De Leidse bibliotheek
doet meer dan uitlenen
De oudste lezeres is bijna 102
Een boekje open
over 80 jaar
openbaar lezen
Het werk achter
de schermen
De boek-aan-
huis-dienst
Wijkbibliotheek
Het Spoortje
Wijkbibliotheek
de Stevenshof
Coördinatrice
van 'Uitleen'
ZATERDAG 16 SEPTEMBER 1989
PAGINA 29
De openbare bibliotheek van
Leiden bestaat 80 jaar. Dat
jubileum wordt gevierd met veel
festiviteiten in de week van 18 tot
en met 23 september. Groots
opgezet is een talkshow in de
Pieterskerk op 22 september met
o.a. de schrijvers Joost
Zwagerman, Renate Dorrestein en
Marjan Berk, journalist Nico
Scheepmaker en entertainer Hans
Dorresteijn. De bibliotheek wil laten
zien dat zij méér doet dan het
uitlenen van boeken. Er worden tal
van werkzaamheden verricht en
diensten verleend, waarvan het
publiek geen weet heeft. Om een
indruk te geven van dit werk achter
de schermen op deze pagina een
aantal gesprekken met
bibliotheekmedewerkers en de
oudste lezeres van 'de bieb'.
Door Margot Klompmaker
en Cees van Hoore
Foto's Wim Dijkman
Voor het lezend publiek bestaat de bi
bliotheek uit een groot gebouw gevuld
met voornamelijk boeken en enkele
medewerkers die boeken afstempelen
of opbergen. Onzichtbaar voor de be
zoeker bevindt zich naast de uitleen
zaal van de centrale bibliotheek een la
byrinth van gangen, trappen en ka
mers. waar tal van mensen zich bezig
houden met het werk achter de scher
men. Een van hen is Wil Warning, belast
met boekverwerking, catalogus en aan
schaf van nieuwe boeken, video's en
cassettes.
Wekelijks worden voor centrale en
wijkbibliotheken in totaal zo'n 400 boe
ken aangeschaft. De aankoop verloopt
meestal via de Nederlandse Biblio
theek Dienst, die de boeken voorziet
van een harde kaft en een plastic om
slag. Ook levert de dienst een omschrij
ving van het boek voor de bibliotheek
catalogus.
Alle titelbeschrijvingen gaan tegen
woordig in de computer. De ouderwet
se kaartjesbakken staan er nog wel,
maar worden niet meer bijgewerkt. Wie
een boek wil opzoeken, moet dat doen
door middel van een beeldscherm. Niet
tot ieders vreugde overigens, maar het
voordeel is datje ook kunt zien wat an
dere Leidse bibliotheken in voorraad
hebben.
De bibliotheek koopt alle boeken
waar vraag naar is. De wensen verschil
len van filiaal tot filiaal. Warning: "De
wijkbibliotheken willen meestal ro
mans en boeken op gebied van reizen.
Wil Warning.
hobby, techniek en sport. In de centrale
hebben we een uitgebreidere collectie
met bijvoorbeeld boeken op het gebied
van psychologie, filosofie, letteren en
recht".
De aanschaf van 400 boeken in een
week lijkt behoorlijk wat. Toch is Wil
Warning niet echt tevreden. "Het gaat
niet alleen om nieuwe titels, maar ook
om het vervangen van versleten of ver
ouderde boeken. Gemiddeld zou jaar
lijks zeven procent van het totale boe
kenbestand moeten worden ver
nieuwd. Dat percentage halen we op
geen stukken na".
De levensduur van een bibliotheek
roman is drie tot vijf jaar, dan is het
boek 'kapotgelezen' en moet het wor
den vervangen. De slechte kwaliteit
van het papier maakt dat boeken steeds
sneller verouderen. "Er blijven nu boe
ken in de schappen staan, die eigenlijk
al lang in de prullenbak hadden moeten
liggen".
Marion Captein is een van de organisa
toren van de boek-aan-huis-dienst. Een
bibliotheekservice voor mensen die
niet zelf naar de bibliotheek kunnen
komen wegens ziekte, handicap of ou
derdom. Een dienstverlening waaraan
geen extra kosten zijn verbonden.
Het echte werk wordt gedaan door
vrijwilligers, de bibliotheek bemiddelt
alleen. Wanneer -een leesbehoevende
zich heeft aangemeld, zoekt de biblio
theek iemand in de buurt die bereid is
om eens in de zoveel tijd een boek te
brengen en te halen. Er zijn genoeg
mensen die aan deze service willen
meewerken. Volgens Marion Captein
heeft een recente oproep een flink aan
tal vrijwilligers opgeleverd. Ze worden
beloond met een gratis lidmaatschap
en een VVV-bon.
Captein: "Het gaat niet alleen om een
boek brengen en halen, het biedt de
mensen die aan huis zijn gekluisterd
ook wat afleiding. De boek-aan-huis-
dienst is een klein project, maar het is
heel geslaagd".
