'Een verkeerde beweging
en je hebt een bloedbad'
Steeds meer mensen al met
schrammetje naar de ehbo
Poolse bisschoppen willen over klooster praten
Kolonel Stokreef leidde anti-terreur eenheden
PAGINA 2
VRIJDAG 8 SEPTEMBER 1989
DEN HAAG - Steeds meer men
sen melden zich voor behande
ling van huis-tuin-en-keuken-on-
gelukjes bij een eerste-hulppost
van een ziekenhuis in plaats van
bij hun huisarts. De ziekenhuis-
posten in de grote steden slibben
hierdoor dicht, ernstiger gevallen
moeten wachten, terwijl de be
handeling van verstuikte enkels
vaak veel adequater en goedko
per kan door een huisarts. Toch
lijkt het bijna ondoenlijk dit
'muggebult-effect' uit te bannen.
door
Anje Romein
Exacte cijfers zijn er niet, maar
duidelijk is dat zelfs bij de klein
ste snijwond veel mensen het
adres van de huisarts overslaan.
Toch behoort het verlenen van
eerste hulp officieel tot het basis
takenpakket van de huisarts. Hij
is de aangewezen persoon voor
behandelingen als het verbinden
van enkels en het hechten van
wonden. Alleen in geval van ern
stige ongelukken moet een pa
tiënt rechtstreeks naar het zie
kenhuis gebracht.
Ook de Geneeskundige Inspec
tie is ervan op de hoogte dat
steeds meer mensen voor eerste
hulp naar het ziekenhuis gaan.
Onlangs werden nog schriftelijke
kamervragen gesteld aan staats
secretaris Dees over de situatie
van deze eerste-hulpposten. Wa
ren deze wel berekend op zoveel
mensen en vooral: werkten hier
wel de juiste artsen?
Zowel ziekenhuizen als huis
artsen vinden nadrukkelijk dat
de scheef gegroeide situatie moet
veranderen. "Het is niet de bedoe
ling dat mensen en masse naar de
polikliniek van het ziekenhuis
marcheren. We hebben in Neder
land niet voor niets een eerste-
lijnsysteem", zegt woordvoerder
Bruintjes van de Nationale Zie
kenhuisraad.
Gips
De trend is ook bekend bij het mi
nisterie van wvc. Volgens M. van
Campen, arts en werkzaam op de
afdeling eerste-lijnszorg van de
geneeskundige inspectie is het in
principe mogelijk dat mensen
sneller in het gips terecht komen,
wanneer ze zonder verwijzing bij
het ziekenhuis aankloppen. "In
het ziekenhuis werken specialis
ten. Een chirurg kijkt door het
oog van een chirurg naar een pa
tiënt en zal daarom al gauw opere
ren. Een huisarts kan als genera
list veel beter selecteren en zeg
gen: die patient heeft specialisti
sche hulp nodig en die kan ik zelf
wel behandelen".
De ziekenhuizen hebben een
afspraak met de huisartsen dat de
laatsten er voor de eerste hulp
zijn. In het meest extreme geval
worden patiënten bij aankomst
dan ook terugverwezen naar de
huisarts. Ziekenhuis 't Lange
Land in Zoetermeer heeft een jaar
lang getracht die regel conse
quent uit te voeren. Dit vanuit de
filosofie dat er in Nederland niet
voor niets een eerste lijn bestaat.
Maar de directie kwam er al snel
achter dat het terugsturen van pa
tiënten de naam van het zieken
huis niet bepaald ten goede
kwam. De inwoners van Zoeter
meer spraken schande van hun
nieuwe ziekenhuis.
Directeur E. van Beek: "Het
eerste jaar van ons bestaan heb
ben we geprobeerd het 'mugge
bult-effect uit te bannen. Dus als
er mensen kwamen met schram
metjes, wonden die gehecht
moesten worden of verstuikte en
kels, dan belden we eerst de huis
arts. Alleen als die niet aanwezig
was hielpen we de patiënt. An
ders stuurden we hem terug".
