Longschade
door smog
nog onzeker
Klant redelijk tevreden over
Nederlandse supermarkten?
KK in kwalijk daglicht met dubieus onderzoek
Consument blijkt lang niet tevreden
over de kwaliteit van zijn aardappels
Afgekeurd
Tips voor
veilig
kunstmatig
bruinen
Inspectie bezorgd over
situatie verpleeghuizen
Meerjarenramingen rijk kloppend
Omroepen eisen van
Kamer duidelijkheid
RIVM: dioxine-norm
hoeft niet scherper
DINSDAG 5 SEPTEMBER 1
NHHHHH HHBfi
Hoewel zij op een aantal
vlakken betere service willen,
zijn de meeste klanten
redelijk tevreden over hun
supermarkt, zo concludeert
Konsumenten Kontakt (KK)
na een onderzoekje van 295
leden die tien grote
supermarktketens
beoordeelden. De meeste
supermarkten zijn 'redelijk
klantgericht' en Albert Heyn
is de 'meest klantvriendelijke
supermarkt', zo luiden de
meest in het oog springende
conclusies, van wat overigens
als een uiterst dubieus
onderzoek moet worden
beschouwd.
samenstelling
Raymond Peil
De supermarkten werden op een
aantal punten onderzocht, waarvan
een overzichtelijke indeling, schone
vloeren en schappen, de omvang
van het assortiment en de behulp
zaamheid van het personeel de be
langrijkste waren. Er blijven nog
voldoende mogelijkheden voor ver
beteringen dn niet elke supermarkt
heeft op alle fronten tevreden klan
ten, maar redelijk tevreden is men
over het algemeen wel.
Op het wensenlijstje van deze
consumenten staan hoog geno
teerd: een duidelijke vermelding
van de samenstelling van de voe
dingsmiddelen op de verpakking,
een glasbak in de buurt en de moge
lijkheid om batterijen in te leveren,
minder gebruik van toegevoegde
stoffen in de levensmiddelen en het
afschaffen van geld-terug-acties
van zogenaamde 'a-merken'.
Het onderzoek gaat ook in op de
tails als de aanwezigheid van alter
natieve consumptie-artikelen als
Max Havelaar-koffie. Behalve bij
Edah is dit Derde Wereld-alterna
tief in alle ketens te verkrijgen en
daar is het panel zeer lovend over.
Eén van de drie panelleden zou ook
scharrelvlees kopen, indien aanwe
zig. Dat is echter alleen het geval bij
Albert Heyn.
Uiterste datum
Vermelding op de verpakking van
wat er precies in de voedingswaren
zit, vindt 91 procent belangrijk, ter
wijl 87 procent het aantal toege
voegde stoffen drastisch beperkt
zou willen zien. Hiermee wordt vol
gens het onderzoek in de levens
middelenhandel te weinig rekening
gehouden. Opnieuw springt Edah
er in negatieve zin uit, waar het de
vermelding van de ingrediënten op
het eigen merk betreft.
Naast Edah worden ook bij Super
Service en in mindere mate bij Pro-
fimarkt en De Boer wel eens pro-
dukten verkocht, waarvan de 'uiter
ste verkoopdatum' is verstreken.
Dertig procent van het panel komt
wel eens met dergelijke produkten
thuis. De aanduidingen zijn boven
dien niet altijd goed leesbaar, net
zomin als de stickertjes met de prijs.
Punten van kritiek waren tenslot
te de geld-terug-acties van a-mer
ken (tachtig procent is er tegen en
heeft veel liever een flinke korting
op de aankoopprijs) en de eigen
aanbiedingen van de supermarkt,
die soms niet te krijgen zijn. Bij
Edah en Bas van der Heijden/Dirk
van der Broek waren in respectieve
lijk 37 en 44 procent de schappen
leeg.
Een punt van fundamentele kritiek
op het onderzoek van KK mag niet
onvermeld blijven. Het panel heeft
de supermarkten beoordeeld op
een aantal punten, waarbij het prijs
niveau pas op de vijfde plaats komt.
Men kan dit opmerkelijk vinden,
maar het zegt veel meer over het
waarnemingsvermogen van het
KK-panel.
Kritische consumenten zullen
niet snel meer waarde hechten aan
een overzichtelijke indeling dan
aan een laag prijsniveau. De conclu
sies van het onderzoek mogen daar
om ook zeker dubieus worden ge
noemd, waar de supermarkten de
hemel in worden geprezen. Wat
koop je voor de conclusie 'dat de
meeste supermarkten redelijk
klantgericht zijn' en Albert Heyn de
'meest klantvriendelijke super
markt'. Terwijl in de laatste
prijspeiling van de Consumenten
bond blijkt dat AH gemiddeld 4 pro
cent duurder is dan Dirk van der
Broek (Digros, die er bij KK het
slechtst afkomt) en Hoogvliet.
