TAD LEIDEN
'Politieke enquêtes laten kiezer koud'
Krakers eisen via de rechter
stroom in pand Witte Singel
LEIDSCH - DAGBLAD
Slechts circusposters op
politieke aanplakborden
Bloeiende Victoria Regia
vrijdag wellicht te zien
BONAPARTE
s
ZATERDAG 19 AUGUSTUS 1989
Leidse onderzoekers beschouwen opiniepeilingen als volksvermaak
LEIDEN - Over amper drie we
ken worden de verkiezingen
voor de Tweede Kamer gehou
den, maar via de opiniepeilin
gen wordt de kiezer nu al ver
teld hoe het beeld er uitziet. Het
CDA wordt de grootste partij en
de PvdA moet genoegen nemen
met een tweede plaats, wijzen
de laatste peilingen uit. Wie zich
echter de verkiezingen in 1986
herinnert, weet dat ook het te
gendeel nog mogelijk is. PvdA-
leider Kok hoeft niet te treuren
want de opiniepeilers zitten er
soms faliekant naast.
door
Gert Visser
Zo was de uitslag van de Tweede
Kamerverkiezingen in 1986 voor ve
len een complete verrassing. We
kenlang voorspelden bureaus als
Interview, Nipo en NSS dat de soci
alisten de meeste zetels zouden krij
gen. Op 21 mei ging echter niet de
PvdA, maar het CDA met de winst
strijken. Wat was er misgegaan?
Hadden de opiniepeilers geblun
derd of was de kiezer op het laatste
moment omgegaan? In de analyses
achteraf werd van diverse kanten
gesteld dat het juist de opiniepeilin
gen waren geweest die de kiezer tot
een ander stemgedrag hadden aan
gezet.
'Opiniepeilers bevorderen dat uit
slag toch anders wordt', kopte De
Telegraaf enkele dagen na de ver
kiezingen. Op grond van dit soort
aannames werden vergaande con
clusies getrokken. Er zou. zoals dat
Symposium over
plantenwereld
in Maleisië
LEIDEN - De Hortus Botanicus van
de Leidse universiteit houdt eind
deze maand een internationaal sym
posium over de plantenwereld in
het Maleise gebied. Het symposi
um, dat van 20 tot 25 augustus
plaats heeft in het Centraal Facili
teitengebouw aan de Cleve-
ringaplaats, zal worden bezocht
door zo'n 200 wetenschappers. De
bedoeling van het symposium is
meer vaart te zetten achter het on
derzoek naar de flora in en rond Ma
leisië.
bij voorbeeld in Frankrijk en België
het geval is, een verbod moeten ko
men op het houden of publiceren
van opiniepeilingen in de laatste
weken voor de verkiezingen, zo
werd gesuggereerd.
Tot dan toe werd in de weten
schappelijke wereld met twee soor
ten effecten van opiniepeilingen re
kening gehouden. Allereerst het
bandwagon-effect: mensen scharen
zich graag aan de zijde van de win
naar en wanneer uit de peilingen
blijkt dat een bepaalde partij gaat
winnen zullen ze deze partij stem
men. Tegenovergesteld is het un
derdog-effect: uit medelijden met
de verliezer krijgt juist die partij
veel steun die in de opiniepeilingen
een groot verlies wordt voorspeld.
Niet uitgesloten werd overigens dat
beide effecten elkaar opheffen, zo
dat het netto resultaat is dat opinie
peilingen toch geen invloed heb
ben.
Van het verbod dat in '86 werd ge
suggereerd is het niet gekomen.
Zo'n verbod zou ook onzinnig zijn,
is de conclusie van een zestal weten
schappers die het verband tussen
stemgedrag en opiniepeilingen in
'86 onderzocht. Het was de eerste
keer dat in Nederland onderzoek
naar de invloed van opiniepeilingen
werd verricht.
"De directe invloed'van de peilin
gen op het stemgedrag blijkt zeer
gering te zijn", aldus de Leidse poli
ticoloog J. van Holsteijn: "De pei
lingen kunnen de sfeer in de verkie
zingscampagne bepalen, maar van
effecten op de kiezer is vrijwel niets
gebleken. Als er al een meetbaar ef
fect wordt gevonden, bedraagt dat
nooit meer dan 1 tot 3 procent". Een
percentage dus dat de verrassende
uitslag in 1986 geënszins kan ver
klaren.
