Ruimte-avontiiiir Galileo
ook riskant experiment
is
Invloed bedrijfscultuur vaak onderschat
Christelijk-gereformeerden definitief uit GOK
Reportage
Giftig plutonium maakt Jupiter-project zeer omstreden
Galileo
PAGINA 2
WOENSDAG 11 OKTOBER 1989
WASHINGTON Een fas
cinerend wetenschappe
lijk avontuur, of een heel
gevaarlijk experiment, een
soort Tsjernobyl-in-de-
lucht. Er zijn twee zeer
verschillende manieren
waarop je de aanstaande
ruimtereis van de Galileo
kunt bezien.
door
Henk Dam
Door een onwillige computer is
de lancering even uitgesteld, maar
als verder alles gaat zoals de Ameri
kaanse ruimtevaartorganisatie NA
SA hoopt, zal de shuttle Atlantis
volgende week het ruime zwerk kie
zen. Aan boord: vijf astronauten en
het ingewikkelste ruimtevaartuig
dat ooit is gemaakt, de bijna drie
miljard gulden kostende Galileo.
Boven de aarde zal de Galileo uit de
laadruimte van de Atlantis worden
gehaald en beginnen aan een reis
die zes jaar gaat duren, en meer dan
4 miljard kilometer lang zal zijn. Het
reisdoel: de geheimzinnige planeet
Jupiter.
Dat is niet een kwestie van ge
woon rechtdoor vliegen. Galileo
gaat een steeds wijdere spiraal ma
ken, en zal daarbij de aarde twee
keer, en Venus één keer passeren.
De bedoeling van die omweg is het
vaartuig, door gebruikmaking van
de zwaartekracht van de twee pla
neten, de snelheid te geven die no
dig is om Jupiter te bereiken.
Waarom wordt er zoveel geld en
wetenschappelijk vernuft gebruikt
om een ruimtevaartuig naar Jupiter
te sturen? In de eerste plaats omdat
over Jupiter, de grootste planeet
van ons zonnestelsel, nog zo weinig
bekend is.
We weten dat Jupiter 16 manen
heeft, een buitengewoon krachtig
magnetisch veld heeft, en dat het er
geweldig stormt. De Voyager, die
eerder langs Jupiter vloog, ontdek
te dat het er flink kan bliksemen
ook. Maar verdere details ontbre
ken.
Oerknal
Juist omdat Jupiter zo groot is, den
ken astronomen verder dat de pla
neet veel kan vertellen over de ge
boorte van ons zonnestelsel, en zelfs
over de klap waarmee alles ooit be
gon, de 'Big Bang', de Oerknal
waarmee de ruimte geboren werd.
Het plan waarmee NASA Jupiter
wil onderzoeken, zit als volgt in el
kaar: de Galileo zelf zal, eenmaal in
1995 op de plaats van bestemming
aangekomen, een kleine twee jaar
rond Jupiter cirkelen en planeet en
16 manen vanaf die parkeerbaan on
derzoeken.
Maar daar blijft het niet bij: de
Galileo zal een 350 kilo wegende on-
derzoekscapsule afstoten die in de
atmosfeer van Jupiter metingen zal
De met 22 kilo plutonium geladen Galileo. De kans dat de shuttle tijdens
de lancering ontploft, is klein maar sinds het ongeluk met de Challenger
niet meer denkbeeldig (f0to ad
gaan verrichten. Het zal de eerste
keer zijn dat een van de buitenste
planeten van onze zonnestelsel van
zo nabij bekeken wordt.
Het is een soort kamikaze-reis,
want de temperatuur
capsule bloot gaat staan, is zo hoog,
en de druk zo groot, dat deze het op
pervlak van Jupiter nooit zal berei
ken.
Maar NASA verwacht dat de ro
bot in ieder geval een flink eind in
de dampkring gaat doordringen en
dankzij een parachute die zich tij
dens de vrije val zal ontvouwen, tijd
genoeg heeft om atmosfeer, wolken
en bliksems nader te onderzoeken.
Tegen zo'n interessante missie,
die zoveel belangrijke gegevens kan
opleveren, is niemand gekant, zou
je zeggen. Zeker na de spectaculaire
successen van het ruimtevaartuig
Voyager, eerder dit jaar, die zoveel
boeiend nieuws over exotische pla
neten als Uranus en Neptunus ople
verde, heeft Amerika weer trek in
de ruimte gekregen.
