Goede boter begint
bij schoon melken
Studentenpot en professorentafel
Incestproject Rotterdam
moet therapie opleveren
'Industrie wil milieuplan best steunen'
mmm
Beker
met
opberg
ruimte
Wie zwanger is
hoeft niet voor
twee te eten
WOENSDAG 27 SEPTEMBER 1
John en Cok Ruigrok bij hun blinkend, schone, roestvrij stalen karnton.
Een heel aardige beker, met nog onverwachte extra mogelijkheden, is de op
berg-drinkbeker van Mepal in Lochem (tel. 05730-52332Het schroefdeksel
dat voorkomt dat de inhoud van de beker voortijdig uitstroomt in je tas is
hol en op zijn beurt ook afgesloten met een dekseltje. In die holte kun je f iets
sleutel, spiekbriefje of kauwgom bewaren. Bij de beker, die 6,96 kost, is
voor eenzelfde bedrag een lunchbox te koop. (foto gpd>
Wat eten studenten? In de jaren
'50 en '60 hebben de goedkope
Chinese eethuizen met grote
schalen vette bami en tjap tjoy
hele jaargangen studenten in le
ven gehouden, die nu achtens
waardige leden van onze maat
schappij zijn geworden. Ook de
mensa, de georganiseerde stu
dententafel (mensa is Latijn
voor tafel) heeft lange jaren de
hoop des vaderlands gevoed,
maar is nu uit de gratie geraakt.
Steeds meer studenten koken
hun eigen pot, daarbij aangesto
ken door de nog altijd groeiende
belangstelling voor eten en culi
naire zaken. Kookboekjes voor
makkelijk en goedkoop en ge
zond! eten met weinig hulp
middelen zijn er inmiddels ge
noeg. Ook studentenalmanak
ken besteden meer en meer aan
dacht aan eten, in verschillende
universiteitssteden worden eet-
symposia gehouden.
De RU Groningen heeft ooit,
in het kader van een Engelse
culturele week, een dag aan de
Engelse keuken gewijd. Shake
speare en Roastbeef met
Yorkshire-pudding. Shake
speare heeft immers in vele van
zijn stukken tafelscènes ver
werkt. En diezelfde culinair ge
ïnteresseerde universiteit heeft
ook in de Wetenschapsweek vo
rig najaar aandacht geschonken
aan eetcultuur.
De studententafel is geen uit
vinding van onze zo sociaal voe
lende tijd, die was er ook vroe
ger al. Daarover valt te lezen in
het boek 'De Voeding in Neder
land van de Middeleeuwen tot
de twintigste eeuw' van dr. L.
Burema (Van Gorcum, Assen,
1953). Studenten van rijke ou
ders zorgden zelf voor een goed
kosthuis in de 17de en 18de
eeuw. Maar de jongens uit de
kleine burgerstand (meisjes stu
deerden toen nog niet) aten in de
bursa, door de universiteit inge
steld. Gerekend naar de eetge
woonten van twee, drie eeuwen
geleden was het daar nog niet zo
slecht. In Leiden kregen de 'bur
salen' als ontbijt 'goed tarwe
brood' met voor vier personen
een kwart pond boter en 's
avonds brood met boter en kaas
(en dan wel echte goede boter,
margarine bestond nog niet), 's
Middags verschafte de 'schaft
meester' een warme maaltijd,
bijvoorbeeld broodsoep, warm
rundvlees, schapehutspot of
ook wel gehakt met krenten en
gezouten vlees of vis 'naar gele-
genheijt van wint en weder', met
peulen of tuinbonen. De vis
moest met boter worden bereid
en er moest mosterd op tafel
staan.
In 1634 werd in Groningen op
last van 'borgemeesteren ende
raedt' een bursa gesticht en daar
kregen de jongelui op zondag
broodsoep met boter, warm
vlees, stoofpot met wortelen,
twee halve tarwebroden, boter
en kaas. En op een weekdag
biersoep, grof vlees en een pan-
nekoek. Ook vaak grauwe erw
ten met spek en verse zeevis of
stokvis, 's Zomers vaak salade
met eieren. Te weinig groenten
en fruit naar onze inzichten,
maar die stonden in die tijd nog
niet erg in aanzien.
