'Ruud, nu je zo'ii grote agenda hebtzet mij er ook even in"
O P
MERKEN
SOLFF
Het ging van meet af aan fout bij de WD
Twee doffe klappen smoren feestje PvdA
poggetr
Villeroy&Boch
bruynzeel
JOVD uit zure verwijten
DONDERDAG 7 SEPTEMBER 1989
BINNENLAND
PAGINA
DEN HAAG Gisteravond,
18.45 uur. CDA-lijsttrekker
Lubbers en zijn secondant
fractieleider De Vries bege
ven zich naar het Torentje,
het werkvertrek van de pre
mier. Daar zullen zij de eer
ste prognoses tot zich ne
men en een eerste reactie be
palen. Enkele honderden
meters verder zijn de eerste
CDA-jongeren al in sociëteit
Pulchri. T-shirts met 'Het is
groen en het groeit' zijn ver
plichte kledij. Een groen
overhemd, een groen jasje of
desnoods een groene strop
das dienen als alternatief. De
tv oefent voor de entrée van
Lubbers: "Jan is het zo te
volgen?"
door
Carel Goseling
De eerste uitslagen brengen de jon
geren tot euforie: CDA plus 4 pro
cent, PvdA min 1 procent en VVD
min zes procent nopen tot gejuich
en gejoel. De eerste dikke sigaren
verdwijnen tussen de lippen. De
avond kan al niet meer kapot. CDA-
campagneleider Bremmer is voor
zichtiger. Er mag nog niet gerea
geerd worden. De prognoses zijn
niet betrouwbaar, luidt zijn analyse.
Een eerste kandidaat-kamerlid.
"Ik heb op mijzelf gestemd. Een
heerlijk gevoel. Eindelijk een politi
cus in wie in vertrouwen heb". Tien
voor acht wil De Vries wel commen
taar geven. Het wordt een moeilijke
formatie als CDA en VVD, de Coali
tie, op 76 kamerzetels uitkomt.
Bewindslieden druppelen bin
nen. CDA-first lady Yvonne van
Rooy begroet bekenden met kussen
en "wat ik hoor liggen we wel aar
dig". Haar collega Heerma meent
dat het er 'goed uitziet'. Het verlies
van de VVD is echter meer dan 'wij'
wilden. Journaal van acht uur. Van
Rooy beklopt een tv. "Kan iemand
hier geluid uit krijgen?".
70
Een eerste realist meent dat er niet
gejuichd mag worden voordat de
beer is geschoten. Als het CDA op
tv klimt naar 57 zetels is het hek van
de dam. Kandidaat-kamerlid Koffe-
man: "Maak er maar meteen 70 van.
Eigenlijk jammer dat er maar 150
zetels in de Kamer zijn".
Staatssecretaris Van Voorst
brengt zijn twee dochters mee. Ze
kijken wat onwennig. Naast hem
bekend een CDA'er het niet te heb
ben gedurfd om een poster achter
het raam te hangen. Her en der is er
een woord van lof voor dé campag
ne, met de nadruk op dat woord,
3T
BADKAMER SANITAIR
keukens kasten
ALKMAAR
Edisonweg 1, Industrieterrein Oudorp,
Tel. 072 - 18 1300.
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK
Industrieweg 14, De Grote Polder,
Tel. 071 - 89 92 06.
RUIME PARKEERGELEGENHEID
[VA
van de PvdA, Ria Lubbers schuift
binnen. Twintig minuten later haar
man Ruud.
Na een verplicht nummer voor de
tv spreekt de leider. "Het is met el
kaar gelukt onder het motto ge
woon aardig voor elkaar zijn". Ap
plaus. De voorman, net 50 gewor
den, wijst erop dat de partij onder
zijn leiding nog altijd meer zetels
heeft gehaald dan zijn leeftijd. "Af
hankelijk van de uitslag weet u dus
hoeveel krediet ik nog heb".
