'Ieder mens is op
vrijheid gesteld,
ook de koningin'
Middeleeuws gekkenhuis op Grieks eiland
Meeste kerken namen deel aan conciliair proces
Interv
VRIJDAG 15 SEPTEMBER 1989
Kolonel Spierenburg verlaat veiligheidsdienst
Op 'steenworp' afstand van paleis Soest-
dijk je afscheidsreceptie houden waar de
top van gezagdragend Nederland je de
hand komt schudden, dat is niet voor iede
re ambtenaar weggelegd bij zijn pensione
ring.
Maar voor het hoofd van de veilig
heidsdienst van het Koninklijk Huis, kolo
nel E. Spierenburg uit Baarn, werd afgelo
pen maandag in aanwezigheid van prinses
Juliana en prins Bernhard een uitzonde
ring gemaakt.
Achttien jaar lang volgde hij de koninklij
ke familie op de voet. In zo'n periode ont
wikkelt zich een band. Soms zijn het staats
hoofd en de veiligheidsdeskundige het met
elkaar grondig oneens over de mate van be
scherming. "Conflictsituaties behoren tot
de uitzondering", zegt Spierenburg. Een
verschil van mening wordt zonodig in een
persoonlijk gesprek behandeld. In de on
derlinge verhouding is de ambtenaar dan in
het nadeel. "De koningin krijgt vaak ge
lijk".
BAARN De 60-iarige kolonel
Spierenburg is nog niet echt beko
men van de inspannende afscheids
receptie en bijbehorende feestelijk
heden. Om drie uur 's nachts lag hij
in bed. "Maar zo'n dag maak je maar
eens in je leven mee". Een dag waar
bij de rollen waren omgedraaid.
door
Edward de Vries Lentsch
De 'vips' (very important per
sons) die normaal bescherming ge
nieten in de schijnwerpers, kwa
men massaal de man uitzwaaien
wiens beroep het was om zo (onop
vallend mogelijk aanwezig te zijn
als lijfwacht. Is het eigenlijk wel een
mooi beroep als Spierenburg de be
veiliging voor de leden van de ko
ninklijke familie zelf "een straf'
noemt?
"Mooi is niet het juiste woord. Het
vak heeft een vage voldoeningsfac
tor. Je ziet weinig resultaat. Je bent
dankbaar als er weer een dag voor
bij is en er niets is gebeurd. Ieder
mens heeft zijn vrijheid lief. Ge
schaduwd worden door anderen is
een inbreuk op de privacy. In de be
schermde omgeving van de woon
paleizen heeft de koninklijke fami
lie een redelijk niveau van vrij
heidsbeleving".
Overwerk
Buiten die muren komt het extra op
de bewaking aan. Met de honderd
personeelsleden kan de beveili
gingsdienst het werk niet aan. "Stu
derende prinsen moeten dag en
nacht worden bewaakt". Hiermee
doelt Spierenburg onder andere op
prins Willem Alexander en prins
Constantijn die beiden in Leiden
studeren. "Dat betekent structureel
overwerk met de huidige bezetting.
Bij de politie kunnen ze de mensen
naar huis sturen en een zaak laten
liggen. Wij moeten er bij blijven. De
jeugd leeft anders. Mijn dochter
gaat ook 's avonds om elf uur de
deur uit om met vrienden ergens
wat te drinken".
Het stelselmatige overwerk van
de dienst is volgens Spierenburg
niet langer aanvaardbaar. Een uit
breiding tot honderdvijftig man
acht hij nodig. "Ik geloof ook wel
dat er binnen afzienbare tijd oplos
singen komen. Op het ministerie is
men op de hoogte. De nood is hoog.
Er zijn gespannen mensen bij de
dienst, die duidelijk tegen de grens
aan zitten. Rust hebben ze nodig.
Daar komen ze niet aan toe door al
dat overwerk. De motivatie is bij
zonder goed, maar ook daaraan zijn
natuurlijk grenzen".