Giftig
Maar dat is niet helemaal waar. De
reden daarvoor zijn de twee genera
toren die Galileo tijdens haar lange
reis van electriciteit moeten voor
zien. Die generatoren werken op
kernenergie; de brandstof die ze ge
bruiken bestaat uit 22 kilo plutoni-
um-238.
Dat moeten we wel, heeft de NA
SA altijd gezegd. Andere ruimte
vaartuigen hebben wel zonne-ener-
gie gebruikt, maar de Galileo vliegt
zo ver weg van de zon dat dat niet
kan. Kernenergie is het enige over
blijvende alternatief.
Maar voor de Amerikaanse
milieu-beweging is dat een zeer on
aantrekkelijk alternatief, en die be
zwaren zijn wel realistisch. Immers:
plutonium is buitengewoon giftig.
Wie een minuscule hoeveelheid ina
demt of in een open wond krijgt,
krijgt gegarandeerd kanker.
En als de Atlantis eens, net als de
Challenger enkele jaren geleden, bij
de lancering ontploft? Of als de Ga
lileo, bij een van de twee keren dat
hij de aarde passeert, in de damp
kring van de aarde wordt getrokken
en daar verbrandt? Wat gebeurt er
dan met het plutonium?
De argumenten tegen de reis gaan
verder. Wat milieu-deskundigen, en
zij niet eens alleen, de NASA verwij
ten, is dat de Galileo met een shuttle
in de ruimte wordt gebracht. Als
een raket zou worden gebruikt, zou
de lancering veiliger zijn, en zou
ook de omweg die het vaartuig twee
keer langs de aarde brengt, niet no
dig zijn.
Challenger
Dat argument kreeg vooral na de
ramp met de Challenger geldings
kracht. Iedereen, met name de NA
SA, weet dat elke vlucht van een
shuttle in principe riskant is. Kun je
je dat, met 22 kilo plutonium aan
boord, wel veroorloven?
Het verweer van de Amerikaanse
ruimtevaartorganisatie heeft twee
kanten. Om te beginnen werkt de
NASA niet meer met raketten. Als
daaraan na de ramp met de Challen
ger zou zijn begonnen, zou er onvol-
doende tijd zijn geweest om voor 22
november van dit jaar klaar te zijn.
En voor die datum moet de Gali
leo de ruimte in zijn geslingerd,
want daarna staan de planeten niet
langer goed ten opzichte van elkaar,
en zou tot 1991 moeten worden ge
wacht voor er weer een kansje zou
zijn. Dat zou een verder uitstel bete
kenen, en omdat de Galileo nu al ze
ven jaar over tijd is, zou dat wellicht
het definitieve einde van dit zo be
langwekkende project betekenen.
Het tweede verweer luidt, dat het
met de risico's wel meevalt. In een
milieu-rapport dat de NASA begin
dit jaar uitbracht, wordt de kans dat
de Atlantis bij de lancering ontploft,
op 1 op 78 geschat. De kans dat bij
zo'n ontploffing plutonium vrij
komt, is dan weer 1 op 2500.
Met andere woorden: de kans dat
de lancering zo beroerd verloopt dat
er plutonium vrijkomt, wordt door
NASA geschat op 1 op 78 x 2500,
dus 1 op de 195.000. En dan nog,
zegt de NASA, zal het om kleine
hoeveelheden plutonium gaan, die
vermoedelijk geen doden zullen
veroorzaken.
Schattingen
De kans vervolgens dat de Galileo,
na een geslaagde lancering, later
weer in de dampkring van de aarde
terechtkomt en daar verbrandt, is 1
op 2 miljoen, volgens de schattin
gen van de ruimtevaartorganisatie.
Het te verwachten aantal doden is
dan een tot negen.
De NASA heeft er natuurlijk be
lang bij de risico-cijfers niet al te
hoog te stellen. Onafhankelijke ex
perts hebben daarom, op verzoek
van het Witte Huis, ook onderzoe
ken gedaan. Zij komen op ongeveer
gelijke getallen waar het gaat om de
kans dat plutonium vrijkomt, maar
op aanzienlijk hogere aantallen do-~
den.
