Naudée, Boesak en Tutu gearresteerd I'lilllMllHJiy Turkije doet schoorvoetend enige concessies aan Kurden Politie Zuiclain ka drukt protest de kop in Memoires Finse politicus tonen invloed Sovjets aan Colombiaan schiet in het wilde weg op wachtenden vliegveld Medellin Hongarije vertraagt exodus vluchtelingen Oostduitsland lijfwacht Gaddafi slaags DINSDAG 5 SEPTEMBER 1989 BUITENLAND PAGINA 5 JOHANNESBURG (GPD/AP) De Zuidafrikaanse aartsbisschop Desmond Tutu, domi nee Alan Boesak en de prominente anti-apartheidsgeestelijke dominee Beyers Naudée zijn gisteravond gearresteerd door de politie in Kaapstad. De drie geestelijk leiders wer den later op de avond weer vrijgelaten. HELSINKI (AP) - De Finse oud- premier Ahti Karjalainen heeft in zijn memoires onthuld dat de Sov jetunie nog in 1981 heeft gepro beerd de presidentsverkiezingen te beïnvloeden. Karjalainen schrijft in zijn boek 'De minister van de presi dent'. dat een lid van de Sovjet-am bassade hem aanbood te helpen de verkiezingen te die gisteren wer den gepubliceerd, betekenen vol gens Jukka Tarkka, mede-auteur van het boek, dat een deel van de Sovjet-Finse relaties waar voordien alleen over werd gefluisterd, "nu zwart op wit staat". De Sovjet-diplomaat Viktor Vla- dimirov zou tegen de toenmalige minister van buitenlandse zaken Paavo Vayrynen gezegd hebben dat hij "hard zou willen blijven wer ken" opdat Karjalainen de opvolger zou kunnen worden van Uhro Kek konen. die zojuist had aangekon digd dat hij om gezondheidsrede nen na 25 jaar uit de politiek stapte. Vladimirov vroeg openlijk op welke manier de Sovjetunie kon bij dragen aan de verkiezing van Kar jalainen, en zei dat hij de commu nisten en andere partijen zou beïn vloeden om de kandidatuur van Kaïjalainen te steunen. Vayrynen was behalve minister ook voorzitter van de Middenpartij, waartoe ook Karjalainen behoorde. Hij stelde Karjalainen schriftelijk op de hoogte van het onderhoud dat hij had gehad met Vladimirov. De onthullingen, die vorige week al door een weekblad werden gepubli ceerd, zorgden voor grote opschud ding in de anders zo rustige Finse politiek. Vayraynen ontkende de belangen te hebben geschaad van Finland of van president Mauno Koivisto. de sociaal-democratische tegenkandi daat van Karjalainen en de winnaar van de verkiezingen van 1982. Vayraynen verklaarde dat hij met de Sovjet-functionaris had gespro ken als partijvoorzitter en niet als minister van buitenlandse zaken. De voormalige minister, die nu oppositieleider is. verklaarde dat het in die tijd heel gewoon was om zulke zaken met de Sovjetunie te bespreken, alhoewel dat nu niet meer het geval was. Maar volgens juristen vertegenwoordigde Vayraynen tijdens het gesprek wel degelijk zijn land en kan hij van landverraad worden beschuldigd. Finland, dat na de nederlaag in de Winteroorlog van 1939 met de Sov jetunie de zijde van nazi-Duitsland had gekozen, werd in 1948 gedwon gen een vriendschapsverdrag met de Sovjetunie te tekenen. Ofschoon Finland officieel neutraal werd, pasten de Finnen er wel voor op de Sovjetunie op enigerlei wijze tegen zich in het harnas te jagen, waarmee het begrip 'Finlandisering' ont stond. Volgens Tarkka bewijzen de ont hullingen dat ook Finse politici de relatie met de Sovjetunie ten eigen voordeele wisten te gebruiken. In het boek komt nog een aantal 'be treurenswaardige en immorele' contacten tussen Finse politici en Sovjet-functionarissen naar voren, waarbij ondermeer Karjalainen en Kekkonen betrokken waren, zei Tarkka. Tutu werd vrijdag ook al gearres teerd en na een paar uur weer op vrije voeten gesteld. Boesak be hoorde zaterdag tot de honderden demonstranten die opgepakt wer den tijdens een protestmars naar het parlementsgebouw in Kaap stad. Aanleiding