Willem Nijholt: een explosie
Bloedstollende Sjostakovitsj
Voor elk
wat wils
Musical 'Cabaret' in première in Amsterdamse theater Carré
Kleurrijk Prom-concert
Goede zangprestaties
Gouden Leeuw voor Taiwanese film
Ode aan leven en liefde
PAGINA 10
MAANDAG 18 SEPTEMBER 1989
Prom-concert door het Noord Hollands Phil-
harmonisch Orkest met werken van o.a.
Franz Liszt, Pablo de Sarasate, Bedrich
Smetana en Johann Strauss. Solisten: Em
my Verhey (viool) en Elena Vink (coloratuur
sopraan). Muzikale leiding: Heinz Friesen.
LEIDEN - Populair-klassieke
muziek trekt een ander gehoor
dan het klassieke 'ijzeren reper
toire'. Muziekliefhebbers die bijv.
op een consertserie zijn geabon
neerd. weten min of meer waar ze
ir gaan luisteren. Bezoekers
echter die het verloop van een
muziekstuk als 'De Moldau' van
Smetana met spanning zitten te
volgen alsof het een televisiefilm
is, die zijn duidelijk verrast. Ik
vind dat hartverwarmend. In de
Stadsgehoorzaal heerste zater
dagavond een prettige, leuke uit-
gaans-sfeer. De muziek was er
dan ook naar. De zaal zat boorde-
mensen die kwamen luisteren
ir kleurrijke, gevoelige en vir
tuoze muziek.
In de Ouverture 'Fra Diavolo'
'an Aubert werd al direct flink
ïitgepakt; opgewekte wijsjes,
slagwerk, kittige loopjes en veel
herhalingen a !a Rossini. Meteen
daarna zag men de zaal (onder
veel oh-geroep) zijn halzen uitrek
ken om maar niet de opkomst te
hoeven missen van Emmy Ver
hey in haar glinsterende, 'blote'
jurk. Zij liet weer eens even horen
hoe romantische werken ge
speeld moeten worden. Melan
choliek maar zonden vals senti
ment was de 'Méditation de
Thais van Massenet. De Tarantel
la, een zeer snelle dans, waarbij
men hoopt het gif van de gelijkna
mige spin eruit te dansen, inspri-
eerde Wieniavsky tot een Scherzo
voor viool. Wervelend spel i
Emmy Verhey, waarbij het orkest
niet helemaal gelijke tred hield
met de soliste. Het meeste plezier
beleefde ik aan de 'Fantasie v<
viool en orkest naar Bizets Car
men' van de Sarasate. Dirigent
Heinz Friesen liet zich door de
warmbloedig muziek inspireren
tot de bezwerende gebaren van
een Spaanse 'toreador'.
Even omschakelen was het wel
naar de heldere en soms geweldi
ge stem van de sopraan Elena
Vink, zeker in het concert voor
coloratuur (zang zonder woor
den) en orkest van Glière dat in
het programma was ingelast.
Heel mooi en licht voerde ze Gou-
nods Wals-Ariëtte uit.
Het Noord Hollands Philhar-
monisch Orkest dat intussen al
het kleurrijk georchestreerde
'Les Preludes' van Liszt had uit
gevoerd en een sappig stromende
'Moldau' van Smetana, besloot
het concert met de begeleiding
van de door Elena Vink gezongen
'Frühlingsstimmenwalzer' van
Strauss. Op zich is dit lichtvoetige
en stemmingsvolle muziek, dat
zag je wel aan de meewiegende
hoofden. Maar toch verbeeldde je
je af en toe dat er gewalst werd op
Noord Hollandse klompen. Niet
temin werden de slotklanken on
middellijk gevolgd door een da
verend applaus.
MONICA SCHIKS
Chicago Symphony Orchestra:
Sir Georg Solti, die met dit elite
korps al vaker Amsterdam aan
deed - o.m. met een verpletteren
de 9de van Mahler -, bleek nog
steeds over een immense vitali
teit te beschikken. Dat hij inmid
dels 77 jaar is, vergeet men zo
gauw hij de dirigeerstaf opheft.