Het behoeft dan ook nauwelijks
betoog dat de KK met dit onderzoek
zichzelf en de consument geen
dienst bewijst. Een consumenten
organisatie die niet allereerst van
een leverancier een redelijk pro-
dukt voor een redelijke prijs ver
langt, licht zijn publiek verkeerd
voor. De KK-onderzoeker die zich
niet afvraagt waar hij zijn bood
schappen het voordeligst kan krij
gen springt luchthartig om met een
aanzienlijk deel van zijn inkomen.
Hij is een dief van de eigen porte
monnee en geeft een valse voorstel
ling van zaken. KK kan men aanre
kenen dat zij een dergelijk onder
zoek laat uitvoeren en zeker dat het gelegenheid krijgt van KK om in
zo op deze manier wordt gepubli- het blad Koopkracht uitgebreid te
ceerd: reageren op de conclusies van het
Daar komt bij het feit dat Albert onderzoek. Daarmee zet KK zijn po-
Heyn, als koploper in dit twijfelach- sitie als onafhankelijke behartiger
tige onderzoek, bij monde van top- van consumentenbelangen op het
man Albert Heijn ook nog eens de spel.
De consument is lang niet te
vreden over het volksvoedsel,
de aardappel. Een derde klaagt
althans over de kwaliteit: die
vindt men matig tot slecht. Van
de huisvrouwen moppert zelfs
37 procent over de piepers. Dit
blijkt uit een onderzoek dat het
Produktschap voor Aardappe
len liet uitvoeren. De positie
van de aardappel in het voe
dingspakket brokkelt af.
Men klaagt vooral over blauwe
plekken in de aardappels, veel
'ogen' en pitten, zodat flink wat
moet worden weggesneden, en
zand en modder, die ook 'meewe
gen'. Het produktschap vindt dat de
r aardappels die niet int elkaar vallen door kwaliteit beter moet, maar wijst
i toenemende mate terrein.
den is. Het onderzoek lijkt aan te ge
ven dat in het noorden van het land
de aardappels beter zijn, want daar
klaagt slechts 18 procent.
Uit de gratie
Een conclusie van de onderzoekers
is dat de 'bloemige' aardappel zo
langzamerhand uit de gratie is. Zo
neemt bij voorbeeld de behoefte
aan het beroemde ras bintje verder
af. Bijna eenderde van de onder
vraagden gaf te kennen een zoge
noemde vastkokende aardappel te
willen. Een jaar of zeven geleden
was de positie van het bintje stuk
ken beter. Toen wilde maar 15 pro
cent van de consumenten een vast
kokende aardappel.
De vraag naar aardappels zal ver
der dalen, doordat de bevolking
minder stijgt en de eetgewoonten
nog steeds veranderen, zo menen de
onderzoekers. Volgens hen eet de
gemidelde consument nog 19 dagen
per maand aardappelen. De belang
rijkste concurrenten zijn rijst en
deegwaren. De vraag naar zoge
noemde biologisch-dynamisch ge
kweekte piepers is groot: 43 procent
van de ondervraagden had daar
voor interesse.
Verdere afkalving van de aardap
pelpositie zou moeten worden be
streden door betere kwaliteit van
nieuwe variëteiten, zo wordt veron
dersteld. Het produktschap zal be
kijken of de kwaliteitsmaatstaven
voor aardappelen moet worden aan
gepast. Mogelijk komt het met een
keurmerk, waardoor de consument
een zekere garantie zou hebben.
Vooral het ontwikkelen van nieuwe
varianten moet de grootste nadruk
hebben, zo denkt het schap. De
voorkeur van de Consument zal
nauwlettend worden gevolgd.
Het keurmerkinstituut IVHA (Insti
tuut Voor Huishoudtechnisch Ad
vies) zal was- en reinigingsmidde
len die pvc (polyvinylchloride) in de
verpakking hebben niet meer het
groen goedkeuringszegel geven. Er
zijn voldoende vervangende midde
len voor handen, waarvan produk-
tie en verwerking in het afval min
der bezwaarlijk zijn voor de gezond
heid en het milieu zijn.
Het IVHA is een keurmerkinsti
tuut dat onder meer het merk
'Goedgekeurd door de NEderland-
se Vereniging van Huisvrouwen'
beheert.
