Paradox Golfoorlog leeft
voort in staakt-het- vuren
Pil voor mannen is geen alternatief
Reportage
Wapenstilstand tussen Iran en Iraq houdt al jaar stand
Vaticaan treedt weer op tegen bevrijdingstheologie
PAGINA 2
DONDERDAG 7 SEPTEMBER 1989
WEESP - "Ik heb iedere dag de pil
geslikt en toch is mijn vrouw zwan
ger," zei een man dertig jaar geleden
stomverbaasd tegen zijn huisarts.
Directeur Houba van het genees
middelenconcern Schering Neder
land, dat dertig jaar geleden als eer
ste de anti-conceptiepil op de markt
bracht, kent meer van die sterke
verhalen.
door
Carine Neefjes
Houba: "Vrouwen stopten de pil
in hun vagina. Gebruiksaanwijzin
gen werden nog niet gelezen. Eigen
lijk wilde iedereen een pil hebben,
omdat het zo makkelijk was, maar
niemand durfde het ding openlijk te
gebruiken. Het grootste deel van de
bevolking was nog religieus. De pil
was ten strengste verboden".
Calvinistisch Nederland is, wat
seksualiteit betreft, in korte tijd uit
gegroeid tot een modern land, vindt
Houba. "In het begin vond iedereen
het maar gek dat je onbevruchtbaar
werd van een pilletje. Het was
angstig, omdat het ding overal te
koop was. Iedereen kon aan de pil.
Toch werd die seksuele vrijheid al
gauw belangrijker dan het geloof.
BAGHDAD/DEN HAAG Een jaar nadat een vredesmacht
van de Verenigde Naties naar Iraq en Iran werd gestuurd om
het staakt-het-vuren te bewaken en te consolideren, heeft de
vredesmacht Unimog onlangs tevreden geconstateerd "in zijn
missie geslaagd" te zijn. Wat in het begin een puur tactisch en
dus wankel staakt-het-vuren leek langs een door zijn lengte al
leen al moeilijke en omstreden grens van 1200 kilometer, blijkt
één van de weinige makkies dit jaar voor de Verenigde Naties
te zijn. En dat terwijl het toch een conflict betrof in een 'brand
haard van 5000 jaar oud' tussen landen waarvan de een geldt als
'fanatiek' en de ander als 'dictatoriaal'.
De Joegoslavische Unimog-com-
mandant Slavco Jovic was onlangs
nog vol lof over de samenwerking
van de Iraanse en Iraakse militairen
met de VN-vredesmacht waarin mi
litairen uit 25 landen werken. On
langs bracht het Iraakse persbureau
INA een verklaring van de Unimog
uit dat beide partijen "streng de
hand houden" aan het staakt-het-
vuren en dat de vredesmacht "alle
vereiste steun" krijgt van de betrok
ken partijen.
door
Aad Luymes/ANP
Er waren het afgelopen jaar wat
kleine incidenten die allemaal door
plaatselijke commandanten opge
lost konden worden. De bestands
lijn op de grond is hier en daar zo
smal dat de Iraanse en Iraakse sol
daten daar samen dagelijks thee
drinken. Bij de omstreden rivier
Shatt-al-Arab staren zij ontspannen
naar elkaar. Bij Basra dat driftig
wordt herbouwd, zijn de zandzak
ken en andere verdedigingswerken
al weggehaald.
In het bestand leven de para
doxen van dé oorlog voort. Toen
Iran en Iraq met elkaar nog écht in
oorlog waren en officieel eikaars
aartsvijanden waren, handhaafden
beide landen de diplomatieke mis
sies in eikaars hoofdsteden. Iraq
waarschuwde Iran altijd lang van
tevoren dat er weer bombardemen
ten op steden zouden plaatsvinden,
zodat Iran eventueel de burgers kon
Bij de provocerende aanvallen op
tankers met Iraanse olie waarmee
Iraq in 1984 begon, kon Iraq er stee
vast op rekenen dat Iran zeer terug
houdend zou reageren op die aan
vallen. Iran gaf er meestal geen en
kele publiciteit aan, bang dat de su
permachten zich echt in het conflict
gingen mengen om de olie-aanvoer
veilig te stellen.