Marion Captein houdt zich ook bezig
met de samenstelling van wisselcollec-
ties. Dat zijn boeken die tegen een klei
ne vergoeding voor langere tijd worden
uitgeleend aan bijvoorbeeld scholen of
bejaardentehuizen Scholen maken
echter maar weinig gebruik van deze
dienst. "De vergoeding is vaak een
struikelblok", vertelt Captein. "Die be
draagt twee gulden per boek. Wij vin-
Marion Captein.
den dat niet veel, maar scholen gebrui
ken het geld liever om zélf boeken te
kopen. Er doen in heel Leiden maar
zo'n stuk of zeven scholen mee. We
overwegen om maar eens met het on
derwijs te gaan praten".
Marion Captein vermoedt dat scho
len de wisselcollecties niet interessant
vinden, omdat eens in de zes weken
veel schoolklassen toch al in de biblio
theek komen om een boek uit te zoe
ken.
Daarentegen lopen de collecties voor
verzorgings- en verpleeghuizen en be
jaardenoorden als een trein. De collec
tie is onlangs nog eens extra uitgebreid
met Grote LetterboekenDat maakt het
lezen van een populaire schrijfster als
Mien van 't Sant een stuk gemakkelij
ker.
Bij de deur van wijkbibliotheek Het
Spoortje aan de Bernhardkade hangt
een opvallend raambiljet: alle inwoners
van de Leidse wijken G roenoord, Noor
derkwartier, het Waardgebied, De Kooi
en het woonwagenkamp kunnen een
jaar lang gratis boeken lenen. Biblio
theekmedewerkster Francien Cuppers
noemt het een uniek initiatief dat 25
procent méér lezers heeft opgeleverd
vergeleken met vorig jaar. Financieel
schiet de bibliotheek er dit jaar bij in,
maar Cuppers hoopt dat de nieuwko
mers in de toekomst betalend zul
len blijven.
i het leespubliek in
Het Spoortje zijn simpel. De meeste be
langstelling gaat uit naar flutboekjes,
zoals critici prettig leesvoer omschrij
ven. De Bouquetreeks dus, familie- en
streekromans, detectives en thrillers.
Mannelijke lezers vragen veel om wes
terns, maar die zijn volgens Francien
Cuppers nauwelijks te krijgen. Ook
voor de collectie videofilms bestaat
grote interesse, evenals voor boeken op
het gebied van tuinieren, knutselen,
r Francien Cuppers.
techniek, koken, handwerken en naai-
ïn de omgeving van Het Spoortje wo
nen veel buitenlanders. Er is dan ook
een bescheiden collectie Turkse en
Arabische boeken. De Arabische boe
ken zijn in de minderheid, want ze zijn
nauwelijks te krijgen. Volgens Franci
en Cuppers is de belangstelling groot,
vooral van jongeren. De buitenlandse
jeugd beschouwt het bibliotheekge
bouw als een ideale ontmoetingsplaats.
Om meer kinderen aan het lezen te
krijgen, kunnen schoolklassen gere
geld een boek komen uitzoekeri. Ook
worden boeken op scholen gepromoot.
Verder heeft Het Spoortje van sommi
ge titels een groot aantal exemplaren in
voorraad voor leerkrachten die een be
paald onderwerp met hun klas behan
delen.
Ondanks al deze activiteiten en het
gratis lidmaatschap loopt het niet
storm in Het Spoortje. Francien Cup
pers: "Kinderen komen wel met hun
klas, maar zelden alleen. En vergeleken
met andere wijken zijn maar weinig
volwassenen lid".
Greet Werner is tussen de boeken opge
groeid. Haar vader werkte als boekbin
der en conciërge in de Reuvensbiblio-
theek in de Breestraat. Samen met hem
en haar moeder bewoonden ze daar een
ambtswoning, 's Zondags, als de biblio
theek was gesloten, mocht ze als meisje
boeken gaan uitzoeken. Dat was iets
bijzonders, wantje mocht als klant daar
niet zelf in de boekenkasten komen.
Dat werd allemaal gedaan door biblio-
thecaresses. "Nooit gedacht dat ik nog
eens zelf in een bibliotheek zou gaan
werken. Die bibliothecaresses waren
nogal strenge types, meestal dochters
van professoren of dokters. Ze voelden
zich wel een beetje, ja, dat kun je wel
zeggen".
Ongeveer een jaar werkt Greet Wer
ner nu in het filiaal van de openbare bi
bliotheek in de Stevenshof. Samen met
anderen verzorgt zij daar de admini
stratie en helpt ze bij de uitlening. Voor
die tijd werkte ze in de openbare biblio
theek zelf. "Het werk in zo'n filiaal is
toch wel anders. Iedereen doet hier zo'n
beetje wat zijn hand vindt. Voordat ik
hier kwam, hebben we in de Stevens
hof ook nog met de bibliotheekbus ge
staan. Er was hier bij wijze van spreken
nog geen broodje te koop, maar boeken
konden de mensen wel lenen".
''Hier zijn we in augustus 1988 begon
nen met zo'n 13.000 boeken. Dat lijkt
veel maar toen we net open waren wa
ren we al na enkele dagen bijna leeg.
