Lubbers kamerlid
bij zege van PvdA
EERLIJK
&AKTIEF
Campagnes gingen om het 'plaatje', niet om het beleid
Het is zo makkelijk als je Wiegel heet
Kok: Lubbers gedraagt
zich als een windvaan
*0000
'Kabinet-Kok spoelt resultaten beleid weg'
DINSDAG 5 SEPTEMBER 1989
BINNENLAND
PAGINA 3
HILLEGOM/DEN HAAG (ANP/GPD) - Premier Lubbers vertrekt naar de Tweede Ka
mer als de PvdA de verkiezingen wint en PvdA-lijsttrekker Kok minister-president wordt.
"Als het een kabinet wordt met een sociaal-democraat als voorzitter van de ministerraad,
die daar zijn stempel op gaat drukken dan kan ik beter in de Kamer zitten", zo heeft
Lubbers gisteren voor de radio gezegd.
maanden dat Lubbers verklaarde woordelijkheid te nemen. Hij stelde
niet in een kabinet te willen zitten overigens dat zijn kritische houding
dat onder Koks leiding staat. In juni ten opzichte van de PvdA niet uitge-
premier geen verant- de partij een'Baron von Münchhau-
i hij dat voor de tv, en verklaarde
daarbij dat een vertrek naar de
Tweede Kamer geen daad van on
vriendelijkheid tegenover Kok fcou
zijn, maar gewoon realisme.
Volgens Lubbers betekent uit-
legd mag worden als een keuze v
ï-gedrag' te verwijten, een filoso
fie dat bij verhoging van de over
heidsuitgaven de economische
groei vanzelf komt. "De idee dat je
de WD. Daarvoor on tbreekt bij de jezelf als het ware aan je eigen haren
WD een geloofwaardige aanpak optrekt", aldus Lubbers.
Lubbers verweet PvdA-voorman
Kok niet de moed te hebben tot een
r te gaan. Ver-
ïilieu en 'eèn stuk solidari
teit' wat de uitkeringen betreft.
Gisteravond besloot het CDA zijn inhoudelijk debat c
voering van het Pvd A-programma^ campagne in Hillegom met een gro- wijzend naar zijn tv-debat met Kok
dat de resultaten van zijn beleid te manifestatie. Opk daar haalde afgelopen zaterdag bestempelde
wegspoelen. Daarvoor wenst de de- Lubbers fel uit naar de PvdA door Lubbers de rol van zijn opponent
als 'het bekende klaggn en vragen'.
Volgens de tv-kijkers deed Kok het
veel beter dan verwacht tegenover
de gedoodverfde winnaar Lubbers.
De CDA-lijsttrekker was opval
lend mild voor de WD. Lubbers
verzekerde Voorhoeve de belasting
verlaging voor 1990 (de operatie-
Oort) niet te zullen wijzigen. "Oort
wördt niet gewijzigd. Voorhoeve
kan op het CDA rekenen", zei Lub-
s der koningin van Friesland in het midden.
ROTTERDAM (ANP) - Pvd A-lei- ning van Lubbers het CDA niet met bers. Volgens de christen-demo-
der Kok heeft zijn CDA-rivaal Lub- de PvdA moet samenwerken, als craat gelooft zelfs Kok niet
bers\ gisteren scherp aangevallen wij de grootste zijn?". Kok verwees - - -
daarbij naar het feit -dat Lubbers
diens wispelturige gedrag
de discussie rond de belastingverla- zijn persoon niet op de voorgrond
ging. "Dit is het gedrag van
windvaan. Er valt geen touw i
vast te knopen. Lubbers heeft toch geen verschil tussen Lubbers
het kennelijk moeilijk met zichzelf
en de koers die hij moet v
Kok op een grote PvdA-manifesta- stig zorgen maakt
het PvdA-voorstel de helft van Oort
weer terug te draaien. "Ik proef dat.
Dat komt wel", aldus Lubbers over
Koks intenties.
CDA-fractieleider De Vries was
Hillegom iets harder richting
Rotterdam.
Kok liep c
zwenking die Lubbers de afgelopen PvdA-lijsttrekker verandering in de len CDA
illustratie WD. "De aardigheid is van de WD
dat debat ern- af. Het is twijfelachtig of het kanon
gebulder van Wiegel daar nog wat
aan zal veranderen", aldus De Vries.