Ook die onafhankelijke experts
moeten toegeven dat NASA gelijk
heeft als wordt gesteld dat de kans
dat de twee generatoren waarin zich
het plutonium bevindt bij een onge
luk openspringen, heel klein is. On
gelukken zijn geënsceneerd waarbij
veel grotere krachten vrijkwamen
dan toen destijds de Challenger ont
plofte, en zelfs dan bleef al het plu
tonium beschermd.
Voor in Florida gestationeerde
milieu-organisaties als Florida Coa
lition for Justice and Peace, Chris-
tic Institute en Foiidation on Eco
nomic Trends, zijn de garanties on
voldoende. Zij hebben deze week
geprobeerd middels een kort ge
ding de lancering tegen te houden.
Maar dit zijn relatief kleine groep
jes verontruste burgers. Grotere
milieu-organisaties als Greenpeace
vinden het hele principe van kern
energie in de ruimte onjuist. Die or
ganisaties hebben genoeg reden om
zich bezorgd te maken, want zoveel
Amerika als de Sovjetunie hebben
kernenergie in de ruimte gebracht.
De Sovjets hebben nu 35 reactoren
rond de aarde cirkelen, de Amerika
nen 22. De VS brengen niet langer
reactoren regelmatig rond de aarde
de Sovjets wel maar als de Star'
Wars plannen van Reagan ooit be
waarheid worden dan zullen ook de
Amerikanen de oude praktijken',
weer hervatten.
Een paar keer zijn er tot nu toe on
gelukken gebeurd waarbij plutoni
um vrijkwam. In 1964 verbrandde
een Amerikaanse satelliet nog voor
hij z'n baan om de aarde had be-1
reikt. Een grote hoeveelheid pluto
nium kwam toen in de Indische
Oceaan terecht. Zou hetzelfde bo
ven een dichtbevolkt gebied zijn ge
beurd, dan zou het een ramp met ve
le slachtoffers zijn geweest.
Eenzelfde verhaal geldt voor de
Russische satelliet die in 1978 uit z'n
baan raakte, en naar de aarde stort
te. Sterk radio-actief materiaal
kwam toen in een onbewoond ge
bied in Noord-Canada terecht. Dat
had ook veel slechter kunnen aflo
pen.
Er zijn zo meer ongelukken ge
weest, maar nooit hebben die kata-
strofes veroorzaakt. De aarde heeft
tot nu toe geluk gehad, maar dat
neemt niet weg dat die aarde de lo
terij ook wel eens zou kunnen ver
liezen. Een op 195.000? Een op twee
miljoen? De kansen zijn klein. Maar
ze zijn er.
ROTTERDAM - Koerswijzigingen
in bedrijven en grote instellingen
als universiteiten en ziekenhuizen
zijn haast niet door te voeren zonder
uitgebreid aandacht te schenken
aan de cultuur die er heerst. Ingrij
pende wijzigingen kunnen misluk
ken, ook al zijn de medewerkers
nog zo bekwaam en is de organisa
tie prima in orde.
door
Theo Haerkens
Onderzoeker: veranderingen zijn niet zomaar op te leggen
"Als de neuzen niet allemaal de
zelfde kant op wijzen, komt er niets
van terecht", aldus de Rotterdamse
onderzoeker J. Moen. Hij is ervan
overtuigd dat de invloed van de
heersende cultuur op veranderings-
procesen in bedrijven en andere
grote organisaties vaak wordt on
derschat. Vandaag promoveert hij
op dit onderwerp aan de Erasmus-
universiteit in Rotterdam.
Wat de cultuur van een bedrijf of
instelling precies is, is wat lastig aan
te geven. Niet alleen voor managers,
die niet voor niets veel gemakkelij
ker aandacht schenken aan organi
satiestructuren of de kwaliteit van
hun produkt, maar ook voor Moens
zelf: "Je moet denken aan de sfeer
binnen een organisatie. Het gaat er
om hoe je ergens ontvangen wordt,
of de medewerkers gemotiveerd
zijn en zich bij hun werk betrokken
voelen. Maar ook het gebruik van
voornamen heeft ermee te maken".
Het kost de onderzoeker minder
moeite aan de hand van voorbeel
den aan te geven waar de schoen
wringt. De PTT bijvoorbeeld is be
zig met een proces van privatisering
en dat betekent dat de medewer
kers moeten leren veel meer dan in
het verleden rekening te houden
met de wensen van de klant. Dat is
nieuw en vereist een heel andere
houding dan de mensen in de oude
constellatie gewend waren.
