De voetbalknie
Thiel, arts
ZATERDAG 16 SEPTEMBER 1989
Boven bevinden zich de huiskamer en de
dameskamer. Ook die dameskamer is in
oude staat terug gebracht, maar de baron
komt er nooit, tenzij een dame hem daar
toe uitnodigt, want dat oude gebruik
houdt hij principieel in stand. De meeste
ruimten zijn kaal en sober ingericht. Pre
cies zoals het er vroeger in de tijd van de
ridders moet hebben uitgezien. Alleen
de studeerkamer staat propvol met ge
vulde boekenkasten die van vloer tot pla
fond reiken en tafels en bureaus bezaaid
met boeken en paperassen.
Hier zit de baron het liefst. In zijn don
kerrode neo-gotische fluwelen stoel,
naast de houtkachel, bereidt hij 's
avonds nieuwe acties voor tegen de
sloop van monumenten in Nederland,
want nog steeds is hij actief in de monu
mentencommissie van Breda en in de
Bond Heemschut.
De houtkachel, daterend uit de Twee
de Wereldoorlog, staat er bepaald niet
voor de sier. Het huis beschikt weliswaar
over een verwarming, maar die is nooit
aan. De baron kan de stookkosten niet
opbrengen. "In de winter kruip ik dicht
bij deze kachel. Met twee broeken aan en
twee dikke truien is het meestal wel uit
te houden. Als het echt te gek wordt, ga
ik een tijdje in de kelder wonen. Die
ruimte is het best te verwarmen. Vroeger
trokken de bewoners zich in de winter
ook in de kelder terug".
Trots laat hij die gewelfde kelder met
de gewitte muren zien. De raampjes
oude schietgaten van waaruit vroeger de
aanvallen met pijl en boog werden afge
slagen kijken uit op de boomgaard.
Het herinnert de baron eraan dat hij deze
middag nog pruimen en appels moet
plukken.
Maar voordat hij aan dit karwei begint,
zet hij, zoals hij elke middag doet, een
pot thee in de gezellig ouderwetse woon
keuken. Naast een tinnen bord op de
schoorsteen staat een door kinderen ge
maakt huisje. Een cadeautje van de
schooljeugd. Bijna wekelijks bezoekt
een schoolklasje met onderwijzer het
Hohen Haus en op de grond gezeten, te
midden van die Duitse kinderen, vertelt
de baron dan over de avonturen van de
vroegere ridders die het huis bewoonden
en de vesting beschermden.
Deze middag serveert hij koekjes bij
de thee. Hij heeft ze gekregen van een
buurvrouw. "Ja, ik voel me thuis in Nien-
burg. Als vreemdeling komt je hier moei
lijk tussen, maar tenslotte ben ik hier, op
de 'Burg' geboren. Iedereen kent mij. Al
le vaklieden in het dorp hebben wel een
steentje bijgedragen aan de restauratie."
Gevaarlijk volk
"Toch blijf ik op-en-top een Nederlan
der. En hoewel ik respect heb voor de
Duiters, zie ik duidelijk het verschil tus
sen dit volk en de rest van Europa. De
Duitsers blijven een gevaarlijk volk. Qua
potentie is het land net zo groot als de
rest van Europa. En economisch is
Duitsland nu zo sterk, dat ze morgen zo
in één klap heel Nederland kunnen op
kopen, als ze dat willen. Ik vergelijk het
met de herindeling van gemeenten. Gro
te gemeenten zeggen ook vaak met groot
gemak: jij bent te klein, kom hier maar
bij. En de Duiters zijn een flink volk. Ze
zijn geneigd gebruik te maken van hun
macht. Begrijp me goed, ik ben niet anti-
Duits, maar zo zie ik het wél".