In 1733 kwam er een regle
ment dat de bursalen 60 gulden
moesten betalen, (per jaar!) voor
een middag- èn avondmaal.
Maar dan kwam er in november
gebraden gans op tafel en de he
ren studenten kregen 'goed
blanken bier, niet suur, in reine
tinnen kannen ter tafel ge
bracht' en op Nieuwjaar en de
eerste zondag van het nieuwe
studiejaar zelfs 'goede Fransche
wijn". Het zondagsmaal zag er
uit als volgt: kalfsvlees met rijst
of stoofpot van lamsvlees met
wortelen en peterselie en brood
met kaas toe. Merkwaardig is,
dat bij alle warme maaltijden
die vermeld worden nergens
een zoet toetje te vinden is.
Brood en kaas vormden het des
sert.
Het was voorschrift dat men
zich netjes gedroeg aan tafel.
Van vlees, kaas en brood telkens
een stukje afsnijden en dit
opeten, niet alles tegelijk klein
snijden en zeker niet het vlees
'beknagen'.
Verschil moest er echter zijn
en de feestjes van de professo
ren zagen er wel royaler uit. Bij
de intrede in Groningen van de
hoogleraren Eysonius en Schoo-
ckius in april 1664 vermeldde de
rekening: een kalkoense haan,
een stuk schapevlees, een stuk
kalfsvlees, een Westfaalse ham,
een half lam, boter, kaas en mos
terd en twaalf kroezen wijn en
de volgende dag om het nog
even dunnetjes over te doen
zuurkool met sauzijnen, vis, zo
wel gekookt als gebakken en
weer twaalf kroezen wijn.
BINNENLAND/ECONOMIE
HILVERSUM - Prinses Irene heeft gistravond in Hilversum een monument voor verdraagzaamheid onthidd.
Het bestaat uit twee stenen handen die een gevangen libelle beschermen. Het monument is een initiatief van de
stichting Poye, vernoemd naar Michel Poye, die in 1986 op 23-jarige leeftijd door neonazistische skinheads werd
vermoord. (foto anpi
Hoogovens-directeur Nijs: Nederland moet het niet alleen doen
Tien jaar geleden begonnen
John en Cok Ruigrok bij wijze
van proef met het maken van
boter en karnemelk op hun
boerderij. "Ik nam de verkoop
van melk over van opa, maar
er kwamen nogal wat klanten
die om karnemelk vroegen.
We konden een karnton van
iemand lenen om eens een
maand te kijken of het ons
beviel. De eerste week vond ik
verschrikkelijk. Wat een
gedoe, vette handen en een
hoop extra werk. Maar de
klanten vonden onze
karnemelk en boter zo lekker,
dat we toch besloten door te
gaan", vertelt Cok Ruigrok.
Inmiddels heeft de oude houten
karnton plaats gemaakt voor blin
kend schoon roestvrij staal. John:
"Want goede boter en karnemelk
maken begint bij hygiene. In tegen
stelling tot de fabriek die de melk
eerst pasteuriseert, verwerken wij
uitsluitend verse rauwe melk. We
melken zo'n tachtig koeien, waar
van de melk direct door een filter de
karnton ingaat. We hebben een ver
koopquotum van 100.000 liter per
jaar. Als we de ruimte blijven hou
den is m'n zoon van plan het bedrijf
te zijner tijd over te nemen. Trou
wens, we hebben vier kinderen en
ze kunnen allemaal boter maken".
ROTTERDAM (ANP) - Het Rotter
damse project waarin plegers van
incest in ruil voor gevangenisstraf
voor therapie in aanmerking ko
men, moet uiteindelijk een goede
therapeutische methode opleveren
die ook elders in Nederland kan
worden toegepast. Het project, dat
op 1 september van start is gegaan,
bevindt zich wat ons land betreft in
de pioniersfase, omdat er nog wei
nig ervaring is de behandeling van
incestplegers door middel van the
rapie.
