Gevraagd: bijbels, bijbels en nog eens bijbels
Aandachtscentrum voor 'mensen in nood'
Jubilerend Nederlands Bijbelgenootschap bepleit wereldcomité om fondsen te werven
ZATERDAG 30 SEPTEMBER 1989
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 17
De bijbelgenootschappen hebben geld nodig. Heel veel geld. In
de Sovjetunie moeten in de komende jaren bijvoorbeeld alleen
al zeventig miljoen bijbels worden uitgezet. Dat is echter
'niets' vergeleken bij de behoefte van de kerken in de Derde
Wereld. Verwacht wordt dat die voor het jaar 2000 met een slor
dige 450 miljoen leden zullen groeien... Vandaar dat het Neder
lands Bijbelgenootschap vandaag tijdens de afsluiting van de
viering van het 175-jarig bestaan de gedachte lanceert van een
wereldcomité van louter bekendheden, dat financiële bronnen
moet aanboren.
HAARLEM Als er nu zelfs
Coca-Cola ingevoerd mag
worden, waarom zou ik dan
niet een poging wagen om
bijbels het land in te krij
gen? Met die gedachte en
knikkende knieën stapte de
Hongaarse dominee Sed-
lisky ten tijde van de 'Praag
se Lente' (1968) naar het be
wuste staatsbureau. Tot zijn
verbazing werd hij niet weg
gehoond, maar kreeg hij een
paar formulieren. Hoeveel
bijbels? Hij vulde in: 10.000.
Maar, bedacht hij, dat is een
druppel op de gloeiende
plaat en maakte van de 1 een
2 en even later, o overmoed,
een 3. Twee weken later kon
hij terugkomen... En wat
bleek? Hij kreeg een invoer
vergunning voor 70.000 bij
bels! Zijn doorhalingen wa
ren 'verkeerd' ontcijferd...
Met smaak kan Jan J. van Capel-
leveen van het NBG in Haarlem ver
halen over deze wonderlijke ge
beurtenis uit de geschiedenis van
de bijbelverspreiding. Zo'n bestel
ling uit een gesloten Oostblok-land
was vele jaren lang volstrekt uniek.
Slechts met mondjesmaat konden
bijbels langs legale weg achter het
IJzeren Gordijn verspreid worden.
Het was dan ook een gewild artikel
op de zwarte markt. En ook de acti
viteiten van 'bijbelsmokkelaars'
konden de bijbelhonger in de verste
verte niet stillen.
Die situatie is sinds kort danig
veranderd. Terwijl het onlangs ver
schenen jaarverslag van het NBG
over 1988 meldt dat de verkoop van
de bijbel in ons land is gestabili
seerd, wordt tegelijkertijd melding
gemaakt van de geweldige 'bijbel-
nood' die er in andere delen van de
wereld bestaat. Want een wonder
als dat van dominee Sedlisky ver
bleekt bij wat er nu allemaal in het
Oostblok mogelijk is. En dat is nog
maar een deel van de uitdaging
waarvoor de Wereldbond van Bij
belgenootschappen zich in het ko
mende decennium geplaatst ziet.
Onder de leden van de bond, nu
110 in totaal, hoort het NBG naast
het Britse, Schotse en Amerikaanse
bijbelgenootschap tot de grootste
participanten, daar van meet af aan
de overzeese gebiedsdelen tot het
werkterrein van het vaderlandse ge
nootschap golden. Sinds enige ja
ren is niet alleen het werk van de
sinds 1946 functionerende wereld
bond geïnternationaliseerd, maar
ook de besteding van het geld. Ieder
lid maakt een eigen begroting en tij
dens ronde-tafelgesprekken van ge
vende en louter ontvangende ge
nootschappen worden de financien
verdeeld.
Basisbeweging
In de jaren zestig, aldus Van Capel-
leveen, werd er internationaal meer
geboden dan gevraagd, in de jaren
zeventig kWam de weegschaal in
balans, terwijl al sinds het begin van
de jaren tachtig er ieder jaar een te
kort is. Per jaar gaat er, grofweg, in
totaal een bedrag van zo'n 250 mil
joen om. De begroting van het NBG
omvat tien miljoen gulden, waarvan
er vier voor de mondiale begroting
wordt gereserveerd. "Elk jaar wordt
er zo een bedrag van tachtig miljoen
gulden verdeeld en dat is steeds tien
miljoen gulden te weinig".
