ra;
Groen Links komt
CDA goed van pas
Familie Raoul Wallenberg
hoopt op definitief uitsluitsel
Achtergrond
Beckers: adder aan Koks borst
Winst Ideine linkse partijen kost PvdA stemmen
Wereldraad van Kerkenaandacht voor wijding vrouwen
PAGINA 2
VRIJDAG 25 AUGUSTUS 1989
- - - -» - '%M;k
i pulchri. "De optelsom ziet er fraai uit, r
Het wordt, kondigt de voorzitter aan, het 'enige de
bat in de marge' van deze verkiezingstijd. Zonder
klok of zandloper zitten Wim Kok (PvdA) en Ria bec-
kers-de Bruijn (Groen Links) tegen over elkaar, voor
een treffen dat de twijfelende linkse kiezer tot inzet
heeft.
door
Peter de Vries
Het antiek-bladderige zaaltje van Pulchri aan het
deftige Haagse Lange Voorhout is stampvol. De at
mosfeer is klam, de sfeer geladen. Maar wanneer na
vijf kwartier de beide kemphanen met een kort ap
plausje worden bedankt voor hun inspanningen, is
de uitslag van het debat onduidelijk.
Er staat veel op het spel, vooral voor Kok. Voor het
oog van de camera's en de journalisten moet hij een
gapend gat in zijn linkerflank dichten. Wat nu met
drie zetels nog klein links is, dreigt bij de verkiezin
gen met 12 zetels als Groen Links terug te komen;
winst die bij Kok vandaan komt. Wanneer het debat
drie kwartier oud is, gaat hij in de aanval. "De optel
som ziet er fraai uit, maar de onderhoudskosten van
uw luchtkastelen zijn erg hoog".
Ria Beckers, lijsttrekker van Groen Links,
koestert zich als een adder aan de borst van de soci
aal-democraten. Haar strategie is wreed, maar uiterst
effectief: ze steunt de PvdA van harte, maar toont
zich telkens net een slagje radicaler. En als Kok haar
verwijt dat dat radicalisme niet van deze wereld is,
maakt ze zich ongrijpbaar met het antwoord dat
Groen Links die wereld juist wil veranderen.
Beckers laat al snel laat weten dat modernisering
van kernraketten voor haar partij 'een echt breek
punt' is. Kok wil niet verder gaan dan een uiterste ga
rantie dat de PvdA zich er voor zal inzetten dat in on
derhandelingen met het Oostblok die modernisering
overbodig wordt. Een eerste poging van Kok de in
terne verdeelheid aan te tonen van de nieuwe combi
ne van PPR. PSP, CPN en EVP, strandt al snel:
Groen Links, inclusief het pacifistisch smaldeel,
staat er niet op dat Nederland de komende kabinets
periode al uit de NAVO stapt, laat Beckers weten.
Ook de tweede aanval van Kok pareert Beckers.
De socialist zet zich aan een vernietigende recensie
van de Groentax-plannen van de radicalen, het duur
der maken van vuile produkten. Die plannen zijn zo
vergaand dat ze nauwelijks passen binnen de Eu
ropese samenwerking, zijn fraudegevoelig, terwijl
Groen Links haar belofte dat de koopkracht tot mo
daal niet wordt uitgehold op geen enkele wijze waar
maakt, meent Kok. Maar Beckers ontkent glashard
dat de Groen-Linksbrochure waaruit Kok citeert
deel uitmaakt van het verkiezingsprogramma, en
ach, die koopkrachtberekeningen van het Centraal
Plan Bureau, daar doet zij niet aan mee.
Kok weet zich op vertrouwd terrein, als de vraag
naar de toekomstige macht ter sprake komt. "Aan de
intenties van de PvdA mag niet worden getwijfeld,
wij vleien tegen niemand aan". Maar het gaat erom
dat een nieuwe meerderheid van CDA en WD
wordt voorkomen, en dat de linkse kiezer de "reële
kans op een centrum-links kabinet" dichterbij
brengt.
Even bijt Beckers van zich af: "De tweedeling van
de samenleving blijft bestaan", maar daarna slaat
weer een begripsvolle toon tegen Kok aan en wijst ze
verantwoordelijkheid voor een leegloop ter linkerzij
de van de PvdA bij voorbaat af: "Een sterke Groen
Links-fractie is nodig om PvdA en D66 in een kabi
net rugdekking te geven. Groen Links is niet het pro
bleem voor de PvdA, maar het winnen van kiezers in
het midden is Koks probleem".
met CDA-onderwijsminister
Deetman.