Nu, na een jaar staakt-het-vuren,
drinken niet alleen de soldaten thee
met elkaar, maar er worden ook on
officieel en zonder veel tamtam al
lerlei andere vertrouwenwekkende
maatregelen genomen, terwijl de
staten formeel met elkaar in oorlog
blijven. De Iraakse media zijn bij
het ingaan van het staakt-het-vuren
gestopt met hun felle anti-Iraanse
propaganda-uitzendingen.
Voor niets
De dood van Khomeiny werd in
Iraq met één dag van politieke
krachttermen begeleid, daarna was
het meteen weer stil. De Iraanse re
gering spreekt tegenover zijn eigen
bevolking meer over de wederop
bouw van een vredeseconomie dan
over het alsnog ten val brengen van
de whisky-drinkende Iraakse presi
dent Saddam Husayn. Langzaam
aan went men de bevolking aan het
onzegbare: dat de Vele offers in de
oorlog eigenlijk voor niets zijn ge
weest.
Tijdens de oorlog was het Iraq die
meestal het initiatief nam de strijd
te escaleren. De paradox is hier dat
al die escalaties niet dienden om
een militaire overwinning te be
werkstelligen zoals achteraf kan
worden geconcludeerd. En dat Iran,
dat wél op een militaire overwin
ning uit was, de strijd niet opvoer
de. alleen daarmee dreigde, zoals
het dreigement ook gifgas te gaan
gebruiken. Het was ook Iran dat de
grootste diplomatieke offensieven
inzette op kritieke momenten in de
oorlog.
In Iraq was het de angst voor een
nederlaag, de angst samen met de
andere Golfstaten door Iran ver
overd te worden, die voor de escala
ties zorgden. Dat het land de oorlog
tegen Iran begon, was al een vorm
van opvoering van de strijd, omdat
de aanval grotendeels werd ingege
ven door de Iraanse dreiging - die
vóór het begin van de oorlog vooral
retorisch was en begeleid werd door
wat ondermijnende acties in Iraq en
grensincidenten.
Gifgas
Iraq nam die dreiging serieus maar
was ervan overtuigd dat Iran de isla
mitische revolutie niet echt met mi
litaire middelen wilde exporteren.
Verbazing alom dus toen Iran na het
eerste Iraakse blitz-offensief het
aanbod van Iraq om tot een bestand
te komen verwierp.
Aanvankelijk leek Iraq zich totaal
verkeken te hebben. Zoals de Egyp
tische president Anwar Sadat al
eens had gewaarschuwd: men moet
een land in revolutie nooit de oorlog
verklaren. Toen de strijd door de in
zet van nieuwe middelen (raketten
op steden, gebruik van gifgas tegen
Iraanse troepen op de zwakste plek
ken in het front) en uitbreiding van
de oorlog naar gebieden buiten de
fronten (de Iraanse steden, de Perzi
sche Golf) werd uitgebreid, liet suc
ces alsmaar op zich wachten. Op de
dag van het bestand kon de Iraakse
regering echter zeggen dat de esca-
latiepolitiek gewerkt had: geen mi
litaire overwinning, maar de Ira-
niërs hadden Iraq en de andere
Golfstaten niet veroverd zoals zij
wilden.
Toen Khomeiny aan de macht
kwam, de man die jarenlang in bal
lingschap in Iraq had geleefd, was
Baghdad enthousiast. Men ver
wachtte dat politieke en andere ver
wantschappen tussen beide landen
beter uit de verf zouden kunnen ko
men en nog meer dat er een oplos
sing gevonden kon worden voor de
overeenkomst van Algiers, een
overeenkomst die het sterkere Iran
onder de door Amerika gesteunde
shah in 1975 Iraq had opgedrongen
en die het grensgeschil over de ri
vier de Shatt-al-Arab in het nadeel
van Iraq had geregeld. Iraq begon
ook met vreedzaam te verklaren dat
men zich aan dat akkoord van Al
giers zou houden.