Deze verandering in de balans
heeft niets te maken met een daling
in de inkomsten van de genoot
schappen, maar met een sterke
groei van de vraag naar de Heilige
Schrift in de wereld. De NBG-man
geeft daarvan een paar illustraties.
In de jaren zestig begon een onstui
mige groei van de 'markt' in Latijns-
Amerika, toen de kersverse basis
beweging de beschikking kreeg
over een uitgave van het Nieuwe
Testament in omgangstaal, die bo
vendien ook voor de armsten be
taalbaar was.
"Zo sloten twee dingen bij elkaar
aan", meent Van Capelleveen. "Het
gevolg was een geweldige opgang
in de basisbeweging, waardoor de
bevrijdingstheologie volop de ruim
te kreeg". De vraag naar de bijbel in
Latijns-Amerika is volgens hem
sindsdien duizenden malen groter
geworden. Een zelfde onwaar
schijnlijke groei vond plaats in Afri
ka, waar jaarlijks anderhalf miljoen
mensen zich bij de kerk aansluiten.
De reden is volgens Van Capelle
veen simpel: "Ze zien steeds meer
r de kerk gaan, en ook
Nieuwe drukpersen
"Het gekke is, dat wij de vraag nooit
hebben kunnen bijhouden. Een
paar maanden geleden was ik in Ka-
•en en in die streek waren in
week tijd zevenhonderddui
zend bijbels uitverkocht". En dan
natuurlijk Oost-Europa. Tot 1968
konden alleen bijbels gestuurd wor
den naar Polen en Joegoslavië,
waar de bijbelkantoren nooit wer
den gesloten. Ook in de DDR moch
ten zo nu en dan bijbels worden ge
drukt, maar verder waren alleen in
Hongarije de protestanten soms in
staat bijbels te produceren, hoewel
die hoeveelheden nooit aan de
vraag konden voldoen.
De zending die de Hongaarse do
minee Sedlisky in 1968 kon bewerk
stelligen, opende volgens Van Ca
pelleveen de ogen van de bijbelge
nootschappen voor het feit dat ker
ken in Oost-Europa met doorzet
tingsvermogen wel het een en ander
mogelijk was. Zo werden in diverse
landen, waaronder Roemenië nieu
we drukpersen neergezet, met daar
bij de eis dat iedere drukorder voor
bijbels geaccepteerd moest worden.
De Sovjetunie bleef intussen een
moeilijk te bereiken land. Tot vorig
jaar, toen de Russisch-Orthodoxe
Kerk het duizendjarig bestaan vier
de. "Via Tass kwam het bericht dat
de kerk toestemming had gekregen
om honderdduizend bijbels in te
voeren. Op dat moment vergaderde
de Wereldbond van Baptisten, waar
gezegd werd: dan gaan we ook wat
doen voor onze kerken daar. Bin
nen twee weken kreeg men oók toe
stemming voor honderdduizend
bijbels".
Water en vuur
Van Capelleveen bekent: "Op dat
moment hadden wij er geen ver
trouwen in dat hier een vervolg op
zou komen. Maar toen kon er bin
nen één jaar tijd opeens van alles".
Aan allerlei verschillende kerken in
diverse taalgebieden konden in
1988 1,1 miljoen bijbels worden ver
zonden. Bovendien kreeg nota bene
'Gods smokkelaar' Anne van der
Bijl, die met zijn organisatie Kruis
tochten jarenlang bijbels het land
had ingesmokkeld, toestemming
voor de invoer van één miljoen bij
bels.
Deze ontwikkeling is natuurlijk
erg mooi, maar er zit ook een gevaar
aan, benadrukt Van Capelleveen.
"Sommige kerken hebben goede
contacten, maar veel kleinere kerk
jes niet. En die krijgen geen bij
bels". De wereldbond wil gerichter
helpen. "Er ligt een voorstel om in
de Sovjetunie een bijbelgenoot
schap te stichten om de invoerver
gunningen te coördineren". De
Russisch-Orthodoxe Kerk stond
niet te juichen. "Men had al in de vo
rige eeuw ervaringen opgedaan met
een Russisch bijbelgenootschap,
waardoor de protestantse kerken
gingen groeien".