Huisarts
Uit het Zoetermeerse experiment
kwam in ieder geval naar voren
dat 65 procent van de eersteJiulp
gevallen die bij het ziekenhuis te
recht kwamen beter door de huis
arts behandeld kon worden. Van
wege de protesten van de bevol
king ('Wat is dat voor een zieken
huis') besloot de directie haar be
leid te veranderen, en iedereen
die om hulp vroeg te helpen. De
eerste-hulppost verricht nu veel
huisartsenwerk. "Mensen nemen
niet de moeite in de krant te kij
ken welke arts er dienst heeft,
maar rijden direct met de auto
naar de ehbo-post van het zieken
huis. De geest van de patiënt is
misschien wel gewillig, maar het
vlees hè", zegt Van Campen van
de geneeskundige inspectie hier-
Dat Nederlanders zelfs voor het
kleinste'schrammetje bij een zie
kenhuis aankloppen is voor een
deel te wijten aan de soms slechte
bereikbaarheid van artsen. Dat is
vooral in de grote steden het ge
val, waar patiënten niet zelden
een antwoordapparaat treffen in
geval van nood.
Van Campen: "Op het platte
land weet men de arts wel te vin
den, maar in een stad liggen prak
tijk en woning vaak ver van el
kaar af. Artsen zijn vaak op pad
en dus krijgt de patiënt een ant
woordapparaat te horen. Artsen
moeten in de steden veel herken
baarder worden. Dat kan bijvoor
beeld door als groep artsen bij el
kaar te gaan zitten en 24 uur per
dag voor patiënten bereikbaar te
zijn".
Dienst
Ook de Landelijke Huisartsen-
verening erkent dat de bereik
baarheid van artsen wel wat beter
kan. Dat bleek ook uit een on
langs gepresenteerde, uitgebrei
de nota over het onderwerp. "Het
is vaak niet duidelijk welke arts
er dienst heeft. Bovendien gaan
veel mensen naar het ziekenhuis
onder het motto 'je kunt nooit we
ten hoe erg het is'. Dat moet ver
anderen".
Volgens de Nationale Zieken
huisraad is de drempel om naar
een ziekenhuis te stappen de
laatste jaren sterk verlaagd. Bijna
ieder ziekenhuis heeft vlak bij de
ingang wel een ehbo-post, be
doeld voor ernstige gevallen. De
aanwezige artsen zijn meestal wel
bereid ook naar een verstuikte en
kel te kijken. Dat was ook het ge
val in ziekenhuizen in Nieuwe-
gein en Woerden, waar mensen
wel geholpen werden, maar bij te
rugkeer een brochure kregen met
daarop het dringende verzoek in
het vervolg bij kleine ongelukken
naar de huisarts te gaan. "Dat
bleek zeer succesvol. Nieuwegein
«reeg duidelijk minder mensen
met verstuikte enkels en dergelij
ke dan voorheen", meent de
LHV.
De LHV wil er nog maar eens
met nadruk op wijzen dat de keu
ze voor het ziekenhuis vaak onte
recht is. "Iemand met een ver
stuikte enkel denkt er verstandig
aan te doen naar een ziekenhuis
te gaan omdat hij dan meteen
dichtbij de röntgenapparatuur
zit. Maar in de meeste van deze
gevallen kan volstaan worden
met een stevig verband en zijn fo
to's absoluut niet nodig".
De ehbo-post van een ziekenhuis waar zich steeds vaker het 'muggebult-effect' voordoet. <roto gpd)
Stokreef: "Als
je met een hele
boel vuurwerk
en herrie ie
mand in zijn
slaap overvalt,
is het mogelijk
in een aantal se
conden de
macht over te
nemen". Inzet:
Stokreef bij de
treinkaping.
Kolonel J.A.H. Stokreef (57)
was niet alleen jarenlang
commandant van de rijkspoli
tie in het district Alkmaar; hij
speelde ook een sleutelrol als
coördinator bij de grote gijze
lingsaffaires die zich in Ne
derland hebben afgespeeld.