Zwevende kiezers
In Nederland worden sinds de
Tweede Wereldoorlog opiniepeilin
gen gehouden. De laatste dertig jaar
hebben de peilingen echter aan in
teresse gewonnen omdat de uitslag
zonder de steekproeven steeds on
voorspelbaarder werd. De groei van
het aantal zwevende (niet partijge
bonden) kiezers is daarvan de oor
zaak. De opkomst van de televisie
betekende bovendien dat de resul
taten steeds makkelijker onder de
aandacht van de kiezer konden wor
den gebracht. Opvallend is dat het
juist de tv-omroepen zijn die bu
reaus inhuren voor het doen van
peilingen.
Juist de afgelopen jaren zijn de
peilingen boeiender dan ooit omdat
tussen PvdA en CDA een ware nek-
aan-nek-race gaande is. Het verschil
is zo klein dat 'wie wordt de groot
ste partij' voor de gemiddelde kie
zer het belangrijkste item in de ver
kiezingsstrijd lijkt te zijn. De opi
niepeilingen bieden de mogelijk
heid om deze spannende strijd van
dichtbij gade te slaan.
Over het algemeen doen de opi
niepeilers hun werk goed, zegt Van
Holsteijn, het is maar net welke
waarde je er aan hecht. "Als mo
mentopnamen zijn de peilingen
niet slecht. Het is echter een hard
nekkig misverstand dat opiniepei
lingen prognoses van de definitieve
stembusuitslag zijn. Aan de voor
spellende waarde voor de definitie
ve uitslag moet je twijfelen".
Die onvoorspelbaarheid heeft
volgens Van Holsteijn te maken
met de steeds grotere groep kiezers
die niet in de peilingen wordt opge
nomen. "Er zijn steeds meer men
sen die pas op een laat moment be
slissen op welke partij ze gaan stem
men. We praten dan over 10 tot 15
procent van de kiezers. Daarnaast
weigeren steeds meer mensen deel
name aan opiniepeilingen. Dat
heeft te maken met een zekere inter
viewmoeheid of privacyoverwegin-
gen".
"In het totaal blijft ongeveer 40
procent van de kiezers buiten beeld
van de opiniepeilers. Wanneer die
groep zich in het stemhokje ge
draagt zoals de overige 60 procent is
er niets aan de hand. Komt het
stemgedrag niet overeen, dan geeft
de peiling een vertekend beeld", al
dus de Leidse politicoloog.
Ongenuanceerd
De onderzoekers hebben boven
dien vastgesteld dat opiniepeilers
nogal eens ongenuanceerd te werk
willen gaan bij het enquêteren. Zel
den wordt genoegen genomen met
het antwoord van een kiezer dat hij
nog niet weet wie zijn stem krijgt.
'Doorvragen' staat er dan op het in
structieformulier van de enquêteur.
"De opiniepeilers willen een ant
woord hebben. Vaak wordt ge
tracht zo'n antwoord te ontlokken
terwijl de kiezer nog twijfelt", aldus
Van Holsteijn.
Leids politicoloog R. Andeweg
komt in het onderzoek tot de con
clusie dat de peilingen slechts een
beeld geven van de politieke voor
keur van kiezers die al een keuze
hebben gemaakt. "Een peiling een
prognose noemen is zoveel als zeg
gen: Gisteren regende het. Als het
weer niet omslaat zal het morgen
ook regenen", schrijft Andeweg.
Hoe groter de groep zwevende
kiezers, des te beperkter wordt de
voorspellende waarde van een opi
niepeiling, is de conclusie. Toch, be
weert Van Holsteijn, wordt in de
pers nauwelijks aandacht besteed
aan deze onzekerheidsfactor van de
peilingen. "Met voorbehouden en
nuanceringen wordt in de media
geen rekening gehouden", zegt Hol
steijn: "Vooral wanneer percenta
ges worden omgerekend naar ka
merzetels gaat elke nuancering ver
loren. De pers zou dit soort gege
vens met wat meer zorgvuldigheid
moeten publiceren".
Dat geldt wat hem betreft ook
voor het omrekenen van de uitslag
van bij voorbeeld de Europese ver
kiezingen naar de zetelverdeling in
de Tweede Kamer of de gemeente
raad. Op die manier wordt de ene
verkiezing als een soort opiniepei
ling voor een andere verkiezing
misbruikt. "Je neemt daarmee een
behoorlijk risico", zegt Van Hol
steijn: "Eigenlijk is het niet verant
woord".
