'Zakenleven is als een huwelijk,
er zijn goeie en slechte dingen'
Sloop in Morsweg 4 gaat door
ondanks dreiging kort geding
Tal van activiteiten
op monumentendag
actief in vrije tijd
WOENSDAG 6 SEPTEMBER 1989
LEIDEN
LEIDEN - De firma De Nie
(centrale verwarming) is na bij
na 100 jaar verhuisd uit de Leid-
se binnenstad naar een nieuw
onderkomen aan de Flevoweg
(Merenwijk). Het Leidse be
drijf, dat al 95 jaar van vader op
zoon gaat, is in die tijd "uitge
groeid van een slotenmakerij
tot een gerenommeerde centra
le verwarmingsspecialist', al
dus een trotse 89-jarige Johan
de Nie.
In 1894 begon Jan de Nie sr. een
smidszaak in klein pakhuisje aan de
Dwarsbolwerkstraat, vlak bij de
voormalige Van Wijkfabriek aan
het Levendaal. "Ondernemen was
toen een centenkwestie", herinnert
de oudste zoon, Johan De Nie zich.
"Voor één dubbeltje werd een heel
karwei gedaan. Voorrijkosten",
lacht de hoog bejaarde De Nie,
"daar hadden ze toentertijd nog
nooit van gehoord".
Het nieuwbakken bedrijf deed
meteen al goede zaken. "Mijn vader
was een uitstekende slotenmaker",
weet De Nie. "Dat leverde hem een
paar dagen in de week werk op. Ver
der deed hij alle mogelijke karwei
tjes. Voor koekbakkerij Ceres bij
voorbeeld, die zat toen op de hoek
van de Hogewoerd, maakte hij bak
platen. Dat was een héle bestelling
waarmee hij wel 30 gulden verdien
de. Nou dan had-ie een goeie week
hoor".
Winkel
In 1916 begon De Nie met de ver
koop van haarden en kachels. Daar
toe werd de voorkamer van de ou
derlijke woning aan de Herengracht
ontruimd. "Dat werd de toonzaal
van de nieuwe onderneming. Aan
de Vestestraat kwam de nieuwe
werkplaats. Van Jan Jaarsma kocht
mijn vader toen zes haarden om in
de zaak aan de Herengracht ten
toon te stellen. Zo werd de voorka
mer van mijn moeder de eerste win
kel".
"Aan het Kort Rapenburg had je
al een eerste klas haardenzaak van
Straatsburg. Daar had mijn vader
ook werk van. Toen Straatsburg er
uit ging zei hij tegen mijn vader:
Jan, dat is nou een mooie zaak voor
jou. Maar dat dorst mijn vader niet
aan. Die zaak is toen een lunchroom
geworden. Ik heb er nog met mijn
meisje op het terras gezeten", herin
nert Johan de Nie zich.
Een paar jaar later waagde Jan de
Nie de stap naar het Kort Rapen
burg wel. "Mijn moeder hief toen
waarschuwend de vinger: Dit is te
hoog gegrepen. Nu gaan jullie fail
liet", voorspelde ze. Vader De Nie
sprak met zijn vrouw af om niet
meer dan 5000 gulden in de nieuwe
zaak te steken. "Loopt het niet...
dan houden we er mee op", zei hij.
"Dan zijn we die 5000 gulden kwijt
en gaan we weer op de oude voet
verder".
De voorspelling van moeder De
Nie werd niet bewaarheid. Ook de
onderneming aan het Kort Rapen
burg ging het voor de wind. In 1927
kwamen Johan de Nie en zijn broer
Jan bij vader in de zaak. "We heb
ben 40 jaar samen zaken gedaan en
nooit ruzie gehad", verklaart Johan
de Nie met de hand op zijn hart.
Succes
In 1937 ging vader Jan uit de zaak
en zetten Johan en Jan jr. het be
drijf voort. Het ging de broers goed.