Nu de zon het weer voor een belang
rijk deel van de tijd laat afweten zul
len weer veel Nederlanders appara
ten aangrijpen om op kunstmatige
wijze hun bruine teint op peil te
houden of te versterken. Per jaar
kopen zo'n 100.000 mensen een
bruiningsapparaat, varieert van ge-
zichtsbruiner tot zonnekanon.
Bruiningsapparaten werken met
behulp van ultraviolette straling
(uv). Uv-straling is niet zichtbaar of
voelbaar maar kan wel klachten
veroorzaken zoals zonnebrand,
jeuk, uitslag of ontstekingen aan de
ogen. Langdurige of overmatige
blootstelling kan op de lange ter
mijn versnelde veroudering van de
huid (rimpels), grotere kans op
huidkanker en staar. Mensen die
moeilijk bruin worden en nagenoeg
altijd verbranden in de zon lopen
een groter risico bij het gebruik van
bruiningsapparaten.
Een aantal bruiningsapparaten.
zoals de 'klassieke' hoogtezon, le
vert veel uv-b-straling. Deze vorm
van straling werkt het snelst: zij
bruint duizend keer zo snel als uv-a-
straling, maar veroorzaakt ook dui
zend keer zo veel schade. Uv-b-stra-
ling bevordert de vorming van vita
mine d en verdikking van de huid
en is biedt de beste tegen zonne
brand. Deze vorm is het best ge
schikt als voorbereiding op de va
kantie. Uv-a daarentegen is het
meest geschikt voor degenen die al
leen een bruine huid willen.
De stichting Consument en Vei
ligheid heeft deze en nog veel meer
informatie over bruiningsappara
ten verzameld in de folder 'Brui
ningsapparaten'. Deze kan men bij
Consument en Veiligheid bestellen
via tel. 06-0220220.
Een overzichtelijke indeling
takt.
ipermarkt vinden klanten heel belangrijk, zo denkt Konsumenten Kon-
BILTHOVEN (ANP) Er bestaat nog grote onzekerheid
over de effecten van smog op de langere termijn op de ge
zondheid. Volgens onderzoeker Rombout van het Rijksin
stituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne (RIVM)
wordt het effect niet alleen wordt bepaald door de concen
tratie oz;on in de lucht, maar ook door de mate en duur van
de blootstelling eraan. Onderzoek in Los Angeles, waar drie
keer zo hoge piekconcentraties ozon voorkomen als die
waarvoor hier de alarmfase geldt, heeft wel aanwijzingen
opgeleverd voor blijvende longschade.
In smog-perioden worden de maxi
male ozon-concentraties aan het
eind van de middag bereikt. Afge
zien daarvan stijgt de zogenaamde
met 1 procent per jaar. De gezond
heidseffecten tijdens een smogpe-
riode kunnen varieren van lichte
klachten (droge keel, hoest, kort
ademigheid, oog- en neusirritatie,
Mensen die 's middags buiten e
pen volgens Rombout een ver
hoogd gezondheidsrisico, evenals
mensen die sterker op blootstelling
aan ozon reageren (15 a 20 procent
de bevolking) dan de gemiddel-
hoofdpijn, duizeligheid) tot afname de burger en hart- en longpatiënten.
de longfunctie, longontsteking
en een grotere gevoeligheid voor al
lergie.
De effecten bij blootstelling ge
durende enkele dagen verdwijnen
Een eventueel advies of verbod
in smogperioden buiten geen zwaar
werk te doen, is volgens Rombout
in voorbereiding.
Het RIVM studeert nog op de r
volledig. Maar bij experimenten gelijkheid om, behalve de milieu
met dieren blijkt herhaalde bloot- toekomstverkenningen die het om
stelling te leiden tot onherstelbare de twee jaar uitbrengt, ook met een
veranderingen in de structuur en vergelijkbare verkenning te komen
het functioneren van fle longen. De- van de effecten van milieuveront-
ze zomer hebben zien in Nederland reiniging op de volksgezondheid.
UTRECHT (ANP) - De Genees
kundige Inspectie voor de Geeste-
lijke Volksgezondheid noemt de si
tuatie van de patiënt in verpleeghui
zen zeer zorgelijk. De inspectie stelt
dat na een gisteren verschenen in
ventariserend onderzoek van de re
gionale inspectie in Utrecht.
Daarin staan de resultaten van ge
sprekken met verzorgend en ver
plegend personeel van 34 verpleeg-
afdelingen. De patiënt in het ver
pleeghuis is in zeer grote mate af
hankelijk van het aanwezige verzor
gend personeel. De meerderheid
van de patiënten kan zich alleen
met hulp van personeel verplaatsen
geheel geholpen worden
met wassen en kleden. De meeste
patiënten worden maximaal een
keer per week van top tot teen ge
wassen. Ze kunnen niet op elk ge
wenst moment naar het toilet en als
een patient onverhoopt urine ver
liest, dan wordt hij daarna vaak niet
gewassen.