Bij de Informatiseringsbank deed
zich het afgelopen jaar een botsing
voor van twee culturen. De nieuwe
directeur, mevrouw C. Dallinga-
Hunter, afkomstig uit het bedrijfs
leven, realiseerde zich onvoldoende
dat afspraken in een ambtelijke we
reld pas afspraken zijn als ze op pa
pier staan. Beslissingen nemen
deed ze in een zo hoog tempo dat an
deren er niet in slaagden dat bij te
houden. De ambtelijke cultuur ken
merkt zich immers minder door
snelheid dan door nauwgezetheid.
Dallinga's ongeduld en gebrekkig
inzicht in ambtelijke omgangsvor
men deden de rest om de kloof tus
sen haar en de medewerkers te ver
breden en ze besloot uiteindelijk el
ders haar heil te zoeken.
"Voor een goede samenwerking
is het spreken van dezelfde taal een
absolute voorwaarde", doceert
Moen. "Niet voor niets gaan veel be
drijven met hun top- en middel
management in het bos zitten voor
conferenties. Die zijn bedoeld om
mensen te leren goed samen te wer
ken en vooral naar elkaar te luiste
ren". Met voettochten in de bergen
Moen: "Voor een goede samenwer
king is het spreken van dezelfde taal
een absolute voorwaarde".
(foto GPD)
en overlevingstochten door de toen
dra kan een vergelijkbaar effect
worden bereikt. "Het zou perfect
zijn hele afdelingen voor zoiets weg
te sturen".
Moen erkent dat de werkelijkheid
van alledag zoiets niet overal toe
staat en wijst erop dat een floreren
de personeelsvereniging dat nadeel
grotendeels kan ondervangen. "Het
is net als in een dorp of stad met een
bloeiend verenigingsleven, daar is
het ook veel gemakkelijker allerlei
dingen te regelen, omdat de mensen
bepaalde normen en waarden delen
en er eenzelfde denktrant op na
houden".
Kern van de zaak is dat grote or
ganisaties zich moeilijk van boven
af laten sturen. Er zijn altijd krach
ten en tegenkrachten werkzaam die
dat voorkomen. De kunst is om ie
dereen ervan te overtuigen dat be
paalde zaken moeten veranderen en
als het eenmaal zover is, is het ge
makkelijker dïe algemeen geaccep
teerde plannen te verwezenlijken.
Moen haalt nog een praktijkvoor
beeld aan. Twee ziekenhuizen van
verschillende signatuur werden ge
dwongen te fuseren. Het verschil in
levensbeschouwing was oorzaak
van vrijwel totale mislukking van
dat proces. Dat lag niet aan de orga
nisatie en niet aan de bekwaamheid
van de mensen. Nee, de opvattingen
over abortus splitsten de geesten:
van echte integratie was geen spra
ke. Verpleegkundigen die op geen
enkele manier met abortus te ma
ken wilden hebben, moesten wor
den uitgeroosterd. Specialisten,
ook op andere dan de gynaecologi
sche afdeling, wilden niet meer sa
menwerken en ook de patiënten
zochten elders hun heil.
Moen deed onderzoek bij zieken
huizen en universiteiten, plaatsen
waar mensen met een eigen des
kundigheid min of meer noodge
dwongen met elkaar samenwerken.
Juist dat maakt het moeilijk voor de
leiding van zo'n instelling de men-
sen met elkaar te laten samenwer
ken. Daar komt nog bij dat medi
sche specialisten onderling zeer
verschillend opereren.
Chirurgen zijn mensen van wei
nig woorden. Ze houden er niet van
om lang ergens over te praten en
uitstel haten' ze, aldus de onderzoe
ker. "Het zijn mensen die gewend
zijn in hun werk snel beslissingen te
nemen, ook al gaat het om leven en
do.od: er moeten knopen worden
doorgehakt. Kinderartsen daaren
tegen zijn vriendelijke lui, wat filo-
sofischer ingesteld en bereid ergens
de tijd voor te nemen".
In hiërarchisch georganiseerde
bedrijven, zoals bij voorbeeld grote
warenhuizen, is veel gemakkelijker
nieuwe structuur aan te brengen,
omdat de medewerkers daar veel
minder zelfstandig opereren. Maar
het gaat bij het doorvoeren van
grootscheepse veranderingsproces
sen niet alleen om de verhouding
tiissen leiding en medewerkers van
een organisatie. De onderlinge ver
houdingen binnen de top van een
bedrijf zijn minstens zo belangrijk.