"Als het Wiegel-effect tegenvalt, ha-
lucht, nu PvdA en GDA in een nek-
aan-nek-race zijn gewikkeld.Kok stabiel kabinet
kantte zich fel tegen verdere vergro
ting van de inkomensverschillen, teveel ontregeld zijn
WD geen meerderheid
kleine dat er geen
meer mogelijk is
omdat de verhoudingen in de WD
dagen volgens hem heeft gemaakt.
De CDA-lijsttrekker gebruikte in
het tv-debat van zaterdag de term
'bespreekbaar' bij de vraag of met
het CDA te praten valt over de
PvdA-wens de hogere inkomens
wat minder te laten profiteren van
de belastingverlaging. "Wie verder hun ouders en ouders van hun kin-
wil met Lubbers weet niet waar- deren. Wat heeft het voor zin als e
heen", conludeerde Kok, nadat meer dan ooit dure zakenauto':
Lubbers gisteren eerder op de dag worden verkocht, maar mensen het deels terugdraaien van de belas
had gezegd dat de operatie-Oort wat openbaar vervoer niet kunnen beta- tingverlaging volgens Oort zal
"Mensen zijn meer dan de optelsom
van hun agenda en portemonnee.
Wij zien mensen als kinderen 1
De CDA'er noemde het PvdA-be-
leid te riskant. Hij verwees nog eens
naar de door de PvdA gewenste for
se stijging van de overheidsuitga
ven die gepaard zal gaan met stij
gende belastingen en premies. Het
het CDA betreft overeind blijft.
len
l De Vries een negatief ef-
Kok pakte Lubbers ook stevig
aan over diens herhaalde opmer- gens Kok
king niet in een kabinet te willen zit- 'tijdbom ii
ten, waarin de PvdA de grootste schil tussen luidruchtige rijkdom
eind maken aan de zal het voorstel leiden tot looneisen
de samenleving, het ver- van vooral middengroepen.
partij is. Het argument dat Lubbers en stille armoede'. Het gaat volgens
daarvoor aanvoerde - alweer het tv- Kok c
debat van zaterdag - bevalt Kok
geen kant. "Een merkwaardige uit- lang
spraak. Betekent dit dat naar
menleving tussen economisch be-
'zorg voor elkaar, de natuur
kinderen'.
BLEISWIJK - De blikken staan op
bezorgd, de sfeer is gespannen.
Want de partij, en daarmee het land,
is in nood. De WD immers dreigt
in de verkiezingsstrijd te worden
vermalen en moet in de regering
wellicht zelfs plaats maken voor de
socialisten. De Roden aan de macht,
het is een schrikbeeld waartegen
een krachtige demonstratie op zijn
plaats is. Eén man moet in de strijd
voorgaan: Hans Wiegel. Voor hem,
en hem alleen, zijn ze allemaal geko-
door
Peter de Vries
Op de provinciale weg naar het
Zuidhollandse tuindersdorpje
Bleiswijk is het drie kwartier voor
de aanvang van de bijeenkomst al
een drukte van belang. Per bus en
met de eigen automobiel, uit alle
hoeken van het land is de WD-ach-
terban opgekomen voor de slotbij
eenkomst van een verkiezingscam
pagne waarin de partij er maar niet
in slaagde iets van het verloren ter
rein terug te winnen. Twee dagen
voor de fatale datum van 6 septem
ber doet de WD een laatste poging
de kiezer te winnen, en in elk geval
zichzelf moed in te praten.
HANDGEKNOOPT
Handgeknoopte Tibetaanse'
tapijten ven schapewol uit de
j Himalaya. Ca. 70.000 knopen per
m. In diverse dessins en kleur
stellingen. Het typerende uiterlijk
j ontstaat door het wassen met
plantaardige zepen.
Ca. 250 350 cm.
Van 4199,- Voor 3195.-
Ca. 200 x 300 cm.
Van 2999.- Voor 2195.-
t Ca. 170 x 240 cm.
Van 1999.- Voor de verbijs-
terende prijs van
Niet in filiaal Utrecht verkrijgbaar.
De opkomst overtreft tenminste
de stoutste verwachtingen, zegt een
opgeluchte partijvoorzitter Ginjaar.
De 2000 stoelen zijn een half uur
voor het begin allemaal bezet. Met
het aanslepen van extra zetels
wordt al snel gestopt, omdat anders
teveel staanplaatsen verloren gaan.
