DE STERKE
UCHTGEWICHT
Patstelling
dreigt rond
Democraten
Lubbers speelt hoog spel, maar kan niet mislukken
PvdA begint actie tegen
Deetman als kamervoorzitter
Derde wethouder
Verkeerschaos in Rotterdam
Winschoten weg tt- on 1 1 1
Tippelaarsters Den Bosch
winnen geding tegen verbod
fanta
DONDERDAG 14 SEPTEMBER 1989
PAGINA 3
CDA houdt greep op formatie
DEN HAAG (GPD/ANP) De deelname van D66 aan een
centrum-links kabinet wordt een van de belangrijkste pro
blemen in de informatie-opdracht van Lubbers. Pré-infor
mateur De Koning heeft dit probleem, zo blijkt uit zijn rap
portage aan koningin Beatrix, niet kunnen oplossen omdat
alle drie de betrokken partijen voorlopig vasthouden aan
hun eigen standpunt.
Lubbers zei gisteren kort voor hij
tot informateur werd benoemd nog
eens dat D66 er verstandiger aan
doet zich niet op te werpen als on
derhandelingspartner bij de vor
ming van een centrum-links kabi
net. Op de CDA-fractievergadering
gistermorgen werd volgens hem
nog eens duidelijk dat de euthana
sie een struikelblok tussen CDA en
de Democraten is. Het CDA heeft
op dit punt met D66 een 'ernstig
verschil van mening', aldus Lub
bers.
De CDA-leider zei dat zijn partij
de weigering van Van Mierlo mee te
doen aan een centrum-rechts kabi
net 'voorlopig als feit moet aanvaar
den'. 'Dat is zijn democratisch
recht, maar schept wel een duidelij
ke verantwoordelijkheid". Die
geldt volgens Lubbers dan ook ten
aanzien van het welslagen van be
sprekingen tussen CDA en PvdA.
Lubbers riep daarmee Van Mierlo
op zich vrijwillig terug te trekken
uit de centrum-linkse coalitie.
Het CDA zal geen veto uitspreken
over deelname van D66 aan een cen
trum-links kabinet 'maar ik ben
nogal taai in die zaken', aldus Lub
bers. Als D66 en PvdA erbij blijven
dat de Democraten in het kabinet
moeten, 'zal het CDA zich moeten
beraden of het risico niet te groot is',
aldus Lubbers. Maar hij weigerde te
zeggen of het CDA dan de Democra
ten zal aanvaarden, of zal kiezen
voor een centrum-rechts kabinet
met de WD.
Met de benoeming van zijn poli
tiek leider tot informateur houdt
het CDA overigens een stevige
greep op de kabinetsformatie. Pre-
informateur De Koning had in zijn
advies aan de koningin al een 'voor
aanstaand persoon uit CDA-kring'
aanbevolen als zijn opvolger. Lub
bers weet niet hoe lang hij nodig
heeft om zijn opdracht uit te voeren.
"We zullen zien", was zijn enige aan
duiding. Hij wees erop dat de term
'op zeer korte termijn' die in de op
dracht van zijn voorganger stond, in
zijn opdracht niet voorkomt. Van
morgen is hij begonnen aan zijn kar-
De Koning zegt in zijn advies aan
de' koningin over een regeerak
koord dat daarbij moet worden uit
gegaan van een aantal politieke af
spraken op hoofdlijnen van beleid
in plaats van een gedetailleerd re
geerakkoord. Hij wil daarmee on
der meer voorkomen dat een gede
tailleerd akkoord zoals dat ten
grondslag lag aan het nu demissio
naire tweede kabinet-Lubbers de
ruimte voor de fracties om eigen
standpunten in te nemen, te zeer in
perkt. Overigens delen CDA, PvdA
en D66 die visie. Alleen de WD
heeft voor eventuele deelname aan
een nieuwe coalitie een gedetail
leerd akkoord op verschilpunten
bepleit. De liberalen vrezen dat ze in
een centrum-rechtse coalitie op
nieuw totaal worden verpletterd
door de overmacht van het CDA.