Na acht jaar oorlog met een kleine
terreinwinst voor Iraq dat nu Iraans
grondgebied bezet houdt, is de
strijd om de Shatt-al-Arab in hoge
mate onbeslist, terwijl de export
Nederland telt hoogste aantal gebruiksters
Ik heb veel katholieken ontmoet die
overtuigd religieus zijn, maar op
één punt ontrouw: zij slikken de pil,
ook al schreeuwt de paus nog zo
hard dat dat verboden is".
Ook is ons land vooruitstrevend
als het gaat om voorlichting over an
ti-conceptie. Houba: "Neem nu de
voorlichtingsfilm 'Sex, wat doe je
ermee?' Het gaat over de eerste
seksuele ervaring van jongeren.
Een naakt meisje biedt een jongen
een condoom aan. Zelf krijgt ze de
pil van haar ontklede minnaar. In
Nederland wordt deze film bijna op
alle scholen gedraaid, zodat scholie
ren op jonge leeftijd hun eigen voor
behoedmiddel kunnen kiezen. Bel
gië accepteerde de film niet. Beel
den van blote lijven in de klas gaat
hen te ver".
Een goede voorlichting heeft er on
der meer toe geleid dat de pil in ons
land inmiddels het populairste
voorbehoedmiddel is. Uit de Nipo-
enquête over dertig jaar pilgebruik
in Nederland blijkt dat liefst 45 pro
cent van de vruchtbare vrouwen de
pil slikt. Hiermee telt Nederland het
hoogste percentage pilgebruiksters
ter wereld.
Het lijkt erop dat de pil inmiddels
net zo gewoon is als een aspirine;
toch bewijst de enquête het tegen
deel. Veel vrouwen noemen de pil
'een vreemd stofje'. Houba vindt de
ze omschrijving teleurstellend. "Ik
dacht dat we de tijd van angst voor
geneesmiddelen voorbij waren-
"verzucht hij. De farmaceutische
directeur heeft hier wel een verkla
ring voor:
"Medicijnen slikken (de pil valt
onder de geneesmiddelen) blijft
eng. De werking ervan is onbegrij
pelijk. Mensen willen het liefst zo
Houba: "Ik heb veel katholieken ontmoet die overtuigd religieus zijn, natuurlijk mogelijk leven. Helaas,
naar op één punt ontrouw: zij slikken de pil, ook al schreeuwt de paus nog vrijen zonder anti-conceptie en
o hard dat dat verboden is". (foto gpd) geen kinderen willen krijgen, gaat
niet samen. Dan zou een vrouw ie
der jaar zwanger zijn".
Ook blijkt uit de enquête dat 54
procent van de ondervraagde vrou
wen een halfjaarlijkse pilcontrole
bij de huisarts wenst. Volgens het
Nederlandse Huisartsen Genoot
schap (NHG) dat veel wetenschap
pelijk onderzoek doet, is die contro
le niet per se nodig. Alleen naar de
dokter gaan als er complicaties zijn,
aldus het NHG.
Uitstrijkje
Houba: "Het zijn voornamelijk ou
dere vrouwen die pilcontrole wil
len. Die zijn automatisch banger
voor aandoeningen. Zij gebruiken
de pil als 'handvat' om de dokter
weer eens te bezoeken. Er wordt
dan bijvoorbeeld een uitstrijkje ge
maakt en eventueel een klein in
wendig onderzoek. Dan is de vrouw
weer gerustgesteld."
Pilcontrole om de betrouwbaar
heid te toetsen, is volgens Houba
overbodig. Per jaar raken vijf op de
10.000 pilgebruiksters in verwach
ting. Het gaat hier voornamelijk om
vrouwen die aan epilepsie leiden en
een te licht gedoseerde pil slikken.
