'Brahms pakt meteen'
Ex Animo (70) kiest voor Deutsches Requiem
'Eindelijk
iets leuks
PODIUMBUK
Macbeth geflipt of geflopt?
Warmte uit de losse pols
1989
DINSDAG 26 SEPTEMBER 1989
KUNST
PAGINA 21
LEIDEN Het is als met koken: je
voegt ingrediënten bij elkaar en
roert net zolang tot er een homo
geen, glad sausje is ontstaan. De
verschillende partijen in het koor
worden voortdurend gerepeteerd
tot alles goed mengt en het één ge
heel wordt. Dat is ook het mooie aan
een koor: samen presteer je, wat je
alleen nooit zou kunnen. Koorpar
tijen die in hun ééntje kaal en onlo
gisch klinken vormen in samen
zang prachtige akkoorden.
In de helder verlichte aula van de
Willem Alexander School repeteert
het koor. Achter de piano Wim de
Ru. Hij dirigeert, speelt en zingt te
gelijkertijd. Met besliste stem geeft
hij. aan waar opnieuw begonnen
moet worden. Het is niet eerlijk om
uit de school te klappen, wat er nog
niet goed ging. Maar wél waren er
momenten dat het koor zich bewust
werd van het toekomstige geheel.
Langzaam werden de omtrekken
van het geheel zichtbaar en hoor
baar. Er kwam lijn in het geheel. Je
hoorde verbondenheid van stem
men die opgaan in een groter ver
band.
Het klinkt misschien wat plechtig
en hoogdravend, maar de term be
zieling kwam ook later in het ge
sprek vaker terug. "Wanneer is een
uitvoering geslaagd?", herhaalt de
dirigent mijn vraag. We zitten in de
serre van zijn huis, omgeven door
planten en veel zon. "Je moet weten
watje zingt. Je moetje kunnen ver
plaatsen in wat de schrijver,, de
componist heeft gewild en dat pro
beren over te brengen, pas dan kan
het bezield klinken". Gré van der
Sj Voorst drukt zich beeldender uit:
"Als je nekharen recht overeind
gaan staan en de rillingen over jé
rug lopen dan pas kun je zeggen: er
gaat iets uit van dat koor".
I Terug naar repetitie: Er wordt
hard gewerkt op het moment. In
hoog tempo geeft de dirigent aan-
ji wijzingen. Hij spoort de koorleden
aan om naar elkaar te luisteren.
"Het is nu zover dat veel 'mensen de
- partijen van de solisten uit hun
Ex Animo is een gemengd koor dat uit bijna 90 leden
bestaat. Opgericht in 1919 verwierf het zich al in het
tweede jaar van zijn bestaan de koninklijke status.
Beschermheer is de burgemeester van Leiden. Tijd voor
een feest. De 70-ste verjaardag wordt op 28 oktober
gevierd met een groots opgezette uitvoering van
Brahms' Deutsches Requiem. We legden ons oor te
luisteren bij een repetitie en spraken een paar dagen
later met dirigent Wim de Ru en de bestuursleden Gré
van der Voorst en Bep van der Zeeuw over zottigheid en
koude rillingen.
moeilijke momenten hebt, dan is er
altijd nog het koor dat je wat ont
spanning geeft".
Om de bezieling een handje te hel
pen is De Ru vorig jaar begonnen
met technische zangoefeningen.
