HEATERKRANT '89IVO
Jack Reenders (toneelmeester)
Elvire Wagener (secretaresse)
Come Bennekers (cassière)
Tiny Nieuwenburg (onderhoud)
Willem 1' Ecluse (hoofdsuppoost)
Cor Bakker (theatertechnicus)
Luce van Leeuv
en (publiciteit)
=3
BIJLAGE VAN HET LEIDSCH ALPHENS DAGBLAD
samenstelling: Pieter C. Rosier, Saskia Stoelinga
•en Cees van Hoore. vormgeving Ed Petit.
Hoeveel mensen moet ik inzet
ten? Welke apparatuur is er no
dig? Per week maakt Jack Reen
ders die de technische eindver
antwoording draagt een indeling.
Hij kijkt wie waar nodig is. De
schouwburg heeft drie techni
sche mensen in vaste dienst. De
rest bestaat uit oproepkrachten.
Het gezelschap dat komt, bepaalt
hoeveel mankracht er moet wor-
"den ingezet. Elke week is het
weer druk rekenen, want het
komt vaak genoeg voor dat de di
recteur een extra voorstelling in
last. "Dan zijn altijd de vaste men
sen de klos".
Als toneelmeester Reenders
om 20.15 uur het sein geeft dat het
doek open mag, heeft hij er al een
dagtaak opzitten. De brandwacht
zit op dat moment in de coulissen,
het brandscherm staat vrij, em
mertje water staat klaar en de to
neeltechnische voorzieningen
verkeren in een veilige staat. Het
decor is onder zijn bezielende lei
ding opgebouwd en de toneel
vloer is smetvrij. De artiesten
kunnen hun gang gaan. De zaak is
onder controle.
Hoewel dit ongeregelde leven
Reenders van tijd tot tijd op
breekt, zou hij toch niet anders
willen. "Een gevarieerder be
staan kun je niet bedenken. Elke
dag is anders. De ene dag werk je
met Paul van Vliet en de andere
dag zie je hoe Joop Doderer uit
zijn rol wordt gespeeld en de dag
erna bemerk je 's morgens om
acht uur dat je al 24 uur op je po
ten staat voor 'Sophisticated la-
dies'. Schitterend toch?"
Dag en nacht werken met zo'n
klein team, dat is toch onmense
lijk? "Eigenlijk wel". Reenders
zegt het aarzelend. "We hebben
moeite om onze klachten te venti
leren, omdat we zo goed met el
kaar kunnen opschieten. We zijn
allemaal afhankelijk van elkaar.
van hoog tot laag. Nee, werkelijk
de schouwburg heeft een schitte
rend team. Toch moet ook ik con
stateren dat er een duidelijke on
derbezetting is. De vakanties
worden korter en het seizoen lan
ger en drukker. Dit jaar is het op
passen geblazen. De theatermoe
heid mag ons niet te vroeg over
vallen".
"Wat mij zo bevalt in de Leidse
Schouwburg is dat de sfeer er niet
hiërarchisch is. Dat werkt inspi
rerend. Je gaat als vanzelf veel
meer doen dan waarvoor je bent
aangenomen. Als een goede voor
stelling weinig bezoekers krijgt,
trekken we ons dat persoonlijk
aan. Dan zeggen we 's morgens
bij de koffie: wat heeft het pu
bliek toch weer ongelijk gehad.
Als we zoiets voelen aankomen,
stellen we alles in het werk om
het te voorkomen. We nodigen
een aantal mensen uit. Kom naar
die voorstelling, vanavond zijn
jullie onze gast".
Officieel werkt Elvire Wagener
bij de schouwburg als secretares
se. Maar 'duvelstoejaagster' is een
betere typering voor wat ze doet.