We streven ernaar in september 19.000
banden te hebben en 26.000 in 1992. Er
hebben zich ook hier wel wat verande
ringen voorgedaan. Stond vroeger
eerst alles op alfabet, nu houden we er
een genre-indeling op na. We maken
een indeling in: misdaadromans,
steeekromans, doktersromans, litera
tuur, noem maar op. Maar ja, het lastige
is dat je een auteur als Konsalik dan
vaak op verschillende plaatsen kunt
aantreffen. Die heeft namelijk meerde
re genres geschreven".
De bibliotheek in de Stevenshof
heeft een grote collectie boeken voor de
jeugd. Dat moet wel want de Stevens
hof is een kinderrijke wijk. Het lezen
wordt de kinderen nu veel gemakkelij
ker gemaakt dan vroeger. "Dat lezen
werd toch vroeger helemaal niet gesti
muleerd op school. Maar moet je nu
eens zien: als het schooljaar begint zijn
hier altijd rondleidingen voor de jeugd.
Dan wijzen we ze op alles. Dat werkt
wel. Ik probeer ze dan ook eerbied bij te
brengen voor het boek, want als je ziet
hoe je die boeken af en toe terugkrijgt,
dat is meer dan bar. Maar ja, wij hebben
hier natuurlijk niet die bewaarfunctie.
Wij schrijven een boek na een bepaalde
tijd af. De boeken zijn wat uitvoering
betreft vaak van slechte kwaliteit te
genwoordig. Als je ze op de punt laat
vallen zijn ze kapot. Dat was vroeger
niet zo. Ik zie nog mijn vader bezig daar
in dat glazen kantoortje in de Reuvens-
bibliotheek. Hoe lang die man niet
deed over het inbinden van een boek.
Het innaaien gebeurde nog met de
hand. En ook verstevigde hij de punten
met van die linnen hoekjes, weet u wel.
Nou dat zat voorjaren. Maar zoiets is nu
veel te arbeidsintensief'.
Els Raaphorst.
Els Raaphorst is coördinatrice van de
afdeling Uitleen. Ze zorgt ervoor dat de
'gastvrouw-functie' binnen de biblio
theek goed wordt vervuld. Dat houdt
onder meer in: het samenstellen van de
roosters en het bij ziekte aantrekken
van invallers. Daarnaast verzorgt ze, sa
men met een team, de promotie. "Eerst
hield ik me vooral bezig met het ont
sluiten van boeken, het in kaart bren
gen van de technische gegevens. Inte
ressant, maar na twaalf jaar had ik dat
gezien. Ik ben dol op boeken, maar ik
miste de mensen".
Als ze de bibliotheek van nu verge
lijkt met de oude in de Breestraat, kan
ze constateren dat de drempel voor het
publiek veel lager is geworden. "In de
Reuvensbibliotheek had je van die dik
ke, zware deuren. Vroeger was de bi
bliotheek er ook vooral om mensen
boeken te bezorgen waarmee ze zich
konden amuseren. Nu zijn we ook een
vraagbaak geworden en informeren we
de mensen over allerhande zaken op
maatschappelijk gebied".
"Hier is het dan ook: kom maar bin
nen. Het is uitnodigend, gezellig. We
hebben speciaal overal tafeltjes tussen
de rekken gezet. Als het 's woendags
markt is, zie je dat veel mensen hier met
elkaar afspreken in het leescafé. Een bi
bliotheek moet een centraal punt zijn in
de stad, een uitnodigende instelling
waar je met vragen kunt komen. Als ie
mand komt voor literatuur over een
echtscheidingsprocedure, moetje hem
wegwijs kunnen maken".
Heeft zij er een verklaring voor waar
om het altijd vrouwen zijn die in biblio
theken werken? "Het zal wel een be
roepskeuze zijn die hen wordt aange
smeerd. En het is in dit beroep natuur
lijk ook goed mogelijk part-time te wer
ken".
Mevrouw Van Dam-Groeneveld.
"Als ze niks te lezen heeft, gaat ze
overal op zitten letten". Mevrouw Van
Dam-Groeneveld glimlacht naar haar
zoon. Ze is bijna 102 jaar oud, maar kan
een geintje nog steeds waarderen. Op
91-jarige leeftijd werd ze lid van de bi
bliotheek. Voordien had ze met een ge
zin van tien kinderen geen tijd. Nu leest
ze het liefst streekromans.
"Ach", zegt ze, "ik vind alle boeken
wel mooi. Als je leest kom je nog eens
ergens. Maar ik vind wel dat een boek
een goede afloop moet hebben. Bij een
liefdesroman wil ik wel dat ze elkaar op
het einde krijgen. Ja, ik lees graag. Mijn
ogen zijn natuurlijk wat slechter ge
worden, maar gelukkig zijn er nu die
zogenaamde Grote Letter-boeken".
Mevrouw Groeneveld wordt ver
zorgd door haar zoon. Hij gaat voor
haar naar de bibliotheek. In de Grote
Letterserie is niet veel meer dat zijn
moeder nog niet onder ogen heeft ge
had. Ook de bijbel leest ze regelmatig.
"Dat moet je bijhouden", zegt ze. "An
ders denkt God datje Hem verlaat".
