'Djazzdans: meer
dan swingen
in televisieshow'
Dans op komst
Kleine theaters klaar voor de start
Glenn van der Hoff, artistiek leider Djazzex:
PAGINA 30
TjfHEA TERKRANT '89/VO
Toen jullie in 1983 begonnen, wilden
jullie dat de moderne jazzdans net
als alle andere theaterdans serieus
genomen zou worden. Was dat dan
niet het geval?
"Nee, althans in Europa nog niet.
In Amerika werden dergelijke po-
gingen al sinds mensen als Katheri-
ne Dunham en wat later Alvin Ailey
ondernomen. Dunham was de eer
ste die de jazzdans uit de sfeer van
het amusement heeft gehaald en ge
probeerd heeft jazzdans op het po
dium in de theaters te krijgen. De ei
gen waarde van de zwarte mensen
moest weer teruggegeven worden
aan de jazzdans. Die meerwaarde
die zij daarmee aan de jazzdans gaf,
die wilde ik ook in Europa. In het
begin is dat heel erg hard zoeken. In
elk geval wist ik wat ik niet wilde en
dat was dansen op het podium laten
zien die alleen bedoeld waren om
mensen te vermaken en te behagen.
Dan krijg je immers het soort show-
dansen dat je op de televisie ziet.
door
Ingrid van Frankenhuijzen
Die zijn gericht op de grote massa
en de herkenbaarheid. Al zou je
dronken voor de tv zitten, dan nog
herken je alle elementen heel ge
makkelijk. Bij de echte jazzdans
zoals ik die voor ogen had, moet je
net als bij andere dansvormen, heel
intensief kijken om het wel of niet
te'kunnen waarderen. Als choreo
graaf moet je dus veel verder gaan
dan puur behagen. De ideeën en
drijfveren achter een dans zijn veel
belangrijker voor mij. Pas door de
jaren heen ontwikkel je dan een
specifieke vorm en stijl voor die
ideeën. Aanvankelijk zocht ik daar
^heel impulsief en intuïtief naar
maar toch stippelden we voordat
we een programma samenstelden
;een bepaalde lijn uit. Als je die een
maal had, dan koos je voor een be
paalde vorm en stijl bijvoorbeeld
een lyrisch stuk of een dramatisch
stuk, maar je kon je ook door.de mu
ziek laten inspireren".
Je werkte heel veel met gastcho-
reografen die uit Amerika kwamen.
"Ja, omdat ik toen heel veel ver
trouwen had in de ontwikkeling
van de jazzdans zoals die in Ameri
ka was verlopen. Daar lag immers
de bron en door gastchoreografen
uit te nodigen hoopte ik dat ze met
al hun ervaring en kennis weer net
iets verder gingen dan ze gewend
waren. Dat lukte natuurlijk niet el
ke keer, maar soms verraste het re
sultaat de choreograaf zelf ook.
Warren Spears bijvoorbeeld die ja
renlang gedanst heeft bij Alvin Ai
ley, heeft bij ons stukken gemaakt
die een pure mengvorm tussen mo
derne dans en jazzdans zijn gewor
den. En choreograaf Leslie Watana-
be ging in de choreografie 'Luna'
zelfs zo ver met experimenteren dat
de jazzelementen bijna helemaal uit
de choreografie verdwenen. 'Luna'
bleek eigenlijk een puur moderne
dans choreografie. De vraag of je
iets dan mislukt of gelukt moet noe
men binnen die ontwikkelingen, is
dan niet zo relevant. Maar het helpt
je bij de bepaling van je eigen idee-
De programmering van Djazzex
is altijd heel veelzijdig geweest. Alle
richtingen die de jazzdans rijk is
zijn wel aan bod gekomen: van Afri
kaanse rituelen en tapdans tot pure
swing en zelfs elementen uit de mini
mal dance.
"Ook dat had te maken met mijn
onderzoek naar een specifieke stijl.
Eerst zet je op een rijtje wat er alle
maal is om later uit die grote ver
scheidenheid een eigen richting te
destilleren".
De oorsprong van de jazzdans ligt
in Amerika, de wortels liggen in
Afrika. De dansen waren een uiting
van de zwarte slaven tegen hun ko
loniale onderdrukking en de discri
minatie. Zie je daar nog iets van te
rug in de huidige jazzdans?