"In zo'n geval is het eigenlijk niet de
pil zelf die faalt, maar de huisarts".
Tijdens de tweede feministische
golf in de jaren zeventig was er veel
vraag naar de mannenpil. Vrouwen
vonden het oneerlijk dat zij iedere
keer maatregelen moesten treffen
om 'maar niet in verwachting te ra
ken'. De farmaceutische industrie
begreep deze klacht en probeerde
een mannenpil op de markt te bren
gen. Al gauw moest zij de feministi
sche vrouwen teleurstellen, want de
uitgevonden pil voor mannen kon
wel vruchtbaarheid voorkomen,
maar de heren zouden er impotent
van raken.
Anno 1989 treurt bijna geen
vrouw om het feit dat de mannenpil
niet bestaat. Driekwart van de on
dervraagde vrouwen neemt liever
zelf de verantwoordelijkheid. Hou
ba: "Logisch. Ze kunnen die kerels
wel pillen laten slikken, maar als ze
er een vergeten, raakt de vrouw in
verwachting. Die zit dan met de ge
bakken peren".
van de Iraanse revolutie en het
voortbestaan van het Iraakse
Ba'ath-regiem voorlopig wordt
overgelaten aan de anonieme
krachten van de geschiedenis.
Iraq kan zijn militaire voordeel
aan de onderhandelingstafel ner
gens tegen afruilen, want daarvoor
is dat voordeel te bescheiden. Beide
landen houden nog tienduizenden
krijgsgevangenen vast, pas enkele
honderden, de zieksten, werden uit
gewisseld. De uitwisseling van
krijgsgevangenen kan, omdat het
per definitie een wederzijds, huma
nitair en nogal apolitiek gebaar is,
niet tegen politieke eisen worden
afgeruild.
Het zal er vroeg of laat gewoon
van moeten komen. Iran moet een
overeenkomst verdedigen die on
der de Shah werd afgesloten en als
de verkiezingen één ding duidelijk
hebben gemaakt, dan is het wel dat
grote delen van de bevolking de
huidige regering 'iets' vreselijk
kwalijk nemen, want bij de verkie
zingen kwam men gewoon niet op
dagen: dat is voor een democratisch
ingesteld volk als de Iraniërs de ul
tieme weigering.
Vernederen
Beide regeringen zitten niettemin
waarschijnlijk sterker in het zadel
dan toen zij de oorlog begonnen.
Dat was ook al niet de bedoeling
van de oorlog, juist niet, maar aan
beide kanten mogen de offers uiter
aard niet voor niets zijn geweest en
beide regeringen kunnen het zich
dus in ieder geval niet permitteren
zich door de ander te laten vernede
ren. Iraq moet dus van het Iraanse
grondgebied weg, Iran moet toege
ven met de Shatt-al-Arab. Zo wordt
die grenskwestie een steen des aan
stoots met dimensies die het eerst
helemaal niet had.
Een nieuwe paradox dient zich
aan: terwijl men vrede wil, terwijl
Iraq al 200.000 man heeft gedemobi
liseerd, terwijl men geld en mensen
nodig heeft voor de wederopbouw,
heeft zich een herbewapeningspro
ces in gang gezet, ook bij buurlan
den zoals Saudiarabië en Kuwayt,
dat zijn weerga niet kent in de Der
de Wereld. Hoe langer het staakt-
het-vuren houdt, des te sneller zal
de hérbewapening verlopen en des
te groter toch ook de kansen op, zo
niet een vredesverdrag, dan toch
een grensverdrag.
Het Vaticaan is in Brazilië op
nieuw opgetreden tegen de zo
genoemde bevrijdingstheolo
gie. Twee scholingsinstituten in
de oostelijke stad Recife (Sere
ne en Iter) die deze stroming in
de Rooms-Katholieke Kerk
vertegenwoordigen, moeten op
last van Rome hun deuren slui
ten.