Het blijkt niet makkelijk te zijn
om hoog gekwalificeerd beveili
gingspersoneel te werven onder de
rijkspolitie. Het huidige aantal for
matieplaatsen kan niet eens worden
gevuld.
"Mensen die bij de dienst werken
en na verloop van tijd terug willen,
zijn in het nadeel bij sollicitaties. Ze
zijn te gespecialiseerd in vergelij
king met anderen. Een andere fac
tor is dat er ook hoge eisen aan kan
didaten voor de veiligheidsdienst
worden gesteld".
"Alles is erop gericht om in te grij
pen op dat ene moment dat hopelijk
nooit komt". In zijn tijd hebben zich
met leden van 'Oranje' nooit direct-
levensbedreigende situaties voor
gedaan. Ook niet vier jaar geleden
toen zich een ernstig incident voor
deed, waar Spierenburg niet op wil
ingaan.
"Ons werk wordt steeds moeilij
ker in deze tijd van verharding en
agressie in de maatschappij". Spie
renburg is het zwaarst op de proef
gesteld bij de rumoerige troonswis
seling in 1980. Hij noemt het vanwe
ge de uitgebreide voorbereidings
periode een hoogtepunt in zijn car-
"Ik heb toen wel in spanning ge
zeten. Onrustige uurtjes, ja. De hor
de was tot de Dam opgerukt. Je kon
ze horen in het paleis. En ze zijn tot
de laatste grens gekomen". Een in
gecalculeerde evacuatie van het pa
leis hoefde niet te worden uitge
voerd. Na lang nadenken zegt Spie
renburg dat men destijds niet op het
punt heeft gestaan om uit te wijken.
"Er was nog voldoende ruimte bij
het paleis om weg te komen".
Werkslaaf
Emotioneel heeft Spierenburg nog
een andere herinnering aan de abdi
catie. "Ik zal niet gauw het ogenblik
vergeten dat Juliana haar besluit
aan mij bekend maakte. Dat was
Krooriprins Alexander op het Rapenburg. "Studerende prinsen moeten dag en nacht worden bewaakt"
een indrukwekkend moment".
Spierenburg, die zichzelf een
'werkslaaf noemt, maakte in zijn
functie ook bijna alle staatsiebezoe-
ken mee sinds 1971. "Achteraf heb
ik er wel spijt van dat ik niet eens
een paar dagen heb gekoppeld aan
de vele voorbereidingsreizen voor
staatsiebezoeken". Tijdens het be
zoek zelf was er geen tijd om voor
toerist te spelen. Het was eigenlijk
slopend, je kwam altijd afgedraaid
terug. Je moest ieder moment alert
zijn".
De verstandhouding met buiten
landse veiligheidsdiensten is niet
altijd makkelijk. "Grote manifesta
ties, zoals bijvoorbeeld het bezoek
van president Bush, trekken veel
andere belangrijke figuren aan die
allemaal eigen bewaking hebben.
Iedereen vindt zijn eigen 'vip' het
belangrijkste. Maar bij paniek we
ten de Nederlanders niet wat de
Amerikanen gaan doen. Het ontbre
ken van de bevelsvoering baart mij
zorgen".
Ieder land pakt zijn 'security' an
ders aan. Wordt de president van de
Verenigde Staten ondergeschikt ge
maakt aan het veiligheidsbelang,
voor de Nederlandse vorstin moet
juist zoveel mogelijk vrijheid wor
den ingebouwd. "Dat kan in ons
land gelukkig ook. Het koningshuis
wordt gerespecteerd. Bij het pu
bliek is er daarom ongetwijfeld
sprake van sociale controle. Dat is
onze grootste kracht".
Als hij mocht kiezen tussen het
bewaken van Bush of Gorbatsjov,
dan zou hij de laatstgenoemde ne
men. "Beveiliging in een totalitair
bestel lijkt gemakkelijker". Alleen
het onvoorspelbare gedrag van Gor
batsjov tijdens buitenlandse reizen
wanneer hij zich plotseling in de
menigte begeeft, vindt Spierenburg
een 'crime' voor iedere beveili
gingsbeambte.