tot de arrestaties zou een alternatieve kerkdienst zijn geweest die door de politie was ver boden. De arrestaties vonden plaats aan de vooravond van een tweedaagse staking, waarmee zwarte werkne mers protesteren tegen de parle mentsverkiezingen van morgen. De zwarte meerderheid is van deze ver kiezingen uitgesloten. Tot de staking is opgeroepen door de Brede Democratische Beweging (BDB). de bundeling van zwarte op positiegroepen. De stakingsactie Lets Volksfront pleit voor herstel onafhankelijkheid MOSKOU (Rtr) Het Letse Volks front heeft gisteren een ontwerp programma ontvouwd dat uitgaat van een herstel van een 'onafhanke lijk en democratisch' Letland. Ver der wordt gesproken van demilita risering van Letland en afschaffing van het monopolie van de commu nistische partij in deze Oostzee- staat. De reactie van Moskou, dat on langs nog waarschuwde tegen het groeiende nationalisme in de Balti- sche staten, op zulke radicale ideë- en laat zich raden. De plannen gaan veel verder dan wat zusterbewegin gen in Estland en Litouwen willen. Het Estse Volksfront wil soeve reiniteit, terwijl het Litouwse Saju- dis niet meer afscheiding predikt, maar "herstel van een Litouwse staat die politiek, cultureel of eco nomisch niet ondergeschikt is aan de Sovjetunie". Volgens een woordvoerster van het Volksfront, Sarmite Ellete, moet het vreemd lopen wil het pro gramma niet worden aangenomen op de jaarvergadering van de orga nisatie op 7 en 8 oktober.' Daarin wordt van Moskou gevraagd om "de speciale economische en poli tieke status van het gebied Letland te erkennen en het herstel van onaf hankelijkheid en democratie te ga randeren". "Alleen in een onafhankelijk, de mocratisch Letland kan de econo mische, sociale en politieke crisis worden overwonnen". Het streven van het front, zo staat er verder, is om "de onafhankelijke republiek Letland in ere te herstellen, en zijn vroegere democratische traditie voort te zetten". Letland werd in 1939 samen met Estland en Litou wen, tot dan toe onafhankelijke sta ten, bij de Sovjetunie ingelijfd. Buitenland kort Gijzelaars Het is heel goed denkbaar dat de westerse gijzelaars in Libanon wor den vrijgelaten als de Verenigde Staten de bevroren Iraanse tegoe den vrijgeven. De VS en Iran heb ben contact over zo'n regeling. Dat heeft de Iraanse onderminister van buitenlandzse zaken, Ali Moham mad Besharati gezegd in een inter view met de Engelstalige krant Tehran Times. Rellen Oproerpolitie heeft zondagnacht tientallen jongeren gearresteerd in de Amerikaanse badplaats Virginia Beach, nadat onlusten waren uitge broken waarbij schoten werden af gevuurd en meer dan 100 winkels werden geplunderd. De politie be richtte gedurende het weekend 160 arrestaties te hebben verricht. Bomaanslag In de christelijke sector van de Li banese hoofdstad Bayrut heeft zich vandaag een zware explosie voorge daan. die vermoedelijk 'werd ver oorzaakt door een autobom. De bom ging af tijdens een rustpauze in de gevechten tussen Syrische en christelijke legertroepen. Apartheid Het Afrika-steunfonds van de Be weging van Niet-Gebonden landen heeft het afgelopen jaar 1,05 miljard gulden ontvangen teg^n de strijd te gen de apartheid. Dat heeft een woordvoerder van het fonds giste ren op de eerste dag van de confe rentie van de niet-gebonden landen in de Joegoslavische hoofdstad Bel grado bekenc.gemaakt. Japan Een peiling onder tienduizend Ja panners heeft gisteren uitgewezen, dat driekwart voorstander is van een coalitie van Liberaal-Democra ten en Socialisten in plaats de huidi ge alleen-regering van de Liberaal Democratische Partij. maakt deel uit van de nu een maand durende campagne van de BDB te gen de verkiezingen. De BDB was ook de drijvende kracht achter de acties tegen