Aan het eind van zijn 33-jari-
ge politieloopbaan gaat hij
nader in op zijn rol in de rede
lijk succesvolle Nederlandse
aanpak van terrorisme, die el
ders in de wereld navolging
kreeg.
door
Wim Kaag
ALKMAAR - De dramatisch ver
lopen gijzeling van de Israëlische
ploeg in München tijdens de Olym
pische Spelen van 1972 gaf eigenlijk
de aanzet tot een gerichte aanpak.
Stokreef: "Een afschuwelijke zaak
met veel slachtoffers. Daar liep alles
verkeerd wat verkeerd kon gaan".
Het stemde de regering-Den Uyl tot
nadenken: er moest een beleid ko-
Stokreef werd om advies ge
vraagd, omdat hij ervaring had met
het organiseren van grootscheepse
acties. Vooral in 1966, in de provo-
tïjd. had hij in Amsterdam met veel
rellen te maken gehad. Een ervaring
die, zo redeneerde de regering, van
nut zou kunnen zijn bij het tot stand
brengen van bijzondere bijstands
eenheden voor de aanpak van terro
risten.
Bovendien was Stokreef als in
specteur bij de Amsterdamse poli
tie ooit zelf gegijzeld geweest. De
dader, een dronken en volkomen
gedesoriënteerde man, was het bu
reau binnen gestapt en had een
dienstpistool te pakken gekregen,
waarmee Stokreef en een collega
onder schot werden gehouden. Na
dat er lang op hem was ingepraat,
gaf de man zich over.
Voordat Stokreef bij gijzelingsac
ties werd ingezet, moest hij de
zwaarste medische en psychologi
sche keuringen ondergaan. "Je
werd getest op het niveau van jacht-
vliegers, duikbootcommandanten.
Zeg maar voor mensen die onder de
gevaarlijkste omstandigheden
stress-bestendig blijven".
Schutters
Zo kwam de bijzondere bijstands
eenheid (BBE) tot stand, met zo'n
vijftig lange-afstandschutters en
Stokreef als commandant. "Stuk
voor stuk waren we in staat om op
een afstand tot 600 meter een pakje
sigaretten uit iemands handen
schieten". Daarnaast kwam er een
tweede eenheid, samengesteld uit
het korps mariniers, opgeleid om
doelen tot 100 meter tot op de milli
meter nauwkeurig te raken. En dan
werd er nog een derde eenheid ge
formeerd uit militairen, bedoeld om
in geval van nood de twee andere
ondersteuning te geven.
Stokreef: "Dat oprichten van drie
eenheden is achteraf gezien een uit
stekend idee geweest. Want toen er
twee acties tegelijkertijd speelden -
de treinkaping bij Wijster en de gij
zeling in het Indonesisch consulaat
in Amsterdam - kon alles worden
bemand. Ook bij de treinkaping bij
de Punt later en de gijzeling van de
school in Bovensmilde kwamen al
le drie eenheden goed van pas".
De eerste grote gijzeling, waar
mee Stokreef te maken kreeg, was
die van de Franse ambassadeur en
anderen door Japanse terroristen
op de ambassade in Den Haag.
Stokreef was daarbij de schakel tus
sen de politie-eenheden en het be
voegd gezag. "Alles wat de gewa
pende aanpak aanging, liep via mij.
Want door een onduidelijk bevel en
een halve centimeter verder aan de
trekker, kan de boel volledige esca
leren. Eén verkeerde beweging en
je hebt een bloedbad".
Gedragskundigen
Training en trefzekerheid zijn nood
zakelijk zijn als het eenmaal op in
grijpen aankomt, de psychologie
speelt bij de aanpak van terroristen
een niet minder belangrijke rol. Bij
de gijzeling van een heel kerkkoor
in de Scheveningse gevangenis
maakte Stokreef voor het eerst ken
nis met het gebruik van gedrags
kundigen bij het bepalen van de tac
tiek. "Het is heel belangrijk aan de
weet te komen hoe de tegenpartij
kan reageren. Die kennis is nodig
om overwicht op je tegenstander te
krijgen".
