Als ik het mocht overdoen* zou ik arts worden
Sobere uitreiking theaterprijzen
Spektakel met humor
Andrea Domburg (66) over blote heren en experimenteel toneel
Jeffrey Tate dirigent RPhO
Gérard Mortier naar Salzburg
Musea moderne kunst voor elite
Boeken VU verzuren
DINSDAG 29 AUGUSTUS 1989
PAGINA 17
Louis (F Or voor Andrea Domburg; Theo d'Or naar zieke Guido de Moor
ROTTERDAM Na twee valse
starts werd dit jaar dan toch de juis
te toon bij de uitreiking van de thea
terprijzen van de Vereniging voor
Schouwburg- en Concertgebouwdi
recties (VSCD) gevonden. Geen gê
nant Hollywood spelen voor de ca
mera's van de televisie ditmaal,
maar een opzet die veel beter bij de
aard van het gros van de Nederland
se podiumkunstenaars past: sober,
ingehouden en een tikkeltje relati
verend.
Een gouden greep bleek Pierre
Janssen als presentator. Met zijn
ontwapenende optreden wist hij
zelfs spraakwaterval Youp van 't
Hek de mond te snoeren. 'Bedankt',
was het enige antwoord dat de win
naar van de cabaretprijs gisteren in
de Rotterdamse Schouwburg kon
bedenken op een geestig voorzetje
van Janssen.
Dankwoorden uitbrengen is
nooit de sterkste kant van Neder
landse kunstenaars geweest, maar
dank zij de intieme sfeer die Jans
sen wist op te roepen forceerde nie
mand zich en kwam alles er even
eerlijk uit. Emotioneel, maar zeer
welgemeend klonk het toespraakje
dat de acteur Willem Nijholt via de
camera rechtstreeks tot de ernstig
zieke acteur Guido de Moor leek te
richten. "Lieve Guido. Je was een
heel goed leider van de Haagse Co-
medie en je bent een ontzettend
leuk mens".
De Moor had het bestuur van de
VSCD verzocht om bij deze gele
genheid de Paul Steenbergen Pen
ning te mogen doorgeven, de pen
ning die De Moor als eerste van de
naamgever overhandigd heeft ge
kregen. Hij vond dat nu Nijholt dit
huldebetoon ten deel moest vallen,
omdat het "iemand is met een op
merkelijk veelzijdig talent".
De Moor werd zelf gehuldigd met
de Louis d'Or, de acteerprijs voor de
beste mannelijke dragende rol van
afgelopen seizoen. Zijn creatie van
de in de steek gelaten homoseksue
le uitgever Axel in het toneelstuk
Hebriana vond de jury getuigen van
"grote intelligentie, warmte en
diepgang". Dochter Martine en
zoon Jasper namen de Louis D'Or
namens hun vader in ontvangst.
De Theo D'Or, prijs voor de beste
dragende vrouwelijke rol, ging naar
Andrea Domburg. Met haar creatie
van de huishoudster Brechtje in
Herman Heijermans 'Nocturne'
vierde zij volgens de jury een "on
weerstaanbare come-back". "Met
een ongekende efficiency van mid
delen en precisie gaf zij een zeld
zaam indringend en helder portret
van een oude vrouw die haar illusie
over een relatie met een meneer
wreed verstoord ziet", aldus het ju
ryrapport.
De overige toneelprijzen gingen
naar Wim Meuwissen (voor zijn re
gie van De Sapeurloot), Theater
groep Wederzijds (jeugdtheater), de
acteur Kees Hulst (voor zijn aandeel
in de voorstelling 'Vrijdag'), en het
jonge Vlaamse acteertalent Els Dot
termans (voor haar rol van Nina in
De Meeuw van Tsjechov).
Kritiek
De mimeprijs ging naar Jan Lange-
dijk voor zijn voorstelling Mancini.
Tom Oosterhuis, lid van het pro-
duktieteam van de musical Zeld
zaam, kreeg de Nederlandse Musi-
calprijs. In zijn dankwoord wees hij
op een zijns inziens merkwaardige
tegenstelling. De VSCD beloont
met deze prijs zijn moed en inzet,
maar het zijn dezelfde schouwburg
directeuren geweest die hebben ge
zorgd dat Zeldzaam een vroegtijdi
ge dood moest sterven omdat er niet
voldoende voorstellingen konden
worden geboekt.