Deskundigen van rijkswaterstaat bekijken het gat dat gisteren onder de
rijksweg 16 ontstond nadat er een enorme hoeveelheid zand was wegge
spoeld door de regenval. Drie rijstroken bij de Van Brienenoordbrug moes
ten worden afgesloten, wat 43 kilometer file opleverde. (foto anp)
ROTTERDAM (GPD) - In en rond
Rotterdam zijn gisteren files ont
staan met een totale lengte van 43
kilometer nadat drie rijstroken bij
de Van Brienenoordbrug moesten
worden afgesloten omdat het zand
eronder was weggepoeld. De situa
tie werd volgens de politie pas 'echt
chaotisch', toen ook het via de Be-
neluxtunnel omgeleide verkeer
werd lamgelegd als gevolg van een
ongeval.
Ter hoogte van de werkzaamhe
den aan de tweede Van Brie
nenoordbrug ontstonden er door de
wolkbreuk problemen met de afwa
tering. Hierdoor spoelde zand via de
middenberm onder de weg. De Al6
WINSCHOTEN (ANP) - Het CDA iXHlXlCI* ZWcicüt ü7 OV1CI0 ICClCll lilt
WINSCHOTEN (ANP) - Het CDA
Winschoten wil niet langer
men met de PvdA deel uitmaken
van het college van b en w. Daarmee
zet het CDA een streep door de op
lossing die PvdA-gedeputeerde Vos
voor de bestuurlijke crisis in
Winschoten had bedacht. Gisteren
trad de derde wethouder binnen
één week uit het PvdA-CDA-colle-
ge-
Na de PvdA-wethouders Lukkien
en Aldag was het wethouder Boven-
Boers (CDA) die haar portefeuille
neerlegde. De twee PvdA'ers traden
af nadat de PvdA-raadsfractie het
vertrouwen in hen had opgezegd.
Boven-Boers nam ontslag na over
leg met de CDA-fractie in de raad.
Het CDA vindt dat er geen basis
meer is voor verdere samenwerking
tussen PvdA en CDA. Winschoten
verkeert al enkele maanden in een
bestuurscrisis. De conflicten ont
stonden na het voorstel van het col
lege van b en w om gemeentesecre
taris Wijers te ontslaan. Dat voorstel
werd door een deel van de PvdA-
fractie en door een deel van de amb
tenaren verworpen.
Wapens
Inwoners van Amsterdam hebben
tot nu toe in het kader van het Gene
raal Pardon honderden wapens in
geleverd. Het grootste aantal werd
bij de bureaus in de buitenwijken
gebracht. In de binnenstad werden,
aldus een politiewoordvoerder, re
latief weinig wapens afgestaan. Het
Generaal pardon werd door de mi
nister van justitie afgekondigd met
het oog op de nieuwe Wapenwet die
op 1 oktober in werking treedt.
Onderzoek
De Alkmaarse officier van justitie
heeft woensdag de rijkspolitie van
Bergen opdracht gegeven een on
derzoek in te stellen naar de dood
van een bejaarde man, zo heeft de
districtswoordvoerder van de Alk
maarse rijkspolitie gemeld. De 85-
jarige man liep in een bejaarden
oord zware tweedegraads brand
wonden op. Volgens de eerste be
vindingen van de politie is de de
menterende man door personeel
van De Haemstede in bad gedaan en
daar alleen gelaten in heet water,
dat de man daar zelf in liet lopen.