"D'r zijn eigenlijk twee antwoor
den op die vraag mogelijk. Als je
naar het aanbod kykt is er zeker
sprake van een verwatering en een
verwijdering van de oorsprong.
Maar wat ik wil is juist weer terug
keren naar die oorsprong: de reden
van de jazzdans. Waarom de jazz
dans eigenlijk ontstaan is. Als er
geen onderdrukking was geweest
was er waarschijnlijk ook nooit jazz
dans geweest. Als de zwarte men
sen uit Afrika naar Amerika zouden
zijn overgebracht om daar in alle
vrijheid hun eigen land te kunnen
kopen en verbouwen, dan zou de
Afrikaanse cultuur' in Amerika zich
op een heel andere manier ontwik
keld hebben. D'r zou wel een meng
vorm ontstaan zijn, maar de drijf
veer zou anders geweest zijn. Nu is
onderdrukking de drijfveer ge
weest".
Heeft jouw drijfveer te maken met
je achtergrond: je bent in Indonesië
geboren.
"Niet in de eerste plaats omdat
het niets te maken heeft met de oor
sprong van de jazzdans. Je kunt
weliswaar parallellen trekken met
soortgelijke gebeurtenissen als on
derdrukte mensen die weggerukt
worden uit hun eigen cultuur en ge
dwongen worden zich in een vreem
de omgeving te manifesteren, maar
jazzdans blijft een zuiver Afrikaans-
Amerikaanse aangelegenheid.
Toch, en nou moet ik voorzichtig
zijn, is een dergelijk gevoel wel her
kenbaar. Zolang je maar weet dat
het nooit hetzelfde is.
Eén van de handelsmerken van
Djazzex is de vermenging van de
westerse moderne dans met de jazz
dans. Is dat niet raar twee van die
uiteenlopende stijlen. De westerse
dans probeert de zwaartekracht te
overwinnen en de ruimte te verove
ren terwijl de jazzdans zich juist
heel erg aan de grond hecht en de
losse bewegingen van het lichaam
zelf belangrijker vindt dan de
plaatsing er van in de ruimte.
"De moderne dans heeft gezocht
naar de essentie van de beweging
via het verstand. Heel analytisch.
DEN HAAG/LEIDEN In 1982 gaven ze nog een
proefvoorstelling op het Oegstgeester Rijnlands
Lyceum, anno 1989 geven de dansers van de Modern Jazz
Dance Company Djazzex uit Den Haag ook
voorstellingen in Canada en op Aruba. Sinds de officiële
oprichting in 1983 heeft Djazzex geprobeerd de jazzdans
van het etiket amusement en show te verlossen.
Jazzdans moest een volwaardige podiumkunst worden.
Aan uitzinnige fans heeft het Djazzex nooit ontbroken;
aan toeschietelijke subsidiënten des te meer.
Menigmaal hebben Marlinda en Glenn van der Hoff, zus
en broer en respectievelijk zakelijk en artistiek leider,
op het punt gestaan het strijdbijltje er bij neer te gooien.
Jazzdans bleef een hardnekkige bijsmaak houden.
Aan de vooravond van het nieuwe seizoen staan de
financiële zaken er iets beter voor en is de artistieke
koers van Djazzex duidelijker dan ooit. Een gesprek met
Glenn van der Hoff.
De oorsprong van de jazzdans is de
directe uiting van een gevoel van
zwarte mensen. De reden waarom
ik die twee wil verbinden is dat het
gevoel en het rationele onderzoek
naar beweging voor mij niet los
staan van elkaar. Wat ik probeer is
de tegenstrijdigheden daarin op te
heffen. Een uiterlijk kenmerk van
de moderne dans is dat de beweging
vooral gebruikt wordt in samen
hang met de ruimte. Voor de jazz
dans is het heel kenmerkend om ge
voel of een idee te uiten in de bewe
gingen van het lichaam zélf. Als je
die twee elementen combineert dan
krijg je een synthese. De dansers bij
Djazzex hebben daarom ook klas
sieke, moderne en jazzlessen".
Jullie huistheater was tot twee
jaar geleden het Circustheater in
Den Haag. De laatste tijd maken
jullie produkties voor kleinere zalen.
dat met opzet?