Nu het geld van de familie voor de res
tauratie op is, hoopt baron Lodi von Bön
ninghausen tot Herickhave dat de Duitse
overheid eindelijk ook een steentje bij
draagt aan de restauratie. "Alleen het
dak moet nog gerestaureerd worden. Ik
hoop dat de regering dit betaalt. De rege
ring kan er haast nief onderuit. Dit is een
van de oudst bewaard gebleven monu
menten in het land. En het is heel onge
bruikelijk dat een eigenaar zelf zoveel
geld steekt in een restauratie. Laat staan
een buitenlander".
De ijver van de Nederlandse baron
trekt inmiddels volop belangstelling. De
afgelopen weken heeft een Duitse came
raploeg in en rond de Burcht van Nien-
borg gefilmd en op 22 december wordt
het levensverhaal van de Nederlandse
baron op het derde Duitse net uitgezon
den. De tachtigjarige vindt het zelf maar
overdreven. "Ach, ik begrijp al die be
langstelling niet. Ik ben gewoon een ou
de man, die rommel bewaart".
den geoefend: bij elke knieblessure neemt
de kracht van die spieren snel af, en dat
is niet bevorderlijk voor de stabiliteit
van de knie. Bij ernstiger klachten is een
operatie mogelijk.
Vroeger werd een gescheurde meniscus
in zijn geheel verwijderd. Dat was een
operatie waarbij de knie helemaal open
werd gelegd, en de opname duurde enke
le weken. Het gevolg van het totaal ver
wijderen van een of beide meniscussen
was versnelde slijtage van de knie, met
alle gevolgen vandien.
Tegenwoordig is er een modernere me
thode: de 'arthroscopie' of kijkoperatie.
Sommige orthopeden slaan de contrast
foto's zelfs over en doen direct een arthro
scopie. Met een dunne buis wordt dan via
een klein gaatje in de knie gekeken. Dat
gebeurt poliklinisch of tijdens een zeer
korte opname en kan zowel onder narco
se als met een verdoving via een rugge-
prik gebeuren.
Zo is het niet alleen mogelijk de hele
knie van binnen te bekijken, en onder
meer meniscus en kruisbanden te inspec
teren, maar ook kan in dezelfde 'zitting'
de behandeling worden uitgevoerd.
Die behandeling heeft tot doel alleen
losliggende stukken van de meniscus weg
te halen en randjes bij te werken. Sinds
kort is het bovendien soms mogelijk be
paalde kleine scheurtjes te hechten, zodat
de meniscus in zijn geheel behouden
blijft.
Door deze zuinige behandeling be
houdt de meniscus zijn functie, en de
klachten kunnen toch worden opgeheven.
Naast de veel kortere opnametijd herstelt
men bovendien veel sneller. Het is dan
ook begrijpelijk dat de oude operatie-
vorm allang als verouderd wordt be
schouwd.
door Anne Velthausz
De titel baron heeft hij gemeen met de bekende avonturier Von
Münchhausen. En net als deze 'held in leugens' uit de achttiende
eeuw woont hij op het Duitse platteland. Daarmee houdt de
vergelijking evenwel op. Want een fantast is de Nederlandse baron
Lodi von Bönninghausen tot Herickhave zeker niet. Zijn droom werd
werkelijkheid. Op eigen houtje restaureerde hij de vervallen
middeleeuwse burcht in Nienborg, twaalf kilometer over de grens bij
Glanerbrug. Helemaal in zijn eentje woont en werkt de oud
burgemeester nu in één van de oudste gebouwen in Westduitsland,
waar hij tachtig jaar geleden werd geboren.
"Let niet op de rommel", zegt de baron.
Hij duwt een lade dicht en zet een klein
rekje met wasgoed opzij in de huiska
mer. "De huisknecht heeft vanmorgen
gewassen, maar hij ruimt de rommel
nooit op", mompelt hij quasi-bóos. In
zijn heldere blauwe ogen blinkt een vro
lijk lachje. Die huisknecht, dat is hij na—
mefijk zelf. En hij zelf is ook de tuinman
over wie hij het even later heeft. Want ba
ron! Von Bönninghausen woont hele-
tnaal alleen in 'Btirg Nienburg'. Behalve
het onderhoud van het monument, waar
aan hij zijn handen vol heeft, bewerkt hij
ook nog zelf de tuin én doet hij de huis
houding. Meer dan twaalf uur per dag is
hij in touw.