Bejaardenhuizen
Het beleid van de provincie Noord-
Holland lijkt er de laatste tijd meer
op gericht te zijn het voorbestaan
van de particulier geleide verzor
gingstehuizen op oneigenlijkè in
plaats van wettelijke gronden on
mogelijk te maken. Dat stelt de Ne-
veb, de Nederlandse Vereniging
van Bejaardenhuisvesting, in een
reactie op de brief van de Noordhol
landse gedeputeerde C. Korver (ou
derenbeleid) naar aanleiding van
zijn uitlatingen afgelopen zondag in
een tv-programma over particuliere
verzorgingstehuizen.
DEN HAAG (ANP) - De Tweede
Kamer heeft gisteren afscheid ge
nomen van 37 leden, onder wie haar
nestor, De WD'er Joekes die sinds
1963 onafgebroken in de Kamer
heeft gezeten. Tijdens deze laatste
vergadering van de 'oude Kamer'
werden de geloofsbrieven van 149
kamerleden aanvaard.
Alleen de geloofsbrief van W-
D'er Weisglas ontbrak. De als num
mer 15 op de liberale lijst staande
buitenlandspecialist viel bij de lo
ting van het centraal stembureau
uit de boot. WD-fractievoorzitter
Voorhoeve hoopt echter dat Weis
glas morgen bij de eerste zitting vafi
het nieuw gekozen parlement ge
woon in het WD-bankje kan aan
schuiven.
Voordat dat kan gebeuren moet
de liberale fractieleider wel 30 on
dertekende brieven van niet-geko-
zen liberale kandidaten in huis heb
ben, waarin zij verklaren dat Weis
glas voor kan gaan. Ook partijge
noot Van Erp, die door de ongeluk
kig uitgevallen loting voor Weisglas
nu wel recht heeft op een plaats in
de Tweede Kamer, zal die brief
PvdA-fractieleider Kok neemt afscheid van Wijnie Jabaay, die wegens
een ernstige ziekte niet meer terugkomt in de Kamer. "Uniek door een com
binatie van opvallendheid en bescheidenheid, een voorbeeld in levens
moed", zei kamervoorzitter Dolman over haar. (foto gpd>
DEN HAAG (GPD) - Binnen de
PvdA-fractie is een actie op gang ge
komen om Dolman te handhaven
als kamervoorzitter. Daarvoor heb
ben de sociaal-democraten zich in
middels verzekerd van de steun van
D66 en Groen Links. De PvdA start
te de Dolman-campagne nadat het
CDA gisteren tijdens een fractiebe-
raad onderwijsminister Deetman
kandidaat stelde voor het voorzit
terschap van de Tweede Kamer. De
bewindsman won het daarbij van
fractielid Eversdijk, nu eerste on
dervoorzitter van de Kamer.
Binnen de PvdA werd gehoopt op
steun vanuit WD-kring om Dol
man te handhaven. Bekend is dat
ook binnen de liberale kring weer
stand bestaat tegen Deetman. Of
echter voldoende WD'ers voor
Dolman willen stemmen, is nog de
vraag. De fractie wilde daarover pas
vlak voor de stemming over de
nieuwe kamervoorzitter, vanmid
dag om drie uur, een beslissing ne-
Om tot kamervoorzitter gekozen
te worden, heeft een kandidaat de
stemmen van de helft van het aantal
aanwezige kamerleden plus een no
dig. Voor de eindstemming vinden
twee vrije stemmingsronden plaats,
waarbij elk kamerlid van wie de
naam op een stembiljet wordt ge
plaatst automatisch kandidaat is.
Het besluit om Deetman kandi
daat te stellen voor het kamervoor
zitterschap kwam binnen de CDA-
fractie onder grote druk van de frac-
tietop tot stand. Zowel CDA-leider
Lubbers als fractieleider De Vries
gaven de fractie het advies voor
Deetman te kiezen.
