Giro 1111222
Economisch 'wonder' brengt Taiwan welvaart
Hervormingen
revolutie voor
onze economie'
ONZE VERJAARDAG
IS EIGENLIJK
EEN RAMP.
'Mannen geven steeds meer
de toon aan in verpleging'
'Overheid tweederangs werkgever'
PTT Telecom
krijgt van
Brits bedrijf
concurrentie
Oproep boycot
blanke winkels
in Zuidafrika
Boeren en milieu kind van de rekening
ZATERDAG 23 SEPTEMBER 1989
PAGINA 7
Historisch debat in Sovjet-parlement
MOSKOU (RTR) - Het parlement van de Sovjetunie staat
maandag voor de beoordeling van een aantal economische
hervormingsvoorstellen. "Deze wetten betekenen een ware
revolutie voor de heleRussische economie en het hele Rus
sische systeem", zo verklaarde Aleksej Jablokov, een van
de 542 afgevaardigden.
UTRECHT (ANP) - Loek Poell. de
nieuwe voorzitter van de CNV-amb-
tenarenbonden, vindt dat de over
heid wordt gezien als een werkge
ver voor tweederangs figuren, bij
wie men wegloopt of niet wil wer
ken. Poell zei dit gisteren in
Utrecht, waar hij de voorzittersha
mer overnam van Ton de Jong, die
met vut gaat en bij zijn afscheid is
benoemd tot officier in de orde van
Oranje-Nassau.
Poell vindt dat de kwaliteit van de
samenleving is aangetast door het
jarenlang op achterstand zetten van
de werknemers bij de overheid en
in de zorgsector.
Nieuwe voorzitter CNV-ambtenaren sluit harde acties niet uit
Zijn organisatie, de CFO, vindt
dat nu het beter gaat ook zij mogen
delen in de welvaart, na twee
kabinetten Lubbers via een 'eenzij
dig opgelegde coöperatieve opstel
ling' te hebben meegewerkt aan
economisch herstel.
tast. door salarisachterstelling en
toenemende werkdruk, en dit ge
brek aan vertrouwen straalt uit naar
de gehele samenleving. De burger
verliest hierdoor zijn vertrouwen in
overheid, zieken- en bejaardenzorg
en dat is een aantasting van de kwa
liteit van de samenleving, zo zei hij.
Poell trok de lijn door naar de on
rust begin dit jaar en de afgelopen
tijd in de gezondheidszorg, waar
krachtig verzet plaatsvond tegen
verdere achterstelling. Geen enkel
kabinet, van welke samenstelling
dan ook. kan zich de voortdurende
verwaarlozing van de overheids-
werknemers en hun achterstelling
bij het bedrijfsleven veroorloven, zo
waarschuwde hij.
De hervormers zullen echter de
conservatieven tegenover zich vin
den. Die vrezen een knieval voor het
kapitalisme in de Sovjetunie. Op de
agenda voor maandag staan zaken
als landhervormingen, eigendoms-
DEN HAAG (GPD) - Het vrijgeven
van de Nederlandse markt voor te-
lefoonapparatuur heeft een nogal
pikant gevolg voor PTT Telecom
municatie. Uitgerekend British Te
lecom, vroeger net als de Neder
landse PTT een staatsmonopolist
op telefoniegebied, heeft zich ge
meld als een van de grote
renten.
Het Britse bedrijf, al vijfjaar gele
den geprivatiseerd, gaat in ons land
zowel bedrijfstelefooncentrales (ge
schikt voor 440 aansluitingen) ver
kopen als eer telefoontoestel, dat
qua functies lijkt op PTT's populai
re Twintoon, maar twee tientjes
goedkoper wordt. Gelijktijdig met
British Telecom komt ook het Ca
nadese bedrijf Mitel (waarin BT een
meerderheidsbelang heeft) met
twee types bedrijfscentrales naar de
Nederlandse markt.
Het plan van British Telecom om
in de Nederlandse markt te penetre
ren, werd in Den Haag aangekon
digd. Een van de topmensen van
BT, P.Berrie, zegt dat het bedrijf
juist Nederland heeft gekozen om
drie redenen: de exportgerichtheid
van het land en de daaruit voort
vloeiende behoefte aan (tele-)com-
municatie; de aanwezigheid van
nogal wat multinationals in Neder
land en "de grote koopkracht van
de Nederlandse samenleving.