Tussen de avondmaaltijd en het
ontbijt kan om organisatorische re
denen meer dan zestien uur zitten.
Ook zijn er gevallen bekend waarin
patiënten in hun stoel worden vast
gebonden omdat er niemand is om
op ze te letten. Voor individuele be
geleiding of activiteiten met patiënt
en familie is nauwelijks tijd.
ZONNEHUIS
DEN HAAG (GPD) - De meerja
renramingen voor de overheidsuit
gaven kloppen vrij goed, al moet de
rijksbegroting van bijna 150 miljard
gulden wel met enkele honderden
miljoenen guldens worden ver
hoogd. Dit is het voorlopige resul
taat van een kritische evaluatie die
op Financiën over de meerjarenra
mingen is gemaakt. Minister Ru-
ding zal een en ander bekend ma
ken in de Miljoenennota 1990, die
op Prinsjesdag verschijnt.
De kritische evaluatie van de
meerjarencijfers startte in juni. Ru-
ding achtte het noodzakelijk om
voor een volgend kabinet zo goed
mogelijke meerjarencijfers op tafel
te leggen. Op verzoek van de be
windsman zijn op alle ministeries
de bestaande meerjarenramingen
nog eens bekeken. Dat werk is ver
volgens door Financiën gecontro
leerd.
Uit het rekenwerk is gebleken dat
er niet al te grote veranderingen in
de meerjarencijfers aangebracht
hoeven te worden. Het meeste werk
was al gedaan. Tegenvallende ont
wikkelingen bij Onderwijs (meer
leerlingen en hogere uitgaven stu
diefinanciering), VROM (oude ver
plichtingen die nog betaald moes
ten worden), Sociale Zaken (hogere
werkloosheid) en Financiën zelf (in
flatie en rente) waren al verwerkt.
Per saldo bleek wel dat de cijfers
met enkele honderen miljoen gul
dens verhoogd moesten worden.
Bij de kabinetsformatie liggen er
volgens Ruding nu meerjarencijfers
die zo goed mogelijk de financiële
consequenties van bestaand beleid
en reeds afgesproken wijzigingen
daarin weergeven. Deze kunnen de
basis vormen voor de formatie.
Op Financiën wordt gewerkt aan
een verdere verbetering van de ra
mingen. Het moet mogelijk worden
om actuele ontwikkelingen te ver
werken in de veronderstellingen
die ten grondslag hebben gelegen
aan het opstellen van de ramingen.
Zo moet de politiek een betere
greep op de cijfers houden. Deze
lange-termijn-aanpak moet gelden
voor alle rijksuitgaven, inclusief de
sociale fondsen.
HILVERSUM (GPD) - De NOS wil
op zeer korte termijn van de Twee
de Kamer duidelijkheid over het
toekomstig omroepbestel, zo heeft
het bestuur vandaag de Kamer in
een brief laten weten. Het bestuur
zal binnen veertien dagen zijn wen
sen op tafel leggen bij de informa
teurs) van het nieuwe kabinet.
Het NOS-bestuur. dat spreekt na
mens de gezamenlijke omroepen,
stelt ernstig gehinderd te worden
door het uitblijven van duidelijk
heid. Door de opkomst van com
merciële zenders is, aldus de brief,
in feite sprake van de invoering van
een duaal omroepbestel, een situa
tie waarin publieke en commerciële
omroepen naast elkaar bestaan. Het
NOS-bestuur is daar in meerder
heid tegen. Mocht de regering ech
ter toch tot zo'n duaal bestel beslui
ten, dan moet de toelating van com
merciële zenders wettelijk worden
CASTR1CUM - Volgende week stelt prins Claus dit bijzondere huis in ge
bruik: het zonnehuis in Castricum, dat als eerste premiekoopwoning in Ne
derland niet op het openbare electriciteitsnet wordt aangesloten maar in
plaats daarvan is voorzien van een groot aantal zonnecellen die de ontvan
gen zonnestralen direct omzetten in electriciteit. Een medewerker van het
provinciaal bureau energie, die er met zijn gezin gaat wonen, zal meten en
controleren hoeveel stroom dat oplevert. Het bureau verwacht dat rond de
eeuwwisseling stroom uit zonnecellen in prijs kan concurreren met het
openbare net. <r°to anp>
Helft hartziekten onverldaarbaar
BILTHOVEN (ANP) - Voor ongeveer 50 procent van alle hart- en vaat
ziekten is geen duidelijke verklaring. Het RIVM onderzoekt daarom of
naast te hoge bloeddruk, teveel cholesterol en roken ook andere factoren
een rol kunnen spelen bij het krijgen van hart- en vaatziekten.