Eversdijk, de tegenkandidaat van
Deetman, toonde zich in een reactie
'zeer teleurgesteld' over de gang
van zaken binnen zijn partij. Vol
gens hem was er de afgelopen da
gen binnen het CDA druk op hem
uitgeoefend om zijn kandidatuur
voor het kamervoorzitterschap in te
trekken. Van de andere kant waren
er naar zijn zeggen ook fractieleden
die juist wilden dat hij zijn kandida
tuur handhaafde. Eversdijk zei wel
vice-voorzitter van de CDA-fractie
te willen blijven.
Tijdens de fractievergadering
kreeg Eversdijk de steun van 17
CD A-kamerleden, de overige 27
aanwezige kamerleden stemden
voor Deetnman. Behalve Lubbers
en De Vries waren tevens alle tien
CDA-bewindslieden die na de ver
kiezingen deel uit zijn gaan maken
van de fractie, voor Deetman. On
der druk van de fractietop besloten
ook de nieuwelingen in de fractie
Deetman te steunen.
Het fractiebestuur van het CDA
was verdeeld. Naast Lubbers, De
Vries en Eversdijk maken daarvan
deel uit de kamerleden Borgman,
Beinema, Gerritse, Lansink en me
vrouw Van Rooy (tevens staatsse
cretaris op economische zaken).
Mocht Deetman het vandaag in de
Tweede Kamer halen, dan zal pro
fessor Steenkamp, voorzitter van de
Eerste Kamer en CDA'er, plaats
moeten maken voor een PvdA'er.
Het is gebruik dat de voorzitters van
Eerste en Tweede Kamer niet uit
dezelfde partij afkomstig zijn.
Deetman zal, als hij benoemd
wordt, niet langer minister van on
derwijs kunnen blijven. In de de
missionaire kabinet neemt dan mi
nister Braks (landbouw) zijn porte
feuille waar totdat er een nieuw ka
binet is.
(pagina 11: Dcctmans karakter speelde
hem parten)
DEN BOSCH (ANP) De gemeente Den Bosch had prostituées niet voor
onbepaalde tijd mogen verbieden te werken aan de Parallelweg, zo heeft
gisteren de Bossche rechtbank besloten in het kort geding dat de prostitu
ées twee weken geleden aanspanden.
Al achttien jaar ligt tussen het Centraal Station en een industrieterrein
een zogeheten gedoogzone waar tippelaarsters de kost verdienen. Begin
augustus kondigde loco-burgemeester Verkuijlen een tippelverbod voor
onbepaalde tijd aan, omdat er prostituées uit Utrecht neerstreken met hun
souteneurs. Dat leidde al snel tot een gespannen situatie. De politie moest
ingrijpen en nam honkbalknuppels en messen in beslag.
De dames lieten zich echter het brood niet uit de mond stoten en span
den het kort geding aan, dat 30 augustus diende. Op 3 september trok de
loco-burgemeester het tippelverbod in, maar volgens de politie was er
geen verband tussen de opheffing en het kort geding.
De rechtbank vond het opschorten van de gedoogsituatie op zich geen
onjuist besluit, maar vond het incident met de Utrechtenaren niet ernstig
genoeg voor een verbod voor onbepaalde tijd.
dreigde te verzakken en een woord
voerder van rijkswaterstaat sprak
zelfs van een 'levensgevaarlijke si
tuatie'.
Twee rijstroken van de rijbaan
richting Brabant en een rijstrook
richting Den Haag werden voor alle
verkeer afgesloten. Alleen de
vluchtstrook was berijdbaar. Het
toch al dagelijks met opstoppingen
geplaagde knooppunt slibde volko
men dicht. Ook de automobilisten
op de toevoerwegen kwamen nau
welijks vooruit. De file groeide toen
de Beneluxtunnel deels werd ge-
blokkerd door een geschaarde
vrachtwagen.
ADVERTENTIE
moeten ondertekenen. Voorhoeve
zei de brieven nog niet allemaal bin
nen te hebben. Op de vraag of er ook
kandidaten weigeren de brief te on
dertekenen, antwoordde hij ontwij
kend. "Ik hoop ze vanavond wel al
lemaal binnen te hebben."