Het hoofd van de beveiliging van
de leden van de Nederlandse ko
ninklijke familie moet in zijn werk
altijd schipperen tussen twee ba
zen. "Ik moet de politiek verant
woordelijke minister 'veilig stellen'.
Want als er wat fout gaat wordt hij
erop aangesproken. En dan moet er
altijd wel een.Barbertje worden ge
hangen".
Belangen
"Ik heb de opdracht van de minister
om de veiligheid te verzekeren,
maar ik moet ook rekening houden
met de wensen van de vorstin. Dat
is een afweging van belangen. In
dien nodig is er rechtstreeks con
tact met de koningin over de plan
ning van de beveiliging".
"Conflictsituaties behoren tot de
uitzondering", zegt Spierenburg.
Een verschil van mening wordt zo
nodig in een persoonlijk gesprek
behandeld. In de onderlinge ver
houding is de ambtenaar dan in het
nadeel. "De koningin krijgt vaak ge
lijk", erkent hij.
In het aan hem toegekende ere
kruis verbonden aan de Huisorde
van Oranje ziet Spierenburg een be
loning voor de inzet van alle mede
werkers van de beveiligingsdienst.
"Het is immers teamwerk". Een
persoonlijke blijk van waardering
vindt hij minstens zo waardevol.
"Zeker als het gemeend is en daar
twijfel ik niet aan".
Per 1 september is de rijkspolitie
man, zoals het officieel heet, met
functioneel leeftijdsontslag gegaan.
Stilzitten is niet de stijl van Spieren
burg. "Ik heb samen met oud-colle
ga Knijff een maatschap opgericht.
We gaan ons onder meer bezig hou
den met advisering over beveiliging
van panden en mensen".
Daarnaast is binnenkort zijn be
noeming als provinciaal voorzitter
van het Rode Kruis in Utrecht te
verwachten. "Ik krijg ook wat meer
tijd voor de sporten die ik graag doe
zoals tennis en joggen. Volgend jaar
wil ik naar Italië fietsen. Ook meer
aandacht aan vrouw en kinderen
schenken want die zijn schromelijk
te kort geschoten. Dat weet ik heel
Nederlandse psychiatrie scliiet te hulp op verzoek consul
UTRECHT (GPD) Mannen gekleed in de
blauwgrijze gestichtspij of naakt rondlopend.
Allemaal dezelfde kortharige kapsels, allemaal
dezelfde doelloze blikken. Hangend tegen de
muur, hangend in bed, want stoelen en tafels
zijn er niét. Dag in dag uit wachtend op het tijd
stip van eten, van luchten, van schoongespoten
worden met een soort tuinslang, van naar bed
gaan.
Deze middeleeuwse toestanden troffen Ge
rard Vincken en Frenk Peeters drie maanden
geleden aan op een afdeling van de psychiatri
sche kliniek op het Griekse eiland Leros. Bei
den zijn werkzaam bij psycho-meaisch streek-
centrum Vijverdal in Maastricht. Ze zijn net af
gelost van hun werkzaamheden als 'opbouw
werker'.
Een nieuwe afgevaardigde van Vijverdal is
inmiddels al aan het werk op Leros, vandaag
vertrekt een andere van psychiatrisch centrum
Zon en Schild in Amersfoort. Bedoeling is op
kosten van de Nederlandse inrichtingen verbe
teringen aan te brengen in de kliniek op het zon
nige en toeristische eiland. Dit op verzoek van
de Griekse consul in Rotterdam.
Volgens directeur H. Dalewijk van Zon en
Schild zijn er sinds de val van minister-presi
dent kolonel Papadopoulos in 1973 psychiatri
sche patiënten op Leros: daarvóór werden er
politieke gevangenen gehouden. Momenteel
telt het eiland 6500 bewoners, van wie er 800
werkzaam zijn in de kliniek. De inrichting biedt
onderdak aan 1500 patiënten: 900 mannen, 400
vrouwen en 200 kinderen.