"Ja, omdat we daarmee veel meer
publiek konden bereiken in plaat
sen waar we anders nooit zouden
komen. We hebben het nu weer af
geschaft omdat de kosten veel te
hoog waren".
Marlinda van der Hoff, die zich tij
dens het gesprek op de achtergrond
hield, schiet bij het horen van het
woord kosten achter haar computer
vandaan: "Geld is altijd een pro
bleem geweest omdat we zo mond
jesmaat gesubsidieerd werden. We
hebben nu wel een positief advies
gekregen van de Raad van de
Kunst, maar de subsidie is nog
steeds niet structureel. Elk jaar is
het weer afwachten of we wel of niet
geld krijgen. We zijn nu ook wel be
zig met kunstsponsoring maar echt
ingeburgerd is de sponsoring van
podiumkunsten in Nederland nog
niet".
Maar in 1987 hebben jullie toch in
opdracht van de Nederlandse Vere
niging voor Wegenbouw een choreo
grafie gemaakt. Moest je toen aan
bepaalde eisen van de opdrachtge
ver voldoen of had je alle artistieke
vrijheid?
Marlinda: "We hebben ons toen
heel erg verdiept in de wegenbouw
omdat ze toch wel een speciaal bal
let voor hun jubileum wilden heb
ben. Er waren absoluut geen restric
ties, maar het waren wel tweedui
zend mannen, echt alléén maar
mannen in driedelig grijs die anders
nooit van hun leven naar een dans
voorstelling gaan. Niet dat je je ni
veau dan verlaagt, maar het is geen
produktie die we opnemen in ons
repertoire.
Siemens heeft twee jaar geleden
onze tournee door Hongarije ge
sponsord, in ruil voor de medewer
king aan een bedrijfsfilmpje. Toch
willen we van dit soort hapsnap-
sponsoring af, vandaar dat we op
het ogenblik bezig zijn met het uit-
Glenn van der Hoff: 'Als choreo
graaf van jazzdans moetje veel ver
der gaan dan puur behagen(foto
Wim Dijkman)
zetten van een sponsorbeleid met
ook hele duidelijke eisen van onze
kant".
Hoe ziet het programma voaor het
komende seizoen eruit?
Glenn: "De eerste produktie in de
grote zaal gaat 14 oktober in premiè
re. Zoals gebruikelijk heb ik het
programma weer samengesteld uit
dansen van verschillende choreo
grafen. Ik maak zelf een nieuw bal
let en ik heb een derde deel aan mijn
choreografie V-Male gemaakt. Con-
ny Jansen (danseres bij Djazzex) en
Alida Chase (ex-danseres van het
Nederlands Dans Theater en free
lance choreografe) nemen de ande
re twee voor hun rekening en wat ik
er van gezien heb is dat het ballet
van Alida heel funky wordt.
Hoe mijn eigen balletten er uit
gaat zien kan ik in dit statium nog
niet zeggen, maar ik heb me laten
inspireren door mijn geboorteland
Indonesië. Het gaat om de verande
ringen van iemand die opgegroeid
is in een heel andere cultuur en die
zich moet handhaven in een wester
se cultuur. De verschillende fases
die je doorloopt van het aanpassen
en het ontkennen van je eigen cul
tuur, het ontdekken wat nou van je
zelf is en wat niet, tot het opnieuw
waarderen van de cultuur die je ja
renlang ontkend hebt, die fases
staan centraal. Ik laat me wel inspi
reren door allerlei typisch Indonesi
sche bewegingen en de muziek,
maar het blijft een zeer vrije en per
soonlijke interpretatie. De muziek
die Albert Veenendaal speciaal ge
componeerd heeft is uiteindelijk
heel westers, maar wel met een oos
terse inspiratie".
Het nieuwe programma van
Djazzex gaat 14 oktober a.s. in het
Haagse Danstheater aan 't Spui in
première. Op 16 januari komt
Djazzex met dit programma naar
de Leidse Schouwburg.