Een brief die is getekend door
secretaris Jose Saraiva Martins
van de Vaticaanse Congregatie,
stelt dat na 'grondig onderzoek' is
gebleken dat Serene "niet vol
doet aan de normen voor een be
langrijke seminarie en niet de mi
nimale voorwaarden biedt voor
een pastorale opleiding. Iter biedt
onvoldoende intelectuele vor
ming voor aanstaande pastors".
De vice-rector van Serene, Luis
Well, heeft geprotesteerd tegen
de beslissing van het Vaticaan.
Hij omschreef de maatregel als
een vervolging. Over de toekomst
van zijn studenten zei Well: "De
eerste christenen werden ook ver
volgd en hebben toen kleine ge
meenschappen gevormd".
De vice-rector toonde zich
vooral verontrust over het feit dat
de studenten van Iter en Serene,
respectievelijk 220 en 100, een
nieuw toelatingsexamen moeten
om op een ander seminarie te
kunnen studeren.
De Braziliaanse bisschoppen
hebben tot nu toe voorzichting
gereageerd op de beslissing van
Rome. Het kwam de afgelopen ja
ren herhaaldelijk tot botsingen
tussen het Vaticaan en de bis
schoppenconferentie van Brazilië
nadat de paus maatregelen nam
tegen religieuzen die de bevrij
dingstheologie aanhangen. Deze
stroming wil dat de Rooms-Ka
tholieke Kerk meer aandacht be
steedt aan sociale problemen-
Bisschop Francisco de Mes-
quita Filho van de deelstaat Per-
nambuco, waartoe beide semina
ries behoren, zei de beslissing te
betreuren. Hij kondigde een ver
gadering aan van alle bisschop
pen uit het noordoosten van Bra
zilië, om een uitweg voor de oplei
dingsinstituten te zoeken.
Volgens De Mesquita Filho
hebben de autoriteiten in het Va
ticaan zich vooral gestoord aan
"een systeem dat de seminaristen
toestond in kleine groepen samen
te leven, zonder supervisie van
een priester De studenten van
Serene wonen bijvoorbeeld enke
le jaren in eigen huizen en doen
ook sociaal werk.
De bisschop zei deze oplei
dingsmethode te onderschrijven.
"Het is voor de studenten een ma
nier om direct contact te hebben
met de bevolking, hun proble
men te kennen en een beter be
grip te krijgen".
De conservatieve aartsbis
schop van Rio de Janeiro, Euge-
nio Salles, aarzelde daarentegen
niet de sluiting toe te juichen.
"Het was geen overhaaste beslis
sing maar het resultaat van een
grondige studie en die had niet
anders kunnen uitvallen".
Een van de studenten, Jose Pe-
reira, gaf na het bekend worden
van de beslissing te kennen niet
naar het seminarie van Olinda,
het dichtstbijzijnde instituut, te
willen verhuizen. Volgens Perei-
ra is dat seminarie "conservatief
en gesloten". "Daar kun je alleen
bidden en studerèn zonder verde
re consequenties, terwijl je hier in
Serene werkt temidden van het
volk". De meeste studenten van
beide seminaries zouden er zo
over denken.
ICTO en VOKS
Voor het Interkerkelijk Comité
Tweezijdige Ontwapening (ICTO)
"is de tijd voor demobilisatie nog
niet aangebroken". Als de vereni
ging zou worden opgeheven, zou
het buitengewoon moeilijk zijn
tot heroprichting te komen, zo
schrijft het bestuur in de ICTO-
Vredesweekkrant.
"Wij menen dat wij paraat moe
ten blijven, al leven we op dit mo
ment niet in een staat van ver-
hoogde waakzaamheid". Het be
stuur probeert de feeststemming
over de veranderingen in de Sov
jetunie te temperen: "Hoe meer
gebreken en misdaden in Moskou
worden erkend, des te stralender
het beeld van de Sovjetunie
wordt!".