In de beginfase, wanneer 'terro
risten' met wapens slachtoffers ma
ken en het heft in handen hebben,
valt er nauwelijks te onderhande
len. Er moet eerst een relatie ont
staan tussen terroristen en gijze
laars, aldus Stokreef. Hij laat een
term vallen: het Stockholm-syn-
droom. "In die stad hebben ze ooit
te maken gehad met een bankrover
die in de kluis een vrouw gijzelde.
Ze kon worden bevrijd, omdat er
tussen haar en de bankrover een
liefdesrelatie was ontstaan. Als zo'n
relatie opbloeit, wordt het voor een
terrorist steeds moeilijker iemand
te doden. Dan komt er rust in de
tent".
Dat laatste is volgens Stokreef
een eerste doel. "Eerst heerst er cha
os, met allerlei emotionele kanten.
Daaruit moet je zo snel mogelijk
zien weg te komen. Daarom ga je al
tijd akkoord met onmiddellijke ei
sen om voedsel, drinken, sigaretten
of heroïne. Je zegt oké, ik ga het zoe
ken en probeer het over een uur te
bezorgen. Psychologisch probeer je
daarmee het initiatief over te ne-
Het inwilligen van eisen kan hel
pen een vast patroon in de contac
ten aan te brengen. En dat biedt
weer mogelijkheden om de 'vijand'
te verrassen. Stokreef: "Via dat rit
me en afluisterinformatie kun je op
een gegeven ogenblik bepalen op
welk tijdstip iedereen ligt te snur
ken. Als je dan met een heleboel
vuurwerk en herrie iemand in zijn
slaap overvalt, is het mogelijk in een
aantal seconden de macht over te
Straaljagers
Deze tactiek werd onder andere toe
gepast in de Scheveningse gevange
nis. "In één klap zijn we daar onder
geloei van een batterij sirenes naar
binnen gegaan. Op hetzelfde mo
ment zijn we met de mariniers door
gedonderd naar de ruimte waar die
criminelen sliepen. In enkele tellen
waren ze overmeesterd." Diezelfde
overrompelingstactiek is Ook, ge
lijktijdig, toegepast bij de gijzelin
gen in de trein bij De Punt en de
school in Bovensmilde. De straalja
gers, die vlak over de trein scheer
den, maakten zo'n lawaai, dat bui
tenstaanders dachten dat de oorlog
was uitgebroken. "We hadden in
Brabant geoefend en ik wist wat het
effect van dat straaljagergeluid was.
Echt, je weet niet waar je het zoeken
moet als je zoiets hoort", aldus
Stokreef, die destijds het bevel gaf
om zowel bij de trein als bij de
school tot de aanval over te gaan.
"Gelijktijdig, want we waren bang
dat de ene groep kapers via de me
dia zou horen wat er bij de andere
aan de hand was".
Toen hij in Wijster met de mari
niers de trein inging om te kijken of
er nog springladingen in zaten, be
leefde Stokreef een van de wonder
lijkste ervaringen in zijn leven. "Ik
zei tegen die mensen dat ze nog
even moesten blijven, omdat er
eerst medisch hulp zou komen.
Prompt ging iedereen zitten. Ze wa
ren door die kapers zó geprogram
meerd, dat er niemand meer durfde
op te staan. Pas toen ik paar keer
had gezegd dat ze vrij waren, ston
den ze schoorvoetend op om hun
benen te strekken".
De Poolse bisschoppen willen
nieuwe onderhandelingen over
verplaatsing van het omstreden
klooster in Auschwitz. Dit heeft
de bisschoppelijke commissie
voor de betrekkingen met het
jodendom gisteren in Warschau
bekend gemaakt. Deze onder
handelingen moeten worden
gevoerd 'in de geest van Genè-
ve'. waar in februari 1987 de RK
Kerk en het Joods Wereldcon
gres overeenkwamen dat het
klooster binnen twee jaar zou
worden verplaatst.