"We verkochten meer dan duizend
haarden per jaar", illustreert Johan
de Nie de gang van zaken. In die tijd
begon ook een nieuwe tak aan het
bedrijf te groeien. Johan ontwikkel
de de Johan de Nie-Moederhaard,
een open haard die tevens verwar
mingsketel is en het hele huis ver
warmd.
"Ik begon met een keteltje in te
bouwen in een haardkachel om zo
één of twee kamers meer te kunnen
verwarmen. Later werd dat eerste
model aanzienlijk verbeterd". In
1938 maakte Johan de Nie de eerste
cv-installaties met de Johan de Nie-
moederhaard als warmtebron.
De oorlogsjaren legde het bedrijf
plat, maar daarna brak een nieuwe
periode van bloei aan. De Johan de
Nie-moederhaard werd een enorm
succes. De Nie laat ons de reclame
folders zien waarin zijn vinding
wordt aangeprezen: het hele huis
behaaglijk warm door radiatoren en
toch een gezellig open vuur op een
centraal punt. "De meeste reclame
folders heb ik zelf ontworpen", wil
De Nie wel kwijt.
In de loop der jaren begon de cen
trale verwarming een steeds be
langrijker plaats in te nemen. De fir
ma De Nie maakten duizenden in
stallaties. In de jaren zestig kwamen
de zoons van Johan en Jan in de
zaak en werd het bedrijf opgesplitst
in een winkelbedrijf met loodgiete
rij (aan het Kort Rapenburg en de
Morsweg), een haardenfabriekje en
een centrale verwarmingbedrijf
(aan de Herengracht).
De sloop in het wijkje Mors 4 is begonnen, hoewel bewoners een kort geding hebben aangespannen. (foto wim
Johan de Nie met een model van de door hem ontwikkelde JN-moederhaard: "lk ben begonnen met een keteltje i
te bouwen om-één of twee kamers meer te kunnen verwarmen". (foto Jan Hoivas
Trots
Door de jaren heen is er veel veran
derd. "We zijn overgeschakeld van
kolen op olie en van olie op gas",
schets Johan de Nie de ontwikke
lingen in een notedop. De fabricage
van de Johan de Nie-moederhaard
is niet meer. De oude De Nie is daar
over teleurgesteld maar stelt vast
dat het voornamelijk om handwerk huizen tot grote geluidsoverlast zal
ging dat in deze tijd niet meer lo- leiden. Als de woningen toch wor-
nend bleek. Over zijn teleurstelling: den gesloopt, moeten er geluidwe-
"Och, in het zakenleven gaat het net rende voorzieningen worden aange-
als in een huwelijk, er zijn goeie en bracht aan de woning, zo wil de fa-
slechte dingen". milie.
Met de andere bedrijfstakken
gaat het uitstekend. De zoons van Wethouder Van der Molen be-
broer Jan drijven nog steeds een sloot maandag niet in te gaan op een
goedlopende zaak aan het Kort Ra- compromis: wel slopen maar tege-
penburg en de Morsweg. De cv-tak lijkertijd geluidwerende voorzie-
is vorige maand verhuisd van de ou- ningen aan de woning aanbrengen,
de stek aan de Herengracht naar een "Dat is goed geld naar kwaad geld
nieuw pand aan de Flevoweg. En brengen", aldus Van der Molen,
weer staat een jongere generatie "We hebben besloten de woningen
klaar om de fakkel over te nemen, aan de oneven zijde te slopen omdat
Kleinzoon Willem werd onlangs er te veel geluidsoverlast was. Door
mededirecteur. de sloop krijgen de woningen aan
De 89-jarige Johan de Nie volgt de even zijde ook te maken met die
het huidige bedrijf nog nauwlet- geluidsoverlast. Dus hebben we be
tend. Hij kijkt uit naar de open dag sloien die ook te slopen",
in het nieuwe pand aan de Flevo- Er zijn nog twee woningen aan de
weg (15 september a.s.). Of hij trots even zijde bewoond. De familie
is? "Het is een prachtzaak met goed Zaalberg huurt een van de huizen,
personeel", reageert de oud-direc- Zij heeft nog geen andere huisves-
teur glunderend. "Ik ben geweldig ting aangeboden gekregen omdat er
trots". met de eigenaar van het pand geen
LEIDEN - Hoewel bewoners van de overeenstemming is bereikt over de In dit geval hebben we besloten de
Morsweg een kort geding hebben verkoop. "Het beleid was dat we familie nu al een andere woning aan
de eerst met de eigenaar tot overeen- te bieden. Al geloof ik niet dat ze
de stemming moeten komen, voordat daarvoor veel interesse heeft", al-
;is- we met de huurders gingen praten, dus Van der Molen.