Dat bleek gisteren irr Rotterdam
op een voorlichtingsbijeenkomst
over het samenwerkingsproject van
Na informateur
Lubbers schrijft
Nijpels premier
Lubbers brief
DEN HAAG (GPD) - De brief
van minister Nijpels (milieu) is
hetzelfde gebleven en de per
soon aan wie de brief is gericht
heet nog altijd Lubbers. Maar
gisteren heeft Nijpels de brief,
waarin een verlaging van de
maximumsnelheid tot 100 of 90
kilometer per uur wordt bepleit,
gestuurd aan minister-president
Lubbers in plaats van aan infor
mateur Lubbers, zoals vorige
week.
Toen stuurde Nijpels informa
teur Lubbers een brief over het
milieu en de automobilist, die
echter per kerende post 'terug
kwam. De informateur, die ook
nog steeds demissionair pre
mier is, stelde geen prijs op
'niet-relevante' stukken. Alleen
schriftelijke uiteenzettingen
waarom de informateur zelf
heeft gevraagd worden in het
kader van de informatie beke
ken, liet Lubbers via zijn woord
voerder weten.
Nijpels blijkt dus niet voor
één gat te vangen. Het wonder
lijke feit doet zich voor dat de
minister-president kan beslui
ten dat een bepaald stuk rele
vant is voor de kabinetsforma
tie. In zo'n geval kan de minis
ter-president het stuk (via de
post) onder de aandacht van de
informateur brengen. De kans
daarop wordt overigens niet al
te groot geacht.
Van honderd liter melk met vier
procent vet kan slechts vier kilo bo
ter worden gemaakt. "Boter is ei
genlijk een bijprodukt van karne
melk of andersom. Direct na het
melken doen we wat karnemelk bij
de verse melk en gaan de melkzuur
bacteriën aan de slag. De melk
wordt dan dik, waarna we de ton la
ten draaien. Eerst ontstaan de vlok
ken en later klonteren die aan el
kaar tot boter, die dan bovenop de
karnemelk ligt. De karnemelk laten
we van onderaf weglopen en daarna
spoelen we de boter met koud water
waarna we haar moeten droogdraai-
en, want er mag niet meer dan 16
procent water in zitten", legt John
Ruigrok uit.
Smaakverschil
Volgens hem zit er tussen de boter
van de verschillende boerderijen
smaakverschil. "Het hangt er vanaf
wat je de koeien te eten geeft en op
wat voor grond ze grazen. Boven
dien is er verschil tussen de boter
die we 's winters en die we 's zomers
maken. Je ziet het al aan de kleur:
de boter is in de zomer meer oranje.
Dat komt door caroteen in het gras.
Dat is een oranje kleurstof die ook
in worteltjes zit. Er is ook verschil
tussen fabrieksboter en boerenbo-
ter. Fabrieksboter maakt men uit
zoete room van gepasteuriseerde
melk, terwijl boerenboter van ver
se, rauwe koeiemelk wordt ge-
het Openbaar Ministerie, de Rotter
damse rechtbank, de reclassering
en het Riagg. Plegers van incest
kunnen in Rotterdam de komende
jaren door de rechtbank, als zij vol
doen aan bepaalde voorwaarden,
worden doorverwezen voor behan
deling via het Project Incest Dader-
behandeling. Bij het goed doorlo
pen van de hele therapie zal de
rechtbank aan het eind daarvan al
leen een voorwaardelijke gevange
nisstraf opleggen. Bij het misluk
ken of afbreken van de behandeling
kan alsnog een celstraf worden op
gelegd.
Volgens coördinator Bullens van
het Rotterdamse project wijzen ge
gevens uit de Verenigde Staten er
op dat behandeling zeker effectief
kan zijn. Bij seksuele delicten ligt -
na het doorlopen van een therapie
de kans op herhaling, afhankelijk
van het soort delict, tussen de nul
en 18 procent. Zonder behandeling
ligt die kans tussen de 36 en 80 pro
cent. "Dat zijn bemoedigende cij
fers. Behandeling kan heel effectief
zijn", aldus Bullens.
Toch kunnen de Amerikaanse be
handelmethodes niet zonder meer
in Nederland worden toegepast. De
Nederlandse cultuur en omstandig
heden maken het volgens Bullens
nodig dat er een eigen therapie ont
wikkeld wordt. Daarbij hebben de
organisatoren van het project zich
als taak gesteld uiteindelijk tot een
zodanige methode te komen dat die
ook elders kan worden toegepast.