Dit voorjaar is met de orthodoxen
in principe overeengekomen om
een bijbelkantoor te openen. De re
alisatie zal nog wel even op zich la
ten wachten. "In Rusland staan nog
geweldig veel theologische muur
tjes. Van oecumene tussen de diver
se kerken heeft men nog nooit ge
hoord. De orthodoxen en baptisten
zijn bijvoorbeeld water en vuur".
Twee fronten
Ook wordt gewerkt aan een eigen
bijbeldrukkerij in de Sovjetunie,
waarbij gekeken wordt naar China,
waar twee jaar geleden in Nanjing
een drukkerij werd geopend. Op
zich heeft zo'n drukkerij grote voor
delen. niet alleen worden de bijbels
daardoor een stuk goedkoper, iede
re suggestie van 'westerse lectuur'
is daarmee ook verdwenen. Alleen,
voor zo'n drukkerij is veel geld no
dig. De NBG-man: "Volgens onze
schattingen zijn er in de Sovjetunie
in totaal zeventig miljoen bijbels
nodig. Wij denken daarvoor aan een
tien-jaren-plan".
"Maar wij krijgen in de jaren ne
gentig nog een probleem, en dat is
de groei van de kerken in de Derde
Wereld met 450 miljoen leden zal
groeien". Dat is er de reden van
waarom vandaag tijdens de feeste
lijke dag van het jubilerende NBG
in Amersfoort de suggestie zal wor
den gedaan om een zoiets als een
Wereldnatuurfonds voor de bijbel
verspreiding in het leven te roepen.
In dit wereldcomité zullen bekend
heden als Jimmy Carter of prins
Bernard zich sterk moeten maken
voor het werven van geld. Veel geld.
Van Capelleveen: "Wij moeten nu
op twee fronten vechten, terwijl we
dus al jaarlijks zitten met een tekort,
ligt er de uitdaging van de Sovjetu
nie en de Derde Wereld. Veel men
sen kunnen zelf geen bijbel betalen.
Als de wereldbond dus niet de be
schikking krijgt over meer financi
ën, dan zullen ieder jaar steeds meer
mensen teleurgesteld moeten wor
den".
ALPHEN AAN DEN RIJN -
De mensen hoeven er niets,
moeten er niets. In het aan
dachtscentrum dat maandag
in Alphen aan den Rijn voor
het eerst de deuren opent,
kunnen "mensen in nood"
een open oor vinden. Maar
ook een ieder die een rustige
plaats zoekt, weg van de druk
te op straat, kan er binnen
stappen om even op adem te
komen. "We zien het als een
opdracht", vertelt de heer
Chr. W. Kuijken, voorzitter
van de interkerkelijke stich
ting achter het aandachtscen
trum.
"Je doet het voor je naaste", is het
eenvoudige antwoord van Kuij
ken op de vraag naar het waarom
van het aandachtscentrum. De
Alphense initiatiefnemers heb
ben zich laten inspireren door be
staande centra in de grotere ste
den en Schiphol, die blijkens de
belangstelling in een behoefte
voorzien. "Van groot belang is de
anonimiteit en het contact".
Het centrum is bedoeld voor
mensen "die helemaal aan de
grond zitten". Niet dat de aanwe
zige vrijwilligers voor alles een
oplossing hebben. "Wij doen uit
eindelijk ook niets. Het gaat erom
dat er een plek is die een zeer lage
drempel heeft. Bij ons kun je ge
woon binnenlopen en wanneer
dat zo ter sprake komt, zullen wij
mensen in bijzondere gevallen
doorverwijzen naar professionele
instellingen".
Raad van Kerken
De gedachte van een interkerke
lijk aandachtscentrum speelt al
enige jaren in Alphen. Het was
Kuijken die een jaar of vier gele
den met de suggestie kwam. "De
i tegen wie ik het zei wa
ren het roerend met mij eens". In
1986 werd er een bijeenkomst be
legd, waar alle lidkerken van de
plaatselijke Raad van Kerken wa
ren uitgenodigd. Een stuurgroep
was het resultaat, die uiteindelijk
een stichting in het leven riep.