"Ook moeten er vantevoren
geen onoverkomelijke voorwaar
den worden gesteld", zo werd gis
teren naar voren gebracht.
Hoewel deze verklaring nog
niet door de volledige Poolse bis
schoppenconferentie is overge
nomen, is het duidelijk dat de
Poolse bisschoppen onder de
veel besproken overeenkomst uit
willen. De verklaring ademt de
geest van opmerkingen van kar
dinaal Macharski, die de joodse
demonstraties aangrijpt om zijn
medewerking aan de overeen
komst van Genève op te schorten,
en van kardinaal Glemp, die de
joden in z jn fel aangevochten
preek voorhield 'geen eisen te
stellen waaraan wij niet kunnen
voldoen'. De demonstrerende jo
den vroegen overigens alleen
maar dat de RK Kerk de afspra
ken nakomt.
De commissie van de Poolse
bisschoppen constateert dat als
gevolg van de klooster-affaire we
reldwijd de dialoog tussen rooms-
katholieken en joden tot stilstand
is gekomen. Dat wijst op de nood
zaak dat op korte termijn het
joods-christelijk bezinningscen
trum, waar het karmelietessen
klooster in opgenomen zal wor
den, moet worden gebouwd, al
dus de rk commissie. Deze zegt te
betreuren dat van joodse zijde
hiervoor zou weinig belangstel
ling bestaat.
Het zwijgen van het Vaticaan is
begrijpelijk als we bedenken dat
deze paus uit Polen komt, aldus
bisschop Lehmann van Mainz,
die het afgelopen weekeinde met
de paus sprak. "Paus Johannes
Paulus II kan het zich niet veroor
loven dat hij verwikkeld raakt in
een strijd tussen Polen en joden",
aldus mgr. Lehmann, voorzitter
van de Westduitse bisschoppen
conferentie, gisteren in-Bonn.
De Westduitse coördinatiecom
missie voor joods-christelijke ge
spreksgroepen heeft 'onthutst"
gereageerd op de preek van kardi
naal Glemp, waarin deze de jood
se demonstranten impliciet ervan
beschuldigde de Karmelietessen
te hebben willen doden en waarin
hij sprak over de joodse invloed
in de media. Glemp heeft daarbij
teruggegrepen naar "oeroude an
tisemitische vooroordelen waar
van we dachten dat ze overwon
nen waren', aldus het Westduitse
Overleg tussen Joden en Christe
nen (OJEC).
'Speeltuin'
Het Nieuw Israëlitische Week
blad vindt dat ieder contact met
de 'op het hart trappende en toe
ziende gesprekspartners' moet
worden opgeschort tot het kloos
ter in Auschwitz is verplaatst. Het
NIW reageert hiermee op de uit
spraken van kardinaal Simonis
over 'zeer fanatieke joden'.
Het blad laakt het dat het zwij
gen van de andere kerken over
het klooster. "Sinds de holocaust
in Israël worden bij sommige
christenen geluiden gehoord over
de gemeenschappelijke basis met
en beter begrip voor de joodse ge-
dachtenwereld". Het OJEC, het
Overlegorgaan van joden en
christenen in Nederland, is vol
gens het NIW "voor de kerken
kennelijk een speeltuin voor hun
idealisten die de werkelijkheid
niet zien", schrijft het NIW.
Verder noemt het NIW het
'stuitend' hoeveel joden hun op
wachting bij rooms-katholieke
functionarissen maken om de
verontwaardiging van de joodse
gemeenschap over te brengen.
Ook meent het blad dat de Neder
landse Zionistenbond en het CI-
DI, die tegen het klooster hebben
geprotesteerd, hun doelstellingen
uit het oog verliezen.