Heel intrigerend aan dit con
cert was de ongenaakbare weer
gave van Sjostakovitsj' 8ste Sym
fonie. die Sir Georg in februari
jongstleden in Chicago voor Dec-
ca opnam. Intrigerend, want het
verschil tussen die live-registratie
en het optreden nu in het Con
certgebouw is opvallend groot.
Dit lag bij de 5de van Mahler on
der Von Dohnanyi totaal anders:
de steriele uitvoering door het
Cleveland Orchestra onder deze
dirigent bleek een getrouwe co-
pie te zijn van de toen juist ver
schenen cd door dezelfde uitvoe
renden.
Nee, Solti's visie op Sjostako
vitsj' 8ste heeft zich sedert februa
ri in zeer gunstige zin ontwikkeld.
De tempo-verhoudingen binnen
elk deel zijn veel hechter gewor
den. Ook het ritmische élan heeft
nog beduidend aan veerkracht en
souplesse gewonnen. Zo nam
Solti dat duivelse derde deel iets
minder .langzaam dan op de disc
en kreeg de puls, door middel
waarvan de zaak allengs geheel
'doldraait', op een ijzingwekken
de wijze gestalte.
Solti benadert deze vol drama
stekende partituur met een koele
distantie en dat werkt prima. In
de heftige climaxen, zoals die in
het midden van het bijna 25 mi
nuten durende eerste deel, wor
den alle remmen losgegooid en
komt de bloedstollende allure
van deze muziek fenomenaal tot
haar recht. Toegegeven, Kondras-
hin en Haitinjc hebben in deze
zaal geschiedenis gemaakt met
hun legendarische verklankingen
van deze symfonie, die door de
componist niet voor niets als een
soort instrumentaal Requiem
wordt beschouwd. Niet alleen
voor de slachtoffers van het Duit
se nazisme, maar evengoed voor
hen, die, onder de Stalinterreur
zijn bezweken. Solti speelde zijn
hoogste troeven echter in het
sombere Largo uit, dat hij even
breed nam als op de cd, maar
waarbij opnieuw de eenheid in
tempo veel overtuigender uit de
verf kwam. De ovatie was terecht
heel groot, want het CSO is een
schitterend orkest, dat alleen al
om zijn werkelijk superieure ko
perblazers wereldvermaard is.
Voor de pauze speelde het or
kest een 5de van Schubert, die
nogal zwaar in de steigers stond.
Vooral de baskant van het orkest
was aan de logge en zelfs een en
kele maal wat lompe kant. Ook
kan men zich bij dit werk meer
charme voorstellen, dan nu onder
Solti het geval was, die overigens
met de Weners een schitterende
Negende van Schubert vereeu
wigde (Decca). Ergp: misschien
heeft dit resultaat ook met de
kwaliteiten van het ensemble zelf
te maken. De strijkersklank van
het CSO is, in tegenstelling tot bij
het Concertgebouworkest, de
Wiener Philharmoniker en het
Boston Symphony Orchestra, na
melijk nogal kaal, om niet te zeg
gen grof. Dit laatste stoorde bij
Sjostakovitsj uiteraard minder
dan bij Schubert, bij wié immers
de zangerigheid voorop dient te
staan. Ook de toegift, het scherzo
uit Mendelssohns 'Sommer-
nachtstraum' lijkt niet echt toege
sneden op het klankkarakter van
het CSO, er nog van afgezien dat
men na een werk als deze
Sjostakovitsj-symfonie eigenlijk
geen behoefte heeft om nog iets
anders te horen.
MAARTEN BRAND
Expositie in 'Ars':
Expositie van het werk van docenten van
het Leids schilder- en tekengenootschap
'Ars Aemula Naturae' in het gelijknamige
gebouw. Pieterskerkgracht 9. Leiden, t/m 30
september. Geopend: ma t/m do van 19.00
tot 21.30, di en do van 9.00 tot 12.00 en za
en zo'van 13.00 tot 16.00 uur.