In de sectie dans ware^i er prijzen
voor de soliste Truus Bronkhorst
(Gouden Theaterdansprijs), de dan
ser Oerm Matern (Zilveren Theater
dansprijs) en de choreograaf Ed
Wubbe (Nederlandse choreografie-
prijs). De oeuvre-prijs ging dit jaar
ook naar de dans. Gehuldigd wer
den het echtpaar Han Ebbelaar en
Alexandra Radius. Radius is bezig
aan haar laaste seizoen als danseres.
Ebbelaar is al gestopt met dansen.
Reinbert de Leeuw nam de 'Ere
prijs van de Nederlandse muziek-
podia' met gemengde gevoelens in
ontvangst, zoals hij zelf zei. Aan de
ene kant was hij ijdel genoeg om de
prijs in ontvangst te nemen, aan de
andere kant vond hij het vervelend
dat zijn prestaties afgewogen wer
den tegen de anders gerichte ver
diensten van door hem hoog ge
waardeerde collega's.
Acteur Willem Nijholt, die nu de hoofdrol speelt in de musicalCabaretontvangt de Paul Steenbergen Penning
uit handen van Hans van Westreenen (links), directeur van de Haagse Koninklijke Schouwburg. De penning was
eerder in het bezit van Guido de Moor, die ernstig ziek is. Nijholt toonde zich in zijn dankwoord zeer ontroerd, (foto
Gérard Mortier. <f0to epa)
leidsverantwoordelijken willen het
festival een nieuw aanzien geven na
het overlijden van Herbert von Ka
rajan, die vele jaren deze manifesta
tie inspireerde en leiding gaf.
ROTTERDAM (GPD) - Jeffrey Ta-
te, die per 1 september 1991 James
Conlon zal opvolgen als chef-diri
gent van het Rotterdams Philhar-
monisch Orkest, onderbrak giste
ren zijn vakantie om zich voor te
stellen aan de Rotterdamse burge
meester, uiteindelijk zijn nieuwe
werkgever, en om kennis te maken
met de pers. Dat gebeurde in de
dakfoyer van de Doelen waar "wat
groot uitgevallen petitfours" (RP-
hO-directeur Hans van Beers), kof
fie en later, hoewel het nog ruim
voor lunchtijd was, glazen cham
pagne klaar stonden om de nadruk
kelijk informeel geheten bijeen
komst luister bij te zetten.
Tate is voor het Rotterdams Phil-
harmonisch geen onbekende, want
in de laatste twee jaar stond hij voor
het orkest met Bruckner, Beetho
ven en Haydn. Dat was wederzijds
goed bevallen. Hans van Beers: "Ta-
te heeft ervaring bij alle grote orkes
ten in de wereld en ook zijn disco
grafie is indrukwekkend. Volgend
jaar mei gaat hij al opnemen met
ons orkest".De nieuwe chefdirigent
van het RPhO brengt een' platen-
Industrie op foto
ROTTERDAM (ANP) - In het kader
van '150 jaar fotografie Rotterdam'
worden tot en met 11 november in
de Rotterdamse Archiefwinkel aan
de Coolsingel foto's geëxposeerd
over bedrijfsactiviteiten in de vori
ge eeuw en het eerste kwart van de
ze eeuw. De expositie geeft een
beeld van onder andere de aanleg
van industrieën, de uitbreiding van
irhp'idg
ROTTERDAM - In de Rot
terdamse Stadsschouwburg
kreeg Andrea Domburg (66)
gisteren de Theo d'Or - de
prijs voor de beste vrouwe
lijke dragende rol - voor haar
aandeel in 'Nocturne' van
Herman Heijermans. Met
'Nocturne' stond ze voor het
eerst in zeventien jaar weer
op de planken. In 1967 kreeg
ze ook al een Theo d'Or, toen
voor haar rol in 'Kooien'.
Toen kon ze echter niet bij
de prijsuitreiking zijn omdat
ze, volgens een krantebe-
richt, op hetzelfde moment
haar WW-uitkering moest
ophalen. Een gesprek met
een intrigerende vrouw.