Ze is nu bijvoorbeeld ook betrok
ken bij de totstandkoming van
Maijol Flore's one-womanshow,
die geregisseerd wordt door
Frans Boelen en in de Leidse
Schouwburg in première gaat. El
vire heeft een voltooide studie ge
schiedenis achter de rug, maar
het theatervak begint haar steeds
meer te trekken. "Veel voorstel
lingen zie ik zelf. Ik heb uiteinde
lijk vaak de contacten moeten
leggen met de impresariaten. Dan
zitten we met z'n allen gezellig in
Baignoire D, Frans Boelen met
zijn pepermuntjes en Hans Kagie
met zijn krakende zakje pinda's.
Er worden hier aan mij geen hoge
intellectuele eisen gesteld, maar
ik krijg steeds meer interessante
dingen te doen. Wie weet wat er
nog allemaal van zal gaan wor
den. We hebben een succesvol,
maar ook wel treurig, seizoen ach
ter de rug. Toen Frans Boelen op
eens ziek werd, was het voor mij
niet de directeur die dat over-
Elvire Wagenerduvelstoe
jaagster. 'Gezellig met zijn allen
in Badkuip D'. (fotoLoek
kwam, maar echt Frans. Dat die
kamer ineens leeg stond, was zo
droevig. Maar gelukkig gaat het
nu weer goed met hem".
Interieur van de Leidse Schouwburg, waar het straks weer een volle bak zal zijn.
LEIDEN De Leidse
Schouwburg staat aan de
vooravond van een nieuw seizoen.
Een beetje bijzonder seizoen,
want het kleine theater aan de
Oude Vest bestaat in 1990 285 jaar.
Een seizoen dat in kwantitatief
opzicht in elk geval al een succes
kan worden genoemd. Twaalf
premières zijn geboekt en 35.000
plaatsen, op abonnement,
verkocht. De losse kaartverkoop
zal dit laatste cijfer nog
aanzienlijk moeten opvoeren. Een
opmerkelijk resultaat, dat
voornamelijk te danken is aan het
beleid van directeur Frans Boelen
en adjunct-directeur Hans Kagie.
Maar niet zij alleen hebben veel
werk moeten verzetten om dit
succes binnen te kunnen halen.
Vandaar op deze pagina behalve
een overzicht van de
voorstellingen een reeks
portretjes van trouwe
schouwburgmedewerkers, die
allen op hun manier het gezicht
van de Leidse 'Bonbonnière' mee
helpen bepalen.
De Leidse Schouwburg gaat er
prat op tot het tweede
premièretheater van ons land te
zijn uitgegroeid. Er zullen niet
minder dan veertien premières in
huis worden gehaald. Daartoe
behoren 'Huwelijksspel' van
Albee met Josine van Dalsum en
Paul Röttger, het Broadway-stuk
'Een nacht ijs' ('Frankie and
Johnny') met Olga Zuiderhoek en
Peter Faber, de one-womanshows
van Karin Bloemen en Marjol
Flore, de nieuwe
cabaretprogramma's van Purper
en Paul de Leeuw en de muzikale
komedie 'Onze Kreek' van Kitty
Janssen en André van den Heuvel.
Voorts zijn in Leiden de
Nederlandse premières te
verwachten van
'Voorjaarsontwaken' (De Tijd) en
'Kees de Jongen' (Mechels
Theater).
Muziek
schouwburg. Het muziekaanbod
varieert van twee concerten door
het Goede Doel (16 maart) tot een
optreden van het Amsterdams
Saxofoonkwartet (19 december).
Opvallende
muziektheaterprodukties zijn
Verdi's opera 'II Trovatore' door
de Compagnia d'Opera Italiana
(28 februari) en Rossini's 'Barbier
van Sevilla' door Opera Forum (17
september). De Hoofdstad
Operette komt met een feest in
driekwartsmaat: 'Eine nacht in
Venedig' (6 en 7 april). De
flamenco-gitarist Paco Pena is
voor 9 februari gecontracteerd.
Als extra's zijn inmiddels door de
schouwburgdirectie geboekt een
nachtconcert van de Argentijnse
tangokoning Astor Piazolla op 14
oktober en een optreden van de
succesvolle zanggroep
Montezuma's Revenge op 18 mei.
Wat het cabaret betreft, zijn er
optredens te verwachten van o.a.