de apartheid in de gezondheidszorg, de scholen, bij het openbaar ver voer en op de stranden. Met name in de Kaapprovincie hebben de acties van de BDB geleid tot confrontaties met de vaak hard optredende poli tie. Terwijl zwarte betogers uiteen werden gejaagd met traangas, ko gels en de wapenstok, zei waarne mend president De Klerk in de slot toespraak van de campagne dat er een eind moet komen aan de apart heid maar niet als dat ten koste zou gaan van de blanken. "De Nationale Partij is niet bereid een blanke over heersing in te ruilen voor een ande re vorm van overheersing...of te ac cepteren dat wij het overheerste volk worden". Een algemeen, indi vidueel kiesrecht (one-man. one-vo te) betekenen dat blanken worden overheerst, aldus De Klerk. Voordat De Klerk zijn toespraak hield, trokken ongeveer 125 zwar ten onder leiding van de algemeen secretaris van de mijnwerkersbond NUM, Cyril Ramaphosa. naar het gemeentehuis om hem een petitie te overhandigen waarin stond dat de meerderheid van de Zuidafrikanen de verkiezingen morgen juist ziet als een 'symbool van apartheid'. De demonstranten gingen op vreedza me wijze uiteen nadat ze hun petitie ^hadden afgegeven. Volgens een rapport van de Zuid afrikaanse commissie voor de men senrechten heeft de politie sinds 1 augustus, het begin van de BDB-ac- ties, haar optreden tegen anti-apart heidsactivisten verscherpt en zitten nu 240 mensen in hechtenis. Ook maakt de commissie mel ding van een opmerkelijke toenna- me van het aantal aanvallen op en bedreigingen van apartheidtegen standers, vermoedelijk door ex- treem-rechtse organisaties. Drie prominente anti-apartheidsactivis- ten zijn in de aanloop tot de verkie zingen vermoord, aldus de commis sie in haar gisteren verschenen rap port. Politieminister Adriaan Vlok ver zekerde gisteren tijdens een bezoek aan het westen van de Kaapprovin cie dat de politie elke poging om de verkiezingen te verstoren hardhan dig de kop in zal drukken. In Kaapstad protesteerden hon derden scholieren tegen de verkie zingen met het opwerpen van barri cades van brandende autobanden. Voor zijn arrestatie had dominee Alan Boesak, de voorzitter van de Wereldraad van Kerken, de blanke sympathisanten van de BDB opge roepen de verkiezingen te boycot ten. De verkiezingen voor morgen gelden als de belangrijkste sinds de regerende Nationale Partij 41 jaar geleden aan het bewind kwam. "W Ik 'L Jl MEDELLIN (Rtr/UPI/DPA/AP) - Een naar alle waarschijnlijkheid huurmoordenaar in dienst van plaatselijke drugsbaronnen heeft gisteren op de luchthaven van de Colombiaanse stad Medellin twee mensen gedood en 12 mensen ver wond door zomaar om zich heen te schieten. De man, die een militair uniform droeg, opende met een automatisch wapen het vuur toen de politie hem wilde fouilleren. Daarop schoten agenten en militairen terug en trof fen de man dodelijk. Hij had geen identiteitspapieren bij zich maar zou zo'n twintig jaar oud zijn. De reden van de aanslag was on duidelijk. Onder de twee doden be vond zich wel een 25-jarige werkne mer van een bedrijf dat afgelopen donderdag het doelwit van een bomaanslag was. Volgens de Co lombiaanse radio ging het miss- schien om een politicus die op het vliegveld wachtte op een vlucht naar de hoofdstad Bogota. Volgens een politiewoordvoer ster was de actie het werk van ccn 'sicario', een huurmoordenaar van de Colombiaanse drugskartels die de oorlog hebben verklaard aan de regering. De aanslag op het vlieg veld was de zoveelste: in Medellin en Cali, de thuisbasis van een con current drugskartel, ontploffen vrijwel dagelijks bommen. Zo vie len zaterdag in Bogota, op de bure len van de krant El Espectador, bij een bomaanslag 73 gewonden. In tussen is de avondklok in Medellin gisteren met