LEIDEN - Het Leids schilder
en tekengenootschap Ars Aemu
la Naturae heeft het nieuwe cur
susjaar geopend met een exposi
tie. Nu verwacht u, als lezer, uiter
aard een alles omvattende be
schrijving van de tentoongestel
de kunstobjecten. Maar hoe zijn
dertig objecten van dertien ver
schillende docenten van het ge
nootschap spmen te vatten? Wat
te doen met een breed scala aan
tekentechnieken, plastische
werkvormen, maar vooral schil
dertechnieken? We treffen realis
me aan naast abstracte kunst,
maar ook zwaar symbolisch gela
den werk naast meer speelde
kunstuitingen. Landschappen,
portretten, een stilleven, interi
eurs... méér dan een uitstekende
technische uitvoering hebben de
ze werken niet gemeen.
Opera Forum met 'De Barbier'
LEIDEN Met opera in de Leid-
se Schouwburg blijft het behel
pen. Het toneel kan veel hebben'
en de stemmen komen gemakke
lijk, in een warme ambiance over
het voetlicht, maar de te diepe en
vooral veel te kleine orkestbak
schept onoverkomelijke proble
men. Bij de 'Barbier van Sevilla'
kon Forum daarin nog niet de
helft van de benodigde musici
kwijt en de gevolgen waren o.m.
een ijle klank die zich moeilijk
met de stemmen mengde en het
feit dat oneffenheden nu extra op
vielen. Onder deze omstandighe
den wordt het moeilijk de presta
ties van Roland Kieft en zijn mu
sici anders te beoordelen dan op
tempo en frasering, al maar wet
tigden beide de vraag of Kieft in
een Rossini-opera wel op zijn
plaats is. Teveel ging zijn aanpak
recht-toe recht-aan en teveel neig
de hij naar zeer vlotte tempi in de
traditionele mening dat snelheid
de muziek licht en luchtig maakt.
Daardoor ontnam hij zichzelf en
de zangers menige kans om nuan
ceringen aan te brengen en waar
hij opeens terugzakte (o.m. kort
voor het slot van de eerste Finale)
leverde dat eerder stilstand dan
winst op.
De overwegend jonge solisten
had ik graag meer muzikale on
dersteuning toegewenst, maar
ook nu werden er over de gehele
linie behoorlijke tot zeer goede
prestaties geleverd. De Italiaanse
mezzo Monica Bacelli bleek een
zowel vocaal als in haar optreden
charmante Rosina, de Ameri
kaanse bariton Emile Fath had al
les mee voor een sonore, schelm
se Figaro en de Nederlandse bas
toni Haenen zette een overtuigen
de, net niet overdregen komische
Bartolo neer. De Basilio van Jaco
ïiuijpen bleef een beetje vaag en
miste de orgelende bas-tonen
voor zijn laatste "Buona sera",
terwijl de Cubaanse tenor Reinal-
do Macias in optreden en zang
weinig verder kwam dan een iét
wat houterige Almaviva.
De regie van Stephan Volkman
bleek rijp voor de rommelmarkt:
onlogisch, fantasieloos, zonder
enige poging tot typering en bo
vendien met weinig gevoel voor
humor. Het ergste was echter zijn
neiging om voortdurend aria's
scenisch 'op te vullen', desnoods
met hele series figuranten.
Kortom: een aanhoudend ver
toon van onvermogen.
PAUL KORENHOF
De diversiteit laat echter wel
toe dat sommige kunstenaars er
met hun werk uitspringen. Dit
geldt onder meer voor de fraaie
abstracte vormen in het werk van
Fred Hakaart. De vele gebogen
lijnen begrenzen vlakken, die
door de kleurstellingen en kleur
overgangen tot leven komen. Ver
rassend is het subtiele kleurver
schil tussen de twee tentoonge
stelde, monumentale pastels van
deze kunstenaar. Duidelijk ver
want aan elkaar bezitten zij toch
een ander karakter.