"Vroeger kon je hier niet wonen zon
der personeel, nu kan het alleen nog
maar zonder. De familie heeft inmiddels
een) miljoen in de restauratie gestoken,
nu is het geld op. Een schoonmaakster
kost al gauw twaalf mark per uur. Dat
kan ik niet betalen van mijn pensioen.
Dus; zo nu en dan zeg ik tegen mijzelf:
vooruit knecht: aan het werk. En dan pak
ik de stofzuiger of een bezem en maak de
boel schoon".
Hohen Haus
Alsjkleine jongen nam Lodi von Bön
ninghausen zich al voor om ooit het fami
liebezit te restaureren. Hij had wat met
het ÏHohen Haus', dat hij voor de laatste
keef gezien had toen hij vier jaar oud
was. De familie, die in Den Haag woonde
waar vader Von Bönninghausen advo
caat was bij de Hoge Raad, bracht de
meeste zomers door op het landgoed in
het jDuitse Nienborg, vlak achter Epe.
Lom werd er in één van die vakanties ge
boren.
In| die tijd was er geen elektriciteit en
geen stromend water. Het water werd uit
een jpomp gehaald die in de kelder stond.
Hij merinnert zich nog hoe hij als klein jo
chie op het ijzeren hek klom dat over een
rails heen en weer geschoven kon"wor
den.) "Een heerlijk gevoel" vond hij dat.
Achter dat toegangshek zag de kleuter in
die laatste zomer voor het eerst de Duitse
soldaten lopen. De Eerste Wereldoorlog
was uitgebroken en de Nederlandse fa
milie moest het land verlaten. Het zou
ruim 70 jaar duren voordat Lodi terug
kwam.
In de fraaie bibliotheek, waar hij eigen
handig en liggend op de steigerplanken
de eeuwenoude balken afkrabde en
schoonmaakte, haalt de baron herinne
ringen op. Een hele reeks voorouders
kijkt vanaf de muur toe, onder wie zijn
grootvader, die burgemeester was van
Tubbergen. Een functie die hij tot zijn
negentigste jaar vervulde. Lodi vertelt
het met enige afgunst.
Zelf moest hij toen hij 65 werd, vitaal
als hij was, verplicht zijn burgemeesters
ketting inleveren. Precies 38 jaar had hij
dat ambt vervuld, eerst in het Zeeuwse
IJzendijke, later in Terheijden bij Breda.
De rijke hoeveelheid fraai gerestaureer
de monumenten in de beide gemeenten
zijn een waardevolle erfenis van zijn bur
gemeesterschap. De baron deed daar
mee onbewust ervaring op voor de latere
restauratie van het familiebezit.
Dit bezit was na de Eerste Wereldoor
log weer in handen gekomen van de fa
milie Von Bönninghausen, die het land
goed verhuurde. "Mijn ouders gingen er
nog wel eens naar toe in de. zomer, maar
ik ging nooit mee. Het kwam er niet van.
Ik was meestal te druk".
Burgemeester
Lodi studeerde gemeente-administratie
en staatsrecht, vervulde zijn dienstplicht
als reserve-luitenant te pJaard en werd
vervolgens benoemd tot burgemeester
van IJzendijke. In 1938 was dat. "De na
zi's in Duitsland déden toen al pogingen
om ons familiebezit in Nienborg te con
fisqueren. Onze familie verzette zich he
vig, maar in 1940 was er uiteraard niets
meer aan te doen".