Volgens drs. L.B. Vreeken, alge
meen directeur van Repko Commu
nications uit Vianen (het bedrijf dat
door BT is uitgezocht als vertegen
woordiger) is er in ontland sprake
van een omvangrijke vervangings-
markt voor bedrijfstelefooncentra
les. Hij schat de omvang tussen de
300 en 400 miljoen gulden per jaar.
Veel bedrijven, denkt Vreeken,
hebben de vervanging van hun cen
trale nog even uitgesteld in afwach
ting van nieuwe aanbieders, nu de
verkoop van apparatuur sinds 1 ja
nuari geen PTT-monopolie meer is.
Dat sommige aanbieders zich niet
eerder hebben kunnen melden is
een gevolg van de tijdrovende pro
cedure rond de typegoedkeuringen,
waarop verleden jaar zoveel kritiek
was. "Het concurrentiegevecht gaat
nu echt beginnen", aldus'Vreeken.
Werktijdverkorting
Minister De Koning (sociale zaken)
heeft de Sociaal Economische Raad
advies gevraagd over een wettelijke
regeling voor werktijdverkorting.
Thans is dat geregeld in het Buiten
gewoon Besluit Arbeidsverhoudin
gen 1945.
De nieuwe regeling moet zoveel
mogelijk aansluiten op de bestaan
de praktijk. Tijdelijke werktijdver
korting die gepaard gaat met verla
ging van het loon moet verboden
blijven, zo meent de bewindsman.
Oproerkrachten
Werknemers met een oproepcon-
tract moeten aanspraak kunnen
maken op betaling van minimaal
twintig uur loon per maand, ook als
zij minder hebben gewerkt. Het mi
nisterie van sociale zaken en werk
gelegenheid heeft dit plan gisteren
advies gevraagd aan de Sociaal Eco
nomische Raad. Demissionair mi
nister De Koning wil dit beoogde
recht vastleggen in een wet.
FNV
De FNV wil door middel van een
grootscheepse campagne het aantal
vrouwelijke leden in de jaren ne
gentig op z'n minst verdubbelen.
Thans bestaat 20 procent van de bij
na een miljoen leden uit vrouwen.
Olieprijs
De OPEC (Organisatie van Olie-ex
porterende landen) wil de olieprijs
op lange termijn alleen corrigeren
voor de inflatie. Reel gezien moet de
prijs tot de eeuwwisseling op onge
veer achttien dollar per' vat blijven.
Een en ander blijkt uit een concept
rapport van het comité voor de lan
ge termijn-strategie van de OPEC,
dat vandaag onder meer in Genève
zal worden voorgelegd aan de
OPEC-ministers.
rechten, belastingen en ecoriomi-
sche autonomie voor lagere overhe
den. Ook staat de begroting voor
1990 op het programma, die voor
stellen bevat voor de verkoop van
verliesmakende ondernemingen
aan coöperaties en de uitgifte van
obligaties.
De staatsobligaties zouden wor
den uitgegeven tegen een vaste ren
te van vijf procent. In 1993 zijn de ef
fecten inwisselbaar voor schaarse
consumptiegoederen. Het tekort op
de begroting zou eind volgend jaar
moeten zijn verminderd tot hon
derd miljard roebel (tegen de offi
ciële koers 310 miljoen gulden). Het
tekort bedraagt nu 150 miljard roe
bel.
Overdracht
Jaboklov is ook voorstander van de
overdracht van bevoegdheden naar
lokale overheden. "Wij moeten ons
bevrijden van de ministeriële mo
nopolies die nog veel erger zijn dan
enig westers monopolie omdat zij
buiten alle regels staan", aldus de
afgevaardigde. De centrale besluit
vorming komt ook aan de orde bij -
de landrechten. Het voorstel is het
mogelijk te maken land voor een
lange termijn te pachten.
De zitting van maandag is de eer
ste waarin de tandem Boris Jeltsin-
Andrej Sacharov optreedt. Zij heb
ben een groep van naar eigen zeg
gen negentig parlementariërs om
zich iieen gevormd die allen voor
stander zijn van snellere hervor
mingen. De beweging is eind juli
opgericht en noemt zich de "Inter
regionale Groep".
AMSTERDAM (ANP) - Martin Schroder, president-directeur van de hichtvaartmaatschappij
van de Boeing 767, die gisteren op Schiphol in gebruik werd genomen. Het nieuwe toestel,
giers.