Frans de Haas is vertegenwoor
digd met twee aquarellen: Neo-
Oriëntalisme 1 en 2. De kleuren
en compositie verklaren de titel,
gezien de gelijkenis met Oosterse
weefsels. Maar in de motieven
waaruit de composities zyn opge
bouwd, herkennen we moderne
gebruiksvoorwerpen, zoals een
scheerkwast en een steeksleutel.
Het woord 'Neo' wordt in de
kunstgeschiedenis gehanteerd
voor stijlen, waarbij de inspiratie
wordt geput uit ouderè stijlen,
maar waarin altijd ruimte blijft
voor een eigentijdse interpretatie.
Frans de Haas brengt deze twee
aspecten op een heel eigenzinni
ge en speelse manier samen.
Het is nu eenmaal gebruikelijk
om een expositie van een etiquet
te te voorzien. In dit geval zou dat
voor 'elk wat wils' kunnen zijn.
En voor wie serieus wil kan ik
hieraan toevoegen, dat het me
rendeel van de werken te koop
wordt aangeboden.
LISETTE OOMEN
OVERLEDEN - De Ameri
kaanse schrijver Robert Penn
Warren, die drie keer de Pulit-
zerprijs kreeg, is op 84-jarige
leeftijd overleden. Warrens
naam is verbonden aan de klas
sieke roman over politieke cor
ruptie ,A11 The King's Men'
(1946). Andere romans van de
hand van Warren zijn .World
Enough and Time' over een
moord in de 19de eeuw, en
.Band of Angels' over de doch
ter van 'een plantage-eigenaar
die na haar vaders dood ontdekt
dat zij zwart is.
AMSTERDAM - We schrijven 1929.
De Amerikaanse schrijver Clifford
Bradshaw komt aan in Berlijn. Het
fascisme is al druk bezig met de op
mars in deze metropool. Bradshaw,
die van plan is een roman te gaan
schrijven en daarvoor wat inspiratie
wil opdoen in Berlijn, neemt zijn in
trek in het pension van Frau Sch
neider. Al de eerste avond van zijn
verblijf in Berlijn stort hij zich in
het nachtleven en bezoekt hij de
Kit-Kat Club. Daar stroomt de Sekt
rijkelijk en is de moraal in de uitver
koop gedaan. 'Trauert nicht, ihr
Volkerscharen/ob der sch weren
Zeit der Not/packt das Leben bei
den Haaren./Morgen ist schon man-
cher tot', schreef Wedekind eens. In
de Kit-Kat Club grijpt men het le
ven bij de haren, al draagt het soms
een pruik.
De schrijver ontmoet er het
nachtclubzangeresje Sally Bowles.
Ze trekt bij hem in. Bradshaw is dan
wel biseksueel, maar een kniesoor
die daar op let. Maar het geluk duurt
niet lang. De schrijver ziet al snel in
dat het met Duitsland de verkeerde
kant opgaat. Als na de Kristallnacht
de vriend van Frau Schneider, de
joodse groenteman Schulze, zijn
biezen moet pakken, vertrekt ook
Bradshaw uit Berlijn.
Ziedaar het verhaal van de musi
cal 'Cabaret', die in het weekend in
première ging in het Amsterdamse
theater Carré, met in de hoofdrollen
Willem Nijholt, Lia Dorana, Guus
Verstraete sr en Alexandra van Mar
ken. Wie de film 'Cabaret' heeft ge
zien met Liza Minnelli, moet zijn
hart hebben vastgehouden toen hij
hoorde van deze Nederlandse pro-
duktie. Maar het moet gezegd: deze
door Joop van den Ende geprodu
ceerde musical is het aankijken
meer dan waard.