aangespannen, gaat de sloop
woningen aan de oneven zijde
Mors 4 gewoon door. De sloop is gis
teren begonnen. Het kort geding
dient maandag voor de president
van de Haagse rechtbank.
De bewoners, de familie Zaal
berg, eist op de eerste plaats dat de
sloop wordt stopgezet. Gevreesd
wordt dat het verwijderen
LEIDEN - Zaterdag 9 septem- met het Nederlandse monumenten
ber is het weer zover: tientallen
monumenten in Leiden en om
geving zullen gratis voor bezoe
kers worden opengesteld. Het is
dan Open Monumentendag.
Kerken, molens, woonhuismo
numenten en zelfs kastelen zul
len te bezichtigen zijn.
De Open Monumentendag wordt
dit jaar voor de derde keer gehou
den. Het is een landelijk evene
ment. Dit betekent dat in 400 deel
nemende gemeenten duizenden
monumenten voor het publiek wor
den opengesteld zijn. De belang
rijkste doelstelling achter het eve
nement is om alle lagen van de be
volking in aanraking te brengen
Vier gewonden
bij ongeval
op Oude Vest
LEIDEN Bij een ongeval op de
kruising Oude Vest/Volmolen
gracht zijn vanochtend rond half elf
een vrouw van 80 jaar en drie
schoolkinderen gewond geraakt.
De vrouw werd bij het oversteken
aangereden door een bromfietser,
de brommer gleed door naar het
trottoir, waar drie schoolkinderen
van 12 jaar werden geraakt. De
schoolkinderen zijn met onbekend
letsel overgebracht naar het Diaco-
nessenhuis, de 80-jarige is met ver
brijzeld been opgenomen in het
AZL.
Volgens de politie reed de brom
fietser met te hoge snelheid. De 18-
jarige bestuurder uit Leiden heeft
toegegeven met een vaart van 50 a
60 kilometer te hebben gereden. De
schoolkinderen maakte deel uit van
een groep van 39 leerlingen van het
Stedelijk Gymnasium, die volgens
de politie allen op het trottoir lie
pen.
De bestuurder van de bromfiets is
aangehouden, omdat zijn voertuig
afkomstig bleek te zijn van diefstal.
Cursussen
Het LAK houdt op dinsdag 12 en woens
dag 13 september bijeenkomsten waar
op belangstellenden zich kunnen in
schrijven voor de curussen die de organi
satie dit jaar houdt. Gratis curusboekjes
zijn verkrijgbaar bij het LAK. De bijeen
komsten worden gehouden in het Cen
traal Faciliteitengebouw aan de Cleve-
ringaplaats en duren telkens van 19.00
tot 21.00 uur.
Volksdansen
Volksdansvereniging Oud Poelgeest
zoekt beginnende en gevorderde volks
dansers. De vereniging is gehuisvest in
de gymzaal van de Prinses* Ireneschool
aan de Herenstraat, ingang naast num
mer 83. Wie interesse heeft, kan bellen
met 124667 of 893604.