"Dat heeft alleen zin als het koor
daar in gelooft. Kijk, mijn voorgan
ger Herman de Wolff heeft vijftig
jaar ervoor gestaan. De mensen zijn
aan die bepaalde aanpak van hem
gewend geraakt. De Wolff was puur
bezig met partijen leren. Ook wel
met intenties en bewustzijn van de
tekst, maar een beetje aan de tech
niek apart sleutelen dat deed hij
niet. En ik had zo'n beetje het idee
vanbij Ex Animo heerst een
mentaliteit van nuchterheid, dat
slaat niet aan en nu merk ik dat het
toch wel meevalt". Het bestuur: "Je
.moet niet altijd bij de oude
door
Monica Schiks
hoofd kunnen meezingen en som
migen zelfs die van het orkest", ver
tellen de bestuursleden daar later
over. De dirigent vindt dat geen
slecht teken "Dat wil zeggen dat de
muziek in het geheugen komt te zit
ten, de mensen beginnen het ge
heel, de samenhang te overzien,
krijgen een beeld van de muzikale
samenhang". In elk geval zijn de
mensen tijdens de repetitie heel
aandachtig bezig op een enkel fluis-
terbabbeltje na. Ze hebben geen tijd
meer om aan iets anders te denken.
Het vraagt al je aandacht. Het slokt
je helemaal op", vertelt een koorlid
daarover. "Als je in je leven soms
van werken blijven steken. Je moet
de moed hebben om het eens an
ders aan te pakken en bovendien
begint iedereen nu het effect te mer
ken".
Sinds de tien jaar dat De Ru er nu
als dirigent voor staat is er veel ver
anderd. Vroeger was de afstand tot
de dirigent veel groter. Waar nu de
meeste leden amicaal 'Wim' tegen
hun dirigent zeggen, zou dat vroe
ger ondenkbaar zijn geweest. "Je
haalde het niet in je hoofd om Her
man tegen meneer De Wolff te zeg
gen. Die man had ouderwets gezag.
Tjonge, wat kon die tekeer gaan",
aldus oud-koorlid Wim de Ru. En
Bep van der Zeeuw herinnert zich
nog wel de keer dat de hele achter
ste rij van het koor weggestuurd
werd omdat ze 'zottigheid' hadden
zitten maken. "We waren toch al ge
trouwde vrouwen met kinderen en
Liedrecital Van Woerkom
LEIDEN - De tenor Chris van
Woerkom, die in Leiden grote
bekendheid geniet door zijn ver
tolking van de Evangelistenpar
tij in Bachs Matthaus Passion
tijdens de jaarlijkse uitvoering
van Ex Animo, heeft een ge
schenk bedacht voor het jubile
rende oratoriumkoor.
Als blijk van waardering voor
de jarenlange samenwerking
een waardering waarin hij te
vens het Leidse concertpubliek
wil betrekken zal Chris van
Woerkom Ex Animo op 29 sep
tember in het Groene Kerkje in
Oegstgeest een liederenavond
aanbieden. Op deze avond zal
Van Woerkom o.m. de liederen
cyclus 'Schwanengesang' van
Franz Schubert ten «.gehore
brengen. Ook zal hij liederen op
gedichten van Heinrich Heine
zingen.
Over de vraag wie het repertoire
uitkiest hoeft niet lang nagedacht te
worden. De dirigent heeft het
laatste woord. "Je moet voorzichtig
zijn met werken die muzikaal min
der toegankelijk zijn. Beter kun je
een stuk nemen dat aansluiting
heeft bij de sfeer van een koor.
Brahms bijvoorbeeld. Brahms pakt
meteen". Toch blijken ook heel pro
zaïsche zaken mee te spelen. Eén
van de belangrijkste vragen is: "Wat
kost het allemaal?" Een begeleiding
door piano en harmonium met vier
goede solisten uit het amateurcir
cuit is financieel beter op te bren
gen dan dure professionele zangers
en een heel orkest. En een van de
doelstellingen is toch dat het voor
het publiek een beetje betaalbaar
moet blijven.
Moeilijk
Weer terug naar het jubileum: de or
ganisatie er van blijkt handenvol
tijd te kosten. "We lijken wel met
het koor getrouwd. De telefoon gaat
-Wim de Ru, dirigent van het 70-jarige koor Ex An
Foto-expositie AZL
Expositie: Alles goed en wel. foto's van Aan
Klein en Machiel Botman, galerie van het
Academisch Ziekenhuis, gebouw 1. Rijns-
burgerweg 10. Leiden Tot 29 oktober 1989
dagelijks geopend van 10.00 tot 17.00 uur
LEIDEN - Er moet een zucht van
verlichting geklonken hebben in
het Academisch Ziekenhuis in
Leiden. Gezien de reacties in het
gastenboek van de galerie heeft
de kunststichting AZL met de fo
to-expositie 'Alles goed en wel'
een breed publiek tevreden kun
nen stellen.