De PvdA liet na de eerste zonni
ge vooruitzichten voor Groen
Links te pas en te onpas horen
niet echt wakker te liggen van
Groen Links. Maar anderzijds is
het geen geheim dat intern het
succes van de nieuwe loot de soci
alisten danig angst inboezemt
naarmate de verkiezingsdatum
dichterbij komt.
Immers, de opiniepeilingen ga
ven tot de eerste week van augus
tus nog steeds een nek-aan-nek-
race te zien tussen PvdA en CDA.
De recentste steekproeven stel
den de PvdA in zeteltal evenwel
ver achter bij het CDA. PvdA-lei-
der Kok hoopt dan ook dat naar
mate de verkiezingskoorts zijn
hoogtepunt nadert, de kiezer in
speelt op de strijd tussen hem en
Lubbers en veel potentiële
Groen-Linksstemmers zich als
nog achter de PvdA scharen.
Catshuis
Maar hoe groter Groen Links, hoe
kleiner de kans dat de PvdA de
felbegeerde uitkomst van groot
ste partij ziet gerealiseerd. Daar
door loopt de PvdA kans de
trekkersrol bij de formatie te
sen en is de kans kleiner dat frac
tievoorzitter Kok in zijn eerste op
treden als socialistisch lijsttrek
ker CDA-leider Lubbers uit het
Catshuis verdringt.
De ontwikkelingen in het oppo
sitionele kamp kunnen Lubbers
en de zijnen dus best eens in de
kaart spelen. Het CDA, zelfverze
kerder dan ooit, gaat er zonder
mankeren vanuit dat Lubbers
straks voor de derde maal aan
treedt als premier.
DEN HAAG (ANP) - Het
CDA kan garen spinnen bij
de opmars van Groen
Links. Als de nieuwe sa
menwerking van de kleine
linkse partijen op 6 sep
tember voldoende aan
slaat bij de kiezer, is het ge
daan met de wensdroom
van de PvdA om als groot
ste partij bij de formatie
Kok naar voren te schui
ven als minister-president.
Wanneer het CDA als
grootste partij uit de bus
rolt en Lubbers in het
Catshuis blijft, kan dat mo
gelijk ongewild gevolg zijn
van de interne strijd om de
kiezersgunst in het linkse
kamp.
Dit scenario dringt zich op in de
aanloop naar de Tweede Kamer
verkiezingen van 6 september. De
laatste opiniecijfers geven aan dat
het CDA de grootste partij zou
blijven, de PvdA moet inleveren
en Groen Links fors stijgt. De
korte maar hevige campag-
nestrijd die inmiddels is losgebar
sten kan het beeld uiteraard nog
veranderen. Maar feit blijft dat
het nieuwe fenomeen Groen
Links vooralsnog kan rekenen op
forse winst die mede ten koste
gaat van grote broer PvdA. Niet
voor niets trok PvdA-partijvoor-
zitter Sint op het verkiezingscon
gres begin juli ongekend fel van
leer tegen de nieuwe formatie.
D66-aanvoerder Van Mierlo
beet een week eerder het spits af:
het programma van PPR, PSP,
CPN, EVP en niet-partijgebonde-
nen deugt van geen kant, er valt
geen touw aan vast te knopen en
enige financiële onderbouwing
ontbreekt. De riante positie van
de nieuwe ster aan het politieke
firmament bij de Euroverkiezin
gen (omgerekend 8 zetels) zal niet
vreemd zijn aan de harde woor
den aan het adres van de mini-
bondgenoten van weleer.
Het succes van Groen Links nu
staat in schril contrast met de te
loorgang van de kleine linkse
splinters bij de Kamerverkiezin
gen van 1986. Daar komt bij dat
voorstanders van samenwerking
tot aan de kabinetscrisis van be
gin mei wat bleven aanmodderen
in hun streven tot krachtenbun
deling.