Andrea Domburg terwijl zij haar tweede Louis d'Or in ontvangst neemt
van Sigrid Koetse. "Als je het ook nog op het toneel moet gaan doen...ik moet
er niet aan denken". (foto and
Als opvolger Von Karajan
WENEN (AP) De directeur van
de Opera van Brussel, de Belg Gé
rard Mortier, is benoemd tot artis
tiek leider van de befaamde Salz-
burger Festspiele.
De 46-jarige Mortier zal, als opvol
ger van de onlangs overleden Her-
bert von Karajan, formeel pas op 1
oktober 1991 in functie treden. Hij
komt echter begin volgende maand
al in feitelijke dienst om de pro
grammering na 1991 voor te berei
den.
Hans Landesmann, een Weense
impressario, werd door het festival-
bestuur benoemd tot economisch
directeur van de Festspiele. Eerder
dit jaar werd Landesmann door de
regering opgedragen een hervor
mingsplan uit te werken voor het
festival, dat vermoedelijk in de
herfst formeel zal worden goedge
keurd.
De Festspiele worden door critici
al sinds lang bestempeld als te eli
tair en te conservatief. Culturele be-
Andrea Domburg schatert het uit.
"Het zou best kunnen," zegt ze.
"Was dat in '67? Toen is mijn vader
overleden. Ze gaat op zoek naar de
onderscheiding om te kijken of er
een jaartal op staat, maar kan het
ding niet vinden. "Dat van dië WW
is natuurlijk onzin. Ik had wel een
uitkering, maar die had ik ook wel
een andere keer kunnen ophalen".
Echt belangrijk vindt ze de onder
scheiding niet. "Ik hecht niet zoveel
waarde aan die dingen. Het is be
langrijker voor de club die 'Noctur
ne' heeft gedaan, en voor Heijer
mans. Ik wilde het eerst helemaal
niet doen, ik durfde niet. Maar Paul
Muller, die het stuk voor de NOS
produceerde, heeft me overgehaald
en me zo ontzettend gesteund. Het
was echt zo'n aangelegenheid van
met z'n allen".
Ook het feit dat het om een lunch
pauzevoorstelling ging deed An
drea Domburg ertoe besluiten in de
produktie te stappen. Haar gezond
heid laat 's avonds werken niet
meer toe: ze gaat vroeg naar bed en
staat vroeg op. Daarom gaat ze ook
niet veel naar het theater. Ze heeft
trouwens ook niet zo'n hoge pet op
van het hedendaagse toneel.
"Ik heb vroeger veel experimen
ten gedaan met Kees van Iersel.
Maar tegenwoordig lijkt het wel al
lemaal experimenteel. En wat
toneel... Ik dacht nog, nou zeg! Dat
is toch niet erotisch? Dat is niet
ii, alleen maar bah. Je kunt wel
daar onder verstaan... Het RO Thea- zeggen dat je experimenteel toneel
ter heeft me eens gevraagd om de gaat doen, maar als de mensen alle-
koningin te spelen. Ik zei: stuur me maal weglopen... Bert Schierbeek,
het script maar toe. Nou, er stond Samuel Beckett, dat waren ïnder-
een heer met een blote penis op het tijd experimentele schrijvers, goeie
Verpleegster
Lange tijd woonden Andrea Dom
burg en haar man Ferdi Posthuma
de Boer in Frankrijk, maar sedert
drie jaar zijn ze weer in Nederland.
Domburg was wel vaak in Neder
land om rollen te spelen in tv-series
en speelfilms als 'Van oude mensen,
de dingen die voorbijgaan', 'Een
mens van goede wil', 'Soldaat van
Oranje' of'De fabriek'. "Ik heb toen
ik in Frankrijk woonde altijd ge
zegd: jongens, als jullie me nodig
hebben, kom me maar halen".
"Ik had zeventien jaar niet op de
planken gestaan, dus 'Nocturne'
was voor mij, nou niet direct stress,
maar ik was toch heel nerveus. Dat
ik 's middags kon spelen was echt
ideaal. Ik zou het enig vinden om
het weer te doen. Als het niet gaat,
nou dan gaat het niet. Ik heb al zo
verschrikkelijk veel mooie rollen
gespeeld. Ik ben erg tevreden. Ik
heb veel succes gehad...dat is toch
mooi als je 66 bent?"