Moen: "Als daar geen eensgezind
heid heerst over de koers die de or
ganisatie moet varen, zijn de mede
werkers zeker niet te motiveren".
De synode van de Christelijke
Gereformeerde Kerken heeft
gisteren met algemene stem
men besloten uit de internatio
nale Gereformeerde Oecume
nische Raad (GOR) te treden.
Vorig jaar zomer trok het op
schorten van het lidmaatschap
tijdens de vergadering in Hara
re, alom de aandacht. De aanlei
ding was het besluit van de
GOR om de Gereformeerde
Kerken in Nederland als lid te
handhaven.
De vorige christelijk-gerefor-
meerde synode besloot in 1986,
dat haar delegatie op de bijeen
komst van de GOR in Harare zou
moeten pleiten voor verwijdering
uit het verband van de Gerefor
meerde Kerken. Deze kerk, nu
nog het enige Nederlandse lid van
de GOR, is met zo'n 800.000 leden
de op een na grootste kerk binnen
de organisatie, waarbij ruim der
tig gereformeerde kerken uit de
wereld zijn aangesloten.
De Christelijke Gereformeerde
Kerken, die 76.000 leden hebben,
hebben al jaren grote moeite met
de manier waarop in de Gerefor
meerde Kerken met het gezag van
de bijbel wordt omgegaan. Ook
de tolerante houding van deze
kerk tegenover homoseksualiteit
is voor de christelijk-gerefor
meerden onaanvaardbaar.
De Christelijke Gereformeerde
Kerken schortten in Harare het
lidmaatschap van de GOR op, tot
de synode een definitief besluit
zou nemen. Volgens de christe
lijk-gereformeerden heeft de
GOR door te kiezen voor de Gere
formeerde Kerken juist kerken
van zich vervreemd die geen wa
ter bij de wijn van de gerefor
meerde belijdenis doen.
Binnen de Gereformeerde Ker
ken was na Harare overigens ook
rumoer ontstaan. Uit berichten
over de GOR-zitting hadden ve
len opgemaakt dat de eigen afge
vaardigden te veel hadden toege
geven aan de behoudende kritiek.
Dit werd het vorig najaar tijdens
een eigen synodezitting door de
delegatieleden, onder wie syno
devoorzitter ds. E. Overeem, ont
kend. Voorstellen om als kerken
de GOR, waarbinnen men geto-
leerd zou worden, te verlaten,
haalden het niet.
De christelijk-gereformeerde
synode heeft het deputaatschap
(commissie van deskundigen)
voor de contacten met buiten
landse kerken opgedragen tij
dens de volgende synodeverga
dering in 1992 een voorstel te
doen voor aansluiting bij een an
dere internationale organisatie,
de veel kleinere International
Conference of Reformed Chur
ches (ICRC). Bij deze organisatie
zijn de Gereformeerde Kerken
(vrijgemaakt) aangesloten. Diver
se synodeleden prezen gisteren
de ICRC als een organisatie die
zich in tegenstelling tot de GOR
wèl probeert te houden aan de ge
reformeerde belijdenis.
Schuldenvraagstuk
Evangelisatie kan niet zonder
verdediging van de mensenrech
ten. Hoe kan men zeggen: 'We
brengen de wereld het evangelie',
zonder te doen wat Christus van
ons vraagt? Voor kardinaal Paulo
Evaristo Arns, aartsbisschop van
Sao Paulo in Brazilië, bestaat er
geen twijfel over dat de rechten
van de mens uit het hart van het
evangelie komen. Hij hield giste
ren aan de Katholieke Universi
teit Nijmegen een gastcollege
over de kerk en de mensenrech
ten.
Arns, sinds 1970 aartsbisschop
van Sao Paulo, heeft tijdens de
dictatuur in zijn land (1964-1985)
stelselmatig de mensenrechten
verdedigd. "Als Europeaan denkt
U: hoe kan er erger worden ge
marteld dan door de nazi's? Wij
ontdekten: het kan nog erger. Als
een mens eenmaal aan het folte
ren 'verslaafd' raakt, wordt hij er
ger dan een dier. Hij kan niet
meer zonder".