twee uur tot vijf uur bekort. Intussen is bekend geworden dat de Amerikaanse president Bush zal vandaag zijn strategie bekend zal maken aangaande het nationale en internationale anti-drugsbeleid van zi]n regering. De campagne, die in het totaal tegen de 8 miljard dollar bedraagt, zal het drugsprobleem op verschillende fronten aanpakken: strengere straffen voor gebruikers instellen, meer hulp voor verslaaf den, een hardhandige aanpak van drugshandelaren en meer hulp voor Zuidamerikaanse landen in hun strijd tegen drugskartels. Regeringsfunctionarissen deel den vandaag mee dat de campagne eveneens een financiële hulp van minstens 260 miljoen dollar behelst, die bestemd is voor Colombia. Boli via en Peru, de grootste cocaïne pro ducerende landen in Zuidamerika. Zondag arriveerde in Colombia al materieel ter waarde van 65 miljoen dollar die de Colombiaanse autori teiten moeten helpen in hun strijd tegen de drugsbaronnen. Het mate rieel werd vergezeld van ongeveer 100 Amerikaanse militairen. Vijf Amerikaanse militaire heli kopters, die ingezet zullen worden in de strijd tegen de drugskartels, worden dinsdag eveneens op het vliegveld van Bogota verwacht. SHEK KONG - Omdat de om standigheden in het vluchtelingen kamp Shek Kong in Hongkong ge brekkig zijn, kiezen veel Vietnamese bootvluchtelingen het hazepad naar betere oorden. Deze drie jongens klimmen met hun schoenen in hun hand over een metershoog hek naar de vrijheid. Vorige week braken er nog vechtpartijen uit in het overvol le vluchtelingenkamp. Zo'n twee honderd Vietnamezen raakten slaags over de slechte hygiënische omstandigheden en voorzieningen. Daarbij kwam één man om en raak ten veertien anderen gewond. In het Shek Kong-kamp zijn ruim 7000 bootvluchtelingen tijdelijk onderge bracht. (loto AP) BELGRADO (AP) De Libische leider Gaddafi had zich voorgeno men om zich te paard naar de opening te begeven van de negende top conferentie van niet-gebonden landen. Maar toen Gaddafi op zijn Ara bische hengst naar het centrum van Belgrado wilde rijden met een ge volg van 50 lijfwachten, werd het de Joegoslavische politie tocl} te gor tig. Gaddafi arriveerde daarom maar in zijn kogelvrije Cadillac bij het conferentiegebouw. Gaddafi's vrouwelijke lijfwachten wilden hem naar binnen volgen, maar de Joegoslavische politie wilde slechts een paar van hen toelaten. Daarna brak een waar handgemeen uit, tot grote vreugde van de aan wezige fotografen. De twee vrouwelijke lijfwachten die wel met Gaddafi naar binnen waren gegaan, waren namelijk gewapend, geheel in strijd met de regels. De politie wist een van hen tegen te houden, maar de andere zette zich in de vergaderzaal naast Gaddafi neer. TIEFENBACH (AP) Diplomatie ke terughoudendheid van de Hon gaarse regering in zake de exodus van Oostduitse vluchtelingen naar Westduitsland. hebben zowel de Oostduitse vluchtelingen als de Bondsrepubliek in verwarring ge bracht. De uittocht van ongeveer 5000 Oostduitse vluchtelingen die in Hongarije wachten om toegelaten te worden tot de Bondsrepubliek, is vertraagd omdat de Hongaarse re gering eventuele represaillemaatre gelen vreest van Oostduitsland. De Hongaarse minister van bin nenlandse zaken, Horvath, deelde het Duitse weekblad Stern mee dat de crisis nog wel een maand zal kunnen duren totdat Bonn en Oost- berlijn tot een overeenkomst zullen komen. Intussen is in Hongarije al les in staat van paraatheid gebracht om de Oostduitse vluchtelingen in kampementen onder te brengen. RASSENVRAAGSTUK - De moord op 23 augustus op de zestien jarige zwarte jongen door een groep blanken heeft ervoor gezorgd dat raciale spanningen opeens een hoofdrol spelen in de campagne voor de burgemeestersverkiezin gen in New York. De twee belang rijkste kandidaten