DEN HAAG/AMSTERDAM
Op het ogenblik is in Den
Haag het Holland Dance
Festival in volle gang. Het
twee jaar geleden
opgezette Festival boekte
direct een enorm succes
een gezien het nieuwe
programma zal dat zeker
herhaald worden. Naast
internationaal befaamde
gezelschappen als New
York City Ballet (nog op 16
en 17 september), geven
minder bekende maar
veelbelovende
gezelschappen als het
wervelende Hubbard
Street Dance Company uit
Chicago (19 t/m 21
september) acte de
présense. Fondation Jean-
Pierre Perraelt uit Canada
brengt architectonische
dans (26 en 27 september)
en het Cullberg Ballet uit
Kopenhagen brengt een
eigenzinnige interpretatie
van het bekende
Zwanenmeer (29,30
september, 1 oktober). In
1987 oogste dit gezelschap
tijdens het Holland Dance
Festival veel bijval met een
verrassende visie op het
ballet Giselle.
Muziektheater
Het Amsterdamse Muziektheater
heeft behalve als vaste speler Het
Nationale Ballet, de nodige bui
tenlandse gezelschappen te gast.
The Tokyo Ballet komt op 10, 11
en 12 november voor de tweede
maal naar Amsterdam. Op het
programma van het succesvolle
Japanse gezelschap staan ballet
ten van John Neumeier, Maurice
Bejart en Felix Blaska.
De Franse choreografe en regis-
seuze Maguy Marin is in .Neder
land al lang geen onbekende
meer. Voor Het Nationale Ballet
maakte zij vorig seizoen het zeer
lachwekkende Groosland, waarin
de dansers in moddervette 'naak
te' pakken gehuld gingen. Op 4,5,
6 en 7 januari komt zij met haar ei
gen Compagnie om haar onge
twijfeld afwijkende visie op de
Franse Revolutie te geven.
Op 14, 15 en 16 april brengt de
Merce Cunningham Dance Com
pany een bezoek aan het Muziek
theater., Merce Cunningham is in
veel opzichten de Andy Warhol
van de dans: hij combineerde
dans met pop-art en happenings,
maar hij maakte in samenwer
king met componist John Cage
ook de meest experimentele ab
stracte dansen. De Finse cultuur
wordt gebracht door The Jorma
Uotinen Dance Company. Het
ballet Kaleva is gebaseerd op het
gelijknamige Finse epos waarin
leven en daden van de Finse oer
held beschreven worden. Op 19,
21 en 22 april.'
Danstheater
Op 6 september opende Het Ne
derlands Dans Theater het Hol
land Dance Festival met nieuw
werk van Hans van Manen en
Philip Taylor en de reprise van Ji-
ri Kylians bekende ballet Stam
ping Ground. Op 22,23 en 24 sep
tember is deze voorstelling in
Den Haag nog te zien. In het AT
T danstheater, zoals het Dansthe
ater aan 't Spui dankfcij de spon
sor zal gaan heten.
Meer oud werk van Jiri Kylian
is te zien in het tweede program
ma dat No more play, Silent cries
en Sechs Tanze bevat. 19, 20, 21,
26, 27 en 28 oktober.
November is een drukke
maand voor het gezelschap: Na-
cho Duato en Paul Lightfoot ma
ken een nieuw ballet voor het der
de programma waarin ook Septet
Extra van Hans van Manen en het
prachtige Innostress van Ohad
Naharin te zien zijn. 16, 17, 18, 26
november.
Op 23 november gaat het vierde
programma in première: nieuw
werk van Jiri Kylian naast Hans
van Manens Shaker Loops en
Raptus van Nacho Duato. 24, 25
november en 6, 7, 8, 9 december.
Mocht u in juni Tantzschul van
Jiri Kylian gemist hebben: in ja
nuari wordt het weer opgevoerd
samen met zijn Commedia del-
l'arte. 18 tot en met 27 januari.
NDT-danser en choreograaf
Lionel Hoche maakt voor het Ne
derlands Dans Theater 11 nieuw
werk in februari. Ook Kylians No
maden en een nieuw, nog onbe
kend werk van een andere cho
reograaf.
In maart volgt een ongetwijfeld
sterk programma waarin Mats
Ek's Antigone wordt gedanst en
Ek speciaal iets voor het NDT
maakt. Een voorproefje op zijn
werk met het Cullberg Ballet
kunt u tijdens het Holland Dance
Festival nemen.