Martinair ging gisteren als eerste passagier aan boord
tweemotorig staalvliegtuig, biedt plaats aan 273 passa-
(foto ANP)
Ton de Jong, wiens in 1982 begon
nen voorzitterschap in het teken
stond van de bezuinigingsdrang
van de kabinetten-Lubbers, zei in
zijn afscheidsrede dat de CFO wei
nig anders rest dan actievoeren als
er niets verandert.
Wat Loek Poell betreft is er geen
enkele blokkade om die weg op te
gaan. al schat hij de kans op stakin
gen bij een coalitie waaraan de soci
alisten meedoen kleiner. Staken ligt
traditioneel zeer moeilijk in CNV-
kring. Maar het personeel in de col
lectieve sector is het beu tien jaar
als sluitpost te hebben gediend. Die
rekening ligt er nu. zo waarschuwde
scheidend voorzitter De Jong poli
tiek Den Haag.
JOHANNESBURG (AP) - Om te
protesteren tegen een nieuwe vak-
bondswet hebben militante zwarte
vakbonden gisteren hun anderhalf
miljoen leden opgeroepen om blan
ke winkels te boycotten en te weige
ren nog langer overuren te maken.
Zij willen de werkgevers dwingen
om de wet te verwerpen.
Het Congress of South African
Trade Unions (COSATU) en de Na
tional Congress of Trade Unions
hebben aangekondigd dat de wei
gering om overuren te maken de
productie met 20 procent zou kun
nen verminderen. Daardoor wor
den de werkgevers gedwongen om
duizenden zwarte werknemers ex
tra in dienst te nemen. Het protest
zal vier weken duren.
De bonden protesteren tegen de
Labour Relations Amandment Act,
die vorig jaar ondanks protesten
van de zwarte vakbonden door de
regering is aangenomen. Een deel
van de beperkende maatregelen is
na protesten weliswaar uit de wet
geschrapt, maar de bonden zijn nog
steeds ontevreden ^net de huidige
wetstekst. De wet bepaalt dat soli-
dariteitsstakingen verboden zijn,
dat de mogelijkheid meer malen te
gen een bedrijf te staken ingeperkt
wordt en dat de bonden voor som
mige verliezen door stakingen ver
antwoordelijk kunnen worden ge
houden.
ADVERTENTIE
Dat een stichting als Mensen in Nood al 75 jaar bestaat, is niet iets om
uitgebreid te vieren. Maar als u toch een gebaar wilt maken, steun ons
dan financieel. Zodat we vluchtelingen in
Mozambique en a'ndere slachtoffers van
grote en kleine rampen kunnen blijven hel m |B§ Jf ^==s n
pen te overleven en 'n eigen bestaan op te
bouwen. In dat opzicht is uw bijdrage dus een aardig verjaarscadeau.
)I*A Den Hosch Tclctix
AMERSFOORT (ANP) - Leidingge
vende functies in de verpleging
worden steeds vaker door mannen
vervuld. Van de tweehonderddui
zend mensen die in de verpleging
werken is 80 procent vrouw en 20
procent man. In de leidinggevende
functies liggen de percentages pre
cies omgekeerd.
Joke Storm, directeur van de Ne
derlandse Maatschappij voor Ver
pleegkunde, noemde deze cijfers
vandaag in Amersfoort op een con
gres van de Nederlandse Christen-
Vrouwenbond over "Vrouwen op
weg naar een gezonde samenle
ving".
Ze constateerde ook dat verpleeg
kundigen steeds meer verdwijnen
uit het topmanagement van de in
stellingen. Er wordt gekozen voor
directeuren patiëntenzorg met een
medische achtergrond, terwijl ver
pleegkundig directeuren worden
gedegradeerd tot hoofd verple
gingsdienst.
Storm sprak er haar vrees over uit
dat dit op den duur negatieve gevol
gen zal hebben doordat het accent
teveel komt te liggen op medicalise-
ring en technologie. Zeker als er
vanwege de bezuinigingen keuzen
moeten worden gemaakt. De ge
zondheidszorg kan gezonder en
goedkoper, zei Storm, door meer
aandacht te besteden aan preventie
en zorgverlening.
Ze noemde een herwaardering
nodig waarbij het medisch-tech-
nisch handelen en medisch onder
zoek minder belangrijk worden en
aandacht en begeleiding een grote
re rol kriigen toebedeeld.