De jonge baron wilde,tóen de oorlog
uitbrak het liefst naar Engeland toe om
van daaruit het land te verdedigen. "Het
kon gemakkelijk. IJzendijke lag tien ki
lometer van Vlissingen en ik had gele
genheid genoeg om over te steken. Maar
de commissaris van Zeeland zei: 'Niks
ervan. Jij hebt pas nog beloofd dat je de
belangen van jouw gemeente zou eerbie
digen'. Ik heb daar later wel spijt van ge
had".
In september 1943 moest hij toch
vluchten. Samen met enkele collega's,
die, net als hij, weigerden de opdrachten
van de nazi's uit te voeren. De baron
dook vijftien maanden onder in Brussel.
Eén keer dacht hij dat hij er geweest was.
De Gestapo doorzocht het huis, maar
keek gelukkig niet in de kast waarin de
baron verstopt zat. Nü nog schrikt hij 's
nachts soms wakker van die herinne
ring.
De oorlog veroorzaakte een groot litte
ken binnen de familie. Zijn vader wei
gert sindsdien om ook maar één stap
over de Duitse grens te zetten. Een extra
knauw was het verraad van een Twentse
familietak Von Bönninghausen. "Eén
achterneef van mij, heer van Herickhave,
was Duits gezind. Een van de zonen was
burgemeester van Ootmarsum. In de
oorlog ontpopte hij zich als fanatiek NS-
B'er en de Duitsers benoemden hem tot
commissaris van Overijssel. Dat is hij
maar heel kort geweest, want hij meldde
zich vrijwillig voor het oostfront. Daar is-
ie gesneuveld. Zijn broer, die ook NS-
B'er was, werd door de Duiters benoemd
tot burgemeester van Hilversum. Na
tuurlijk werpt zo iets een smet op de fa
milie".
Vluchtelingen
Na de Tweede Wereldoorlog kwam het
familiebezit weer in handen van de fami
lie Von Bönninghausen tot Herickhave,
maar de Duitse gemeente Nienburg nam
het gebouw in beslag voor de opvang van
de de 'Oost-vluchtelingen': Duiters die
verdreven waren uit Lestland, Estland
en Polen. Baron Lodi vond dat best.
"Ik verzette mij daar niet tegen. Als
burgemeester deed ik in Nederland uit
eindelijk hetzelfde. De vluchtelingen
hadden geen huis. En ze moesten toch ér-
gens wonen. Er zaten hier toen wel 67
vluchtelingen. De grote zaal beneden
hadden ze in vieren gedeeld. In alle ka
mers woonden verschillende gezinnen.
Ze verbouwden groenten in de tuin, en
hielden varkens in de stal. Pas in 1962 is
de laatste vluchteling vertrokken. Het
huis zag er toen verschrikkelijk uit. Bijna
alle houten vloeren en alle deuren waren
Sportblessures zijn een belangrijke oor
zaak van ziekteverzuim; knieblessures
komen weliswaar minder voor dan ver
stuikte enkels, maar kunnen ook veel na
righeid veroorzaken. De bekendste knie
blessure is natuurlijk de 'meniscus'.
Het dijbeen eindigt onderaan in twee
bolvormige stukken die samen over het
bovenste uiteinde van het scheenbeen rol
len, en dat is niet meer dan een soort vlak
ke schotel. Het is voor te stellen dat dit
geen erg stabiele constructie is.
De stabiliteit van de knie wordt vrij
wel volledig verzorgd door stevige ban
den die overal in en om de knie liggen.
Aan beide: zijkanten van de knie worden
zijwaartse bewegingen afgeremd door de
zogeheten 'collaterale' banden. Helemaal
binnen in de knie, tussen de twee bollen
van het dijbeen, liggen de voorste en ach
terste 'kruisband'; deze zorgen ervoor dat
het onderbeen niet naar voren of naar
achteren kan schuiven ten opzichte van
het dijbeen en remmen de draaibewegin-
gen af.