In april Staat Hans van Manen
in de schijnwerpers en maakt hij
een choreografie. Black Cake en
Keep Going gaan in reprise. Na
cho Duato en Jiri Kylian tenslotte
nemen in mei nieuw werk voor
hun rekening.
Nat. Ballet
Het nationale ballet opent met
eer» vertrouwd 'George Balanchi-
ne programma; een hommage
aan deze meester en vernieuwer
van het twintigste eeuwse ballet.
Muziektheater 6 tot en met 17 sep
tember.
In het tweede programma
wordt het werk van de vorig jaar
overleden choreograaf Frederick
Ashton belicht: naast de reprise
van Midzomernachtsdroom, de
Nederlandse première van Sym
phonic Variations. Muziektheater
18 oktober tot en met 5 novem
ber; Danstheater aan 't Spui: 7 en
8 november.
Rond kerst weer het romanti
sche en schitterende ballet The
Sleeping Beauty van Marius Peti-
pa/Peter Wright. Muziektheater
14 tot en met 29 december.
Mocht u het succesvolle Zwa
nenmeer van Rudi van Dantzig en
Toer van Schayk gemist hebben,
op veler verzoek staat deze pro
duktie weer op het programma.
Muziektheater 12 februari tot en
met 4 maart. Danstheater aan 't
Spui, Den Haag: 6 en 7 maart.
Voor het vijfde programma
maakt Rudi van Dantzig een
nieuw ballet en gaat Balanchine's
choreografie Brahms-Schönberg
Kwartet in première. Muziekthe
ater 22 maart tot en met 6 april.
Den Haag: 9 en 10 mei.
In het laatste programma van
Het Nationale Ballet staat Mozart
centraal. Toer van Schayk maakt
een choreografie op het Requiem,
van Van Dantzig wordt Symfonie
no. 29 in reprise genomen.
Muziektheater 15 tot en met 20
juni.
Schouwburg
De eerste dansvoorstelling in de
Leidse Schouwburg is op zater
dag 14 oktober: de Rotterdamse
Dansgroep brengt een nieuw pro
gramma uit. Een kleine week la
ter (20 oktober), geeft The Natio
nal Thai Dance Troupe acte de
présence met een klassiek dans
drama-programma uit het voor
malige Siam. Russisch* dans,
muziek en zang kunt u op 6 no
vember zien en horen: het ensem
ble Tajikistan treedt op. Vlak
voor kerst (20 december) komt In-
trodans met enkele premières. Op
16 januari brengt Djazzex een be
zoek aan de schouwburg. (Meer
over Djazzex elders op deze pagi
na).
In 1990 tenslotte staan op het
programma: Alexandra Radius (3
februari), Shusaku Dormu
Dance Theatre (21 februari), Sca-
pino Ballet (1 april), Dansgroep
Reflex (3 april), een tweede optre
den van Introdans (17 mei) en de
Rotterdamse Dansgroep (22 mei),
Margriet de Jong (16, 17 juni).
LEIDEN/ LEIDERDORP/
WASSENAAR Behalve
de Leidse Schouwburg en
het Parktheater in Alphen
aan den Rijn hebben ook de
andere en wat kleine
theaters in deze contreien
hun programmering voor
het seizoen 1989-'90
ruimschoots rond. Ze staan
dit weekeinde klaar voor
de start. Toneel en cabaret
moeten als de
belangrijkste trekkers
fungeren, maar ook muziek
speelt in de meeste
programmeringen een
voorname rol.
door
PieterC. Rosier
Het programma van de Leiderdorp-
Muzenhof, evenals vorig jaar tot
standgekomen in samenwerking
met de Leidse Schouwburg, ver
meldt voor het komende seizoen
dertig evenementen: vijftien thea
tervoorstellingen (voor volwasse
nen), zes kindervoorstellingen en
zeven concerten alsmede twee ama
teurvoorstellingen. Er is weer geko
zen voor een programma met een
aantal publiekstrekkers en wel om
'de loop naar de Muzenhof er in te
krijgen'.
De Muzenhof opent het seizoen
op 30 september met een optreden
van Joke Bruijs ('Helpers wegteer
ste ronde'). In oktober zijn er optre
dens van Hans Liberg (13 oktober)
en Harry Sacksioni (28 oktober). In
november is er een recital door de
pianist Jan van der Meer en de flui
tist Koos Verheul (5 november).