Nadat Lubbers de tekst 'er zijn
winnaars en verliezers' heeft gebe
zigd volgt eert schreeuw 'en wij zijn
de winnaars'. Ook Ruud heeft moei
te zijn lach in te houden. Even later
krijgt de lijsttrekker een groene
map van één bij anderhalve meter.
De agenda van de toekomst. Een
blik in de map brengt Lubbers tot:
"Voorhoeve had gelijk, hij is losbla
dig. Met dit formaat moeten we al
leen wel oppassen niet naast onze
schoenen te gaan lopen".
De CDA'ers weten het wel. Het
'Lang zal hij leven' klinkt gevolgd
door het gezang 'Hij leve hoog' en
een eigen tekst 'We slaan sociaal, we
slaan liberaal, wij verslaan ze alle
maal'. Alleen Ria heeft nog iets te
zeggen. Als manlief al op weg is
naar de uitgang klinkt het uit de mi
crofoon: "Ruud, nu je zo'n grote
agenda hebt gekregen, zet mij er
ook even in".
De strekking van de opmerking
ontgaat de menigte. Voor verdere
uitslagen is geen belangstelling
meer. Nu Lubbers weg is, kan het
feest echt gezellig worden. Alleen
minister Braks (landbouw) praat
over de eigen winkel. Hij wil wel op
zijn post blijven. Om ook nog de
voedingskeuring (WVC), het beheer
van domeinen (financiën), open
luchtrecreatie (economische zaken)
en sport (WVC) over te nemen.
Landjepik. De formatie is al begon-
Omstuwd door fotografen staat Lubbers Joop Daalmeijer te woord in de Pulchri-studu
an de verkiezingenevenals in 1986.
e op de verkiezingsuitslag. Hij werd de
DEN HAAG Joris Voorhoeve
was veel te vroeg. Al om tien voor
zeven liep hij wat verdwaald rond in
het nog nagenoeg lege restaurant 't
Gouen Hpoft in het hart van de
Haagse binnenstad. Veel handen
had hij niet te schudden; zijn cam
pagneleider, zijn voorlichters en
een uitgebreide ploeg NOS-technici
bevolkten het verder maagdelijke
restaurant. "Er was mij gevraagd
om in het 7-uur-journaal een reactie
te geven", verklaarde Voorhoeve
zijn veel te vroege komst.
door
Jos Heymans
Het was een slecht voorteken. Een
zegevierende lijsttrekker, zo vereist
de regie, laat zich pas in de loop van
de avond door zijn aanhang huldi
gen. Lubbers deed dat beter: die
kwam pas om half tien binnen om
zich voor het oog van de camera
door een uitzinnige menigte naar
voren te dringen. Maar de veel te
vriendelijke Voorhoeve, altijd be
reid om een journalist te woord te
sta^n, kwam onmiddellijk opdra
ven toen de NOS hem ontbood.
Van meet af aan ging het fout. Om
zeven uur, veel te vroeg, gaf de eer
lijke Joris toe dat de VVD een fors
verlies had geleden. Maar de stem
bussen waren op dat moment nau
welijks gesloten. Alleen Katwoude
had de stemmen geteld en daar
bleek de WD zelfs een winst van
een half procent te hebben behaald.
Even glunderde het gezicht van de
geplaagde lijsttrekker, maar wel
voor de laatste keer die avond.
DEN HAAG (ANP) Bittere woorden oogstte de VVD na de verkie
zingen van de haar politieke jongerenorganisatie JOVD. De partij heeft
de verwarde kiezer niet duidelijk kunnen maken waarom zij enerzijds
het CDA/WD-kabinet heeft laten vallen en anderzijds na de verkiezin
gen de betreurenswaardige wens uitte liefst verder te willen regeren
met het CDA, aldus het JOVD-bestuur.
De JOVD zegt het te betreuren dat de VVD tijdens de verkiezings
campagne al haar voorkeur voor een CDAWD-coalitie heeft uitge
sproken, 'want programmatisch gezien zou een coalitie PvdA/D-
66/VVD zeker tot de mogelijkheden hebben behoord'.