Aart Klein en Machiel Botman
leverden de zwart-wit foto's voor
deze expositie. De twee autodi
dacten hebben hun sporen in de
fotografie reeds verdiend.
Aart Klein, geboren in 1909.
heeft onder meer gewerkt als re
portagefotograaf, Een belangrij
ke reportage van zijn hand betreft
het Neurenberg-proces. In zijn fo
to's valt vooral het sterke licht
donker contrast op. Op sommige
foto's ontbreken de grijstonen
zelfs volledig. Dankbaar maakt
hij gebruikt van het tegenlicht en
in combinatie met zijn oog voor
detail bereikt hij boeiende resul
taten. Een herhaaldelijk terugke
rend thema in het werk van Aart
Klein zijn mannen aan het werk
in de bouw.
Machiel Botman (1955) mag een
specialist in afdruktecbnieken
worden genoemd. Als zodanig
heeft hij internationaal bekende
fotografen bijgestaan in het "ex-
positie-klaar-maken" van hun
werk. Daarnaast heeft hij ver
scheidene exposities in binnen-
en buitenland op zijn naam staan.
De voorkeur van de kunstenaar
gaat uit naar de natuurlijke niet-
geénsceneerde omgeving.
Meer dan Aart Klein doet Ma
chiel Botman de toeschouwer
voor raadsels staan. Hij kiest de
tails, schept vervaagde beelden
van de werkelijkheid, drukt dub
bel af of snijdt het beeld abrupt af.
Daarmee zijn twee rijpe en per
soonlijke stijlen in één expositie
vertegenwoordigd.
Nog even dit: ik heb één van de
bezoekers een merkwaardige
vorm van enthousiasme horen ui
ten. "Eindelijk 'ns iets leuks",
heeft zij uitgeroepen. Misschien
ligt het aan het werk van Aart
Klein en Machiel Botman. Mis
schien is de fotografie in het alge
meen een meer toegankelijke
kunstvorm. Duidelijk is in elk ge
val wel, dat deze vrouw niet erg te
spreken is over de gebruikelijke
exposities. Misschien moet de
kunsstichting AZL er zich reken
schap van geven, dat haar doel
groep een zeer gemengde samen
stelling heeft. Menig museum-di
recteur of galerie-eigenaar zou
zich bijzonder verheugen over
een dergelijk uitzonderlijk pu
bliek. Maar om dat publiek tevre
den te stellen is méér vereist. Een
betere begeleiding bijvoorbeeld.
LISETTE OOMEN
Redactie Pieter C. Rosier
LEIDEN Toneel, danscaba
ret en muziek deze tweede
week van het Leidse theatersei
zoen, dat overigens in kalm
tempo op gang komt.
Gershwin
Voordat het echte grote 'vuur
werk' wordt afgestoken biedt de
Leidse Schouwburg eerst nog een
muzikaal programma, dat.is ge
wijd aan de Amerikaanse compo
nist George Gershwin en waar
aan 'koninklijke' medewerking
wordt verleend. Pieter van, Vol
lenhoven namelijk treedt er van-
avpnd op in zijn hoedanigheid als
pianist samen met nog grotere
muzikale routiniers ais Louis van
Dijk en Pim Jacobs. Drie bekende
Nederlanders dus als pianistisch
trio in een Gershwin-programma,
dat een goed doel dient, te weten
het project 'Hulp aan verkeers
slachtoffers'.