"En er staat nog tien kilometer file
op de rijksweg", weet een opgewon
den medewerker van de Tweede-
Kamerfractie. Uiteindelijk zullen
zesduizend bezoekers de zaal berei
ken. Voor het eerst in die sombere,
neerslachtige weken gloort er weer
iets van zelfvertrouwen in de libera
le ogen.
Arm in arm betreden ze de vei
lingzaal. Joris Voorhoeve, met
naast hem Hans Wiegel. Tussen hen
ingeklemd minister Neelie Smit-
Kroes, die ze geheel onverwacht in
de file waren tegengekomen. Het is
een wat vreemd gezelschap zoals
het daar loopt: een getergde leider,
de grote ijsmeester, en een in on
genade gevallen partijgenoot/mi
nister. Maar de camera's draaien en
het flitslicht verblindt de in extase
geraakte zaal. Vergeten is de kabi
netscrisis en de Avond van Voor
hoeve, vergeten is de zinderende
partijstrijd rond Neelie. Wanneer de
groep aan het publiek wordt voor
gesteld, valt met name Wiegel een
oorverdovend gejoel ten deel.
Terugkeer
Alle ogen zijn op de Friese Commis
saris der Koningin gericht. Keert hij
terug in de politiek als minister of
niet? Eén woord kan de twijfelende
kiezer in grote getale naar de WD
lokken. Maar Wiegel weet als geen
ander hoe men bescheidenheid
voorwendt.
Surinamers
stemmen voor
driekwart PvdA
DEN HAAG (ANP) - Driekwart
van de Surinaamse kiezers stemt op
de PvdA, zo blijkt uit een onderzoek
uit medio augustus in drie wijken in
Den Haag waar veel Surinamers
wonen. Niet alleen partij-ideologi
sche redenen spelen hierbij een rol.'
De opvang van Surinamers in ons
land tijdens de grote migratie in de
periode 1973-1975 vond plaats on
der de PvdA-premier Den Uyl, die
bij veel Surinamers de koosnaam
Papa Den Uyl had. Daarnaast vin
den de meeste Surinaamse PvdA-
stemmers, dat deze partij opkomt
voor minderheden en sociaal-zwak
keren.
In 1986 stemde nog 87 procent
van de Surinaamse kiezers op de
PvdA. Het zijn vooral de Surina
mers die jonger zijn dan dertig jaar
en de hoger opgeleiden die op ande
re partijen stemmen. Er wonen in
ons land 180.000 Surinamers.
De Belgische liberaal Verhofstadt
is verzekerd van de sympathie van
het publiek wanneer hij verhaalt
van de ellende die over zijn land is
gekomen sinds ook daar, 15 maan
den geleden, de socialisten in het
kabinet zijn gekomen. En de verlie
zer van de Belgische verkiezingen
raakt de juiste snaar wanneer hij de
lessen der geschiedenis trekt.
De eerste, terloops genoemde, "is
dat christendemocraten moeilijk te
vertrouwen zijn. De tweede is dat de
socialistische recepten nog altijd
dezelfde zijn, welke kok er ook in de
keuken staat. En de derde, de be
langrijkste, is dat er geen christen-
democratisch-socialistisch kabinet
mag komen. Een nieuwe economi
sche achteruitgang, het mag niet ge
beuren". Het is een thema dat alle
sprekers met verve hanteren: over
de WD-troebelen die aan de wieg
van de scheuring van de coalitie
stonden, zwijgt men, het rode ge
vaar wordt des te breder uitgeme-
Dan gebeurt eindelijk
de zaal gekomen is. Hans Wiegel
neemt plaats achter het spreekge
stoelte. "Het is tijd voor een, pas
send bij mijn karakter, genuan
ceerd betoog", luiden zijn ope
ningswoorden die de zaal in vervoe
ring brengen. Hij meet de zegenin
gen van het beleid van WD-ers
breed uit, en betrekt alle liberale mi
nisters in zijn lofzang. Applaus is er
voor Frits Korthals Altes, enthou
siasme - weer - voor Neelie, een ova
tie voor die andere splijtzwam, Ed
Nijpels.
Een kwinkslag hier, een onge
meende en dus gemene nuancering
daar, het gaat om de vriendelijke
toonzetting, weet Hans Wiegel. "Is
de PvdA echt veranderd, of is het
cosmetica? De PvdA heeft een goed
reclamebureau, Saatchi en Saatchi.
Tien jaar geleden hielpen die Mar
garet Tatcher aan de macht met de
leuze 'Labour doesn't work'. Zij
kennen de socialisten dus goed".