Theater To verlei brengt op 10 en 11
november 'De geschiedenis' van
een paard'. Peter Faber en Olga Zui-
derhoek spelen op 1 december 'Een
nacht ijs' en Herman Finkers geeft
op 15 december een proefvoorstel
ling van zijn nieuwe cabaretpro
gramma.
De Muzenhof-agenda vermeldt
voor januari een pianoconcert door
Ernst Stolz (7 januari) en een voor
stelling van het duo Hot Neon.
Purper Pastiche staat voor 27 janua
ri genoteerd. En Opus Variabel, een
gezelschap jonge musici, geeft op 4
februari een concert in de Muzen
hof. Josine van Dalsum en Paul
Röttger spelen op 9 februari 'Huwe-
lijksspel' en de.Spaanse danser Cur-
ro Velez presenteert op 16 februari
zijn Fiësta Flamenca. Het Toon
kunstorkest Leiden concerteert op
4 maart in de Muzenhof en de lied
jeszanger-entertainer Harrie
Jekkers, die ooit de lof op Den Haag
bezong, doet dat op 9 maart. André
v.d. Heuvel komt op 24 maart met
de muzikale komedie 'Onze Kreek'.
Dan is er op 6 april een optreden van
The Deep River Quartet, dat wordt
gevolgd door een voorstelling van
het 'meidencabaret' Magnolia. Zan
geres Thérèse Steinmetz staat voor
6 mei genoteerd en theaterman
Mars Teunisz voor 12 mei.
LAK-theater
Het LAK-theater in Leiden begint
het seizoen 1989-'90 met voorstellin
gen van Bram Vermeulen op 15 en
16 september. Een programma dat
als titel 'Gezellig' heeft meegekre
gen, maar dat over minder gezellige
zaken als scheiding, alcohol en kin
derverdriet gaat. Een programma
van liedjes en korte conferences,
waarbij Vermeulen zich zelf bege
leid op pian®, accordeon en gitaar.
De eerste LAK-kindermiddag
wordt 17 september verzorgd door
Theater Eldorado, dat 'De koning
en de rest' op zal voeren.
De poppenspeler Feike Boschma
presenteert zijn nieuwe programma
'A romance in many dimensions' op
20 en 21 september in het LAK. De
poppen van Boschma zijn geen
poppen in de traditionele zin, maar
schetsmatig aangegeven gestalten,
samengesteld uit doekjes en vor
men in allerlei kleuren. Boschma,
die in dit programma niet alleen
met poppen speelt, maar ook ac
teert, stoeit in dit programma met
een levensgrote, gedistingeerde da
me. Een fatale 'histoire d'amour' is
het gevolg.
Tijdens een tournee door Grie
kenland ontmoette Boschma de to
neelregisseur Nikos Armaos, die zo
sterk werd aangetrokken door de
dramatische kracht van Boschma's
creaturen, dat hij de regie van deze
produktie op zich nam. De muziek
is van Iraklis Paskalides en ademt
volgens de programmatoelichting
een mediterrane melancholie.
Warenar
Het cultureel centrum Warenar in
Wassenaar is al aan het nieuwe sei
zoen begonnen. Het Warenar-pro-
gramma vermeldt voor deze maand
nog een voorstelling van 'De Ker
sentuin' met Pleuni Touw en Hugo
Metsers (20 september). De rest van
de agenda ziet er als volgt uit: 'Zon
dagskinderen' met Johnny Kraay-
kamp e.a. (2 oktober), 'Onze Kreek'
met André v.d. Heuvel (9 novem
ber), 'Beste Maatjes' met Paul de
Leeuw 30 november), 'Laat je niet
kisten met Joop Doderer e.a. (22 de
cember), 'Up on the roof, musical
(14 januari). Trio Pim Jacobs (25 ja
nuari), 'Cocktailuur' met Mary
Dresselhuys (2 februari), Purper Pa
stiche (25 februari), 'Separation'
met Linda van Dijck en Kees Brus-
se (8 maart), Cabaret Luk Wijns (24
maart), The Deep River Quartet (26
april) en Cabaret Magnolia (10 mei).
Feike Boschma presenteert deze maand
omance in many dimensions'.
het LAK zijn programma 'A
(foto E. Brizzl)