Kaandorp
Stond in het vorige seizoen een
toen snipverkouden Brigitte
Kaandorp drie avonden achter
een op het podium van de schouw-
RO Theatèr waagt zich aan Shakespeare
Lansink. Kostuums: Erika Lan-
dertinger. Regie: Jos Thie en Antoine Uitde-
haag. Gezien in de Rotterdamse Schouw
burg op 23 september.
ROTTERDAM - Het blijft mod-'
deren met het toneel in Rotter
dam en het huidige RO Theater
lijkt het nog moeilijker te hebben
dan voorgaande ensembles. De
eerlijkheid gebiedt daarbij
meteen te constateren, dat de oor
zaken in dit geval beslist niet bij
de Maasstad zelf gezocht moeten
worden. Na een zwak begin van
het vorige seizoen (met o.a. een af
gelasting op kwalitatieve gron
den van wat een knallende ope
ning had moeten worden) leek
het tij na enige maanden echter in
gunstige zin gekeerd. Er gloorde
hoop.
De verwachting dat het nieuwe
seizoen voorspoediger van start
zou gaan, werd zaterdagavond
echter met één klap in de grond
geboord. Onder leiding van de
beide leiders van het RO Theater.
Jos Thie en Antoine Uitdehaag,
werd Shakespeares 'Macbeth' na
melijk getransformeerd tot een
dermate oppervlakkige, herhaal
delijk op de verkeerde momenten
de hilariteit opwekkende voor
stelling, dat men alleen nog maar
medelijden kon voelen met de ac
teurs die zich aan dat niet eens
meer onderdrukte gekniffel
moesten blootstellen.
Het probleem begon met de be
slissing een "actuele" vertaling
van Hugo Claus te gebruiken en
"een paar onbelangrijke rollen te
laten vervallen", zoals de beide
regisseurs in de RO Theater Kro
niek vermeldden. Dat laatste
werd een eufemisme voor het
aanbrengen van een groot aantal
coupures, die niet alleen bijfigu
ren elimineerden, maar andere
rollen en zelfs cruciale scènes der
mate uitkleedden, dat van Shake
speares drama soms hooguit het
stramien voor een stripverhaal
overbleef.
Bovendien blijkt Claus' verta
ling dermate concreet, prozaïsch
en ontdaan van mogelijke poëzie
(zelfs in Macduffs klacht, toch een
schoot voor open doel), dat het
gevaar van oppervlakkigheid en
onbedoelde humor alleen al daar
door erg groot wordt. De losse
structuur van het soms zwaar ge
mutileerde versdrama alsmede
een tekstbehandeling zonder eni
ge diepgang, bij enkele medespe
lenden zelfs op beschamend di
lettantistisch niveau, deed de
rest. Van Shakespeare bleef wei
nig over, van dramatische span
ning was geen sprake en de po
ging dat te ondervangen door
twee (bij het publiek kennelijk
zeer populaire) slagwerkers con
stant voor een oorverdovende en
maagverstorende omlijsting te la
ten zorgen, deed het toneelgebeu-
ren uiteindelijk nog bloedelozer
lijken.
Wat Thie en Uitdehaag voor
ogen stond, werd niet duidelijk;
waarin hun regisseurscapacitei
ten liggen evenmin. Wel lijkt de
conclusie gewettigd dat zij zich
concentreerden op moord en
machtswellust, maar dat is bij dit
(foto Leo van Vclzen)
maken van een voorstelling die
mank ging aan een essentieel ge
brek aan gevoel voor tekst, dra
ma, Shakespeare en wat dies
meer zij, kan geen van hen verwe
ten worden. Helaas moet onder
hand echter de vraag gesteld wor
den, of het RO Theater in zijn hui
dige vorm nog wel bestaansrecht
heeft.