De Zionistenbond heeft giste
ren bekend gemaakt zondag op
nieuw een demonstratieve ge
bedsdienst voor het huis van de
nuntius (pauselijke ambassa
deur) in Den Haag te houden.
Reorganisatie
Bij de ingrijpende reorganisatie
van de theologische faculteit van
Amsterdam verliest de faculteit
de bestudering van het verschijn
sel godsdienst, waaronder de
niet-westerse godsdiensten. Deze
vakgroep wordt elders binnen de
universiteit ondergebracht. Het
wetenschappelijk niveau ervan
moet zich internationaal kunnen
meten.
Dit heeft het college van be
stuur van de universiteit van Am
sterdam gisteren besloten. Aan
leiding tot het reorganisatievoor
nemen zijn de rapporten van de
ministeriële verkenningscom
missie Oberman, die overigens
opheffing van de faculteit voor
stelde, en van de universitaire
commissie Harteveld. die een re
organisatie voorstelde om het peil
van onderwijs en onderzoek weer
op niveau te brengen.
Op basis van dit voornemen
moet de theoloog dr. S. J. Noorda,
wetenschappelijk medewerker
aan de VU en oud-lid van het col
lege van bestuur van de VU, bin
nen twee maanden een reorgani
satieplan opstellen.
De faculteit en de vakgroep
godsdienstwetenschappen krij
gen samen hetzelfde bedrag dat
aan de huidige faculteit is toege
zegd, in de verhouding van twee
derde om een-derde.
Aalmoezeniers
De intrede van de rooms-katho
lieke pastorale werker in de
krijgsmacht is volgens legerbis
schop R. Ph. Bar een 'uitstekend
geslaagd experiment'. "Ik wil er
dan ook zeker mee verder gaan",
aldus Bar gisteren op een studie
dag van de aalmoezeniers te
Amersfoort.
'Probeer 't maar', had men in
het Vaticaan gezegd toen de bis
schop in 1983 de eerste pastorale
werkers in het leger aanstelde.
"Toestemming heb ik niet gekre
gen. Daar is de Heilige Stoel nooit
zo scheutig mee", aldus Bar, die
aan het hoofd staat van het mili
tair ordinariaat.
Het aantal pastorale werkers is
sindsdien 'stormachtig' gegroeid.
Ongeveer de helft van de negen
tig rk geestelijke verzorgers in de
krijgsmacht heeft geen wijding
ontvangen. Het duurt nog maar
even en de pastorale werkers zijn
veruit in de meerderheid, aldus
hoofdlegeraalmoezenier J. J. van
den Ti Haard, duidend op het nij
pend tekort aan priesters.
Bar was het met de andere spre
kers eens dat aan 'de onduidelijke
positie' van de niet-gewijde aal
moezenier snel een einde moet
komen. Zo vraagt de verhouding
met de gewijde collega om ophel
dering. Ook moet er een beroeps
code komen voor de pastorale
werkers in het leger.
Bevestiging. In de gerefor
meerde kerk van Bodegraven
vindt zondagmiddag de bevesti
ging en intrede van ds. T. Zout
man plaats. Als bevestiger treedt
ds. D. H. Elderman op. Aanvang
van de dienst is drie uur. Drs.
Zoutman werkte voordien in
Dordrecht. In 'Het Kruispunt', de
gereformeerde kerk van Voor
schoten, begint zondag om drie
uur een dienst waarin ds. B. Lede
gang bevestigd zal worden door
collega J. D. de Zwart, terwijl hij
dan ook intrede zal doen. Ds. Le
degang was hiervoor werkzaam
in Renkum.
Beroepingen
Hervormde Kerk: beroepen te
Overschie W. Wagter Rijnsburg.
Gereformeerde Gemeenten: be
roepen te Rotterdam-Alexander-
polder P. van Ruitenburg Me-
liskerke, te Scherpenzeel G.
Mouw Genemuiden, te Woerden
G. J. Van Aalst Benthuizen.