Zuidamericaans
Bij het INTI aan de Hoge Woerd 75 wordt
vanaf 19 september van 19.45 tot 21.00
uur een wekelijkse cursus conjunto
(Zuidamericaans ensemble) gegeven.
Elk instrument is hierbij bruikbaar. Infor
matie hierover is verkrijgbaar op de stand
op de uitmarkt van 16 september in de
Pieterskerk en telefonisch: 122297.
REDACTIE: JAN RIJSDAM, TELEFOON: 161444
bedrog
Vandaag, het zal u niet zijn ont
gaan, wordt het grootste opinie
onderzoek gehouden naar de po
litieke voorkeur van de Neder
landse kiezer (ook wel Tweede
Kamer-verkiezingen geheten).
Daar komt geen bureau Interview
of Intoman aan te pas. De enige
peiling die echt telt is 'gewoon'
georganiseerd door de afdeling
burgerzaken van de gemeente.
Die organisatie begint uiter
aard al weken voor de verkiezin
gen met het verzenden van de op
roepkaarten en de zorg voor de
bemensing van 63 Leidse stem
bureaus. Maar vooral de dagen
voorafgaande aan deze 6de sep
tember heeft gemeente-ambte
naar G.J.M. Wolvers zijn handen
vol aan talloze Leidenaars die zijn
bureau bestormen. U kunt zich de
verhalen die worden opgehangen
wel voorstellen: ze hebben geen
oproepkaart ontvangen (dat bete
kent meestal dat ze de kaart zijn
kwijtgeraakt); staan bij het ver
keerde stembureau ingeschreven
(bij voorbeeld omdat ze hun ver
huizing niet tijdig hebben door
gegeven) of er staat een verkeerde
naam op de oproepkaart (van de
echtgenoot).
Razend druk heeft Wolvers het
in de weken voorafgaande aan de
verkiezingen ook met het afgeven
van volmachten. Geen wonder
dat in de gemeente-ambtenaar
toch een klein beetje een opinie
peiler schuilt. Van zetelaantallen
of wie de verkiezingen wint heeft
hij geen weet. Maar gezien het
aantal afgegeven volmachten ver
wacht Wolvers wel een hoge op
komst in Leiden. Hij zal als eerste
weten of zijn prognose klopt want
Wolvers houdt zich vanavond ook
bezig met het tellen van de stem-
De gemeente heeft uiteraard
ook een taak als het gaat om par
tijen (Centrumdemocraten) of
kiezers die via list en bedrog aan
de bak proberen te komen. Zo
heeft de afdeling burgerzaken na
de laatste gemeenteraadsverkie
zingen in '86 aangifte gedaan van
kiezersbedrog. Wat was het ge
val? Een inwoner van Leiden, die
vlak voor de verkiezingen was
verhuisd, had op zijn nieuwe
adres geen oproepkaart ontvan
gen. Nadat hij ten stadhuize daar
over had gereclameerd ontving
hij een duplicaat waarmee hij op
de bewuste dag naar het stembu-
In het stembureau aan de Kaarsenmakerstraat ('t Huis op de Waard) was het vanochtend al
belang. Stembureaulid mevrouw Portheine (achter de tafel in het midden): Je hebt altijd
laatste moment nog binnen komen hollen".
reau toog. Daar kreeg hij echter te
horen dat zijn stem al bij volm
acht was uitgebracht door ie
mand anders. Hij mocht dus niet
stemmen.
Onderzoek wees uit dat een
voormalig huisgenoot op zijn ou
de adres de oproepkaart had ge
bruikt en een valse volmacht had
gemaakt. De man een 25-jarige
Leidse student, is daags na de
verkiezingen aangehouden door
de politie. Er werd proces-verbaal
tegen hem opgemaakt wegens
vijf strafbare feiten: overtreding
van de kieswet, diefstal, valsheid
in geschrifte, het zich uitgeven
voor een ander en bedrog. Bij el
kaar opgeteld zou de maximale
straf hiervoor vijftien jaar opslui
ting in de gevangenis kunnen be
tekenen.