De JOVD zei niet onder de indruk te zijn van de gevoerde WD-cam-
pagne. Zij was niet origineel en veel te defensief. Bovendien werden al
le oude stokpaardjes weer van stal gehaald (eigen huis, auto, criminali
teit), aldus de JOVD. "Pleiten voor een goede euthanasiewetgeving en
een sterke wet gelijke behandeling zou de WD geen windeieren heb
ben gelegd".
tels verlies voor de WD. Manmoe
dig verklaarde Voorhoeve in het 8-
uur-journaal dat de stemming in het
zaaltje in de Haagse binnenstad
"niet best was". Maar dat viel mee.
De binnenstromende WD'ers wek
ten niet de indruk ernstig te zijn
aangeslagen. "Als we samen met
het CDA maar de meerderheid be
houden", was de algemene opinie.
En zolang die meerderheid zich
bleef aftekenen, maakten de VV-
D'ers zich niet echt druk om de uit
slag.
Dat deed wel de eerste WD'er in
het kabinet, vice-premier De Korte.
"Een hele verdrietige uitslag. Je
houdt rekening met verlies, maar
als het dan gebeurt, valt het altijd te
gen. We hebben er met zijn allen zo
hard aan gewerkt". Maar geen
kwaad woord over lijsttrekker
Voorhoeve. "De positie van Joris",
zo sprak De Korte ineens weer met
verve, "staat niet ter discussie. Als 't
aan mij ligt, is hij straks opnieuw
fractieleider". Ook milieu-minister
Nijpels liet daar geen misverstand
over bestaan: "Morgen wordt Joris
herkozen".
Formatie
Niettemin bleef de discussie over
de positie van Voorhoeve de gemoe
deren in de zaal bezighouden. "Ze
hadden Robin Linschoten moeten
nemen", wist een wat oudere W-
D'er met zekerheid te melden "Een
jong gezicht, dat oogt lekker". Par
tijvoorzitter Ginjaar gooide olie op
het vuur door te zeggen "dat ieder
een binnen de WD zich zal moeten
bezinnen op dit ernstige verlies".
Hij kondigde aan dat het hoofdbe
stuur, de kamercentrales en de frac
tie over dit verlies uitvoerig zullen
praten. "We zijn 350.000 kiezers
kwijt geraakt".
Maar liever spraken de WD'ers
over dat andere hete hangijzer, de
formatie van een nieuw kabinet.
Voorhoeve: "Bij een formatie zijn
twee punten van belang: de
krachtsverhouding en het regeerak
koord. Onze kracht is een stuk klei
ner geworden en dat betekent dat
we hardere afspraken over de in
houd van het regeerakkoord moe
ten maken. En dat zijn dan harde af
spraken over de economie, de me
dia en de euthanasie". Instemmend
geknik van De Korte, maar realis
tisch: "Als we tenminste aan de on
derhandelingstafel komen".
Maar Voorhoeve bleef optimis
tisch: "We hebben een gevoelige te
genslag te incasseren en we zullen
dat waardig moeten doen. Maar als
ik kijk naar het enthousiasme, zoals
op de slotavond in Bleiswijk, geloof
ik dat we over een hecht fundament
beschikken voor herstel. We wor
den weer groter".
ARTIS Geen grote somberheid,
eerder berusting stralen de PvdA-
aanhangers uit. Het feest van de
door
Bart Jochems
overwinning zat er van begin af aan
niet in. Zetelverlies en de vermale
dijde CDA en WD houden zelfs
een meerderheid in de Kamer.
Twee doffe klappen.
Om half acht al ziet een met PvdA-
roos getooide dame wat er komen
gaat. Duidelijkheid over de einduit
slag is er op dat moment allerminst,
maar zij bekijkt het zalencomplex
in Artis met enig misprijzen en ver
zucht: "Het wordt niks vanavond".