De omstandigheden van de patiënten zijn
niet op alle afdelingen even onmenselijk als op
de afdeling waar Peeters en Vincken hebben
gewerkt. Directeur Dalewijk van Zon en Schild
is dit voorjaar zelf op het eiland geweest. Hij
heeft gezien dat de cliënten die leven in de zoge
heten socio-woningen (woningen waar patiën
ten onder begeleiding een redelijk zelfstandig
bestaan kunnen leiden) het niet slecht hebbén.
Maar ook zij worden niet echt geholpen, zegt
Dalewijk.
"Er zijn bijvoorbeeld voor alle mannelijke pa
tiënten in de kliniek maar ëén psychiater en vier
verpleegkundigen beschikbaar. Voor de rest
moeten de zieken het doen met welwillende ex-
vissers en ex-timmerlieden die er werken als
ondeskundige hulpverleners. Zo was het ten
minste toen ik er verbleef'.
Verpleegkundige Gerard Vincken vertelt dat
de situatie sindsdien wel iets is verbeterd.
"Toen Peeters en ik in juni aankwamen op het
eiland, waren psychiatrische hulpverleners uit
Tessaloniki, waar een goede psychiatrische in
richting is, al bezig verbeteringen aan te bren
gen. Samen met hen hebben we bij 25 van de 82
de gesloten afdeling St. Georgos zó
veel kunnen bereiken dat ze weer reageren op
gebeurtenissen.
Deze patiënten liepen eerst naakt rond, maar
hebben nu weer kleren aan. Kleren die ze zelf
mogen uitkiezen, of dat nu een spijkerbroek is
met een trui of het scheurhemd van de inrich
ting. We hebben ze geleerd met mes en vork te
eten in plaats van met de handen. En zich te
wassen en te scheren. Ze maken nu zelf hun bed
op, en dekken samen de tafel. En ze zitten niet
meer de hele dag doelloos te wachten, maar vul
len hun tijd met tekenen, wandelen en spelen
met de bal".
Het is de bedoeling dat de veranderingen die
zijn bereikt blijvend van aard zijn en verder
worden uitgewerkt. De Griekse minister van
volksgezondheid heeft al zijn volledige mede
werking toegezegd. Maar volgens Dalewijk van
Zon en Schild bieden de'woorden van de minis
ter geen garantie dat het hulpverleningsproject
wordt voortgezet. De huidige Griekse regering
is een tussentijdse, en bij het nieuwe kabinet is
het maar afwachten wat er gebeurt.
Dalewijk: "Daarom moeten we vóórdat de
nieuwe regering aantreedt, rond hebben dat
Griekenland een aanvraag indient bij de EG
voor hulp voor Leros en andere slechte psychia
trische ziekenhuizen in het land. Want dan pas
kan deze organisatie ingrijpen: het ligt in de be
doeling dat Nederland, Westduitsland, Italië en
Ierland hulpverleners-teams sturen".
Ruim zeventig procent van de
parochies en gemeenten in Ne
derland heeft met eigen activi
teiten deelgenomen aan het
conciliair proces voor gerech
tigheid. vrede en behoud van de
schepping. Dit blijkt uit een on
derzoek dat is uitgevoerd door
de Katholieke Universiteit
Nijmegen.
Drs. H. Bos en drs. B. Schen-
nink concluderen uit hun onder
zoek dat het kerkelijke bezin
ningsproces een succes is, maar
wijzen erop dat dit succes in de
toekomst zonder extra inzet van
de kerken niet verzekerd is. Ze
ker als het gaat om de bezinning
op het thema behoud van de
schepping (milieu), kan de kerke
lijke aandacht gemakkelijk ver
slappen.