Ook het Vredesoverleg Kerk en
Samenleving (VOKS), een afsplit
sing van het ICTO, schrijft dat
voorlopig van opheffing geen
sprake kan zijn. "Zou deze orga
nisatie op non-actief worden ge
zet, en er gebeurt toch wat aan de
andere kant van het nog steeds
bestaande IJzeren Gordijn, dan
kunnen wij geen behoorlijke in
formatie meer verstrekken."
„Het is bekend dat bepaalde
vredesbewegingen aan het afkal
ven zijn", meldt het VOKS, doe
lend op de grote financiële pro
blemen van het door de kerken
erkende Interkerkelijk Vredesbe
raad (IKV). "Maar het VOKS
groeit nog steeds en kan zich uit
stekend handhaven". Desge
vraagd blijkt de organisatie -
"wij zijn er in 1985 uitgejaagd"
ruim 400 leden te tellen.
Het ICTO heeft ruim 8.500 le
den, ongeveer 500 minder dan
jaar geleden. "En pertinent geen
financiële problemen", aldus de
enige betaalde medewerker, Nan-
ne de Jong te Hoogeveen.
Het ICTO is zeer benieuwd naar
de bijdrage die het zal krijgen uit
de vredescollecte die in de Gere
formeerde Kerken wordt gehou
den. VOKS wil niet in aanmer
king komen voor een subsidie uit
de 'projectenpot', omdat als voor
waarde is gesteld dat de projecten
een bijdrage moeten leveren aan
het doorbreken van tegenstellin
gen, terwijl voor het IKV een be
paald bedrag gegarandeerd is.
'As'
De Franse opperrabbijn Joseph
Sitruck heeft gisteren in een emo
tionele oproep de paus gevraagd
het klooster in Auschwitz te ver
bieden. "De wereld is groot ge
noeg voor iedereen. We hoeven
niet over eikaars as te lopen", al
dus Sitruck.
De opperrabbijn zei voor de ra
dio dat het 'onvoorstelbaar' is dat
de paus tot nu toe heeft gezwegen
over het klooster. "Het is geen
Poolse kwestie, het is een sluime
rend conflict dat al tweeduizend
jaar duurt". Eerder pleitten de
joodse schrijver Elie Wiesel, de
Franse vooruitstrevende bis
schop Jacques Gaillot en mr.
Theo Klein voor pauselijke be
moeienis met Auschwitz.
Wiesel merkte over de houding
van de paus op: "Het(stilzwijgen
van de paus zal worden beoor
deeld door de geschiedenis".
Klein nam als voorzitter van de
federatie van joodse organisaties
in Europa in 1987 deel aan de on
derhandelingen in Genève, die
leidden tot het akkoord dat het
klooster voor 22 februari 1989 zou
verhuizen. De onderhandelaars
voor de RK Kerk, de kardinalen
Decourtray, Lustiger en Dan-
neels hebben zich fel verzet tegen
het voorstel van de Poolse aarts
bisschop Glemp om de akkoor
den opnieuw te bespreken.
Moker. In de uitzending van
de kerkelijke omroep Moker in
Leiden van vanavond (van zeven
tot half acht) wordt aandacht be
steed aan een tentoonstelling van
aquarellen van kerkgebouwen en
de kerken die deelnemen aan het
kerkepad. Ontvangst via FM
105.7 of via de kabel FM 88.1.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Dalfsen H. J. van Haarlem Noord-
bergum (parttime).
Gereformeerde Kerken: beroe
pen te Bruinisse drs. A. Gootjes
kand. Utrecht (verbeterd be
richt).
Geref. Kerken vrijgemaakt: be
roepen te Groningen-Oost A. L.
Th. de Bruijne Nijverdal.
Christelijke Geref. Kerken: be
roepen te Doornspijk D. Slag
boom Katwijk aan Zee.
Baptistengemeente: bedankt
voor Rotterdam-centrum A. H.
Agtereek Leiden.