Bij de spetterende ouverture, het
bekende lied 'Willkommen, bien-
venue, welcome', komt de toe
schouwer ogen tekort. Wat een
prachtige kostuums, wat een
glamour, wat een pikanterie! Als ce
remoniemeester van de Kit-Kat
Club doet Willem Nijholt het voor
treffelijk. Met zijn malicieuze oog
opslag en zijn geile gebaren is hij de
perfecte dirigent van de losbandig
heid. Nijholt, niet meer een van de
jongsten, is zich wat betreft het
danswerk goed bewust van zijn be
perkingen. Zijn bewegingen zijn af
gewogen, hij overspeelt zich niet.
Een routinier. Samen met een aan
tal liederlijk uitgedoste danseres
sen danst, praat en zingt hij het ver
haal aan elkaar. Met hen vormt hij
een team, dat als apart gezelschap
niet zöu misstaan op de grote podia
in Europa.
Het verhalende gedeelte van de
musical is niet zo sterk. Halverwege
had ik even de indruk dat ik zat te
kijken naar de familie Doorsnee in
Berlijn. Vooral de scène waarin de
joodse groenteman de pension
houdster ten huwelijk vraagt, had
iets onmiskenbaar Nederlands. Je
kon de spruitjes ruiken, bij \yijze
van spreken. Dat klinkt wat flauw,
maar ik denk dat Lia Dorana en
Guus Verstraete sr. inmiddels zo
vastgebakken zitten aan een be
paald soort toneel, dat je dat niet
meer weg kunt denken. Hun optre
den wekte dan ook eerder vertede
ring dan bewondering, al moet wor
den gezegd dat hun stemmen het
nog goed doen. Maar ook die stem
men hebben nog dat ouderwets gal
mende, en dat is hier, in deze musi
cal, niet op zijn plaats. Het is een
beetje te keurigjes allemaal. Het
moet scherper, rauwer. Je laat Mar
co Bakker ook niet een liedje als
'Surabaja Johnny' zingen.
De teksten en liedjes in 'Cabaret'
waren uitermate goed verstaanbaar.
Daarbij komt nog eens dat iedereen
hier goed kan zingen.' Vooral San
dra van Marken, die de rol speelt
van Sally Bowles, heeft een dijk van
een stem. Haar acteertalent komt
minder goed uit de verf, maar dat is
over de gehele linie genomen toch
wel een beetje het manco van deze
musical.
De decors waren niet allemaal
even sterk. Vooral dat van het pen
sion viel tegen. Net als in de pro-
dukties van John Lantings Theater
van de Lach, moesten er nogal wat
deuren open en dicht worden ge
daan, en dan zag je de muren be
hoorlijk zwabberen
Voor het orkest niets dan lof. Er
werd scherp gespeeld. Gejaagd ook.
Soms leek het erop alsof de duivel
Willem Nijholt: perfecte dirigent van de losbandigheid.
de musici op de hielen zat. De dui
vel in de persoon van Hitier.
Theater Carré. Musical 'Caba
ret'. Tekst: Joe Masteroff en Fred
Ebb. Muziek: John Kander. Naar
het toneelstuk van John van Dru-
ten en verhalen van Ishervvood.
(foto pr)
Met o.a. Willem Nijholt, Lia Dora
na, Guus Verstraete sr. Alexandra
van Marken en Theo Nijland. Mu
zikale leiding Maurice Luttikhuis.
Regie: Scott Faris. Nog tot en met
29 oktober in Carré. Daarna voor
stellingen in de rest van het land.
CEES VAN HOORE
Peggy Ashcroft beste actrice
baseerde. Speciale lof had de offi
ciële jury nog over voor de 'cast'
van de Italiaanse film Scugnizzi
(over Napolitaanse jeugddelin-
quentjes die een autobiografische
musical opvoeren), geregisseerd
door Nanni Loy, die zijn film ook
nog opgesierd zag worden met de
Medaille van de Senaat van de Ita
liaanse Republiek.
VENETIE GPD) - De Gouden
Leeuw, de hoogste ónderscheiding
van het Filmfestival van Venetië, is
toegekend aan de Taiwanese cine
ast Hou Hsiao Shien voor zijn film
City of Sadness.