Kuijken geeft toe dat het een
lang proces is geweest, waarin
veel energie is gestoken. "Maan
dag is voor ons best een beetje
een historische dag. Er zijn zoveel
mensen geweest die hebben ge
zegd dat we er maar beter mee
konden ophouden...".
Toch gaan de deuren los en wel
van het nieuwe jeugdgebouw van
de Maranathakerk aan de Raad
huisstraat 84. "Wij zijn een hele
tijd aan het sukkelen geweest om
een goede plek te vinden". Hij
had liever een ruimte gezien in
het winkelhart van Alphen.
"Maar dat is voor ons niet alleen
niet te betalen, in een kleinere
plaats speelt ook mee dat de men
sen ergens naar binnen willen
stappen zonder direct herkend te
worden".
Gemotiveerd
Hoewel het op zich een fraai on
derkomen is, geeft Kuijken toe
dat hij ook liever had gezien dat
het aandachtscentrum niet letter
lijk tegen een kerk aanleunt. Zelf
betrokken bij de evangelisatie
vanuit de gereformeerde kerk,
spreekt hij heel nadrukkelijk ook
maar de suggestie tegen dat er in
het centrum een vorm van evan
gelisatiewerk gebeurt.
"Dat woord moet je in verband
met het aandachtscentrum hele
maal niet eens gebruiken. In het
evangelisatiewerk wordt direct
gaan bekeren. Nee,
ten geholpen worden. Wij begin
nen dus niet met de bijbel, maar
het zou wel fijn zijn als we.er mis
schien mee kunnen eindigen".
Het aandachtscentrum is van
meet af aan opgezet als een oecu
menisch project. "Wij hebben di
rect gezegd: wij moeten met el
kaar dit werk doen, want als kerk
of gemeente alleen kan dit niet".
Momenteel staan er ruim 25 vrij
willigers gereed om getweeën het
centrum te bemannen. "De men
sen zijn erg gemotiveerd. En het
zijn wel vrijwilligers, maar als ie
mand iets niet goed doet dan
wordt daar wel wat
i het pand aan de Raad-
Woord, maar het is beslist niet de
bedoeling om daar mensen te
Foldertjes
De medewerkers hebben vooraf
twee cursusavonden gehad, ter
wijl na de eerste periode nog een
vervolgcursus wordt georgani
seerd. "Voor ons is het ook nog
helemaal aftasten wat er gaat ge
beuren". Zo zijn ook de openings
tijden van het centrum 'volstrekt
willekeurig' gekozen: maandag,
woensdag en vrijdag van tien tot
vijf uur. "Wij zien wel wat er op
ons afkomt".
Over de aanloop kan de voorzit
ter van de nieuwe stichting ook
nog geen zinnig woord zeggen.
"Zoiets moet groeien, het cen
trum moet eerst aan bekendheid
winnen", weet hij dank zij de er
varingen van andere centra. De
door hem zelf gemaakte folder
tjes zijn in diverse wijken ver
spreid, op de jaarmarkt uitge
deeld, terwijl ze ook te vinden zijn
in restaurants, bij apothekers en
leeszalen.
W.S.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Boer. 6
ds. V. Dijk. Geref./Herv. Gem. (geb. 'De Hoek-
1 1 1 1 steen'. Schweitzerstr.-Bernhardstr.) 10 ds.
ËL~_' I I I L~J L~J Klijnsma. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. V. Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds. Kool- 7, zo. 8.30,10,11.30,6en 7 (lof); Boshuizerka- Poot Woerden, 6.30 ds. Droogers Werken-
stra, 11.45 oec. studentendienst; Marekerk 10 de zat. gebedsviering 7, zo. 9.30 en 11Lam- dam; Salv.kerk 10 ds. V.d. Hoef, 6.30 ds. De
dr. Meijers, 5 ds. Middelkoop; Maranathak. (L. menschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30; Haarl- Wl)de sO0st; Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 10 ds.