Een zaal bespelen is zo makkelijk
als je Wiegel heet.
Slechts één vraag laat hij onbe
antwoord. Zeker, dat hij Joris Voor
hoeve steunt als politiek leider van
de partij ontlokt de zaal een scande
rend 'Joris, Joris'. Maar ze waren
niet gekomen voor de troonsaf
stand van Voorhoeve of om Wiegel
weer tot fractieleider te kronen. Ze
wilden slechts horen dat hij weef te
rugkeert in Den Haag. Daarover
zwijgt hij. Wanneer de ovatie toch
losbarst, stapt Wiegel snel opzij om
Voorhoeve alle eer te gunnen.
M Stem morgen Socialistiese Partij:
\*m Een partij voor wie eerlijkheid in de
- politiek nog wèl iets betekent.
En die écht aktief is, zeker op
milieugebied. SP dus, lijst 10.
jan Marijnissen
GPV: vieze
smaak na debat
Kok en Lubbers
BUNSCHOTEN (ANP) - GPV-
lijsttrekker Schutte heeft geen goed
woord over voor de teneur van de
verkiezingscampagne in de slotfase
op weg naar 6 september. Met name
het tv-debat tussen PvdA-lijsttrek
ker Kok en diens CDA-tegenstrever
Lubbers, afgelopen zaterdag, adem
de een sfeer die bij Schutte een vie
ze smaak in de mond heeft veroor
zaakt.
"Het debat Lubbers - Kok leek op
een keuze van sportman van het
jaar. Wij kiezen woensdag geen mi-
nister-president, maar 150 leden
van de Tweede Kamer", aldus
Schutte gisteren in Bunschoten.
Schutte meent dat het tweedebat
Kok - Lubbers de indruk wekte dat
er op 6 september maar twee keuzes
zijn: Lubbers of Kok, ''In werkelijk
heid gaat het bij deze heren om twee
vertegenwoordigers van dezelfde
zaak", smaalde Schutte. Hij hield
zijn GPV-gehoor voor dat er in feite
geen ontkomen meer is aan een
CDA-PvdA-kabinet.
DEN HAAG - De strijd is gestreden, de
uitslag volgt morgenavond. De verkie
zingscampagne is gisteren afgesloten en
één ding is duidelijk: Hans Wiegel heeft
voor het grootste spektakel gezorgd door
zesduizend mensen bijeen te krijgen in de
veilinghal in Bleiswijk. De andere partijen
zullen daar jaloers naar hebben gekeken.
Verkiezingscampagnes in Nederland
krijgen geleidelijk iets Amerikaans. Het
gaat om het plaatje, het beeld dat een partij
vooral op televisie weet te brengen. Om
dat zo mooi mogelijk te maken, worden re
clamebureaus ingezet en mediagiganten
om raad gevraagd. Alleen Lubbers heeft
dat niet nodig: hij staat al bekend als de
staatsman en een beter beeld kan hij zich
niet
door
Henri Kruithof
Die manier van campagne-voeren leidt re
gelrecht tot saaiheid. Het gaat er by de po
litici niet meer om een echte inhoudelijke
strijd te voeren, om de partijpolitieke ver
schillen aan de kiezers goed duidelijk te
maken. Het gaat er veel meer om geen fou
ten te maken, die de tegenpartij kan uit
buiten. Inhoudelijk vuurwerk heeft deze
verkiezingscampagne dan ook niet opgele
verd.
Wim Kok heeft sinds enige tijd het inter
nationale reclamebureau Saatchi en Saat
chi in dienst om hem terzijde te staan. Die
reclamejongens hebben hem geleerd altijd
een glimlach op het gezicht te houden, hoe
hard hij ook wordt aangevallen. Vandaar
dat hij tijdens het debat met premier Ruud
Lubbers de sterkere leek.
Joris Voorhoeve kon, na de kabinetscri
sis veroorzaakt te hebben en daarvoor in
de publieke opninie geweldig gestraft te
zijn, niet veel anders dan 'oude kanonnen'
als Vonhoff en Wiegel van stal te halen.
Gisteravond bleek hoeveel dat kan helpen.
Het zou niet verrassend zijn.als morgen
blijkt dat na Wiegel-in-Bleiswijk de WD
weer een zetèltje of wat meer haalt dan de
voorspelde 22.