Maar wat is dan nog het nut van
opiniepeilingen? Holsteijn beweert
dat er zeker een invloed van uitgaat
op de campagnes waardoor de kie
zer kan worden beïnvloed. Het feit
dat de WD groot verlies wordt
voorspeld, zal voor de liberalen re
den zijn zich de laatste weken voor
de verkiezingen nog eens extra te
profileren. Zo bezien kunnen de
peilingen de toon zetten in de ver
kiezingscampagnes.
Voor het overige, zegt Van Hol
steijn, moeten de peilingen gezien
worden als amusement en volksver
maak. "Het is een leuk spel en een
aardig gespreksonderwerp. De we
tenschappelijke waarde is echter
beperkt".
Te laat
Blijft staan wat in 1986 de oorzaak
Het onderzoek naar de Maleise
plantenwereld is in 1947 in gang ge
zet door prof. dr. C. Steenis, tot 1972
directeur van het Leidse Rijksher
barium. Dit onderzoek moet meer
inzicht geven in de naar schatting
25.000 soorten planten en varens in
dit deel van de wereld. Overigens
heeft de flora daar nog steeds niet al
haar geheimen prijsgègeven. Tij
dens het onderzoek worden vrijwel
voortdurend nieuwe planten ont
dekt.
De wetenschappers willen nu
meer hast maken omdat door hout
kap en de bevolkingsgroei in Ma
leisië de bossen daar in toenemende
mate worden bedreigd. De kans be
staat daardoor dat een groot aantal
planten verdwijnt voordat die ooit
zijn beschreven. Kennis over de
plantenwereld is belangrijk, omdat
die meer inzicht geeft in onder meer
bosbouw, natuurbescherming en
de evolutie in het plantenrijk.
Het symposium wordt maandag
21 augustus officieel geopend door
de voorzitter van het college van be
stuur van de Leidse universiteit,
mr. C. Oomen.
Casino-eigenaar
verwijdert op
tijd speeltafels
LEIDEN - De exploitant van casino
Tropical aan de 2d? Binnenvest
gracht heeft alle speeltafels uit dat
pand verwijderd. De gemeente had
de exploitant gisteren tot vier uur
de tijd gegeven. Bij controle bleken
alle tafels te zijn verwijderd. De ge
meente gaat daarom niet opnieuw
tot verzegeling van het pand over.
De gemeente had in juli het pand
al een keer verzegeld. De verzege
ling werd verbroken nadat de eige
naresse had beloofd dat er geen ca
sino meer in het pand zou worden
gevestigd, omdat dat in strijd is met
het bestemmingsplan. Onlangs
bleek het casino toch weer te zijn
geopend. Nadat de gemeente op
nieuw met actie had gedreigd, wer
den gisteren alle speeltafels uit het
pand weggehaald-
LEIDEN - Vooral circus Krone
maakt dankbaar gebruik van de
aanplakborden die de gemeente
ten behoeve van de politieke par
tijen her en der in de stad heeft
neergezet. Voor een optreden in
Den Haag nota bene, want aan
Leiden trekt het circus voorbij.
Wat schamele affiches van PvdA
en SP zijn het enige zichtbare te
ken dat er binnenkort weer ge
stemd dient te worden.
Wie de borden aanschouwt,
kan niet anders concluderen dan
dat het verkiezingscircus in Lei
den slechts zeer moeizaam op
gang komt. Terwijl B en W toch
bij officieel besluit hebben vast
gesteld dat 'de verkiezingstijd
wordt geacht in te gaan op 12 au
gustus'. De houten aanplakbor
den, waarvan er negen zijn ge
plaatst, zijn zo'n beetje-de enige
openbare en kosteloze mogelijk
heid voor politieke partijen om
reclame voor zichzelf te maken,
maar kennelijk ontbreekt daar
voor de animo.
Twee vierkante meter precies is
van overheidswege bechikbaar
gesteld aan iedere politieke partij,
met het verzoek 'een dusdanig
plakmiddel te gebruiken dat ver
wijdering makkelijk kan geschie
den'. Na de verkiezingen wel te
verstaan, wanneer de borden
worden opgeslagen voor een vol
gende verkiezing.
Politieke partijen die over een
ruim gevulde verkiezingskas be
schikken, kunnen a raison van 10
gulden bovendien een beroep
doen op een metalen aanplak
bord dat bevestigd op een paal in
de grond dient te worden gesto
ken. Daarvoor zijn weer 15 andere
plaatsen in de stad aangewezen.