De PPR had zelfs al afgehaakt
in pogingen te komen tot eén lijst
bij de toen nog voorziene Kamer
verkiezingen in mei 1990. Maar de
vroegtijdige val van het kabinet
bracht de zaak plotsklaps in een
stroomversnelling. En ziedaar:
het akkoord over een gezamenlijk
program en één kandidatenlijst
bleek binnen de kortste keren als
nog te realiseren.
Dramatisch
De nieuwe partners waren in 1986
samen nog goed voor 9 Kamerze
tels. Bij de verkiezingen raakte de
CPN evenwel dramatisch in de
rode cijfers: van drie naar nul. De
PSP liep ook een gevoelige tik
op: van drie naar één. De EVP
werd neergemaaid: van één naar
nul. Alleen de PPR bleef met
twee vertegenwoordigers over
eind.
Door dat resultaat wist de PPR
bij de jongste onderhandelingen
het lijsttrekkerschap van Groen
Links in de wacht te slepen. Aan
PPR-fractievoorzitter Ria Bec
kers derhalve de taak het nieuwe
fenomeen zo sterk mogelijk het
parlement in te loodsen.
Groen Links kan daarbij dank
baar gebruik maken van het nieu
we politieke troeteldier Milieu. In
de campagne kan de formatie te
vens gebruik maken van "klin
kende namen" als van Rosenmöl-
ler die furore maakte als stakings
leider in de Rotterdamse haven
en oud-studentenleider Van Poel
geest die veelvuldig in de media
scoorde bij de reeks aanvaringen
STOCKHOLM (GPD/Rtr) - De
mysterieuze Wallenberg-affaire na
dert zijn ontknoping. Sovjet-ambas
sadeur Boris Pankin gaf eergisteren
in een Zweedse krant toe dat zijn
land verantwoordelijk is voor de
verdwijning van de Zweedse diplo
maat Raoul Wallenberg. Hij ontken
de echter dat Wallenberg nog in le
ven zou zijn.
"De doden kunnen niet tot leven
gewekt worden.", aldus Pankin.
"Men kan hem enkel en alleen eren
voor zijn daden en schuldgevoelens
uitdrukken tegenover zijn volk en
nabestaanden". Woorden die vol
gens ingewijden voor het eerst de
de Russische schuld accepteren
voor het lot van Wallenberg. Boven
dien kunnen zij erop duiden dat
Gorbatsjov zijn excuses zal aanbie
den aan de nabestaanden van Raoul
Wallenberg.
Geheel onverwacht heeft de Sov
jetunie de familie van de voormali
ge diplomaat en de Raoul Wallen
berg-vereniging uitgenodigd voor
gesprekken in Moskou in oktober.
Volgens onbevestigde berichten zal
de Zweedse delegatie ook een ont
moeting hebben met president Gor
batsjov.
Raoul Wallenberg verdween in
1945 bij de bevrijding van Budapest
in Russische gevangenschap, nadat
hij in de laatse oorlogsmaanden op
ingenieuze wijze tienduizenden jo
den uit de handen van de nazi's
hield door ze van Zweedse paspoor
ten te voorzien.
Getuigenverklaringen
Sindsdien houdt Moskou vol, dat
Wallenberg in 1947 overleed aan een
hartinfarct in de gevangenis van
Ljoebjanka. Aan deze officiële Rus
sische versie hecht Stockholm ech
ter nauwelijks waarde. Het Zweed
se ministerie van buitenlandse za
ken heeft in haar archieven zo'n
honderd getuigenverklaringen die
erop wijzen dat Wallenberg nog na
1947 in leven was. Zolang het tegen
deel niet is bewezen, gaat Zweden
er dan ook vanuit, dat de legendari
sche diplomaat nog steeds in leven
De Zweed is voor het laatst gezien
in januari 1945. Als 32-jarige diplo
maat werd hij toen overgebracht
naar maarschalk Rodion Malinovs-
ki, de commandant van de Sovjet
troepen die Budapest aan het eind
van de Tweede Wereldoorlog be
vrijd hadden.
Met de als sensationeel omschre
ven uitnodiging hoopt het Kremlin
de affaire, die de relaties tussen
Zweden en Rusland bijna een halve
eeuw heeft vertroebeld eindelijk uit
de wereld te helpen. Pankin heeft
beloofd dat de familie van Wallen
berg 'alle documenten' mag zien die
de Russische geheime dienst (KGB)
en het Russische ministerie van
buitenlandse zaken in haar archie
ven heeft. Het draait daarbij hoofd
zakelijk om het originele doodsat-
test, aldus de ambassadeur.