Kamervoorzitter Dolman merkte
in zijn rede aan het slot van de parle
mentaire periode op dat de verkie
zingen van vorige week de kleinste
verschuivingen tussen de partijen
teweeg hebben gebracht sinds 1963.
"De marges van de democratische
politiek zijn smal, maar ook een ge
ringe groei of krimp kan belangrij
ke gevolgen hebben. Het is echter
niet aan de voorzitter daarover te
speculeren".
Joekes, die van Dolman het
laatste woord kreeg, constateerde
dat de Kamer steeds verder pro
beert te gaan in het meeregeren.
"Een symptoom daarvan is dat het
aantal moties in één generatie ver-
veertigvoudigd is. Op de meest pie
tepeuterige punten wordt de rege
ring nu dagelijks uitgenodigd an
ders te regeren dan zij doet. Maar
wie tot controleren aangewezen,
per motie of anderzins gaat meere
geren, verdient de harde kritiek die
de enquêtecommissie RSV in haar
rapport op de Kamer heeft geuit",
aldus Joekes.
Joekes had ook nog een opmer
king over toekomstige leden. "De
gedachte begint de laatste jaren
baan te breken dat afgedankte oud-
ministers als regel thuis horen in de
Kamer. Niet in de luwte, voor een
jaartje, op weg naar Tokio (Van Agt,
CDA) of De Nederlandsche Bank
(Duisenberg, PvdA), maar gewoon
voor vier jaar. Voor mijn part le
venslang. Maar op welke zetel is een
andere vraag", zo zei Joekes in een
stille verwijzing naar de voordracht
van Deetman als opvolger van Dol-
f\
DEN HAAG - Het was toch nog verras
send, toen koningin Beatrix gistermiddag
bekend maakte dat 'de minister-president,
minister van algemene zaken' was be
noemd tot informateur om de mogelijkhe
den van een centrum-linkse coalitie te on
derzoeken. Tot dinsdagavond werd nog al
gemeen aangenomen dat pre-informateur
De Koning ook de vervolgopdracht zou
krijgen. Temeer daar Lubbers zich tot dat
moment leek te specialiseren in sfeerbe-
dervende tactische opzetjes.
door
Heriri Kruithof
Lubbers neemt met de aanvaarding van
zijn opdracht een risico, want de sfeer tus
sen CDA. PvdA en D66 is de afgelopen da
gen, vooral door Lubbers' toedoen, al vlug
koel geworden. De informateur gaf op een
eerste persconferentie nog eens openlijk
lucht aan zijn blijkbare tegenzin: "Ik ben
nog opgevoed in de traditie datje geen nee
kunt zeggen tegen de koningin". En wat te
denken van teksten als 'ik wil het probe
ren, maar ik weet echt niet of het lukt', of
'het was heel moeilijk om hier ja tegen te
zeggen'. Als je alleen afgaat op de woorden
die Lubbers sprak tijdens de persconfe
rentie, heeft deze poging weinig kans van
slagen.
Maar het kan heel goed zijn, dat het alle
maal gespeelde weerzin is. Lubbers moet
rekening houden met zijn achterban, die
helemaal niet staat te trappelen om met de
socialisten in zee te gaan. Bert de Vries zei
het vorige week nog zo vriendelijk: "Socia
listen moet je kort houden". Bovendien
zou een overmaat aan enthousiasme bij
Lubbers de PvdA al snel kunnen verleiden
de inhoudelijke eisen op te schroeven.
Op de vraag of hij niet bang is dat de
PvdA de neiging zal hebben Lubbers als
CDA-voorman te beschadigen, antwoord
de de premier: "Dat kan, maar ik vrees het
niet. Als ik daar bang voor was, zou ik nee
gezegd hebben. Ik ga misschien wat pein
zend naar huis, maar niet met angst en vre
ze". Het onderhandelingsspel zal hard ge
speeld worden: de PvdA kan haar borst
vast nat maken.