van de Democra tische partij, een blanke (Koch) en een zwarte (Denkins), blijken over de kwestie van mening te verschil len. De Hongaarse premier Nemeth schatte vorige maand dat ongeveer 20.000 Oostduisters die in Hongarije met vakantie waren vandaaruit hun toevlucht zouden zoeken naar West duistland. Bonn verwacht daarente gen dat meer dan 100.000 Oostduit sers voor het eind van dit jaar. zij het legaal of illegaal, in Westduitsland zullen arriveren. Vooralsnog is de doorgang vanuit Hongarije naar Westduitsland ge blokkeerd en zijn de vluchtelingen gedwongen te wachten, Intussen beginnen de lege plek ken die de emigranten achterlaten in de DDR steeds duidelijker zicht baar te worden in de stagnerende Oostduitse economie. De Oostduit se economie staat nog lang niet op instorten: ondanks alle tekortko mingen heeft de DDR nog altijd de krachtigste economie van Oost europa. Niettemin betekent de mas sale uittocht naar het Westen een zware belasting voor het land. De toch al kleine particuliere sec tor heeft te lijden onder het grote aantal artsen dat het communisti sche paradijs de rug heeft toege keerd. Populaire restaurants zijn gesloten, schoenmakers weigeren nieuwe opdrachten zolang zij niet weten hoeveel van hun perso neelsleden de wijk hebben geno men naar het Westen. In ziekenhui zen en tandartspraktijken begint het gebrek aan personeel steeds nij pender te worden. ISTANBUL De 'Serefname', een in het Turks geschreven geschiede nis van het Kurdische volk, zal op nieuw worden gedrukt, nadat zij in de vroege jaren '80 was verboden door de militaire autoriteiten. Dit is bekendgemaakt door de Turkse mi nister van cultuur Namik Kémal Zeybek, zelf van uiterst rechtse komaf. door Frans van Hasselt Het gaat om een boek uit het eind van de 16e eeuw, geschreven door Serefhan die toen in dienst van het Ottomaanse Rijk was gestationeerd in het door Kurden bewoonde Bit lis, Zuidoost-Turkije. In 23 hoofd stukken beschrijft hij de oorsprong en geschiedenis, zeden en gewoon ten van het Kurdische volk. Het verbod ging terug op de, nog altijd door veel Turken beleden stel ling dat de Kurden geen eigen ge schiedenis hebben, geen eigen taal, geen eigen identiteit. 'Berg-Turken' moesten ze nog enkele tientallen ja ren geleden worden genoemd. In de stad Konia zit nog steeds een 15-ja- rig schoolmeisje in hechtenis, om dat ze drie maanden geleden, in een reactie op anti-Kurdische opmer king van een leraar, had geschreven dat zij zelf Kurdische was. In de Kurdische provincies zijn nu zowat alle gewone scholen - waar alleen Turks wordt onderwezen - gesloten omdat ze een speciaal doel wit vormen voor de guerrilla's. Men overweegt het oprichten van grote 'schoolburchten' op centrale plek ken. in het zuidoosten samen met een grotere elasticiteit ten aanzien van het praten en schrijven door Turken over Kurden. Toen de sociaal-de mocratische oppositieleider Inönu onlangs dit gebied bezocht, riep hij niet alleen dat ieder het recht had zijn eigen 'moedertaal' te spreken - dat had hij vorig jaar oök al gezegd - maar dat het voorkomen van meer dere talen 'een verrijking' beteken de voor een land. Volgens nog steeds geldende militaire wetge ving uit 1983 is het Turks echter de moedertaal van alle Turken. Premier Özal gaf deze zomer toe stemming tot het spelen van casset tes van Kurdische liederen - of dit ter plaatse in de praktijk wordt ge bracht is natuurlijk een tweede. De vrees dat zulke liederen worden ge bruikt voor de politieke strijd is hardnekkig en ook niet geheel on gerechtvaardigd. Vandaar mis schien ook het bizarre antwoord dat de rechtse oppositieleider Demirel onlangs gaf op de vraag of het schrijven van Kurdische poozie mo gelijk zou moeten zijn. "Nee", zei hij, "want dit