Ze zei dat in het komend regeer
akkoord een passage moet worden
opgenomen over een onderzoek
naar de positie van verpleegkundi
gen en verzorgenden. Op grond
daarvan kan worden vastgesteld
welke maatregelen nodig zijn om de
werklast van de verpleegkundigen
te verminderen en hun positie op de
arbeidsmarkt te verbeteren.
De werklast van de verpleegkun
digen is volgens Storm onaanvaard
baar groot geworden doordat de ge
volgen van de bezuinigingen in de
gezondheidszorg voor een belang
rijk deel bij hen terecht zijn geko-
Ze bepleitte ook positieve discri
minatie van vrouwen om een nor
male afspiegeling van de beroeps
groep terug te krijgen in de leiding
gevende functies: 20 procent man
nen en 80 procent vrouwen dus.
TACHIA Wie denkt dat Taiwan
nog steeds leeft van het goedkope
Hema-textiel en de produktie van
plastic speelgoed, staat in de fa
briek van de grootste fietsenexpor-
teur ter wereld 'Giant' met zijn ogen
te knipperen. Daar rolt iedere vijf
tien seconden een moderne race
fiets van de lopende band: 1,4 mil
joen per jaar.
door
Jan van Vegchel
Het vlijtige handwerk van de laag
betaalde Taiwanezen, dat 25 jaar ge
leden veel Nederlandse arbeiders
brodeloos maakte, is verleden tijd.
De automatisering heeft ook toege
slagen in de fietsenfabriek in Ta-
chia. een dorp ten zuiden van de
hoofdstad Taipeh. Robots spannen
spaken. Computer-bestuurde 'verf-
machines' zorgen voor de juiste fel
le kleur op het frame. De 1200 arbei
ders rest slechts de assemblage, het
inpakken en het banden leggen;
binnen 20 seconden, inclusief op
pompen.
Taiwan is net als Singapore, Zuid-
korea en Hongkong een van Azië's
zogenaamde 'tijgers': jonge geïn
dustrialiseerde landen die dank zij
een op de export gerichte nijver
heid, lage lonen en hard werkende
arbeiders in een recordtempo uit
groeiden tot economische kracht
patsers. Gewerkt wordt er nog
steeds. Van atv heeft nog geen Tai
wanees gehoord. Ook op zaterdag is
het aanpakken geblazen. Wie het
bedrijf lang genoeg trouw heeft ge
diend, krijgt per jaar welgeteld vijf
snipperdagen.
Maar ook in de Oost zitten de on
dernemers niet meer voor een dub
beltje op de eerste rang. De toegeno
men welvaart stelde meer jongeren
Elke 15
den rolt er in de
ze fabriek in
Taiwan een
fiets van de lo
pende band.
(foto GPD)
in staat naar school te gaan. In 1952
maakte 11 procent van de bevolking
het voortgezet onderwijs af; 25 jaar
later was dat 43 procent. Daardoor
heerst er nu een tekort aan onge
schoolde arbeiders. Vanwege dat
gebrek en dank zij de ontwakende
vakbonden steeg in Taiwan het ar
beidsloon vorig jaar met 18 procent.
Hoewel de Taiwanese industrie
nog steeds lonen betaalt waar wei
nig Nederlandse arbeiders van dro
men en vooral goedkope jongeren
en vrouwen de werkvloer bevolken,
legt het voormalige Formosa het in
de arbeidsintensieve produktie af
tegen de nieuwe lage-lonenlanden;
Thailand, Indonesië, Malaysia en
vooral de Chinese Volksrepubliek.
Het werd slachtoffer van zijn eigen
Kwaliteit
Die hogere lonen dwongen Taiwan
tot een economische metamorfose.
Ze schakelde over op de fabricage
van duurdere, hoogwaardige pro-
dukten. De snel oprukkende infor
matie-industrie kwam in 1986 als
eerste ter wereld met een nieuwe 32-
bitscomputer. IBM en de andere
grote namen hadden het nakijken.
De schoenensector is van goedkoop
massa-schoeisel overgestapt op de
'haute-couture', voor on-Taiwanese
prijzen.
Naast de ontwikkeling van nieu
we produkten besteedt het land ook
meer aandacht aan kwaliteit. "Wat
dat betreft hebben we niet zo'n goe
de naam", erkent Giant-directeur
Lo, "vanwege de voorheen zo kort
zichtige Taiwanese zakenlieden".