Ironisch is dat de eerste hobbels die infor
mateur Lubbers moet nemen, door fractie
leider Lubbers zelf zijn neergelegd. De
PvdA wil ook D66 aan de onderhande
lingstafel. Lubbers' CDA voelt daar niets
voor, omdat dat dat zowel bij de zetelver
deling, als bij het onderwerp euthanasie
grote problemen kan opleveren. Al vroeg
in de formatie kan Kok dan ook voor de
vraag komen te staan of hij ten koste van
alles vast moet houden aan Van Mierlo met
het risico buiten het kabinet te vallen, of al
leen met het CDA doorgaan. Het laatste
lijkt, ondanks de liefdesverklaringen van
Kok aan het adres van Van Mierlo, voorals
nog het meest waarschijnlijk.
Maar als Van Mierlo snel naar huis wordt
gestuurd, zit Kok aan de onderhandelings
tafel alleen tegenover de CDA'ers De Vries
en Lubbers. Dat is een weinig aantrekkelij
ke gedachte voor hem. Om die reden
wordt in Den Haag al gefluisterd dat beide
partijen twee onderhandelaars zullen in
zetten. Dan blijft de PvdA weliswaar in de
minderheid, maar twee tegen drie praat
wat comfortabeler dan één tegen twee.
Vast staat inmiddels wel dat deze forma
tiepoging geruime tijd in beslag gaat ne
men. Als Lubbers serieus van plan is een
kabinet met de PvdA te vormen, dan lig
gen er nog wel de nodige punten, waarop
hij gedegen afspraken wil maken. Maar
ook de PvdA wil zich in het beleid van dat
kabinet kunnen herkennen.
Is Lubbers echter uit op een mislukking,
om zo met goed fatsoen weer de bocht naar
de WD (eventueel met D66) te kunnen
maken, dan zal dat ook niet binnen een
paar weken blijken. Lubbers moet dan
naar buiten toe het verhaal kunnen hou
den dat hij serieus heeft geprobeerd een
coalitie met de PvdA te vormen, maar dat
dat door de starheid van de socialisten is
mislukt.
Drammerigheid
Als dat verhaal ook geloofwaardig is voor
Van Mierlo, is het allerminst uitgesloten
dat deze alsnog aanschuift bij CDA en
WD. Voor de PvdA is het daarom zaak ui
terst omzichtig te opereren. Aan de ene
kant moet Kok wat binnenhalen, zodat hij
met een succesverhaal voor het partijcon
gres, dat het resultaat moet goedkeuren,
kan verschijnen. Maar aan de andere kant
mag hij Lubbers niet het argument in han
den geven, dat de formatie door dramme
righeid van de PvdA is mislukt.
Vooral de wat oudere bewoners van het
Binnenhof halen deze dagen herinnerin
gen op aan voorjaar, zomer en herfst 1977.
Joop den Uyl (PvdA) won de verkiezingen,
en werd meteen tot formateur uitgeroe
pen. De politiek leider van het CDA Lub
bers is er nu ook wel heel snel bij. Den Uyls
poging een tweede kabinet op zijn naam te
schrijven mislukte, omdat hij weigerde re
kening te houden met de krappe meerder
heid van 77 zetels die CDA en WD had
den.
In tegenstelling tot Den Uyl kan Lub
bers echter niet mislukken. In de eerste
plaats is hij slechts informateur en heeft al
leen de opdracht de mogelijkheden voor
een centrum-linkse coalitie te onderzoe
ken. Komt hij tot de conclusie dat die mo
gelijkheid er niet is, dan is dat geen mis
lukking voor hem persoonlek. Belangrij
ker is echter dat Lubbers nog altijd 76 cen
trum-rechtse zetels achter de hand heeft.
Dat derde kabinet Lubbers komt er dus,
de vraag blijft met wie