Bijstellen
Het Project Incest Daderbehande
ling streeft er verder naar de huidi
ge louter justitiële benadering van
incest bij te stellen. Momenteel wor
den degenen die aan incest schuldig
worden bevonden veelal gevangen
gezet, waardoor het seksueel mis
bruik wel tijdelijk stopt, maar er
weinig positieve resultaten zijn op
de langere termijn zowel voor het
slachtoffer als de andere gezinsle
den. Bovendien wordt de dader tot
crimineel bestempeld met alle ge
volgen van dien voor het hele gezin.
De therapie van een incestpleger
neemt ongeveer anderhalf jaar in
beslag. Er is ruimte voor ongeveer
40 aanmeldingen per jaar. Aan de
zaken die worden doorverwezen
voor behandeling worden echter
wel een aantal voorwaarden ge
steld.
Zo moet er sprake zijn van een be
kennende verdachte en mogen er
aan de hele affaire geen ingewikkel
de juridische problemen kleven
maakt. Juist daarom luistert het zo
nauw dat er schoon wordt gemol
ken en in de karnruimte heel hygië
nisch wordt gewerkt. Het mag niet
te warm zijn, maar ook weer niet te
koud, want dan lukt het niet om bo
ter te maken", aldus John.
Regels
Het maken van boter op de boerde
rij is aan strenge regels gebonden en
iedere partij wordt beoordeeld door
het Centraal Orgaan Zuivelcontro-
le. "Daarbij geldt een hele lijst met
voorwaarden. Er wordt onder meer
gelet op het vochtgehalte, de zuiver
heid, de samenstelling, de kleur,
geur en smaak.
"Dat is maar goed ook", zegt John
jr., die straks het bedrijf wil overne
men, "want je kunt het niet maken
om maar wat aan te rommelen. Wij
maken een zuiver natuurprodukt".
(bijvoorbeeld de kans dat de recht
bank bewijsmateriaal onrechtmatig
verkregen acht). Ook moet de ver
dachte bereid zijn de behandeling
te ondergaan en moet het om delic
ten gaan waarvoor de rechtbank
maximaal 15 maanden celstraf zou
opleggen. Bij hogere straffen is er
vaak sprake van zeer langdurige in
cest of de toepassing van grof ge
weld, stelde officier van justitie
Gras gisteren.
De daders moeten verder in ieder
geval een behoorlijke beheersing
van het Nederlands hebben en over
een zodanige intelligentie beschik
ken dat therapie zinvol is. Ook mo
gen ze niet verslaafd zijn aan alco
hol of drugs of ernstige psychoti
sche stoornissen hebben.
Het hele project wordt begeleid
door een wetenschappelijk onder
zoek, waarmee geprobeerd wordt
meer te weten te komen over de
achtergronden van incest. Het be
handelingsproject loopt in principe
drie jaar, waarna de ervaringen er
van in kaart worden gebracht.
LEIDEN "Nederland mag als
klein landje best een grote mond
opzetten om andere landen mee te
krijgen met een strenge aanpak van
milieuproblemen. De industrie zal
dat van harte steunen. Want zelfs als
het Nationaal Milieubeleidsplan ver
genoeg gaat en dat is nog maar de
vraag dan helpt dat weinig als er
over de grens niets gebeurt. Dat
laatste zou bovendien de concur
rentiepositie bedreigen".
Agressieve taal uit de mond van
directeur ir. W.W. Nijs van Hoog
ovens. Hij sprak gisteravond tijdens
SPOORLOOS De 34-jarige Ro
nald van Doggenaar uit Hoevela
ken, die op 4 april van dit jaar naar
de Verenigde Staten vertrok, is
sindsdien spoorloos. Op die dag be
gon hij aan een vakantie van drie
weken in Amerika. Van Doggenaar,
bankemployé, is voor het laatst in
Los Angeles gesignaleerd. Hij lo
geerde toen een paar dagen in een
hotel bij de luchthaven van LA. Wat
er daarna met de man is gebeurd, is
onbekend. De familie staat voor een
raadsel.
een bijeenkomst van de Leidse af
deling van de European Law Stu
dents' Association (Elsa) over het
milieu en de toekomst. Daarbij gaf
hij blijk van grote zorgen door te
wijzen op de al maar toenemende
produktie en consumptie en met
name de situatie in arme landen
waar bevolkingsexplosies en mas
sale ontbossing hand in har.d gaan.