En dan zijn er de beide'meniscussen
(eigenlijk is het meervoud menisci): de la
terale en de mediale. Dat zijn hoefijzer
vormige ringen van kraakbeen, die met
hun open kant naar elkaar toe liggen,
tussen de bollen van het dijbeen en hun
dragende schotel. Ze zorgen onder meer
voor een groter contactoppervlak tussen
de botten, en vangen schokken op.
Banden en meniscussenkunnen bij een
ongeluk beschadigd raken. Vooral bij
contactsporten als voetbal en basketbal
gebeurt dat vrij regelmatig. Vaak zijn'
het ongelukjes waarbij de voet blijft
staan terwijl de rest van het been draait
of waarbij men 'door de knie heen gaat'.
Dat gaat dan gepaard met plotselinge
pijn, en soms is een 'knap' hoorbaar.
Bij een ongeluk met de knie is de eerste
hulp anders dan bij de enkel. Van belang
hierbij is namelijk of de knie direct, in de
eerste uren, dik wordt: er is dan sprake
van een bloeding in het gewricht en dat is
een aanwijzing voor een ernstige bescha
diging. Direct onderzoek door een arts is
dan nodig. Er moet in het gewricht wor
den geprikt om het bloed te verwijderen,
want dat is schadelijk voor het ge
wrichtskraakbeen. Ook moet dan op kor
te termijn in de knie worden gekeken
(hierover later meer) om de schade te be
oordelen; als een kruisband gescheurd is
moet deze meestal snel worden gehecht.
Als de schade minder ernstig is, wordt de
knie pas de volgende dag dik, en dat
komt dan doordat er vocht in het ge
wricht is gevormd.
Het is niet mogelijk allq soorten knie
blessures hier te beschrijven. Als bijvoor
beeld een van de banden scheurt ontstaat
instabiliteit van het gewricht, maar de
gevolgen daarvan zal ik nu niet bespre
ken. Het gaat hier om de meniscus.
Een meniscus kan door verschillende
oorzaken scheuren, bijvoorbeeld door het
draaien van het been terwijl de voet vast
staat. De knie zal dan direct of later dik
worden, vaak is het enige tijd onmogelijk
de knie volledig te strekken.
Baron Lodi
von Bönning
hausen voor
zijn kastéél': 'Ik
ben gewoon een
oude man die
rommel be
waart".
(foto GPD)
in de kachel opgestookt. Maar ja, dat
neem ik ze niet kwalijk. Die mensen had
den geen kèus. Enkele van die gezinnen
wonen nu trouwens nog in Nienborg. Ze
kennen het huis misschien wel beter dan
ik".
Toen het huis weer leeg was, besloot
baron von Bönninghause het bezit te res
taureren. Stapje voor stapje begon hij
aan dit gigantische karwei: In 1978, toen
hij burgemeester-af was, legde hij zich
helemaal toe op de restauratie. De eerste
drie jaar bleef hij in Terheijden wonen.
Hij was bestuurslid van ten minste twin
tig sociale verenigingen en instellingen,
en kon het werk niet plotseling in de
steek laten.
Dat sociale zit trouwens in hem. Nu
nog is hij actief in de Vincentiusvereni-
ging. "Vroeger gaven we kolen en kle
ding aan arme mensen. Tegenwoordig
leeft dit werk weer helemaal op. Vorig
jaar hebben we voor 42.000 gulden aan
boeken en kleren verkocht. Een gedeelte
is naar missionarissen gegaan, maar het
merendeel is verdeeld onder mensen in
Brabant die het niet'zo breed hebben".
In 1981 vestigde de baron zich definitief
op het Hohen Haus. Hij pakte zijn kof
fers, legde een matras op de planken
vloer in de bibliotheek en begon stukjes
bij beetjes het huis schoon te maken. Een
karwei dat zes jaar in beslag nam. Met
hulp van zo nu en dan een metselaar of
timmerman, bikte hij het plafond af zo
dat de eeuwenoude balken uit 1344 weer
vrij kwamen, hij borstelde met een kope
ren borstel het vuil van de balken, krab
de de muren af, sloopte alle 'moderne'
muren, en verwijdèrde de kapotte vloe
ren uit het huis.