Als de uitslag van Westerhoven
(Noord-Brabant) op de televisie
schermen verschijnt: het CDA ver
liest daar een beetje en de socialis
ten winnen, flikkert de hoop op.
Een bemoedigende stomp met de
vuist wordt uitgewisseld. Later op
de avond wordt de muziek onder
broken voor een gunstige uitslag in
Hoorn. De spreekstalmeester pro
beert de zaal op te zwepen tot een
applaus, maar dat blijft helemaal
uit.
Wöltgens mag op televisie zeggen
hoe het allemaal komt. Het is dan
even voor achten en het PvdA-ka
merlid vindt het nog wat vroeg voor
een reactie. Wel wijst hij op het for
se verlies van de WD. Het PvdA-
verlies valt binnen de marges van
mogelijke vergissingen, maar de li
beralen hebben in twee verkiezin
gen maar liefst 15 zetels verloren.
Ook partijvoorzitter Sint berijdt dat
stokpaardje: de WD verliest en
kan, ook niet door het CDA, als een
stabiele coalitiepartner worden ge-
De WD als bliksemafleider.
Naarmate de avond vordert kijkt de
PvdA-aanhang meer naar het ver
lies van de WD dan naar het eigen
saldo. Kamerlid Van Traa: "De
WD is bezig door de bodem te zak
ken". In de zalen en tuin van Artis
stelt men zich aan elkaar voor. Een
verontschuldiging: "Ik heb geen
hoge functie hoor". Over het ze
telaantal: "Erg weinig". "Ja, valt
een beetje tegen he". Daarna on
middellijk over de ook al tegenval
lende consumptieprijzen, f 2,50
voor een pilsje. Graaiend in de por
temonnee: "Geen echt socialisti
sche prijzen".
Kok en part ij voorzitster Sint bedanken in Artis de aanhang. Echt reden tot blijdschap hadden de PvdA'ers bepaald niet. Ze verloreneen paar zetels
en CDA en VVD hielden gezamenlijk een (uiterst krappe) meerderheid. (foto anpi
Sint mag de boel oppeppen. In de
loop van de avond schommelt de
aanhang van de coalitie CDA-WD.
Op het dieptepunt roept Sint uit dat
beide partijen niet samen verder
kunnen. De PvdA kan bij het CDA
aanschuiven, maar zal dat niet zo
maar doen, waarschuwt Sint.
De WD mag verliezen, het CDA
stabiliseert zich, waardoor de meer
derheid blijft. De PvdA kan daar
niets aan doen, meent Sint. De
winst van het CDA is te wijten aan
het verlies van de WD. De op
komst is Sint- zeer tegengevallen.
Ook een reden voor het PvdA-ver-
lies, meent ze. Om te eindigen met:
"Ik hoop dat ik hier vanavond toch
een klein feestje met u kan vieren".
Van Traa werpt zich op als
spreekstalmeester. Als cabaretier
zou hij hoge ogen gooien: de zaal
komt in beweging, een volwassen
applaus klinkt op. Omdat er nog
steeds in zit dat de CDA-WD-meer-
derheid verleden tijd is, vraagt Van
Traa om enig geduld. Lijsttrekker
Kok treedt iets later op; hij werkt in
een zaaltje boven aan zijn speech.
Het maakt de kinderen niets uit.
Zij spelen verder in en op de grote
uil en giraffe van kunststof ge
maakt. Kok, omstuwt door fotogra
fen, baant zich een weg naar het
spreekgestoelte. Mannen met dop
jes in het oor begeleiden hem. De
stemming lijkt om te slaan tijdens
zijn speech. Kok is en blijft optimis
tisch. Hij heeft het over winnaars en
verliezers, die er altijd zijn. Hij feli
citeert het CDA.
Verslagenheid in het VVD f amp. Met de teleurstelling op hun gezicht af te
lezen beantwoorden fractievoorzitter Voorhoeve en minister Nijpels vra
gen van verslaggevers. (foto ANP>