Smoltsov-rapport
Dit zogenaamde Smoltsov-rapport
is een handgeschreven velletje pa
pier van de chef-arts van de Ljoeb-
janka-gevangenis A.L. Smoltsov.
Hij schrijft aan het later terechtge
stelde hoofd van de Russische vei
ligheidsdienst Abakumov, dat de
"voor ieder bekende gevangene
Wallenberg" plotseling overleed in
zijn cel en vraagt gelijktijdig om in
structies. Later wordt beweerd dat
er opdracht werd gegeven om het
lijk te cremeren zonder eerf lijk
schouwing.
De rest van het Wallenberg-dos
sier zou volgens ambassadeur Pan
kin door Stalin-volgelingen zijn ver
nietigd. Het lapje papier, het enige
officiële bewijs in de KGB-archie-
ven, is volgens het Russische
nieuwsbureau APN hoogstwaar
schijnlijk een vervalsing. Ook het
Zweedse ministerie van buiten
landse zaken twijfelt aan de echt
heid. De Sovjetunie zal eerst moe
ten reageren op verslagen van talrij
ke getuigen die Wallenberg na 1947
in levenden lijve hebben gezien.
Zo verklaarde de Russische pro
fessor Mjasnokov in 1962 dat Wal
lenberg was opgeborgen in een psy
chiatrische inrichting. Eerder zei
den ex-gevangenen Wallenberg in i
de jaren '50 te hebben gezien in de
gevangenis van Vladimir. De Raoul
Wallenberg Vereniging bezit boven
dien informatie dat Wallenberg zich
in een speciaal kamp voor officieel
doodverklaarde gevangenen be
vindt.
De zuster van Wallenberg, Nina
Lagergren gaat naar Moskou met
Wallenbergs halfbroer Guy von
Dardel en de voorzitter en secretaris
van het Zweedse Raoul-Wallen-
berg-comité.
Hoop
Hun reis voedde de hoop op een
doorbraak, maar Sovjet-functiona
rissen hebben geprobeerd de ver
wachtingen te temperen. "Volgens
de inlichtingen waar wij over be
schikken is er geen sprake van an
dere documenten", zegt Skoepov
die persattaché is van de Sovjetam
bassade in Stockholm.
De verwanten en vrienden van
Wallenberg worden heen en weer
geslingerd tussen hoop en realisme.
"Iemand zei dat als Gorbatsjov een
deur opendoet en Raoul de kamer
binnenkomt, er sprake zou zijn van
één van de schitterendste gebeurte
nissen van de eeuw", meent secreta
ris Sonja Sonnenfeld van het Wal
lenberg-comité. "Wij nemen al onze
hoop mee naar Moskou, maar laten
onze illusies thuis. De uitnodiging
kan een reclamestunt zijn, maar als
er niets uitkomt zal de wereld te
leurgesteld zijn", meent zij.
In 1987 is in Budapest een monu
ment voor Wallenberg onthuld. Ho
gere functionarissen in het Kremlin
en de media in de Sovjetunie heb
ben zich voor het eerst positief over
dit gebaar uitgelaten. "In de zaak-
Wallenberg is het nu of nooit",
meent een Zweedse functionaris
die niet bij name genoemd wil wor
den. "Gorbatsjov gaat de confronta
tie aan met het stalinistische verle
den van zijn land, waarbij geen ta
boes lijken te bestaan. Wallenberg
behoort tot dat verleden".
Zweden heeft
de Sovjet-versie
nooit aan
vaard. De ver
wanten van
Raoul Wallen
bergeen zaken
man uit een fa
milie van
schatrijke
Zweedse ban
kiers, zijn ervan
overtuigd dat
hij in augustus
zijn 77e ver
jaardag vierde,
ergens in een
Russisch kamp
voor officieel
doodverklaarde
gevangenen.
(foto GPD)
De commissie 'Geloof en
kerkorde' van de Wereldraad van
Kerken ziet bezinning op de wij
ding van vrouwen als een van zijn
belangrijkste taken in de toe
komst. Er moeten wegen worden
gevonden om te voorkomen dat
de verschillende kerkelijke prak
tijken op dit gebied „een belang
rijke hinderpaal" in de oecumeni
sche betrekkingen worden.