Het rijkere Westen moet het voor
touw nemen bij de aanpak van
milieuproblemen en daarbij mag
Nederland best een hoofdrol spe
len, als het aan Nijs ligt. Maar het is
dan wel zaak de rijkere buurlanden,
Japan en de Verenigde Staten zo
veel mogelijk mee te krijgen. "Want
wij onze staalprijs met tien procent
moeten verhogen om aan milieu-ei-
,sen te voldoen en anderen niet, dan
kunnen we de tent in IJmuiden wel
sluiten en 17.000 mensen naar huis
sturen".
Nederland moet, om zichzelf niet
uit de markt te prijzen, in de pas
blijven lopen, aldus Nijs. Hij wijst er
bovendien op, dat nationale maatre
gelen alleen niet helpen. Als voor
beeld neemt hij de luchtvervuiling
door zwaveldioxide (S02), die voor
60 procent voor rekening van de in
dustrie komt. "Zelfs als de Neder
landse bedrijven geen S02 meer
zouden uitstoten, ben je niet van het
probleem af. Van de 274 ton die we
produceren waait 230 ton toch al
weg. Maar er waait ook 180 ton bin
nen uit de buurlanden".
Hoogovens draagt intussen een
steentje bij aan het verminderen
van de luchtvervuiling door de
rookgassen zoveel mogelijk te ont
zwavelen. Het energie-vretende
staalconcern is een vervuiler van
formaat, maar steekt ook erg veel
geld in het voorkomen van vervui
ling: 160 miljoen gulden per jaar,
nog afgezien van de bedragen die
gemoeid zijn met de aanschaf van
de benodigde apparatuur.
Bij het staalconcern, met een tota
le omzet van bijna 5 miljard gulden,
werken 100 mensen, die zich alleen
bezig houden met verbetering en
bewaking van water, bodem en
vooral lucht. Nijs verwacht dat de
milieu-kosten binnen afzienbare
tijd zullen toenemen tot 250 miljoen
gulden per jaar. "Dat is gewoon heel
veel geld, zeker als we dat vergelij
ken met wat er in Duitsland, Enge
land en de Verenigde Staten ge
beurt. In Japan, ja, daar is de situa
tie beter dan hier".
Ook bij Hoogovens valt er dus
nog wel het een en ander te verbete
ren, maar dat is vooral een zaak van
wat langere adem. Nijs: "De poli
tiek kijkt niet veel verder vooruit
dan vier jaar, maar als bedrijf moet
je 20 jaar vooruit plannen. Dat is ons
probleem. We kunnen niet zomaar
even machines wegdoen die we net
twee jaar hebben, om aan nieuwe
milieu-eisen te voldoen. Dat kun
nen we ons eenvoudig niet permit
teren".
"Neem energiebesparing. De mo
gelijkheden daarvoor zijn bij Hoog
ovens vrijwel uitgeput met de hui
dige installaties. Wil je verdere gro
te besparingen bereiken, dan moet
je met totaal nieuwe technologie
gaan werken. Dat kost niet alleen
veel geld; het duurt ook twintig jaar
voor je daadwerkelijk klaar bent
met het ontwikkelen en bouwen
van nieuwe apparatuur".
Vroeger werd vaak gezegd dat een
aanstaande moeder 'voor twee'
moest eten. Wetenschappelijk on
derzoek heeft inmiddels aange
toond dat dit niet het geval is. De
aanstaande moeder hoeft niet méér
te eten, maar wel goed.
door
Ineke Volkers
Tijdens de zwangerschap vragen
een paar voedingsstoffen extra aan
dacht. De baarmoeder wordt groter
evenals de moederkoek, de borsten
en het zich ontwikkelende kind.
Daarvoor zijn eiwitten nodig. Deze
zitten niet alleen volop in vlees, kip
en vis maar ook in brood, rijst, ma
caroni, peulvruchten en aardappe
len. Een andere belangrijke voe
dingsstof is kalk, nodig voor de op
bouw van het beenderengestel van
het ongeboren kind. Kalk zit in
melk, melkprodukten en kaas. Voor
de vorming van het bloed van de ba
by tenslotte is ijzer nodig.