Arns wijdde bittere woorden
aan het schuldenvraagstuk. De
staatssschuld van Brazilië is in de
21 jaar van de dictatuur opgelo
pen van slechts 3,5 miljard dollar
naar 110 miljard. Brazilië betaalt
daarover sinds 1981 zo'n 12 pro
cent rente. "Als Engeland en
Frankrijk de Eurotunnel van 7 a 9
miljard dollar niet eens kunnen fi
nancieren, hoe kan dan een arm
land als Brazilië 12 tot 15 miljard
dollar rente per jaar betalen", zo
riep kardinaal Arns vertwijfeld
uit.
Dat kan alleen door het volk te
weinig geld voor eten, wonen en
onderwijs te geven. Het gevolg
daarvan is dat er in Brazilië (maar
in Argentinië nog veel meer) mil
joenen kinderen op straat leven
omdat hun ouders hen niet meer
kunnen onderhouden.
Een ander gevolg van de lage
lonen is dat westerse bedrijven
zich in de Derde Wereld vestigen,
met alle milieurampen die daar
bij horen. Ook de verwoesting
van het tropische regenwoud
moet in dit licht worden bezien.
Brazilië wordt er verantwoorde
lijk voor gesteld, maar, aldus
Arns, zijn het niet de westerse in
dustrielanden zelf die hiervan het
meest profiteren? Hetzelfde geldt
voor de jacht naar goud waardoor
de indianen in het Amazonege
bied steeds meer worden opge
jaagd.
De oplossing is volgens kardi
naal Arns dat de westerse landen
de Derde Wereld de schulden
kwijtschelden. Hij had dit gister
morgen in een gesprek met de re
gering in Den Haag bepleit.
Tolerantie
Paus Johannes Paulus II heeft de
leiders van de belangrijkste gods
diensten in Indonesië opgeroe
pen te werken aan een maat
schappij die op samenwerking,
tolerantie en eenheid is geba
seerd.
Slechts een diep wederzijds
respect kan leiden tot een duur
zaam vreedzaam samenleven van
de verschillende volkeren in
Indonesië, aldus de paus in Jakar
ta bij een ontmoeting met de lei
ders van de belangrijkste gods
diensten in het land en vertegen
woordigers van de regering.
Volgens de paus behoort het
scheppen van een harmonieuze
samenleving tot de belangrijkste
uitdagingen waarvoor de ver
schillende religies in Indonesië
staan. "Het geloof in God als
schepper van alle dingen is een
sterke prikkel om de dialoog tus
sen de gelovigen van de verschil
lende godsdiensten te bevorde
ren", zo meende de paus.
Zelfbeschikking. Het Hu
manistisch Verbond vreest dat
het beleid van het toekomstige
kabinet minder dan voorheen ge
baseerd zal zijn op het zelfbe
schikkingsrecht van de mens.
Voorzitter Glastra van Loon be
pleit in een brief aan Lubbers een
wettelijke regeling voor vrijwilli
ge euthanasie, waarin noch gods-
dienstigen noch humanisten hun
opvatting aan andersdenkenden
kunnen opleggen, en een Wet Ge
lijke Behandeling waarin geen
uitzonderingsbepalingen voor
godsdienstige instellingen wor
den opgenomen, en een betere
verdeling van overheidsgelden
voor de geestelijke verzorging in
onder meer de krijgsmacht.
Heiligverklaring. De Rus-
sisch-Orthodoxe Kerk heeft pa
triarch Tychon, symbool van het
verzet van de kerk tegen de com
munistische partij in de eerste ja
ren na de revolutie, heilig ver
klaard. Tychon werd in 1922 we
gens zijn protest tegen het ingrij
pen van de staat in de zaken van
de kerk gearresteerd. Tychon, die
in de lekenstand werd terugge
bracht, bracht ruim een jaar in ge
vangenschap door. Hij stierf in
1925.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Hilversum A.Th. Kramer Leiden,
te Wassenaar A. M. A. Hellen-
doorn Hattem, te Erica drs. P. J.
Eekhout West-Terschelling.
Geref. Kerken vrijgemaakt: be
roepen te Hoek drs. C.J. Harryvan
kand. Groningen, te Middelhar-
nis i.c.m. Bergen op Zoom B.C.
Buitendijk Vleuten-De Meern en
Breukelen-Maarssen.