leidt tot federalisme". Daarbij kan hij toch moeilijk aan een Fries-Nederlandse federatie hebben gedacht. Maar diezelfde Demirel gaf, even als Inönu, onlangs wel een bevesti gend antwoord op de vraag van het linkse weekblad Ikiyebin Ddogru (naar 2000) of een Kurdologisch in stituut in Turkije zou mogen func tioneren. Zulke instituten zijn er in Frankrijk en Nederland, en stonden tot voor kort in een zeer verdachte reuk in officieel Turkse kringen. Er is iets aan het verschuiven in Turkije in de belangstelling voor en de visie op de Kurden, zonder dat die er zelf vooralsnog veel goeds van merken. Dag- en weekbladen openen de een na de ander bureaus in het zuidoosten, 's Lands popu lairste schrijver Azin Nesin kon de ze zomer niet alleen een boekje la ten verschijnen onder de titel 'Tur ken van Bulgarije, Kurden van Tur kije' waarin hij het lot van beide minderheden vergelijkt, deze uitga ve kon zelfs de derde plaats berei ken op de top tien. Nog vorig jaar WASHINGTON (AP) - De tot dus ver hoogste Chinese functionaris die uit de Volksrepubliek is ge vlucht na de onderdrukking van de pro-democratische protesten, roept op tot internationale inspanningen om de functionarissen die het bevel hebben gegeven tot het legeroptre- den ten val te brengen. Dat is giste ren gemeld door de Washington Post. Chen Yizi. een voormalige leider van de Chinese beweging voor eco nomische hervormingen, dook drie maanden nadat hij China had veria- Gevluchte Chinees wil internationale druk op China 'ten op in Parijs. Hij bekritiseerde de reactie van de Amerikaanse rege ring op de moordpartijen op het Plein van de Hemelse Vrede op 3 en 4 juni. Het legeroptreden werd uitgelokt door voorstanders van de harde lijn in een poging het communistische regime onder controle te krijgen en een einde te maken aan Zhao Ziyangs beweging voor economi sche hervormingen, verklaarde Chen. De gevluchte functionaris is thans bezig het Front voor een De mocratisch China te organiseren, waarvan het hoofdkwartier in Pa rijs zal worden gevestigd. Het Front zal steun zoeken onder Chinese bal lingen en andere in het buitenland wonende Chinezen. zou het circuleren van een boek waarin het woord Kurden in de titel voorkwam ondenkbaar zijn ge weest. In het 450-koppige parlement zit een vrij compakte groep van 24 Kur den, onder wie twee van de rege ringspartij. Een van deze twee, Nu- rettin Yilmaz, waarschuwt openlijk tegen het gevaar voor een chemi sche oorlog in het Kurdische ber gland, een idee dat sommige gene raals toelacht. Daarmee speelt hij een belangrijke rol bij het streven, premier Özal speciaal in het oosten weer aan enige populariteit te hel pen. Zowel de uit Iraq afkomstige Kurden-leider Barzani als de on langs vermoorde, in Iran opereren de dr. Khassumlu hebben de hoop volle verwachting uitgesproken dat het, dank zij zijn democratische structuur en gevoeligheid voor de publieke opinie in het Westen, Tur kije zal zijn, waar vroeg of laat de Kurden als autonoom volk voet aan de grond zullen krijgen. Dagelijks gebeuren er in de harde praktijk dingen die deze visie absurd doen schijnen. Maar ook het spraakge bruik is gebruik en de veranderin gen die zich daarin in luttele jaren hebben voltrokken zijn enorm te 4 SEIZOENEN Exclusief door Ideens voor de Bijenkorf ontworpen: 4 seizoe nen thermodekbed, gevuld met 65% ganzedons en 35% ganze- veertjes Carré gestikt voor opti male warmte 100% katoenen tijk. Tweedelig, d m v. drukknopen aan elkaar te bevestigen, litsj, 575 725 g vulgewicht. Van 1195.- Voor 799 - 2-pers475 625 g vulgewicht. Van 995.- Voor 699.— 1 -pers. 300 400 g vulgewicht Van 650.- Nu voor de verbijste rende priis van ELKE DAG EEN ANDERE BIJENKORF.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 5