Morsweg) 10 kand. mw. Vermeer; Oecumeni- .straat zat. 7, zo. 10.30 en 12.15; Merenwijk zie v.d. Scheur, 6.30 ds. V.d. Hoef. Geref. Kerk 10
sche geloofsgemeenschap De Regenboog herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwoude). ds Elderman, 6.30 ds. Zoutman. Geref. K.
(Merenwijk) 10ds. Alblasends. Lems;Bethle- Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 en 5.30. Geref. Gem.
hemkerk (Driftstr.) zie Petrak.; Bevrijdingsk. ABBENES: Herv. Gem. 9.30 hr. Hoffenaar (Stationsweg 17) 9.30 en 5.30. Evang.-Luth.
(Montgomerystr.) 10 ds. Rietveld ha, 5 ds. Voorhout. Gem. 10.30 ds. V. Beek.
Koolstra; Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. De
Jonge; Waalse kerk (Breestr.) 10.30 pasteur AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 prof. BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
Ribs; 'Stevenshof' (rk kerk Haagse Schouw) Zandee Utrecht, 7 ds. Boogert Voorburg. Ge- jonkman, 6.30 ds. Haitsma; De Stek 9.30 ds.
11 kand. mw. Lems. Acad. Ziekenhuis 9 rk ref. Kerk 10 ds. Wilschut, 6.30 ds. Boer. Chr. Jansen. Geref. Kerk 9.30 ds. De Jong, 6.30 ds.
dienst. 10.15 ds. V. Beinum ha. Diakonessen- Geref. Kerk 9.30 en 4 ds. V.d. Weele Huizen. Qe Goede Waarder. Chr. Geref. Kerk 9.30 ds.
huis elke zat. 10.30 rk. dienst, morgen 10.30 Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30. Oosting, 5 ds. De Groot Den Haag. Geref.
ds. V. 't Hof. Endegeest zie Oegstgeest. Geref. Gem. 9.30, 7 ds. Boogaard. Volle Evang.ge-
Kerk Vredeskerk zie herv. gem.; Petrak. (Suri- meente 'Bethel' (Burg. Colijnstr. 83) 9.30.
namestr.) 10 ds. Nauta; Oude Vest zie Hoogl. ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
kerk, Maranathak. zie herv. gem.; Bevrijdingsk. ventskerk 10 ds. 't Hooft, 6.30 ds. Jonkman; HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds. Koele-
zie herv. gem bejaardenhuis Groenhoven ds. Kruiskerk 10 ds. V Dok; Opstandingskerk 10 wijn Krimpen, 6.30 ds. Taselaar Alpnen. Geref.
Verdoorn ha; Merenwijk zie herv gemeente, ds. Ter Laak. G. Herderkerk 10 ds. Nieuwen- Kerk 10 en 5 ds. Huisman ha. Rk Kerk: dorp
Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 en 5 ds. Hout- huis, 6.30 ds. Bade; De Bron 9.15 ds. Taselaar, zat. 7, zo. 10 en 11.30; Anker zat. 7, zo. 11;
man. Chr. Geref. K. (Steenschuur) 10 en 5 ds. 10.30 vic. Rijken; Ashram (Marsdiep) 10 dr. Rijndijk zo. 9.30.
Den Herlog. Geref. Gem. (zie onder Leider- Wigmans; Oudshoornse kerk 10 ds. Ter Bals;
dorp). Geref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 ds. Ouwendijk, HILLEGOM: Hen/. Gem. zie Hoeksteen. Geref.
Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-Luth. Gem. 6.30 ds. Vos Den Hommel. Geref. Kerk Mar- Kerk ('Hoeksteen') 10 gastend. en 5 ds. Ver-
(Hoogl. Kerkgr.) 10.15ds. Mostert. Doopsgez - .kerk 10 ds. Boer. 6..30 drs. Wilschut; Salv- beek gez. diensten. Chr. Geref. Kerk 10 en 5
Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pieterskerkstr.) .kerk 10 en 6.30 ds. Stolk Zuidwolde. Geref. K. ds. Langevelde. Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en
10.30 ds. Brüsewitz. Baptistengemeente (aula Vrijg. (school Bospark, Beatrix). 4) 9.30 en 5 11; Jozefk. zat. 7. zo. 10 en 11.30.