Oort
Pas vorige week kwam er tijdens de cam
pagne iets van inhoudelijke discussie op
gang. Maar zelfs toen was het onderwerp
afgezaagd. De inkomensverschillen doken
weer op als verkiezingsitem. Weliswaar
werd het aanvankelijk nog verstopt achter
het codewoord 'Oort', maar allengs werd
duidelijk waar de echte verschillen tussen
PvdA, CDA en WD liggen.
De PvdA zette in met het terugdraaien
van de 'enorme lastenverlichting voor de
hogere inkomens'. Kok en de zijnen vin
den het onverdraaglijk dat de inkomens
verschillen verder worden vergroot, ter
wijl de minima niet echt mogen meedelen
in de groei van de welvaart. Vier miljard
lastenverlichting, die relatief het meest by
de hogere inkomens terecht komt, vindt
de PvdA te gortig: twee miljard is genoeg.
Aan de andere kant staat de WD. Wat
de liberalen betreft, kunnen de belastin
gen niet ver genoeg verlaagd worden. Dat
is goed voor de economie en goed voor de
werkgelegenheid, zo liet Voorhoeve niet
na te beklemtonen. Of die boodschap echt
overkomt, is onduidelijk. Het lijkt vaak
meer op een geloof dan op een bewijsbare
zekerheid.
Ruud Lubbers spande de laatste dagen
echter de kroon met het creëren en in
stand houden van onduidelijkheid. 'Met
ons valt niet te praten over het terugdraai
en van de afgesproken lastenverlichting',
zei hy op de ene bijeenkomst. Duidelijke
taal. Maar op de vraag in het debat met
Kok, of het terugdraaien van de lastenver
lichting onbespreekbaar is, antwoordde
hij: "Nee, want ik spreek over argumenten,
dus alles is bespreekbaar".
Eenmaal op die uitspraak aangevallen
door Joris Voorhoeve, beschuldigde Lub
bers de liberaal vervolgens van stemming
makerij. Hij had immers helemaal niet ge
zegd dat er met hem over de lastenverlich
ting te praten zou zijn. Wie daar nog een
touw aan kan vastknopen, mag het zeggen.
Lubbers had het duidelijk moeilijk met
het openhouden van de weg naar zowel de
WD als de PvdA. Aan de ene kant is de
premier nog niet vergeten dat Joris Voor
hoeve 'zijn' kabinet heeft laten vallen.
Lubbers meent dat de WD wel een af
straffing verdiend heeft.
Tweeslachtig
Aan de andere kant moest de CDA-lijst
trekker een beetje op eieren lopen. Al te
duidelijke vrijages in de richting van de
PvdA kunnen stemmen kosten aan de
WD en dat gunde hy de party van Voor
hoeve en Wiegel helemaal niet. Tegen bei
de opponenten moest het CDA zowel een
beetje vriendelijk als een beetje kritisch
doen. Dat leidt onvermijdelijk tot twee
slachtigheid, zoals bleek in de belasting
discussie.
Toch lijkt die onduidelijkheid het CDA
niet echt te deren. In de peilingen staan de
christen-democraten er nog steeds goed
voor. De laatste verkiezingen voor de
Tweede Kamer (in 1986) hebben echter ge
leerd dat opiniepeilers het knap mis kun
nen hebben. Bij beroepsvoorspeller Mau
rice de Hond heeft dat tot zoveel voorzich
tigheid geleid dat hij in zijn voorspelling
van de uitslag marges van twee procent
naar boven en beneden heeft gehanteerd.
En zelfs met die ruimte zou hij er nog wei
eens naast kunnen zitten.
Voorspellingen over het soort kabinet
dat we na morgen zullen krijgen, zijn door
de volstrekt onzekere verkiezingsuitslag
op dit moment onzinnig. Joris Voorhoeve
heeft gelijk als hij zegt dat het gaat om een
socialistisch georiënteerd beleid, of een
beleid dat meer in liberale richting gaat.
Voorhoeves probleem deze hele campag
ne was dat hij die boodschap niet duidelijk
over het voetlicht kreeg. Hans Wiegel is
daar meer bedreven in. Het gaat, zei de ge
routineerde volksmenner maandagavond
in Bleiwijk, tussen een roze en een licht
blauw beleid. "En wie weieens een geboor
tekaartje heeft ontvangen, en kijkt naar de
strik op dat kaartje, weet dat er een wezen
lijk verschil is tussen roze en lichtblauw".