De 120 leden van de commissie,
die twee weken lang heeft verga
derd in Budapest, vinden het no
dig dat er binnenkort een speciale
consultatie wordt belegd over de
vrouw in het ambt. Deze vergade
ring zou „zorgvuldig onderzoek"
moeten doen naar de ontwikke
ling van de apostolische traditie,
aldus de commissie in haar slot
verklaring. Ook andere „onopge
loste oecumenische problemen
betreffende het ambt" kunnen
daarbij betrokken worden.
De commissie besprak onder
meer de kerkelijke reacties op het
zogenoemde Lima-rapport. Van
de ruim 300 lidkerken reageerden
er 185 op dit document uit 1982,
waarin voorzichtige overeen
stemming wordt bereikt over
doop, avondmaal en ambt. De re
acties laten zien, zo werd in Bud
apest opgemerkt, dat „confessio
nele controverses allesbehalve
dood zijn". Toch heeft het rap
port, waaraan ook de Rooms-Ka-
tholieke Kerk heeft meegewerkt,
volgens de commissie een „nieu
we oecumenische situatie ge
schapen".
Ondanks veel discussie, studie
en gebed bestaat er op de drie
theologische gebieden nog steeds
„serieuze onenigheid". Behalve
bezinning op het ambt voor man
nen èn vrouwen, is volgens de
commissie nadere studie nodig
over de plaats van Bijbel en tradi
tie in het leven van de kerk, over
de rol van de sacramenten en over
het wezen van de kerk.
Boete
De Zwolse Evangeliegemeente
'De Deur' is door de kantonrech
ter veroordeeld tot een boete van
vijfhonderd gulden wegens ge
luidshinder. De groepering had
zonder vergunning van de plaat
selijke overheid tijdens een evan
gelisatiebijeenkomst te luide mu
ziek ten gehore gebracht.
Burgemeester en Wethouders
hebben de Evangeliegemeente
enkele weken geleden laten we
ten dat zij voortaan nog maar
twee keer per jaar een muziekver-
gunning krijgt voor haar werk in
de binnenstad. Naar aanleiding
van klachten van omwonenden
en winkelend publiek werd De
Deur ook voorgehouden dat de
geluidssterkte niet meer dan 45
decibel mag bedragen.
Voorganger R. van Diermen
was daarover zeer verontwaar
digd en lokte een proces-verbaal
uit. Hij wilde duidelijkheid over
de geldigheid van de politieveror
dening waarin geluidshinder is
geregeld. De vrijheid van geloofs
verkondiging heeft voor groepen
als De Deur door deze bepaling
„geen reële inhoud meer", aldus
de advocaat. De Evangeliege
meente is volledig afhankelijk
van straatevangelisatie.
De officier van justitie benadruk
te dat godsdienstvrijheid voorop
staat, maar dat deze niet onbe
perkt is. De samenkomsten zelf
worden niet beperkt, maar wel
wordt de manier waarop zij wor
den gehouden aan banden ge
legd. De kantonrechter achtte
„hartverscheurende geluiden"
niet noodzakelijk om een overtui
ging uit te dragen. „Als we dit toe
laten moet een andere club nog
meer lawaai maken".
Perspectief
Het katholiek onderwijs moet
volgens bisschop J.M. Gijsen van
Roermond ernst gaan maken met
de herevangelisatie, waartoe paus
Johannes Paulus II oproept. „Dit
getuigt van waarachtig geloof èn
van realiteitszin, al wordt het -
voorlopig - niet in dank afgeno
men en vindt het slechts in kleine
kring gehoor."
Gijsen schrijft dit in zijn boek
'Katholiek onderwijs: illusie of
toekomstperspectief?' De bis
schop van Roermond ziet wel de
gelijk perspectief: „Juist in tijden
als de onze wordt de Geest vaar
dig en leidt Hij de werkelijk-dap-
peren naar het opbouwen van een
nieuwe toekomst. Ook voor het
katholiek onderwijs".
De bisschop is het grondig on
eens met onderwijsmensen die
zeggen dat de waarheid omtrent
God en de Kerk 'niet meer te ver
kopen is'. Zij sluiten de deur voor
geloof, voor Christus en voor
waarachtig evangelisch leven.