U hebt in het verleden vaak ge
zegd met toneelspelen te zullen stop
pen.
"O, dat is al heel lang geleden-
Toen had ik iets van: goedenavond,
ik hou er mee op. Ik ben er ook mee
opgehouden, want toen ging ik naar
Frankrijk. Ik had een inzinking ge
had".
U was bang om het toneel op te
gaan. Hebt u die angst altijd gehad?
Plankenkoorts
"Je zou het plankenkoorts kun
nen noemen, ja. Ik ben namelijk
nogal heel precies als ik werk en dat
is niet altijd even makkelijk voor de
regisseur en de mensen met wie je
werkt. En die angst nu, je moet niet
vergeten, zeventien jaar... Ik heb
echt zitten beven. Dat heb ik vroe
ger nooit gehad."
Zou u weer actrice worden als u
het over mocht doen
"Nee, nee. Niet dat ik ondankbaar
ben, maar ik heb in mijn karakter
dat ik iets sociaals wil doen. In de
oorlog ben ik verpleegster geweest,
en als ik toen niet vreselijk ziek ge
worden was - ik ben negen maan
den verlamd geweest - dan zou ik
dat gebleven zijn. Toneelspelen is
trouwens net zo zwaar hoor. Nee, als
ik het over mocht doen, zou ik liever
arts worden of zoiets. Of als er een
tweede leven bestaat zou ik, net als
mijn man, gaan schilderen en mu
ziek maken. Dat is zo fijn. Maar ei
genlijk ben ik het meest geschikt
om mensen te helpen".
Seks
U hebt u ook altijd afzijdig gehou
den van het toneel wereldje.
"Vrienden aan het toneel heb ik
praktisch niet gehad. Ik ging om
met schrijvers, schilders, een totaal
ander soort mensen. Ik heb nu ken
nis gemaakt met Paul Muller, dat is
een goede jongen. En Allard van der
Scheer, met wie ik vroeger veel ge
speeld heb, blijkt nu al heel lang op
mij gesteld te zijn geweest, daar ben
ik nu erg leuk mee, maar ja, wat zijn
vrienden aan het toneel? Het is toch
al zo moeilijk om vrienden te ma
ken..."
Is het leven voor acteurs minder
leuk dan vroeger
"Dat weet ik niet. Ik hoor wel
eens verhalen over reizen...vroeger,
de bus, dat was dolle pret, maar met
dat verkeer tegenwoordig. Je reist
altijd in het spitsuur. En ik hoor wel
eens dat je voor repetities bij vrije
produkties maar half geld krijgt.
Hoe ze dat dan doen, daar heb ik
geen idee van".
"De theaters lopen leeg, ik ben
van de tijd dat de schouwburgen
nog vol zaten. Het lijkt wel of toneel
nu wordt gemaakt voor regisseurs,
schrijvers. En al die seks...in de
films gaat het net zo. Ik ben een vrij
mens, maar - met alle respect voor
Paul Verhoeven - als er in zijn films
niet geneukt wordt is het niet
goed".
"Ik had in 'Soldaat van Oranje'
een mooie scène friet Rutger Hauer.
Hij had de tranen in zijn ogen. Ik zei
nog dat ik hoopte dat ze die er niet
uit zouden knippen. In de tv-serie
hadden ze er Jeroen Krabbé, die het
met een mevrouw deed, er tussen
geplakt. Waarom? Dat had die hele
scène niet nodig".
"Nou ja, in de film. vooruit. Maar
in het theater vind ik het niet op z'n
plaats. Als je het ook nog op het to
neel moet gaan doen...ik moet er
niet aan denken. Ach, het klinkt al
lemaal zo zuur, maar zo is het niet
bedoeld. Ik vind het alleen zo ver
schrikkelijk jammer".
conctract met EMI binnen. Hoewel
hij gisteren zei een traditionalist te
zijn, maakte hij er geen geheim van
meer twintigste-eeuwse muziek in
het repertoire van het RPhO te wil
len brengen.