De aanstaande moeder krijgt ge
noeg van binnen van deze stoffen
als zij zich houdt aan de volgende
hoeveelheden
brood, 4 - 6 sneden;
aardappelen (of macaroni, rijst,
granen, peulvruchten) 4 - 6 stuks;
groente. 4 groentelepels;
fruit, 1 portie;
melk of melkprodukten, 3 glazen;
kaas. 1 plak;
vlees, vis, kip, ei, vleeswaren, 100
gram;
halvarine, margarine, boter, bak
en braadprodukten, 35 - 45 gram.
Naast deze hoeveelheden is er
nog enige ruimte voor tussen
doortjes of smaakmakers. Zwange
re vrouwen die trek hebben kunnen
altijd een glas melk. een plak kaas,
een aardappel of een portie fruit ex
tra nemen. Ze moeten wel proberen
te voorkomen dat ze te veel aanko-
Het is normaal dat een zwangere
vrouw in gewicht toeneemt; dat kan
zelfs zo'n 12 kilo meer zijn. Probe
ren te vermageren tijdens de zwan
gerschap is niet goed. Het lichaams-
vet is namelijk een opslagplaats
voor schadelijke stoffen. Bij het af
vallen wordt dit vet verbruikt en de
schadelijke stoffen die hierbij vrij
komen kunnen van invloed zijn op
de gezondheid van het ongeboren
kind.
Onlangs is de brochure 'Eten als
je in verwachting bent' uitgebracht.
Deze is te bestellen door overma
king van f 4,25 op giro 4323700 t.n.v.
het Voorlichtingsbureau voor de
Voeding in Den Haag.
Ineke Volkers is diëtiste bij het
Voorlichtingsbureau voor de Voeding.
Stripboek voor
Derde Wereld
blijkt bestseller
ROTTERDAM (GPD) - Het
stripboek Cartoon Aid (onderti
tel: Help de kinderen lachen) is
een succes. De organisatoren
van deze strips voor de Derde
Wereld denken al over een
maand de eerste cheque met een
bedrag van 150.000 gulden te
kunnen overhandigen aan Vere-
na Kocholl, coördinatrice van
het Wad Sherifay-project in Soe
dan.
Dat bétekent dat er binnen
een paar weken 15.000 exempla
ren van het boek Cartoon Aid
zijn verkocht. "Een uitstekend
resultaat", aldus een van de or
ganisatoren. "Zeker als je weet
dat zo'n boek toch 35 gulden
kost. We hebben dan ook al een
herdruk geplaatst".
Cartoon Aid is een uitvloeisel
van het beroemde Live Aid-con-
cert van 1986. Twee Engelsen,
Graham Cooke en Leslie
Alexander Kett, lanceerden het
idee ook met strips geld voor de
Derde Wereld bij elkaar te bren
gen. Dat werd een succes, reden
om in Westduitsland en ook in
Nederland op deze manier geld
in te zamelen.
Cartoon Aid bevat werk van
zo'n beetje alle bekende Neder
landse tekenaars, van Marten
Toonder (Tom Poes) tot Jan
Kruis (Jan, Jans en de kinderen)
en van Gerrit de Jager (Doortje
Doorzon) tot Fred Julsing (Uk
kie). De verhalen zijn niet alle
maal nieuw. Ze zijn wel prachtig
van kleur, op mooi papier ge
drukt en van een harde kaft
voorzien. Het boek telt bijna 500
pagina's en van de aanschafprijs
gaat een tientje naar het goede
doel.
Journalisten ANP
stellen ultimatum
DEN HAAG (ANP) - De journalis
ten bij het ANP hebben gisteren tij
dens een door de Nederlandse Vere
niging van Journalisten (NVJ) be
legde vergadering besloten om don
derdag 5 oktober het werk neer te
leggen van 12.00 tot 24.00 uur en op
vrijdag 6 oktober van 10.00 tot 24.00
uur. De NVJ heeft de directie een
ultimatum gestuurd tot 4 oktober
om middernacht.
De ANP-journalisten en de NVJ
hopen met deze acties te bereiken
dat de directie van het persbureau
een loonsverhoging van 3,5 procent
opneemt in de eenjarige cao voo
1989.