'Nieuweroord', Ri|nsburgerweg 124) 10 ds. Ag- ds. Room. Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
tereek ha. Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 9.30 ds Louwerse, 4.30 ds. Zwarts. Chr. Ge- HOOGMADE: Herv. Gem. 10. Rk Kerk zat. 7,
3) 9 en 10.30 ev. Koehorst. Evangeliecentrum- ref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30. 2.30 ds. V.d. zo. 10.
Pmksterbew. (Bethlehemskerk Lammermarkt) Weerd. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30
10ev.Zijlstra. Pinkstergem. (O. Vest 13) 10hr. en4. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1) 10ds. Koek- DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Koldewijn. Rk
Eikerbout. Leger des Heils (hoek Ves- koek, 6.30 ds. Malgo. Bapt.gem. Noord (school Kerk zat. 7, zo. 9.30.
testr /Groenesteeg) 10 en 4.30. Nieuw-Apost. Kalkovenw. 62) 10 hr. v. Gemeren. 6.30 ds.
Kerk (H. Rijnd. 24) 9.30 en 4. wo. 8. Zevende- V.d Berg Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv Gem.
dag-adventisten ('De Ontmoeting', Noordhof- Hendrikstr 54) hr. V.d. Hoorn. Pinkstergem. Dorpsk. 10 ds. De Graaf. 6 ds. Sloof; Ontm-
land V.schoten) elke zat. 10 tot 11 bijbelstu- 'Het Licht' (Morgenstersch. Briljantstr. 1) 10. kerk 10 ds Sloof. 6.30 ds. De Graaf. Herv.
die, 11 tot 12 predikatie. Christelijke Weten- Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb. 'Bet- Gem. 'De Rank' (P. Groen-college) zie Katwijk
schap (Steensch. 6) 10.30. Kerk van J. Chr. hel', hoek Emmalaan) geen opgave. Leger des aan Zee. Geref. Kerk 9.30 ds. V.d. horst. 5 ds.
v.d Heiligen der L. Dagen (Brahmsl.) 9.30, H. (Zonneweg 3) 10 en 7 (laatste zondag van Mink. Rk Kerk zat. 7, zo 10.
10.30 en 11.20. Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) de maand 5 u.). Remonstr. Gem. (Van Man-
10. Rooms-Kath K Haagweg zat. 7. zo. 10.30; dersloostr. 36) geen dienst. Rk Kerk: Bonifaci- KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10
Herensingel zat 7. zo 9 30 en 11; Rijndi|k usk. zat. 7. zo. 9.45 en 11.30; Piusk. zat. 7. zo. ds. Driebergen, 6 ds. V d. Berg; O. Kerk 10 ds.
(Stevenshof) zat. 7. zo. 9.30; Steenschuur zat. 9 en 10.30; De Bron zat. 7, zo. 9 en 11. Visser. 6. ds. Stam Ter Aar; Ichthusk. 10 ds.
Vroegindeweij, 6 ds. Bogaard; Pniëlk. 9.30 ds.
Ten Voorde, 6 ds. Visser; Maranathakerk
(Rijnsoever) 10 10 ds. Volk, 6 ds. Sjollema.
Overdum 3 ds. Baas. Herv. Gem. 'De Rank'
(aula P. Groen-college Pr. Frederikdreef 15)
10 ds. V. Veen ha. Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds.
Mink, 5 ds. V. Breevoort; Triumfatork. 10 ds. V.
Breevoort, 5 ds. V.d. Horst open deur. Geref.
K. Vrijg. 9.30 en 4. Ned. Geref. K. (aula Beste-
vaer-mavo) 9.30 ds. Zwarts, 7 ds. Janssens.
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Slagboom. Vrije Chr.
Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. V.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5. Geref. Gem.
in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang.gem.
(Voorstr. 48) 9.45. Onafh. baptistengem. (Am-
bachtsweg 2) 10 ds. Visser ha. Marinevlieg
kamp 10.30 pater Buskermolen en ds. Van
Selms oec. dienst ha.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem. 10.
Geref. Kerk 10 dr. Bade Alphen, 7 ds. Middel
koop Mijdrecht open deur.
LEIDERDORP Herv Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds. Knorth afscheid, 6.30 ds. Does
burg; Scheppingsk. 9 en 10.30 hr. Koopmans.