Daarbij kwam hij voor tal van verras
singen te staan. Zo kwam onverwacht
een gewelfde ronde traptoren vrij, die-
vanaf de kelder tot de nok van het huis
loopt en de baron ontdekte dat tegen de
twee meter dikke muren ooit nog eens
extra muur van zeventig centimeter dik
aangeplakt was.
"Het huis was onderdeel van de ves
ting die de bisschop van Münster ge
bouwd had om de aanvallen van de bis
schop van Utrecht en de graaf van Bent-
heim af te slaan. Aanvankelijk waren de
muren stevig genoeg. Maar honderd jaar
later kwamen de kanonnen, en daar was
de vesting kennelijk niet tegen bestand.
Vandaar die versteviging. Het bijzondere
van deze vesting is dat-ie óp een muur
gebouwd is. Vandaar de naam Hohen
Haus. Zoiets zie je in Europa bijna ner
gens. Meestal werd een muur rondom
een vesting gebouwd".
De bescheiden baron heeft een indruk
wekkende prestatie geleverd. 'Burg
Nienburg', sinds 1580 in bezit van de fa
milie, is inmiddels helemaal in middel
eeuwse staat teruggebracht. Overal ligt
weer ouderwets twee en een halve centi
meter dik parket en zijn nieuwe deuren
aangebracht. Allemaal van eikehout, dat
de baron driejaar in de Dinkel 'gewaterd'
heeft, precies op de manier zoals dat in
de middeleeuwen ook gebeurde.
In de immense hal, met de zwart-witte
stenen vloer, valt meteen de antieke ho
ge Nederlandse schouw op, die de baron
na twintig jaar speuren op de kop tikte.
In de grote zaal pronkt een meterslange
tafel die hij cadeau heeft gekregen van
zijn zuster die vroeger in diplomatieke
dienst was. Daarnaast ligt de eetkamer,
die overigens alleen maar wordt ge
bruikt als er gasten zijn.
Als in de meniscus eenmaal een scheur
zit, zal deze niet meer genezen. Een me
niscus kan op allerlei manieren scheu
ren, in de lengte of dwars. Een scheur zal
vooral klachten veroorzaken als er een
stukje losligt dat de bewegingen van de
knie gaat belemmeren.
Een meniscusscheur kan onopgemerkt
blijven, maar ook ernstige klachten ver
oorzaken. Soms ontstaat het gevoel dat
men even door de knie zakt bij bepaalde
bewegingen, soms wordt de knie dik na
inspanning. In ernstiger gevallen zijn er
pijnklachten, en het vervelendste ver
schijnsel is het 'op slot gaan' van de knie
doordat een los stukje ingeklemd raakt:
de knie staat dan in een dwangstand en
kan niet meer gebogen of gestrekt wor
den.
Of er iets met de meniscus aan de hand
is, is aan de buitenkant heel moeilijk te
zien. Er zijn allerlei manieren om de knie
te onderzoeken, maar ze geven zelden vol
ledige zekerheid. Wel kunnen de bevin
dingen samen met de klachten een sterk
vermoeden geven en aanleiding zijn tot
nader onderzoek, zoals een contrastfoto.
Bij een contrastfoto wordt een contras
terende vloeistof in het gewricht gespoten
en worden vervolgens foto's gemaakt.
Kraakbeen is namelijk op een gewone fo
to niet zichtbaar. Op zo'n 'arthogram'
kan een meniscusscheur vaak worden ge
zien, maar niet altijd.
Bij geringe klachten wordt meestal
aangeraden om enige tijd af te wachten;
vaak nemen de klachten dan vanzelf af.
Wel moet in die tijd voorzichtig met de
knie worden omgesprongen en moeten de
spieren van het bovenbeen intensief wor-