"Als ik in 1991 aantreed, hebben
we nog zo'n tien jaar te gaan tot het
jaar 2000, maar de muziek van deze
eeuw wordt nog steeds niet geac
cepteerd. Iets uit 1910 beangstigt
ons, kan ons nog steeds schokken.
Ik wil de muziek van onze eeuw zo
veel mogelijk in het concertreper
toire incorporeren. Misschien kun
nen de mensen er dan van gaan le
ren houden. Rotterdam is per slot,
van rekening een moderne stad, een
jonge zowel als een oude stad," al
dus Ta te.
Hij noemde het RPhO „een heel
homogeen ensemble met een warm
geluid en een hoge mate van balans.
Het is ook een flexibel en snel or
kest en het bezit het vermogen om
zowel moderne als oude muziek te
spelen. Het is een krachtig instru
ment om dingen mee te doen. Ik zie
er naar uit om met het orkest samen
te gaan werken".
in een aantal Rotterdamse bedrij
ven uit die tijd.
De expositie in de Archiefwinkel
is ingericht, omdat de organisato
ren van mening waren dat de indus
triële fotografie tot nu toe slechts
marginaal in de belangstelling heeft
gestaan. Bij het geëxposeerde mate
riaal gaat het hoofdzakelijk om fo
to's die bestemd waren als docu
mentatie voor bedrijven en de ge
meente. Er zijn foto's te zien van on
der anderen Julius Perger, Jacobus
'De dodendans' van Lodewijk de Boer
UTRECHT - Gezien: Festivalproduktie De
Dodendans, regie Lodewijk de Boer, de-
kor Jos Groenier, dirigent Peter Phillips,
PLAATS: De Singel, 26 augustus; Nog te
zien: 29 augustus, 30 augustus, 1 septem
ber en 2 september, aanvang steeds
22.45 uur.
Ondanks alle euthanasie van te
genwoordig, proberen de mees
te mensen de dood zo lang mo
gelijk te ontlopen. Het is dit ge
geven dat al eeuwenlang ten
grondslag ligt aan de dodendans
en dat nu centraal staat in de ge
lijknamige produktie 'Doden
dans' van het Holland Festival
Oude Muziek Utrecht.
Regisseur Lodewijk de Boer
heeft het verhaal van de doden
dans vorm gegeven en is et daar
bij op een welhaast griezelige
manier in geslaagd met eigen
tijdse middelen de sfeer van een
ver verleden op te roepen en te
gelijkertijd ook 'boven en bui
ten' de tijd te werken.
De acteur Hans Dagelet speelt
met kennelijke vreugde de
dood. Zijn creatie is hoofs, no
bel, mild, ironisch, humoris
tisch en en hij geeft elke karak
tertrek virtuoos weer, gelijk ook
de Dood dat al even virtuoos
doet in zijn werk. Hij toont in
kleding, noch man noch vrouw,
een veelheid aan gezichten,
maar hij wint altijd, wanneer hij
iemand meeneemt, op welke
r dan ook.
hen dient eerst Sjabbe van Silf-
hout genoemd te worden. Hij
wisselt knap en snel van rol en
zingt net zo gemakkelijk Neder-
lands-'boers', wanneer hij
slachtoffer-boer is, als 'Duitsig'-
Nederlands, wanneer hij de
prins, compleet met anjer, ver
beeldt wanneer die door de
dood is uitverkoren. Een mild-
satirische passage, dat dood
gaan van de prins, die even de
spanning onderbrak.
Ook de prestaties van de Ame
rikaan David Barick en Karin
Jönsthövel dienen geprezen te
worden. Noemen we verder nog
de Camerata Trajectina onder
leiding van Lous Grijp, die on
der meer voor lekkere heuse
knekelmuziek zorgde en verder
ook trefzeker en zuiver bege
leidde. Grijp is ook voor een zeer
groot deel verantwoordelijk
voor de ideeën en de muzikale
uitwerking van de produktie, en
ook daarvoor dient hij gecom
plimenteerd te worden.