De animo voor dit soort borden,
vermoedelijk vanwege de prijs, is
gering. "Men is doorgaans nogal
verbaasd dat er voor betaald moet
worden", zegt een verantwoorde
lijk ambtenaar.
De gratis aanplakborden moe
ten de politieke partijen ervan
weerhouden daar waar het niet
mag in de stad affiches aan te
plakken. Op de Socialistische
Partij na zijn de partijen zich ook
redelijk bewust van hun maat
schappelijke verantwoordelijk
heid. Aan de aanwezigheid van de
plakborden ligt bovendien een
uitspraak van de rechter ten
grondslag dat de overheid in het
kader van de vrije meningsuiting
gelegenheid moeten bieden om
biljetten op te hangen. Zo zijn er
ook twee vrije, officieel aangewe
zen, plakplaatsen in de stad: in de
Pasteurstraat en bij de Kaas
markt.
De echte in het oog springende
reclameborden, de muppies, bij
abri's en bill-boards van de firma
Publex, blijven buiten bereik v;
de politiek. Aanstootgevende
politieke reclame zijn voor
Amsterdamse firma uit den boze.
"Dat ligt toch gevoelig en wij wil
len geen problemen. Stel je eens
voor dat Freddy Heineken toeval
lig een hekel heeft aan
CDA...", zegt de commercieel di
recteur.
Zo zijn de partijen aangewezen
op de houten aanplakborden
waar zij, met respect voor hun op
ponenten, naar eigen inzicht hun
gang mogen gaan. Voor anders
oortige reclamecampagnes als
fietstochten en geluidswagens i
daarentegen weer een officiële
vergunning vereist van het
meentebestuur. Behalve op de
verkiezingsdag zelf. Dan moet het
afgelopen zijn met de politieke r
clame.
LEIDEN - Als het weer meewerkt, kan vrijdagavond 25 augustus een
bloeidende Victoria Regia in de Hortus Botanicus aan het publiek wor
den getoond. De reuzenlelie bloeit deze weken om de vijf a zes dagen
en - helaas voor het publiek - precies in de weekeinden. Het is in deze
zomer- en vakantietijd vanwege personeelsgebrek niet mogelijk om
publiek tijdens weekeinden toe te laten tot de Victoriakas.
Wetenschapplijk directeur dr. G.C.J.M. van Vliet heeft hoop dat de
bloem aanstaande vrijdagavond ook bloeit en dan wel aan het publiek
kan worden getoond: "Daartoe is het noodzakelijk dat er deze week
veel zon is. De bloem voelt zich dan behaaglijk en kan onder die om
standigheden wellicht al vrijdagavond in bloei komen".
Indien de Victoria Regio daadwerkelijk in bloei komt, dan is die te
bezichtigen van 21.00 tot ongeveer 23.00 uur. Het is voor het eerst in vijf
jaar dat de Victoria Regia bloeit. Vorig keer trok de reuzenlelie bekijks
van een kleine 2000 mensen.
was van het grote verschil tussen de
opiniepeilingen en de stembusuit
slag. Andeweg wijst als oorzaak aan
het late moment waarop een grote
groep kiezers een definitieve keuze
maakte. "De omslag kwam gewoon
te laat om nog door de laatste gepu
bliceerde peilingen te kunnen wor
den geregistreerd", aldus de politi
coloog.
Een eenduidige verklaring voor
die omslag weet Andeweg niet te
geven. "Duidelijk is dat 'de veel ver
onderstelde boosdoener, het slotde
bat tussen de lijsttrekkers op televi
sie, op zichzelf niet de oorzaak is ge
weest van de omslag in de kiezers
gunst", schrijft hij: "Een combina
tie van factoren als de spoorwegsta
king, het zeer veelvuldig optreden
van Lubbers in tv-programma's en
het NOS-journaal gekoppeld aan de
hoge waardering voor de premier
en de publicatie van peilingen waar
in de regeringscoalitie op verlies
stond, hebben mogelijk geleid tot
een verschuiving naar het CDA on
der aarzelende kiezers".
Daarmee wordt het grote verschil
duidelijk tussen '89 en '86. Driejaar
geleden stond het CDA in de peilin
gen op verlies, maar beschikte de
partij wèl over de populairste politi
cus. Lubbers heeft niet aan popula
riteit ingeboet en die van zijn partij
is zelfs gestegen. Toch een reden
voor Kok om zich zorgen te ma
ken...
