen zijn zelfs federaties
van beide kerken gevormd. In
1985 ondertekenden de twee
kerkgenootschappen een verkla
ring over samenwerking, maar
toch moest de christelijk-gerefor-
meerde synode een jaar later al
constateren dat er weinig vooruit
gang in de contacten zat.
Daarbij werden dezelfde kwes
ties genoemd als die gisteren ook
weer naar voren werden ge
bracht. Volgens het jaarboekje
over 1989 van de christelijk-gere
formeerden is er al jaren sprake
van een 'patstelling': "We zijn op
elkaar vastgelopen en zien geen
oplossing meer, een soort remise
dus". De christelijk-gereformeer-
de deputaten spreken op hun
beurt in het rapport over een 'ver
moeiend element' in de relatie
tussen de kerken.
Met de gereformeerd-vrijge-
maakten zijn de contacten, na ja
renlang op een laag pitje te heb
ben gestaan, sinds vorig jaar op
nieuw verstevigd. Afgevaardig
den van beide kerkverbanden
hebben verschillende gesprek
ken gevoerd, waarin onder meer
ook de kwestie van de heilsopvat-
ting aan de orde is gekomen. Te
vens vormt voor de gerefor-
meerd-vrijgemaakten de band
tussen de christelijk-gerefor
meerden en Nederlands-gerefor
meerden een struikelblok.
De discussie over de kerkelijke
contacten van de Christelijke Ge
reformeerde Kerken wordt be
moeilijkt door het feit dat binnen
deze kerken verschillende stro
mingen te vinden zijn. In de 'rech
tervleugel' voelt zich men meer
aangetrokken door de gerefor
meerde bond, terwijl anderen de
voorkeur geven aan de opvattin
gen van de Nederlands-gerefor
meerden.
Economische kennis
Secretaris ds. W. R. van der Zee
van de Raad van Kerken wil dat
priesters, predikanten en andere
kerkelijke medewerkers worden
bijgeschoold in de economie. De
ze "economische alfabetisering"
is nodig omdat vele discussies
over gerechtigheid, vrede en be
houd van de schepping uiteinde
lijk vastlopen door gebrek aan
kennis van de economie.
Van der Zee doet zijn voorstel
in het verslagboek van de Ker-
kendag, die op 16 september als
nationaal hoogtepunt van het
conciliair proces werd gehouden.
Hij meent dat de kerken moeten
zoeken naar nieuwe vormen van
kerk-zijn, waarin het zeer indivi
dualistische denken van christe
nen over ethische kwesties wordt
tegengegaan.
De predikant wijst erop dat het
conciliair proces heeft geleerd dat
de kerkleden samen willen zoe
ken naar oplossingen voor de gi
gantische wereldproblemen. Ker
ken moeten daarom voortaan
slechts uitspraken doen na een
brede consultatie onder hun le
den. Verder staan zij voor de op
dracht te zoeken naar vormen en
methoden van een duurzaam be
raad over morele en sociale kwes
ties binnen parochies en gemeen
ten.
Van der Zee pleit verder voor
een dialoog met die christenen
die niet mee willen werken aan
activiteiten van de Wereldraad
van Kerken en zich daarom afzij
dig houden van het conciliair pro
ces. Van deze christenen Van
der Zee noemt ze kortweg refor-
matorischen en evangelicalen
mag worden verwacht dat ze de
bezorgdheid over de wapenwed
loop, de armoede en de milieuver
vuiling delen.
Tevens heeft hij benadrukt dat
de verhouding tussen mannen en
vrouwen meer aandacht verdient.
Het lykt een open deur als men
zegt dat mannen en vrouwen zich
samen moeten bezinnen op hun
plaats in de samenleving, maar de
praktijk leert dat de kerkleden
daar vaak nog ver van af zijn, al
dus Van der Zee.
Omstreden bezoek
Paus Johannes Paulus II heeft
vandaag een bezoek gebracht aan
Oost-Timor, de voormalige Por
tugese kolonie die in 1976 werd
ingelijfd door Indonesië. Het be
zoek was omstreden omdat de
paus hierdoor, zo menen de criti
ci, feitelijk zijn zegen gaf aan de
Indonesische heerschappij over
het eiland.
Bij aankomst op de luchthaven
van Dili liet Johannes Paulus al
meteen blijken zich meer te be
kommeren om de Indonesische
gevoeligheden dan om de Por
tugese. Bij het verlaten van het
vliegtuig kuste hij niet de grond,
zoals hij altijd doet als hij in een
nieuw land arriveert. In het geval
van Oost-Timor had dit traditio
nele pauselijke gebaar gemakke
lijk kunnen worden uitgelegd als
een bewijs van steun aan het
standpunt van Portugal dat de
Indonesische annexatie van
Oost-Timor illegaal is. Overigens
erkent ook het Vaticaan officieel
niet Jakarta's soevereiniteit over
Oost-Timor.
Tijdens de mis die de paus op
droeg kwam het tot ongeregeld
heden tussen de politie en een
groep jongeren die demonstreer
den voor onafhankelijkheid van
het eiland. Onder ogen van de
paus sloegen politiemannen in
burger met stokken in op de on
geveer twintig jongeren, die leu
zen riepen als 'leve de onafhanke
lijkheid' en 'leve de paus'. Ze wer
den bijgestaan door zo'n honderd
anderen die te hulp snelden en
stoelen naar de politie smeten. De
paus begaf zich meteen naar zijn
auto en vertrok naar het vlieg
veld, vanwaar hij naar Jakarta
vertrok.
Naar schatting zijn zo'n 200.000
mensen omgekomen sinds Por
tugal in 1975 het eiland verliet. De
meeste doden vielen als gevolg
van honger en de gevechten tus
sen het Indonesische leger en het
Fretilin, de onafhankelijkheids
beweging.
Moker. De kerkelijke omroep
Moker besteedt in de uitzending
van vanavond (zeven tot half
acht) aandacht aan het contact
tussen het christendom en de is
lam in Nederland. Ontvangst via
FM 105.7 en kabel FM 88.1.
Openbaring. 'De grote witte
troon' is het thema van de tweede
lezing in een cyclus van vier over
het bijbelboek 'Openbaring van
Jezus Christus', waarover de heer
D. Steenhuis uit Nijverdal mor
genavond spreekt. De avond
vindt plaats in de Streekschool
(Lammenschanspark 1) in Leiden
en de aanvang is acht uur.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Herwijnen W.P. van der Aa kand.
Nieuwpoort; aangenomen de
functie van stafdocent aan het se
minarium te Doorn drs. C. H. W.
Waardenburg te Gorssel-Epse,
naar Kralingen drs. A. C. J. Jon
kers Den Haag; bedankt voor
Kootwijk-Kootwijkerbroek dr. P.
Vermeer Kesteren, voor Middel-
harnis J.C. Schuurman te Rijs-
Geref. Kerken vrijgemaakt: be
roepen te Franeker-Sexbierum
en te Ridderkerk P. W. van de
Kamp Assen.