PAUL KORENHOF
Pieter van Vollenhoven achter I
Pim Jacobs (midden) en Louis van
burg, aeze week maakt zij zelfs
viermaal haar opwachting in het
theater aan de Oude Vest. Ze geeft
er van woensdagavond tot en met
zaterdagavond herhalingen van
haar cabaretprogramma 'Kouwe
drukte'. In dit programma heeft
de immer jolige Kaandorp van
het theater haar huis gemaakt. En
de toeschouwers vormen de al dan
niet toevallig aanlopende visite,
die wordt vergast op dwaze ver
halen en al even dwaze liedjes. In
de grote populariteit van Kaan
dorp vindt deze voor een stad als
iet klavier terzijde gestaan door
Dijk. (foto Wil Dekkers)
Leiden nogal lange herhalingsse
rie haar rechtvaardiging.
Bob Foltz
Dansplezier, dynamiek en humor
zijn de trefwoorden, waarmee de
groep van Bob Foltz zich affi
cheert. Foltz' dansgroep presen
teert op woensdag- en donderdag
avond in het LAK-theater het pro
gramma 'Concerto 4.3.5.'. Een
programmadat uit drie delen be
staat. In '4 to Drive' werken vier
dansers allerlei verstandhoudin
gen en reacties uit. Uitnodiging,
uitdaging en afstoting wisselen
elkaar af. in '3 Suite' speelt het to
neelbeeld een grote rol. Zwart-wit
gestreepte tricotpakjes correspon
deren met luxaflex-panelen. De
bewegingen van de dansers doen
aan slapsticks denken. 'Dinner at
5' tenslotte is een choreografie met
herkenbare types: een diva, een
studente, een punkmeisje, een yup
en een lefgozer geven een luchtig
commentaar op emancipatie en
de strijd van de seksen.
Carver
'Carver', zaterdagavond in het
LAK-theater, IS een voorstelling
gebaseerd op fragmenten uit 'kor
te verhalen van de Amerikaanse
schrijver Raymond Carver.
René van 't Hof, Leny Breeder-
veld en Beppie Melissen, die lange
tijd deel uit maakten van de thea
tergroep Caroussel, raakten geïn
trigeerd door Carters korte verha
len. En dan in het bijzonder door
de manier waarop de schrijver
schijnbaar alledaagse gebeurte
nissen door hem tot hun essentie
worden teruggebracht. In samen
werking met de acteur Bert Lup-
pes (Hollandia) en de regisseur
Miriam Koen (Onafhankelijk To
neel) ontstond deze 'Carver'. Een
voorstelling, waarin de makers
hun persoonlijke visie op leven en
werk van Raymond Carter trach
ten te geven.
Joke Bruijs
Zangeres-I comedienne Joke
Bruijs opent zaterdagavond het
seizoen in de Leiderdorpse Mu-
Beppie Melissen, René van 't H
veld (v.l.n.r.), de makers van de vc
zenhof. Ze brengt er haar pro
gramma 'Helpers wegteerste
ronde'. Een programma geregis
seerd door Fred (Don Quis-
hocking) Florusse, bestaande uit
liedjes en conferences en met als
f, Bert Luppes en Leny Brccdcr-
rstelling 'Carter', (foto Erwin Olaf)
rode draad het doen en laten van
een vrouw die na een jarenlang
huwelijk een nieuw leven begint.
Joke Bruijs wordt in deze show be
geleid door twee muzikanten:
Wouter de Koning en Hans Stoop.
stuk het intrappen van een open
deur. Van het tot enkele zinnen
gereduceerde eerste optreden
van de heksen als drie geflipte
overjarige discodanseressen tot
de laatste soloscène van een nog
steeds vol onbenul glimlachende
Macbeth blijft in het duister waar
door de verschillende figuren ge-
drevèn worden, en zelfs of er wel
drijfveren in het spel zijn.
van het RO Theater.