Brigitte Kaandorp met 'Kouwe
drukte' (27 t/m 30 september), Jos
Brink met 'Er wordt gestrooid' (24
t/m 28 oktober), Paul van Vliet
met 'Een gat in de lucht' (1 en 2
november), Paul de Leeuw met
'Beste Maatjes' (12 t/m 14
december) en Hans Liberg met
•Chanel no 4711 (25 t/m 27 januari).
Gecontracteerd zijn verder
Tineke Schouten (2 t/m 4
december), Seth Gaaikema (7 en 8
december), Karin Bloemen (15
december), Martine Bijl (1 t/m 3
maart), Robert Paul (20 maart) en
Herman Finkers (6 t/m 9 juni).
Wie het Jaarjournaal van de
schouwburg doorbladert merkt
meteen dat het aantal te
presenteren musicals groot is. Er
staan voor dit seizoen niet minder
dan zes musical-produkties
geprogrammeerd met als
'klapper' het theaterspektakel
'Cabaret' met Willem Nijholt en
Lia Dorana (van 21 tot en met 25
november). Trouwens, op 18
november heeft in de schouwburg
in Leiden de première plaats van
de musical 'Geboren Vrienden' (in
Engeland bekend onder de titel
n Broek)
'Blood Brothers') met o.a. Nelleke
Burg en Hans de Booy. Ook de
bekende musicals 'A night at the
Cotton Club' (met Madeline Bell)
en 'Sweet Charity' (met Simone
Kleinsma) zullen, resp. op 6 en 7
oktober en op 4,5 en 6 januari, in
hetzelfde theater te zien zijn.
Toneel
Er is in de schouwburg naast een
reeks dansvoorstellingen
uiteraard ook toneel te zien. Zo
komt de Hollandse Comedie terug
met The Mousetrap' (29 en 30
november) en geeft hetzelfde
gezelschap later in het seizoen
twee voorstellingen van een
andere 'klassieker', t.w. 'Tien
kleine negertjes' (20 en 21
januari). Mary Dresselhuys en
Ton Lensink staan in 'Het
Cocktailuur' (3 en 4 november)
Ellen Vogel en Henny Orri in
'Eeuwige jeugd' (23 en 24 januari).
Het duo Joop Doderer en Hans
Boskamp komt met het blijspel
'Laat je niet kisten' (10 en 11
oktober alsmede op 29 januari).
Ina van Faassen, Henk van Ulsen
en Frans Vorstman komen met
'Patstelling' ook in het rijtje vai
vrije produkties voor (12 oktober).
Dan zijn er nog Monique v.d. Ven
en Thorn Hoffman, die met
anderen de tragi-komedie
'Hartzeer' zullen spelen (17 en 19
februari). Pleuni Touw en Hugo
Metsers voeren de na-oorlogse
klassieker 'Wie is er bang voor
Virginia Woolf?' op (6 maart) en
Johnny Kraaykamp staat samen
met Simone Rooskens en Pieter
Lutz in het blijspel
'Zondagskinderen' (7 en 8 maart).
Ook zijn er in de Leidse
Schouwburg weer voorstellingen
van de gesubsidieerde
gezelschappen zoals het
Nationale Toneel, Toneelgroep
Amsterdam, De Appel en
Zuidelijk Toneel.
De in het Jaarjournaal
aangekondigde voorstellingen
van La pat, 'Groot Herenleed',
'Dubbel Zes' en 'De perfecte
illusie' kunnen niet doorgaan.
Corrie Bennekers,
mensen gaan een avond uit en
dan zetten ze meestal niet hun
begrafenisgezicht op', (foto iienu
Bouwman)
"Ik ben hier al sinds 1967 in
dienst. Eerst maakte ik hier
schoon, maar toen kwamen ze in
eens met deze baan. In het begin
was het wel even moeilijk, maar
het wende gauw. Je werkt nu met
computers, maar toen waren er
nog die zogenaamde Boongo's,
die plattegronden van het theater.