De internationale federatie van
filmcritici gunde de hoogste eer aan
Decaloog, de serie films die de Pool
Krzysztof Kieslovski baseerde op
De Tien Geboden en die in Venetië
buiten competitie vertoond werd.
De onderscheiding voor de beste
actrice kwam, bepaald niet onver
wacht, terecht bij de Britse veterane
Peggy Ashcroft voor haar hoofdrol
in She's Been Away, van Peter Hall.
De acteursprijs wordt gedeeld door
Marcello Mastroianni en Massimo
Troisi, de twee hoofdrolspelers uit
Che Ora (Hoe laat is het?), van de
Italiaanse regisseur Ettore Scola.
De Speciale Jury-Prijs werd ge
schonken aan de Georgische filmer
Otar Iosseliani voor Et La Lumière
Fut. Een Zilveren Leeuw werd toe
gekend aan Herinnineringen uit het
Gele Huis (van de Portugees Joao
Csar Monteiro) en aan Death Of A
Tea Master (van de Japanner Kei
Kumai)
De Griekse cameraman Yorgos
Arvanitis werd bekroond voor de
fotografie van de film Australia
(geregisseerd door de Belg Jean-
Jaques Andrien). De Amerikaan
Jules Feiffpr kreeg eën prijs voor
het script waarop de Fransman
Alain Resnais I Want To Go Home
De Fransman Eric Rochant
werd voor zijn werkstuk Un Mon
de Sans Pitié bekroond met twee
debuutprijzen, waarvan één af
komstig was van de filmcritici.
Aquarellen van Ursula Dierks
Expositie: aquarellen van Ursula Dierks, Ti
me is Art galerie, Nieuwstraat 10, Leiden,
t/m 29 september. Geopend: wo t/m za van
14.00 tot 18.00 uur.
LEIDEN - "Ik schilder om het
schilderen" zegt Ursula Dierks.
Het doet haar telkens weer uitstij
gen boven de "chaos en liefde
loosheid van deze tijd".. Haar
aquarellen beschrijft zij dan ook
als een "ode aan de liefde, aan het
leven".
Vijfendertig aquarellen in gale
rie Time is Art lijkèn te willen be
wijzen, dat de vreugde, die Ursula
Dierks aan het schilderen beleeft,
ook op het publiek over te dragen
is. Titels ontbreken. De kunstena
res wil daarmee bereiken dat de
toeschouwer haar werk onbe
vooroordeeld bekijkt.
De techniek van het aquarelle
ren is Ursula Dierks op het lijf ge
schreven. In het abstracte werk
toont zij aan, dat zij de mogelijk
heden van de techniek kent. Een
aantal elementen keert steeds
weer terug. Langwerpige vormen
met duidelijke, maar grillige con
touren, worden omgeven door
meer vervaagde vormen. Vaak
zijn de langgerekte vormen hal
verwege gebroken of gebogen.
Soms bestaat de compositie uit
slechts één zo'n vorm, soms uit
meer. Meestal overheersen één of
twee hoofdkleuren, in diverse
schakëringen; vaak vragen klei
ne, contrasterende kleuraccenten
beleefd om aandacht.
Wat zijn dit voor vormen en
kleuren? Sterk uitvergrote orga
nische structuren? Sterk ver
kleinde anorganische structuren?
Of geven zij juist een beeld van
een louter spiritueel gegeven?
Het antwoord is onbelangrijk en
vóór alles een individuele invul
ling, die de kunstenares ons gunt.
Een aparte vermelding ver
dient de smaakvolle inrichting
van de expositie. Aquarellen, die
wat kleur of compositie betreft
onderlinge, gelijkenis vertonen,
zijn op aantrekkelijke wijze ge
groepeerd. Bij het verlaten van
galerie Time is Art, overviel mij
opeens een aardige gedachte: ik
geloof dat ik een geheim deel met
vijfendertig aquarellen.
LISETTE OOMEN