Bijna tien procent van de ge
meenten en parochies heeft om
principiële redenen niet meege
daan aar. het proces, of heeft uit
angst voor verdeeldheid binnen
de eigen gemeenschap van deel
name afgezien. Dergelijke rede
nen werden relatief vaak aange
voerd door hervormde gemeen
ten. De deelname aan het concili
air proces is met 81 procent in de
Gereformeerde Kerken in Neder
land het hoogst.
In de meeste parochies en ge
meenten is deelname van inci
dentele aard geweest zo blijkt uit
het onderzoek. Veelal is tijdens li
turgievieringen of spreekbeurten
aandacht besteed aan de thema's
van het conciliair proces. Een op
de drie deelnemende kerken
heeft een werkwijze ontwikkeld
die ook voor de toekomst bezin
ning op de thema's verzekert.
De organisatie van de activitei
ten is in de meeste parochies en
gemeenten (54 procent) een inter
kerkelijke aangelegenheid. Een
op de drie kerken vindt dat het
conciliair proces de oecumeni
sche samenwerking heeft ver
sterkt. aldus de onderzoekers. Zij
hebben ruim 4500 gemeenten en
parochies een vragenformulier
gestuurd en kregen er 1460 inge
vuld terug. Daarnaast is een re
presentatieve steekproef gehou
den onder 258 gemeenten en pa
rochies.
De resultaten van het Nijmeeg
se onderzoek zullen morgen wor
den gepresenteerd tijdens de eer
ste oecumenische Kerkendag.
het Nederlandse hoogtepunt van
het conciliair proces.
Tv-dominees
Het gaat snel bergafwaards met
de eens zo bloeiende elektroni
sche kerken in de Verenigde Sta
ten. Een van de belangrijkste tv
dominees Oral Roberts moet t
deel van zijn operaties staken v
gens geldgebrek. Roberts heeft
deze week aangekondigd dat hij
zijn christelijke ziekenhuis en
medische faculteit in Tulsa, in de
staat Oklahoma, moet sluiten we
gens een schuld van 25 miljoen
dollar (54 miljoen gulden).
De giften van Roberts' televi
siekijkende publiek zijn sterk te
ruggelopen. Dat is volgens hem te
wijten aan geestelijke scepsis van
de kijkers als gevolg van de
schandalen waarin een aantal van
zijn collega's zijn verwikkeld.
De voormalige tv dominee Jim
Bakker staat op het ogenblik te
recht wegens fraude en belasting
ontduiking. Jimmy Swaggart
was het vorig jaar verwikkeld in
een sexschandaal.
Roberts kwam twee jaar gele
den zelf in opspraak toen hij zijn
televisiepubliek om een miljoen
dolar vroeg voor zijn electroni-
sche kerk en zijn medische facul
teit en ziekenhuis. Als het geld er
niet kwam, zei Roberts, zou God
hem tot zich roepen, en sloot zich
op in een toren waar hij bad voor
financiële bijdragen. Dat werd ge
zien als een vorm van morele
chantage die heeft bijgedragen
tot de teruggang van de electroni-
sche kerken in Amerika.
Raisa Gorbatsjov
De overkoepelende contactgroep
van joodse vrouwen in Nederland
heeft per telegram een dringend
beroep op Raisa Gorbatsjov ge
daan zich om humanitaire rede
nen in te spannen voor de emigra
tie van de 77-jarige Irina Voronke-
vitsj te Moskou. Omdat ze op de
hoogte zou zijn van 'staatsgehei
men'. heeft Voronkevitsj. oud
hoogleraar plantkunde, geen toe
stemming gekregen met haar kin
deren naar Israël te emigreren.
Haar schoondochter Ina, haar
zoon Igor Oespenski en haar
meerderjarige kleinzoon Slava
mogen na tien jaar wachten het
land verlaten. Ina is voorzitter
van 'Jewar', de organisatie van
echtgenotes van 'refuseniks' (jo
den aan wie herhaaldelijk een uit
reisvisum is geweigerd). Slava's
vrouw en baby wonen reeds in Je
ruzalem.