Wat? Nee, het komt niet vaak
voor dat je slecht gehumeurde
mensen aan de kassa krijgt. Ze
gaan een avond uit en dan zetten
ze meestal niet hun begrafenisge
zicht op. Wel zijn er soms lastige
portretten bij. Dan zet je er bij
voorbeeld twee naast elkaar van
wie je denkt dat ze dat wel leuk
vinden. En dan zeggen ze: we wil
len apart zitten, we zijn geen Sia
mese tweeling. Maar ik ga graag
naar mijn werk. Met de suppoos
ten kun je altijd lol hebben. Soms
zijn er ook minder leuke dingen:
dan moetje mensen aan een aspi
rientje helpen omdat ze hoofdpijn
hebben gekregen. Of ze dat heb
ben gekregen van de voorstel
ling Ha, ha. Nou, dat weet ik niet.
Maar ik heb een EHBO-cursus
moeten doen, dus als er wat ge
beurt kan ik altijd eerste hulp bie
den. Als er weinig publiek komt,
denk ik wel eens: wat moet dat
worden, arme artiesten. Maar
meestal is het hier stampvol. Het
publiek van vroeger was toch wel
veel stijver. Met operettes en zo
zie je nog wel dat de dames in het
lang komen en de heren in jac
quet. Dan kan ik de parfums in de
kassa ruiken. Ja, sinds 1967 werk
ik hier al. Dat is een heel leven. Ik
ben een beetje een meubelstuk
geworden".
Willem l'Ecluse, hoofdsuppoost:"1
veel uren".
Nog nooit heeft hij een vervalst
schouwburgkaartje aangetroffen.
En er zijn er toch al heel wat door
zijn handen gedaan. Zo'n 200 keer
per jaar ("Het wordt steeds
meer") staat hij om half acht in
vol ornaat voor de deur naar de
foyer en zaal van de schouwburg
om de plaatsen te controleren.
Het schouwburgpubliek is over
het algemeen netjes en be
schaafd, vindt hij.
Overdag staat Willem 1' Ecluse
zijn mannetje bij de meetkundige
dienst van de gemeente. Als hij
thuiskomt tegen vijven, eet hij
rustig, verkleedt zich en vertrekt
naar de Oude Vest. "Het is een ri
tueel voor mij. In de vakëntietijd
denk ik vaak: hè zeven uur, de
buis staat aan, mijn vrouw is lief
en gezellig, waarom verlang ik
naar die schouwburg? Ja, waar
om? Omdat we hier een enorm
goede ploeg hebben, iedereen
heeft verantwoordelijkheidsge
voel. En er is sfeer en dat maakt
het werken er alleen maar leuker
op. Zelfs als ik er geen geld voor
zou krijgen, ging ik toch".
Achter dat strenge gezicht, zit
dus een bevlogen mens? "Denk
niet dat ik bezeten ben van toneel,
ballet of iets dergelijks. Oh nee,
het is een straf voor mij om een
voorstelling uit te zitten, hoewel
ik alle artiesten respecteer. Ik
kom zuiver voor het Werk en daar
hoort ook bij dat je voorkomend
moet zijn voor de mensen die hier
optreden".
Willem 1' Ecluse schreeuwt niet
tegen lastige gasten onder het pu-
oor mij zitten er in een etmaal heel
(foto Wim Dijkman)
bliek, want die zitten er af err toe
heus wel tussen. "In een oude
schouwburg ga je rustig te werk.
Ik heb ook geen behoefte aan een
slinger in de Oude Vest. Studen
ten-, schooltoneel, Jules Deelder
dat levert nog weieens wat luid
ruchtig publiek op. Die haal ik er
tussenuit om af te koelen. Dat is
meestal zo'n schók voor ze, dat
het daarna wel weer goed komt".
Hij lacht fijntjes. Volgens 'insi
ders' houdt hij er zijn eigen me
thoden op na.