Leylhenrode 10 ds. Sierat. Elis.-ziekenhuis
9.30 hr. Nicolai, 10.45 rector Vijftigschild. Ge
ref. Gemeente Leiden eo (kerkgeb. Hoofdstr.
73) 10 en 4.30 ds. Boogaard. Bapt.gem. (wijk-
geb. Zijlkw.) geen opgave. Rk Kerk zat. 7. zo.
10 en 11.30.
O en 5 ds. V.d. Weg. Chr. Geref. Kerk 9.30
6.30 ds. Van Dijk Zaamslag. Remonstr.
Gem. 10 prof. V. Goudoever. Evang. gem.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds. Sjolle
ma, 7 hr. Drijver Voorschoten. Geref. Kerk 9.30
en 4.30 ds. Kraan. Chr. Geref. Kerk 9.30 en
4.30 ds. V. Roekei. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
10 drs. Went Bloemendaal. Rk Kerk z
LISSE: Herv. Gem Dorpskerk 10 ds. Verdijk, 7
ds. De Gelder; Pauluskerk 10 ds. De Gelder.
Geref. Kerk 10 en 7. Geref. K. Vrijg. (Prinses-
sestr. 1) 10 en 4.30 ds. Wiersma. Ned. Geref.
Kerk (Salvatori) 9 ds. Brink. 5 ds. Vos ha. Chr.
Geref. Kerk 10 en 4.30 ds. V. Dijken. Geref.
Gem. 10 en 4. Evangeliegemeente (Heereweg
52a) 9.45 hr. Vermeij Rk Kerk Agathakerk zat.
7, zo. 10 en 11.30; Poelpolder zat. 7. zo. 10.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 9 en 10.15; Engelbew.
zat. 7. zo. 10.30.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds. V.d. Lee, 5 ds. Vergunst
Ridderkerk; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Ruitenburg,
5 ds. V.d. Lee; De Rank (Golfbaan) 10 ds.
Trouwborst. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr
10 ds. Elgersma; Vinkenl. (Binnen) 10 ds.
Scholte, 7 ds. Elgersma. Kapel W. v.d. Bergh-
stichting 11 ds. Slofstra. Sole Mio' 9 drs.
Scholte. Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30
da. Broström-Bruin. Rk Kerk Zee zat 7, zo
10.30; Binnen zat. 7, zo. 9.30 en 11
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds. V.d.
Meij gezinsd.; De Zilk geen opgave. Rk Kerk
Victork. zat. 7. zo. 9 en 11Jozefk. zat. 7. zo. 9
en 10.30; De Zilk zat. 7. zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 ds. Kooman; Pauluskerk 10 ds. Da
Costa; Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 mw.
Driessen Leiden. Geref. Kerk 10 ds. De Bruin.
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilderschool)
9.30, 4.45 ds. Hoogendoorn Waddmxveen.
Ned Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45 en 4 ds.
Janse. Van Wijckerslooth 4 ds. Rijksen. Ende
geest 10 pater Boshouwers. Volle-evangelie-
gem. (Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
Kielder Vianen ha, 7 ds. V.d. Hoeven. Chr. Ge
ref. K. 9.30, 2.15 ds. hoefnagel Nieuwpoort.
RIJNSBURG Herv. Gem. Laurentiuskerk 9.30
ds. V. Niel, 5 ds. Smaling gez. dienst; Bethel-
kerk 9.30 ds. Smaling ha. Geref. Kerk Petra-
kerk 9 30 ds. Verschoor; Immanuelkerk 9 en
10.30 ds. Snel, 5 zie Grote Kerk, Maranatha
kerk 9 30 ds. Ribberink, 5 ds. Verschoor. Ge
ref Kerk Vrijg. 10 en 5 15 ds. Grutter. Chr. Ge
ref. K. 9.30 en 5 ds. V. Sorge. Evang Christen-
gem. (aula mavo) 10 drs. Goverts Zwaag ha.
Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zo. 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9.10.30 ds. Volle-
bregt. 7 ds. Bras gez. dienst Geref. Kerk 10 ds.