Toen Slava in 1987 meerderja
rig werd, vroeg hij voor zichzelf
een visum aan. Dit werd hem ge
weigerd. De familie kon alleen als
geheel vertrekken, maar dit zou
wegens de 'staatsgeheimen' niet
voor 1992 mogelijk zijn. "Alsof
die staatsgeheimen erfelijk zijn",
aldus drs. A. Geiman-Halff, me
dewerkster van het Solidariteits-
comité voor de joden in de Sov
jetunie. Nu de grootmoeder ach
ter moet blijven, kan de familie
opeens wel gescheiden worden.
Agenda
Een cursus over bijbelse kern
woorden start maandagavond
(om acht uur) in het 'Hooglandse
Huys' bij de Hooglandse kerk in
Leiden'. De cursus duurt vijf
avonden en staat onder leiding
van ds. Ad Alblas en Hebraïca Je-
annette Noorda. Informatie bij
ds. Ablas, tel. 071-892189.
In de Leidse Vredeskerk valt
zondagavond het gospelproject
'Job' te zien en te beluisteren. Het
Petra Gospelkoor brengt daarin
het levensverhaal van 'Job de
Keizer' ten gehore. Het stuk ging
onlangs in première. Aanvang is
zeven uur.
De 'Vakantie Bijbel Klub' en
zondagsschool 'De Graankorrel'
in Leiden, uitgaande van de chris
telijke gereformeerde kerk en
hervormde gemeente, organise
ren morgen een startmiddag met
als thema 'Kom, kijk en ontdek!'.
Kinderen van 4 tot 12 jaar zijn van
elf tot twee uur welkom in ge
bouw 'Irene' (Drifstraat 49a).
Het Jongerenkoor Merenwijk
i Leiden verwelkomt e
leden van 15 jaar of ouder, tij
dens de open repetitieavond op
dinsdag 19 september van acht
tot tien uur in 'De Regenboog'
(Watermolen 1). Informatie bij Ni-
colet Jansen, tel. 071-215452. Jon
geren van elf tot 15 jaar kunnen
zich aanmelden voor 'The Rain
bow-singers', een nieuw koor dat
iedere dinsdagavond van zeven
tot kwart voor acht in 'De Regen
boog' repeteert.
het gospeltrio 'De Trou
badours' treedt zondagavond op
in Leiderdorp tijdens een samen
komst in wijkgebouw Zijlkwar
tier (V.d. Marckstr. 19), die geor
ganiseerd is door de Baptistenge
meente aldaar. Aanvang zeven
Ds. T. Zoutman wordt zon
dagmiddag bevestigd in de gere
formeerde kerk (Spoorstraat) in
Bodegraven door ds. Elderman.
Aanvang van de dienst is drie uur.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Breukelen (toezegging) mevr. F.
Hemrica kand. Amsterdam, te
Veen C. J. van der Plas Zwijnd-
recht; aangenomen te Doetin-
chem tot geestelijk verzorger van
de bejaardentehuizen C. Ziere
Gereformeerde Kerken: beroe
pen te Katwijk aan Zee drs. W. J.
W. Scheltens Haren; aangenomen
naar Krimpen aan de Lek (partti
me) mevr. drs. J. M. de Valk-Boer-
ma kand. Purmerend, naar Oude-
mirdum c.a. drs. D. C. Groenen
dijk kand. Kampen, naar Rotter
dam-I Jsselmonde drs. J. Breder-
veld kand. Almelo; beroepbaar
stelling drs. J. Brederveld kand.
Almelo, drs. D. C. Groenendijk
kand. Kampen.
Gereformeerde Gemeenten: be
roepen te Capelle aan den IJssel
(wijk Middelwatering) J. J. van
Eckeveld Zeist; bedankt voor
Aalburg Th. van Stuijvenberg
Bij het huwelijk van Beatrix en Claus in 1966 deden zich tal
voor. Spierenburg: Alles is erop gericht in te grijpen op dat
dat hopelijk nooit komt'.
relletjes
moment