Laatkomers worden vriende
lijk ontvangen, maar kunnen lang
niet altijd de zaal worden inge
loodst. "Onder een applaus van
André van Duin kun je wel enig
risico nemen, staat er een serieus
stuk op de planken dan zal er
moeten worden gewacht tot de
pauze aanbreekt". Tijdens de
voorstellingen drentelt hij rond,
houdt alles goed in de gaten,
speelt voor brandwacht en ver
leent waar nodig is hand- en span
diensten. Een bezoeker die zijn
portemonnee vergeten is, maar
toch een kopje koffie wil, kan van
hem een tientje lenen. De rente
kan worden omgezet in een slaa
tje, een mars of gebakje. "Dat zijn
cadeautjes die mij om wat voor
reden dan ook weieens worden
aangeboden".
De helft van de avonden zoekt 1'
Ecluse tegen twaalven de sponde
op. De andere dagen wordt het
ruim na twaalven. In januari doe
hij dit werk 25 jaar. "Voor mij zit
ten er in een etmaal heel veel
"Mijn taak is het om de pers te be
naderen. Ik stuur ze de program
ma's en zorg dat ik van de optre
dende groepen foto's beschik
baar heb voor recensies. Ook be
kijk ik waar de affiches in de stad
moeten komen te hangen. Dat is
nog best een uitkienerij. Daar heb
ik zo mijn eigen filosofietje over.
In een echte doorzakkerskroeg
moet je natuurlijk geen affiche
ophangen voor een of ander kin
dertheater, dat heeft weinig ef
fect. Daarnaast probeer ik zoveel
mogelijk dingen in het theater op
te vangen. Als er bijvoorbeeld een
tentoonstelling is, zoals laatst met
Wim Kan, vertel ik de mensen het
een en ander. En 's avonds, als de
voorstelling begint, kijk ik altijd
of er geen deuren meer in de zaal
zijn blijven openstaan. Dat is heel
storend voor de artiesten".
"Eigenlijk heb ik een heel re
presentatieve taak. Daarom kan
ik hier natuurlijk niet met een
lang gezicht gaan .rondlopen.
Daarvoor is overigens ook geen
aanleiding, want ik heb het hier
prima naar mijn zin en hoop maar
dat ik hier kan blijven. Ik ben blij
dat Frans Boelen weer terug is,
want h(j is toch wel de grote inspi
rator. Hij geeft ons een grote vrij-
heid en dat werkt. Je gaat mee
denken, je verantwoordelijk voe
len voor de schouwburg. Dan
maak je bijvoorbeeld niet van die
saaie consumptiebonnen bij een
première, maar leuke, verzorgde
kaartjes. Je kunt wel zeggen,
drank is drank, maar zo'n kaartje
geeft toch wat meer grandeur aan
een première, vind ik. Ach, ik hou
van rommelen, in de creatieve zin
van het woord dan. Zo ben ik be
gonnen met het maken van gas
tenboeken. Daarin kunnen de op
tredende artiesten na een voor
stelling een woordje schrijven.
Toon Hermans heeft er trouwens
vooraf wat in getekend. Dat is
niet zo gek, want,meestal zijn ze
na een voorstelling helemaal leeg,
de artiesten. Nu lijkt het allemaal
niet zo belangrijk, maar later kan
het soms een aardig inzicht geven
in de theatercultuur van onze
stad. Doodzonde dat ze dat vroe
ger niet gedaan hebben. Ja, als
het kan, kijk ik zelf zoveel moge
lijk naar de voorstellingen. 'De
dood van een handelsreiziger'
heeft veel indruk op me gemaakt.
Daar hou je een goed soort droe
vigheid aan over. Je leeft mee in
zo'n stuk. Ja, soms voel ik dat dit
gebouw is geladen met emoties".
Luce van Leeuwen, medewerkster publiciteit:"In een echte doorzak
kerskroeg moet je natuurlijk geen affiche ophangen voor kinderthea
ter". (fotoh
van de schouwburg staat. Samen
met een collega trekt ze zes of ze
ven dagen per week ("Als er zon
dags een voorstelling is, gaan we
niet naar de kerk") ten strijde te
gen het vuilnis dat artiesten en
publiek achterlaten.