Deze festivalproduktie kent
veel humor. Het is goed dat nog
tot slot te zeggen. Dat past in het
karakter van het dodendans-be
grip dat tot voorbeeld heeft ge
staan en het misstaat deze pro
duktie geenszins, die overigens
goed het hele festival karakteri
seert: 'oude muziek' brengen op
alle mogelijke manieren, mits al
die manieren maar te verant
woorden zijn.
WIM HENK BAKKER
WVC laat samenstelling publiek onderzoeken
DEN HAAG (ANP) - De groei van
het aantal museumbezoekers van
2,6 naar 20 miljoen in de periode
tussen 1950 en 1988 heeft zich
slechts in beperkte mate afgespeeld
onder brede lagen van de bevol
king. Ondanks het streven deze si
tuatie te veranderen, bezoeken
mensen met een hogere opleiding
nog altijd drie keer zo vaak een mu
seum als omgekeerd het geval is.
Dit blijkt uit ëen onderzoek van
de Utrechtse cultuursocioloog dr.
H. Ganzeboom en drs. F. Haanstra
van het Amsterdamse Centrum
voor Onderwijsonderzoek naar de
samenstelling en benadering van
het publiek door Nederlandse mu
sea. Het onderzoek werd verricht in
opdracht van het ministerie van cul
tuur (WVC) en is vandaag in Den
Haag gepresenteerd op het vijftien
de wereldcongres van de Interna
tional Council of Museums (ICOM).
Ter gelegenheid van het gisteren
geopende congres van de interna
tionale vakorganisatie voor musea
en museummedewerkers zijn ruim
1500 vertegenwoordigers van mu
sea uit meer dan 100 landen naar
Den Haag gekomen. Het algemene
thema is 'Musea als generatoren van
cultuur'. De specialisten zijn geor
ganiseerd in internationale comités
en komen apart bijeen.
Met name musea voor moderne
kunst trekken nog steeds hetzelfde
'elite'-publiek dat dertig jaar gele
den ook al kwam, zo hebben Ganze-
Het steeds groeiende aantal musea
in de niet-kunst sector heeft een ge
varieerder publiek weten te trek
ken.
Intensieve educatieve begelei
ding heeft een drempelverlagend
effect, aldus het onderzoek. Tegelij
kertijd is echter vastgesteld dat in
tensieve, 'emanciperende'
meducatie in de jaren tachtig steeds
minder voorkomt.
Ganzeboom en Haanstra menen
dan ook dat bij de discussie over het
congresonderwerp niet moet wor
den vergeten dat de groei van het
museumbezoek niet heeft geresul
teerd in een groter bereik van alle
lagen van de bevolking.
AMSTERDAM (ANP) - Meer dan veertigduizend boeken uit de biblio
theek van de Vrije Universiteit in Amsterdam dreigen ten prooi te vallen
aan verzuring. De universiteit is wegens geldgebrek niet in staat om maat
regelen te treffen die kunnen voorkomen dat de boeken geheel verloren
gaan. Dat meldt Ad Valvas, het weekblad van de VU.
Momenteel geeft de bibliotheek per jaar rond de drie ton uit aan het her
stel van boeken. Het gaat dan echter meestal om eenvoudige reparaties, in
kleine plukjes van vijf of tien. Er wordt gewacht op een methode om grote
hoeveelheden tegelijk te behandelen. De verzuring van de boeken wordt
veroorzaakt door de samenstelling van de vezelmassa waarvan het papier
is gemaakt en de gebruikte lijm. Van slechte kwaliteit zijn met name boe
ken en documenten uit de periode 1850-1870. Ook boeken die vlak na de
Tweede Wereldoorlog of op kringlooppapier zijn gedrukt verkeren in
slechte conditie, aldus Ad Valvas.
MEDIAPRIJS De Europese Media Prijs voor het jaar 1988 is toegekend
aan de oud-Europees commissaris Lord Francis Arthur Cockfield. aan-de
acteur Peter Ustinov en aan Philips-topman Cor van der Klugt. Aan de
prijs - die wordt uitgereikt in de sectoren politiek, cultuur en industrie - is
een geldbedrag verbonden van 5000 ecu (11.700 gulden) en een bronzen
sculptuur.
De prijs zal jaarlijks worden toegekend aan personen of instellingen die
bijdrage hebben geleverd aan de Europese eenwording.