Die handelaren veroverden de in
ternationale markt met koopwaar
voor afbraakprijzen, van overeen
komstige degelijkheid. Taiwanese
ondernemers hebben echter ont
dekt dat ook kwaliteit verkoopt en
voor een hogere prijs. De meeste
zelfverzekerde bedrijven produce
ren tegenwoordig onder een eigen
merknaam, in plaats van alleen het
traditionele 'Made in Taiwan', dat
weinig vertrouwen meer uitstraalt.
Die overgang van de fabricage
goedkope nep naar dure kwali
teitsartikelen en hi-tech, zoals com
puters, betekent een grote sprong
voorwaarts voor 'het kapitalistische
China'. Aan de overkant van de
Straat van Taiwan kijkt Deng Xiao
ping jaloers toe. Vier decennia na
dat wijlen president Chiang Kai-
shek naar Taiwan vluchtte om uit
handen te blijven van aartsrivaal
Mao Zedong, hebben de 20 miljoen
inwoners er meer te verteren dan de
meeste van hun regiogenoten.
Het veertig jaar geleden nog sterk
achtergebleven, agrarische Taiwan
gloeide uit tot een rijke, westers
ogende buitenplaats in het Oosten.
In de hoofdstad overschaduwt de
nieuwe hoogbouw de vele oude
Chinese tempels waar de gelovigen
dagelijks hun Goden eren met of
fers, gebeden en vooral veel wie
rook. De traditionele riksja's zijn
verdrongen door dikke Volvo's.
Jongeren vullen de straten op hun
Vespa's. De disco's in Taipeh zitten
bomvol.
Slachtoffers
Het economische 'wonder' maakt
echter ook slachtoffers. Natuurbe
houd is een nieuwtje in Taiwan. Ja
renlang gingen vervuilende fabrie
ken ongestoord hun gang. Van
planning was weinig sprake, laat
staan milieubescherming. Omdat
de Taiwanese fabrieken talrijk en
vaak klein zijn, valt de lozing van af
valstoffen ook nu nog nauwelijks te
controleren. Waar milieugroepen al
wel een vervuiler de voet dwars
kunnen zetten, dreigen die fabrie
ken naar elders te verhuizen, met al
le economische gevolgen vandien.
Ook op economisch vlak verloopt
Taiwans enorme groei niet zonder
kleerscheuren. Het land heeft een
enorm handelsoverschot met zijn
belangrijkste handelspartner, de
Verenigde Staten. Vorig jaar koch
ten Amerikanen voor 22 miljard
gulden meer van Taiwan dan ze ver
kochten. In 1987 bedroeg Taipeh's
batig saldo zelfs 34 miljard. Onder
druk van de Amerikaanse zakenwe
reld draaide Washington daarom
Taiwan flink de duimschroeven
aan. De VS bedongen een vrijere in
voer van Amerikaanse goederen,
vooral landbouwprodukten.
Taiwans boeren, die toch al min
der hebben kunnen profiteren van
economische opbloei, vinden die
Amerikaanse export valse concur
rentie. De VS-landbouwers produ
ceren veel efficiënter, en dus goed
koper. "De Amerikanen dumpen
hun fruit, pluimvee, tarwe en mals
op de Taiwanese markt", zegt boe
renleider Tai Chen-Yao woedend.
"Met hun belachelijk lage prijzen
maken ze ons kapot". Tai verbouwt
zelf tomaten, pruimen en suikerriet
op zijn slechts één hectare groot be
drijf. Zoals veel van zijn collega's
kan hij het hoofd nauwelijks boven
water houden. Volgens hem zitten
de meeste boeren diep in de schuld.
Jaarlijks houden 20.000 landbou
wers het verder voor gezien.
Het steekt Tai dat de boeren moe
ten opdraaien voor het juist door
niet-agrarische produkten, zoals
elektronica, opgebouwde handels
overschotten. Maar het diplomatiek
toch al als leproos behandelde Tai
wan hecht meer waarde aan vrede
met haar belangrijkste afnemer,
dan de economische gezondheid
van haar boeren. De protesterende
landbouwers vinden geen gehoor.
Voor hen heeft Taiwans economi
sche 'wonder' dan ook een bittere
nasmaak.