Van de afloop hebben we nim
mer meer vernomen. Uiteraard
wilden wij weieens weten hoe
veel jaar de Leidenaar uiteinde
lijk heeft moeten brommen. Dat
is reuze meegevallen. De student
blijkt veroordeeld tot 250 gulden
boete of 5 dagen hechtenis. Voor
zover wij weten is dit het enige ge
val van kiezersbedrog dat in de
Leidse registers is bijgeschreven.
Koeien met gouden horens, die
de politieke partijen u beloven,
daargelaten.
De stembureaus zijn nog tot
vanavond zeven uur geopend.
Dan gaat het stemlokaal op slot.
"Je hebt altijd mensen die op het
laatste moment nog binnen ko
men hollen", vertelt mevrouw
M.J.A. Portheine-ter Kuile die al
meer dan 20 jaar achter de tafel in
één van de stembureaus zit. "Om
.zeven uur worden eerst de deuren
van het stemlokaal gesloten. We
kijken dan altijd nog even buiten
de deur of er iemand komt aan
hollen. Is de deur eenmaal geslo
ten dan zijn we onverbiddelijk.
Alleen de mensen die op dat mo
ment binnen zijn mogen hun
stem nog uitbrengen. Daarna gaat
i ook de stembus op slot".
De laatste klant kwam vorige
keer om kwart over zeven, weet
\r Portheine nog. "We wa
ren de stemmen al aan het tellen.
Ja, dan leggen we uit dat zeven
uur écht zeven uur is en kwart
over zeven niet meer kan".
Enfin, het is nu bijna... Houdt u
de tijd in de gaten?
Victoria Regia
U bent ook vast benieuwd naar
hoe het staat met de bloei van de
Victoria Regia in de Leidse Hor
tus Botanicus. Immers, een
maand geleden maakte deze
krant er al melding van dat de
reuzenwaterlelie voor het eerst
sinds vijf jaar weer zou bloeien.
De bloem zou dit jaar zelfs de om
vang van een bloemkool krijgen,
zo voorspelde een medewerker
van de Hortus ons. Reden te over
dus voor de Hortus Botanicus der
Rijksuniversiteit om het publiek
een tweetal avonden in de gele
genheid te stellen de 'Koningin
der Waterlelies' te aanschouwen.
De lelie heeft intussen al een
aantal keren in bloei gestaan. Om
de vier, vijf dagen vormt zich een
nieuw blad, waarna er ook een
nieuwe bloem verschijnt. Waar
om nog geen sterveling daarvan
iets heeft gezien? Wel: de Victoria
Regia bloeide steeds in het week
einde. De Hortus Botanicus der
Rijksuniversiteit wil de bloem ui
teraard graag showen maar kan
op zaterdag- of zondagavond
geen personeel organiseren.
Zegt u nu zelf: de grootste
werkgever van Leiden, zo'n bol
werk van geleerdheid dat niet in
staat is om voor een paar uurtjes
een stuk of wat mannetjes en
vrouwtjes te regelen. Het kan er
bij ons niet in. We weten inmid
dels wel waar de schoen wringt.
Wetenschappelijk directeur dr.
G.C.J.M. van Vliet van de Hortus
legt uit dat hij geen cent krijgt om
die paar uurtjes overwerk uit te
betalen. Volgens Van Vliet zal de
Victoria Regia in elk geval vol
gend jaar te zien zijn omdat de
Hortus dan 400 jaar bestaat en hij
dan een paar centen extra hoopt
te krijgen. Wij zouden hem graag
geloven, maar als dat zo doorgaat
met die bezuinigingen bij de uni
versiteit dan mag hij het ander
jaar de plantjes niet eens meer
water geven.
Wat Van Vliet er eigenlijk zelf
van vindt dat de Leidenaars tot
dusver niet in de gelegenheid zijn
gesteld de Victoria Regia te zien?