Bij een dergelijke op alle pun
ten mislukte enscenering, die
dank zij het functionele decor van
Judith Lansink hooguit enkele
mooie foto's oplevert, is het on
eerlijk de spelprestaties in de be
oordeling te betrekken. Sommi
gen deden merkbaar hun best er
nog iets van te redden, van ande
ren moeten we datzelfde maar
aannemen. Dat niemand iets kon
Eurythmics:
Concert Eurythmics, gezien en gehoord
op 25 september in Ahoy'. Herhaling van-
ROTTERDAM (GPD) - Hoe
simpeler,, hoe krachtiger. De
eerste 'We Too Are One'
-show van Eurythmics stond
gisteravond in Ahoy' vooral in
het teken van de eenvoud. In
plaats van veel technisch ge
weld en een strakke program
mering kregen de ongeveer 6500
fans een spektakel uit de losse
pols voorgeschoteld van het ko
ningskoppel Annie Lennox en
Dave A. Stewart. Meer dan ooit
presenteerde het excentrieke
Britse tweetal zich ook als
akoestish duo.
Eurythmics, voor het eerst
sinds vijf jaar op een Neder
lands concertpodium, hebben
voor een ongedwongener aan
pak gekozen om meer plezier te
houden in het toeren. Om de
zelfde reden duurt de huidige
rondreis in het kader van het zo
juist verschenen negende al
bum niet langer dan vier maan
den. Dat ons land niettemin
twee avonden toebedeeld heeft
gekregen houdt deels verband
met de afzegging op het laatste
moment voor hetzelfde Ahoy'
eind 1986, toen Annie Lennox'
stembanden plotseling niet
meer wilden meewerken.
Alle herbezinning heeft er toe
geleid dat Eurythmics onder de
schijnwerpers thans meer
warmte en soul uitstralen dan in
het verleden. Min of meer ver
plichte oude succesnummers
als 'Here Comes The Rain
Again', 'Would I Lie To You' en
'When Tommorow Comes' wer
den gisteravond in de meest so
bere bezetting (Annie zang, Da
ve gitaar) enthousiast geoffreerd
als verse delicatessen.
In vergelijking met deze
smaakvolle 'een-tweetjes' wa
ren de orthodoxere uitvoerin
gen dus met begeleidings
groep van zowel het oudere
als het nieuwe repertoire soms
minder spectaculair. De huidige
band, vijf personen sterk, bleek
ook lang niet zo degelijk als de
vorige. Nog wel prominent aan
wezig (gelukkig) was Joniece
Jamieson, de donkere nachte
gaal die stiekemweg Annie Len
nox van heel wat gejongleerVnet
hoge noten verloste. Met achter
grondzanger Charlie Wilson
trad ze halverwege het zeven
kwartier durende optreden na
drukkelijk op de voorgrond met
een swingende versie van 'I'm
Never Gonna Cry Again', een
goed ontvangen intermezzo dat
Dave Annie de gelegenheid
schonk om zich te verkleden.
La Lennox bracht haar grote
tevredenheid over de algehele
respons nog even tot uitdruk
king door voor de zeer fraaie af
sluiting 'When The Day Goes
Down' het Ahoy'-publiek tot
'the best and the greatest' uit te
Vanavond zal die 'oprechte
mening' zo goed als zeker nog
eens worden bevestigd. Er zijn
overigens nog kaarten verkrijg-
aar' LOUIS DU MOULIN
de hele dag door". Ook voor de
koorleden gaat de tijd nu dringen.
De dames bestuursleden zijn tevre
den: "De spanning zit er goed in.
Het Requiem is een moeilijk werk,
maar de mensen vinden het erg
mooi. Ze moeten al echt ziek zijn of
met vakantie om een repetitie over
te slaan. Het moet goed zijn".
Op 28 oktober is het dan zover. In
de Stadsgehoorzaal zal worden uit
gevoerd het 'Deutsches Requiem'
van Brahms met als solisten Lisette
Emmink (sopraan) en Huub Claes-
sens (bariton). Ex Animo zal bege
leid worden door de Philips Orkest
Vereniging en het geheel zal wor
den geleid door Wim de Ru die door
oud-dirigent Herman de Wolff een
waardig opvolger is genoemd.