„Of men schept een nieuw soort
christendom, dat in feite deze
naam niet verdient", aldus Gij-
Hij vervolgt: „Vanuit dit plausi
bel, menselijk - beredeneerd en
binnenwereldsgericht - christen
dom tracht men veelal het katho
liek onderwijs nog hoog te hou
den. Maar het blijkt meer en meer
een facade te zijn, een illusie, die
verwaait met de wind van de ont
wikkeling die haar eigen seculie
re gang gaat."
Gijsen is de enige Nederlandse
bisschop die niet het schoolregle
ment van de Nederlandse Katho
lieke Schoolraad (NKSR) han
teert. In het eigen Roermondse
reglement is onder meer bepaald
dat één lid van het schoolbestuur
rechtstreeks door de bisschop
wordt benoemd.
Ter gelegenheid van het hon
derdjarig bestaan van de 'Oud-
Katholieke Unie van Utrecht' is
met ingang van vandaag in het
Catharijneconvent te Utrecht een
expositie te zien over kunst uit
Oud-Katholieke Kerken. Volgens
de samenstellers betreft het hier
„een uitgelezen verzameling van
tot nu toe verborgen kunstschat
ten uit de Gouden Eeuw".
Schilderijen van meesters uit
de Gouden Eeuw, zeventiende
eeuws zilverwerk, kerkelijke kle
ding en andere kunstvoorwerpen
tonen de geschiedenis van de
Oud-Katholieke Kerk, die in 1723
begon. Uit afwijzing van het cen
tralistische streven van de
Rooms-Katholieke Kerk, kozen
Nederlandse katholieke geestelij
ken er toen voor om als nationale
kerk voort te bestaan onder zelf
gekozen bisschoppen. In de prak
tijk betekende dit een definitieve
breuk met Rome.
In 1889 kwamen de bisschop
pen van diverse Oud-Katholieke
Kerken uit Nederland, Duitsland
en Zwitserland bijeen om een ge
zamenlijke geloofsbelijdenis op
te stellen, de 'Oud-Katholieke
Unie van Utrecht'. Op 22 en 23
september zal in Utrecht het
eeuwfeest van deze internationa
le samenwerking worden ge
vierd.
De Oud-Katholieke Kerk heeft
in Nederland ongeveer 10.000 le
den. In totaal zijn er in Europa en
Noord-Amerika 600.000 Oud-Ka
tholieken.
De twee belangrijkste christelij
ke ontwikkelingsorganisaties van
Groot-Brittannie zullen in okto
ber een internationale conferen
tie beleggen over de „ernstige ge
volgen" van de activiteiten van
fundamentalistische christelijke
sektes in de Derde Wereld.
De conferentie „Geloof en ont
wikkeling: Onderdrukkend
christendom in de Derde Wereld"
zal op 26 en 27 oktober worden ge
houden. Er worden groepen on
der de loep genomen „die een
nieuwe morele onderbouw leve
ren voor volstrekt onrechtvaardi
ge maatschappijvormen in re
pressieve staten".
„Christian Aid" en het Katho
liek Instituut voor Internationale
Betrekkingen CIIR, zeiden in een
gezamenlijke verklaring: „De
verspreiding van rechtse christe
lijke bewegingen in ontwikke
lingslanden heeft naar onze me
ning ernstige gevolgen voor de
menselijke ontwikkeling en de
vooruitzichten op verandering in
de Derde Wereld."
Vooral in Afrika doen funda
mentalistische christelijke orga
nisaties de laatste tijd van zich
spreken. De regering van Ghana
heeft deze maand een aantal groe
pen, waaronder de Mormonen en
de Jehova's Getuigen, verboden
en hun kerken gesloten, omdat zij
zich schuldig zouden maken aan
subversieve activiteiten.
BEROEPINGEN
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Odoorn-Valther-
mond (deelgemeente Bethel)
(hervormd gereformeerd) en te
Borssele en Driewegen: J. Aries-
sen, kandidaat te Utrecht.
Aangenomen het beroep van de
Generale Synode tot predikant
voor buitengewone werkzaamhe
den (predikant bij de peniten
tiaire inrichting te Hoorn: drs. G.
Prast, eervol ontheven predikant
te Amstelveen.