God hoort hem brommen maar
de wetenschappelijk directeur
zegt er geen uitspraak over te wil
len doen. Dan doen wij het maar.
Want wij vinden het te gek om los
te lopen dat de plant voor het
eerst sinds vijfjaar bloeit, dat dui
zenden mensen graag naar de
Hortus komen om de reuzenlelie
te zien en dat de universiteit het
dan kennelijk niet de moeite
waard vindt een paar stuivers
neer te leggen om het personeel
een paar uurtjes te laten overwer
ken.
Er is nog een laatste kans. Van
Vliet denkt dat de Victoria Regia
nog één keer zal bloeien. Hij
hoopt dat dat uiterlijk vrijdag
avond zal gebeuren omdat er dan
personeel aanwezig kan zijn.
Bloeit de 'Koningin der Waterle
lies' deze week weer in het week
einde dan kunnen we het weer
vergeten. Als wij het college van
bestuur van de universiteit waren
zouden we desnoods zelf de tuin
broek aantrekken en in de por
tiersloge gaan zitten.
bezit. Uiteraard hopen de organisa
toren dat de belangstelling verder
zal strekken dan die ene dag en uit
eindelijk de monumentenzorg ten
goede zal komen.
De Open Monumentendag in Lei
den wordt door een plaatselijk co
mité op touw gezet. Clara Dubber,
één van de organisatoren, denkt dat
de belangstelling voor het Leidse
erfgoed wéér heel groot zal zijn. Vo
rig jaar bezochten ruim duizend
mensen de monumentendag in Lei
den. Omdat het dit haar samenvalt
met het Kerkepad van de NCRV en
de Orgeldag zullen dit jaar waar
schijnlijk veel meer mensen op de
been zijn.
De start voor de Open Monumen
tendag 1989 in Leiden zal gegeven
worden door wethouder Van der
Molen. De wethouder, met de toe
passelijke naam, zal als eerste een
vaartocht tussen Molen De Put en
Molen De Heesterboom inluiden
met het hijsen van de Open Monu-
mentendagvlag. Tussen de molens
zal een veerpont varen van twee his
torische boten. De veren gaan om
het half uur. De officiële handeling
van de wethouder vindt om 10.00
uur plaats bij Molen De Put.
Tentoonstelling
De Leidse monumenten die dit jaar
zijn te bezichtigen (van 10.00 tot
17.00 uur) zijn: het Harteveltcom-
plex aan de Langegracht, Oude Sin
gel 68, het Coninckshofje, Noord
einde 37, de Witte Poortkazerne, het
Wagemakersmuseum aan de Oude
Varkenmarkt, het Academiege
bouw aan het Rapenburg en de
Openbare Bibliotheek en het Hee
renlogement aan de Nieuwsteeg.
In aansluiting op de openstelling
van 5 kerken in het kader van het
Kerkepad van de NCRV heeft he,t
comité Open Monumentendag Lei
den de overige monumentale ker
ken in de Leidse binnenstad ge
vraagd op 9 september ook hun
deuren te openen. Aan dit verzoek
hebben 11 kerken gehoor gegeven.
Op zondag 10 september zal boven
dien de Joodse Synagoge aan het
Levendaal van 13.00 tot 17.00 uur
geopend zijn.
Alle opengestelde monumenten
zijn te herkennen aan de Open Mo-
numentendagvlag. In sommige ge
bouwen is een tentoonstelling te be
zichtigen, bij voorbeeld in het Har-
teveltcomplex van de Stichting In
dustrieel Erfgoed Leiden. In andere
monumenten zijn rondleidingen of
toelichtingen, bij voorbeeld in de
Vrijmetselaarsloge aan het Steen-
schuur.
Burgerlijke Stand
Verwarmingsbedrijf De Nie verlaat binnenstad na bijna 100 jaar