Biewinga, 7 zie herv. kerk. Chr. Geref. K. 10 en
5 ds. Hogenbirk. Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17)
10.30 ds. Blaauw Amsterdam. Rk Kerk zat. 7,
Heil-kerk ('Schakenbos'. Leidschendam) 10
ds. Honig. Geref Kerk 10 ds. Schaap, 7 herv
kerk. Geref K Vrijg. (Bachlaan) 8.30 ds. Hout
man, 2.30 ds. Gratsz. Rk Kerk Laur kerk zat 7,
zo. 11.30, M. Godskerk. zat. 7, zo 10. Kerk van
Engeland (British school in The Netherlands, J.
v. Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30
kand. Maaijen Giessendam, 5 ds. Exalto Bent
huizen, Hoeksteen 9.30 drs. Kachelland
Kamerik, 6.30 ds. Goossen; Bethelk. 9.30
kand. De Leeuw, 5 ds. Kunz; Rehoboth-school
9 30 kand. Stam Houten, Imm.kerk 10 ds. On-
stem, 5 ds. Roos Bilthoven. Geref Kerk Kruisk.
10.15 ds. De Moor, 5 drs. Stroes Nieuwerkerk;
Ontm.kerk 9 30 dr Koetsier Heemstede Ge
ref. K. Vrijg (Kruiskerk) 8.30 en 2 45 ds Hoog
endoorn. Chr. Afgesch. Gem. 9 30 en 5 ds.
V.d Want, Oud-Geref. Gem. (Mercuriusweg
29) 10 en 6.30. Remonstr. Gem geen dienst.
TER AAR Herv, Gem. 9.30 ds. Stam jr.. 6.30
ds. De Haan Zevenhoven Geref Kerk 9.30 en ds. Fockema Andi
6.30 ds. De Reus ha. Rk Kerk Aardam zat.
zo 9 en 12; kerk Langeraar zat. 7. zo. 9.30
WASSENAAR Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds.
Steenstra ha, 4.30 ds V Dis ha, Kievietk. ('Sa
men op weg') 10 ds. Janse de Jonge. Mes-
siask 10 ds Visser ha, Dorpscentrum 9.30 ds.
Veldhuizen ha. Geref Kerk Zijllaan 10 en 7 ds.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30
OUD-ADE Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING Herv. Gem.
9.30 ds. Heijting. Geref. K. 9 30 ds. Buikema
Zwammerdam, 6.30 ds. Zijl. Remonstr. Gem.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 en 6.30 dr.
Vermeulen ha. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds.
Rooze Geref. K. Vrijg. 8.30 ds. Geelhoed Den
Haag, 5.30 ds. Heida.
VOORHOUT Herv./Geref Kerkgemeenschap
(aula KTS) 10 kand. V.d. Broeke Leiden. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds Ledegang, 7 ds. V.d. Schoot gez dienst;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds. Blan
ken, 7 zie dorpskerk. Herv. evang. op geref.
grondslag (kerkgeb 'Rehoboth', A. van Leeu
wenhoekkade) 9.30 kand. Noordam Zoeter-
meer, 4.30 ds. V.d. Velden Woerden. Hulp en
WOUBRUGGE Herv Gem. 9.30 ds. V d Heu
vel Harmeien, 6.30 ds Sterrenburg Rijsoord
30 hr Broek Oegstgeest
A/ijk, Schoolstr 20) 10 3f
dr. Meijering Alphen. Rk Kerk zat 7. zo. 10
ZOETERWOUDE Herv Gem. 10 da Broker
hof. Rk Kerk St. Jan zat 7 30. zon 9 30. Chr
Dienaark. zat. 7. zon. 10 Meerburgkerk H
Rijndijk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
ZWAMMERDAM Herv Gem. 10 kand. Kamp
Elspeet. Geref Kerk 10 ds Zijl Oude en Nieu
we Wetering, 6.30 drs. Buikema. Remonstr.
Gem. geen dienst.
De bijbelverspreiding in de Sovjetunie wordt grotendeels door plaatselijke kerken verzorgd. Tijdens een feeste
lijke dienst in een baptistenkerk in Kiev kregen de leden vorig jaar door vertegenwoordigers van de bijbelgenoot
schappen de fel begeerde bijbels uitgereikt.
(foto Valentin Eick)