"Ach, snoeppapiertjes vind ik
niet zo erg. Nee, waar ik me over
kan opwinden zijn de uitgetrapte
sigarettepeuken en de kauwgom
die aan tafels en stoelen wordt
vastgeplakt. Als we zoiets aan
treffen roepen we hard: doen ze
thuis zeker ook?"
Het is volgens haar haast een
ondoenlijke klus om tussen ne
gen en twaalf uur alle vertrekken
van de oude schouwburg brand
schoon te krijgen. "Onze uren zijn
niet meegegroeid. Het aantal pre
mières is drastisch toegenomen
evenals het aantal bezoekers. Dat
betekent gewoon meer vuilig
heid. Na een première is er bij
voorbeeld altijd een hapje en een
drankje in de bovenzaal. Er blij
ven steeds meer mensen nazitten
in de foyer. Voor de toiletten
staan ze langdurig in de rij. Bui
tenlandse groepen, die ook veel
meer optreden in de Leidse
schouwburg, hebben de gewoon
te hun eigen catering mee te ne
men. Kleedkamers veranderen zo
in keukenpaleizen. Voor ons is
dat allemaal meer schoonmaak
werk, maar niemand houdt er re
kening mee dat wij dat karwei in
slechts drie uur moeten klaren".
Zo kan het gebeuren dat er da
gelijks ruimten worden achterge
laten die naar het oordeel van Ti
ny Nieuwenhuis niet echt schoon
zijn. "Helaas", zegt ze gelaten
"vuil is hardnekkig".
'Hoe staat het decor in het licht?'
Met deze zin zegt Cor Bakker al
les over zijn werkzaamheden in
de schouwburg. Hij is een toneel
technicus in de ruimste zin van
het woord. Tot zijn takenpakket
behoren het maken van een licht
plan en het opbouwen van het de
cor. "Aan de grootte van de
vrachtwagen weet je meestal wel
wat de bedoeling is. Hoewel het
soms ook erg verradelijk is om
daar opaf te gaan. Kleine vracht
wagens kunnen erg veel stukjes
bevatten".
Een theatertechnicus heeft
geen werktijden. Cor Bakker gaat
naar huis als het karwei is ge
klaard. 's Ochtends om tien uur is
hij paraat om samen met het ge
zelschap te overleggen hoe ze de
dag zullen indelen en wat er spe
cifiek van hem wordt verlangd.
Een theatertechnicus werkt
nauw samen met de inspeciënt,
belichter en toneelmeester. Als
alles er staat en de generale repe
titie is geweest, is er soms tijd
voor een maaltje thuis. Maar
meestal wordt het een snackje
tussen de bedrijven door, want
om zeven uur 's avonds begint het
circus weer en dat is pas afgelo
pen als de vrachtwagen ingepakt
klaar staat. Het is daarom ook niet
verwonderlijk dat: "Mamma, is
pappa er? Nee kind, die werkt in
de schouwburg", een gevleugel
de uitspraak is geworden bij de
familie Bakker.
De/belichting is een vak apart.
"Elke lamp wordt met de hand
gesteld. Aan de hand van dat
lichtplan wordt een computer
programma gemaakt. Als dan via
de koptelefoon 'attentie' klinkt
voor een andere lichtstand hoeft
Theatertechnicus Cor Bakker:
"Mamma, is pappa er? Nee
kind, die werkt in de schouw
burg'. (foto Wim Dijkman)
er alleen maar een druk op de
knop te worden gegeven. Het kan
weieens voorkomen dat - ik noem
maar een naam - Laurens van
Rooyen om zeven uur iets ander
bedenkt en wij tijdens de voor
stelling direct moeten handelen.
Ja, dat pikken we, dat is theater".
Chocolade, chips, zuurtjes, kauw
gom, pepermunt. De verpakkin
gen van deze snoeperijen en soms
ook het kleffe snoepgoed zelf
worden na elke voorstelling tus
sen en onder de rode pluchen
stoelen aangetroffen. Tiny Nieu
wenburg is de eerste die 's mor
gens om negen uur op de stoep
Tiny Nieuwenhuis: "Vuil is
hardnekkig (foto Wim Dijkman)