Het onderzoek wordt uitgevoerd door de basisgezondheidsdiensten in
Amsterdam, Doetinchem en Maastricht. In 1987 zijn 6300 mensen van 20
tot 60 jaar onderzocht op risicofactoren voor hart- en vaatziekten, in 1988
ruim 8200. Hun bloed wordt bewaard voor eventueel later onderzoek en ze
moeten ook vragen beantwoorden over hun leefsituatie en geneesmidde-
lengebruik.
BILTHOVEN (ANP) - Ondanks
acties in enkele andere landen ziet
het Rijksinstituut voor Volksge
zondheid en Milieuhygiëne (RIVM)
in Bilthoven geen aanleiding de
norm voor dioxinen aan te scherp
en. RIVM-woordvoerder Van 't
Klooster heeft dat gisteren gezegd
bij de presentatie van het jaarvér-
slag.
De in 1982 voor mensen vastge
stelde toelaatbare inname bedraagt
vier picogram per kilogram li
chaamsgewicht. Voor de verkoop
van melk en zuivelprodukten geldt
momenteel een kritische grens
waarde van zes picogram per gram
melkvet als norm. Uit het recente
onderzoek naar melk van koeien op
de terreinen rond de afvalverbran
dingsinstallatie van AVR in het
Rijnmondgebied bleek het gemid
delde gehalte van dioxinen 8,6 pico
gram per gram melkvet te bedra
gen. In de zogenaamde schone ge-
geregeld. Er mag niet langer sprake
zijn van gedogen van wat feitelijk
ontduiken van de mediawet is, al
dus de NOS.
"De publieke omroep is een on
misbare factor in de openbare me
ningsvorming en heeft een culture
le verantwoordelijkheid", moti
veert het bestuur zijn standpunt.
Als een nieuw kabinet besluit tot
toelating van commerciële zenders,
dan moet de televisie-zendtijd van
de publieke omroepen worden uit
gebreid. vindt het NOS-bestuur. Dit
om de Hilversumse omroepen een
evenredige kans te geven hun eigen
kijkerspubliek te behouden. Het
NOS-bestuur vindt dit argument
zwaarwegend genoeg om al voor 1
december een aanvraag in te dienen
voor zendtijduitbreiding.
bieden schommelden de concentra
ties tussen de 0,7 en 2,5 picogram.
Het RIVM gaat in samenwerking
met de Universiteit van Amster
dam, het Rijksinstituut voor Land
en Tuinbouwprodukten en de twee
TNO-instituten in Zeist en Delft na
der onderzoek doen. Er zal daarbij
niet alleen worden gekeken naar
het voorkomen van dioxinen in di
verse materialen, maar ook, en
vooral van bronnen, processen en
factoren die een rol spelen bij de
verspreiding van dioxinen in het
milieu, de voeding en de mens.
Het RIVM verrichtte in eerste in
stantie in de buurt van afvalver
brandingsinstallaties metingen
naar de gehaltes van dioxine omdat
uit voorafgaand onderzoek bleek
dat de verbrandingsinstallaties mo
menteel ais belangrijkste bron van
dioxines gelden. Andere bronnen
zijn onder meer kabelbranderijen,
bepaalde bestrijdingsmiddelen, het
verkeer en de chemische industrie.
Nieuwe actie
voor glasbak
DEN HAAG (ANP) - Deze
week gaat een nieuwe campag
ne van start om het gebruik van
de glasbak nog meer te bevorde
ren. De actie richt zich deze keer
vooral op de jongeren van 15 tot
24 jaar, die relatief het minst
glasbak-bewust zijn.
De Nederlander blijkt met
jaarlijks 16 kilo per hoofd van de
bevolking al de grootste glasin
zamelaar ter wereld te zijn. Van
de circa 435.000 ton eenmalig
verpakkingsglas werd vorig jaar
52 procent naar de glasbak ge
bracht.
Uit onderzoek is gebleken dat
ongeveer 80 procent van de
huishoudens wél hun flessen in
de glasbak gooit, maar lang niet
allemaal hun glazen potten en
potjes. De campagne van vorig
jaar was er daarom vooral op ge
richt mensen duidelijk te ma
ken dat ook potten in de glasbak
mogen.
In het westen en noorden van.
het land (buiten de grote steden)
blijkt het glasbakgebruik het
hoogste te zijn. Ouderen zijn
trouwere glasbak-klanten dan
jonge mensen.