De Leidse politicoloog Van Holsteijn: "Opiniepeilingen zijn een leuk spel
en een aardig gespreksonderwerp. De wetenschappelijke waarde is echter
beperkt". (foto Henk Bouwman)
EERSTE KLAS TWEEDE
HANDS FIETSEN IN ALLE
SOORTEN EN MATEN!
DEN HAAG/LEIDEN - Zeven kra
kers van een pand aan de Witte Sin
gel hebben de Haagse rechtbank in
een kort geding gevraagd Damiate
Holding in Haarlem - eigenaresse
van het huis - opdracht te geven toe
stemming te verlenen dat het pand
wordt aangesloten op het elektrici
teitsnet. Mr. W. van Vugt, de raads
man van Damiate, zei daar niets
voor te voelen, omdat dit een kwes
tie is tussen de krakers en het ener
giebedrijf en niet tussen Damiate
(onder meer uitgeefster van het
Leidsch/Alphens Dagblad) en de
krakers.
Het huis aan de Witte Singel werd
in 1986 gekraakt door voorgangers
van de huidige bewoners. Het pand
kwam leeg toen er brand in had ge
woed. In juni van het vorig jaar
trokken de huidige krakers erin.
Volgens hen zou de woning de eer
ste tien jaar niet worden verkocht of
gesloopt. Daarop baseerden zij dan
ook hun verzoek. Met de eigenaar
van het huis is wel overleg geweest,
maar zij voelen zich aan een lijntje
gehouden.
De advocaat van de krakers, mr.
T. Visser, vertelde dat zijn cliënten
begin mei toestemming hadden ge
vraagd om tegen een vergoeding in
het pand te mogen wonen. Maar zij
kregen die gewenste toestemming
niet. Nu willen zij via de rechter een
aansluiting op het elektriciteitsnet
zien te bewerkstelligen. Hun raads
man noemde dat van groot belang,
omdat zij zich thans met batterijen
en accu's behelpen. Het energiebe
drijf wenst echter dat Damiate Hol
ding hiervoor toestemming geeft.
Mr. Visser kwam met drie soort
gelijke zaken op de proppen waarin
krakers het gelijk van de rechter
aan hun kant hadden gekregen.
Daaruit had hij de conclusie getrok
ken dat onthouding van elektrici
teit een onrechtmatige daad zou
zijn.
De advocaat van Damiate Hol
ding vroeg zich af of de Haagse
rechtbank wel bevoegd was om uit
spraak in deze zaak te doen. Damia
te, gevestigd in Haarlem, behoort
tot een ander arrondissement dan
het Haagse. Derhalve was hij van
mening dat de gevraagde toestem
ming alleen maar door de recht
bank in Haarlem zou kunnen wor
den verleend.
Mr. Van Vugt betoogde dat Dami
ate niet kan worden gedwongen om
toestemming te geven. "We hebben
het recht om ja of nee op iets te zeg
gen. Tenslotte bestaat er in Neder
land contractvrijheid. Damiate stelt
geen prijs op een contract met de
krakers. Als zij elektriciteitsaanslui
ting wensen, moeten ze die recht
streeks regelen met het energiebe
drijf. Weigert dit, dan slepen ze het
maar voor de rechter. Indien wij
toestemming zouden geven lopen
we de kans dat bouw- en woning
toezicht van de gemeente Leiden
straks van ons verlangt dat wij aller
lei dingen in de woning gaan her
stellen. Een woning die haar langste
tijd heeft gestaan. Mogelijk wordt
het pand nog dit jaar afgebroken en
komt er bedrijfsruimte voor in de
plaats".
Mr. Van Vugt stelde dat Damiate
ten onrechte bij deze kwestie is be
trokken. Want, zei hij, als de krakers
recht op aansluiting hebben hoeft
Damiate daarvoor geen toestem
ming te geven en is het onredelijk
dat het nutsbedrijf weigert hieraan
gehoor te geven. "Mijn cliënt had
voor deze zaak niet lastig hoeven te
worden gevallen". De advocaat
vroeg dan ook om de vordering van
de krakers af te wijzen.
De rechtbank doet 25 augustus
uitspraak.
Vier vrouwen
aangehouden
LEIDEN - De poltie heeft gisteren
vier vrouwen aangehouden op ver
denking van oplichting en inslui
ping. Op aanwijzing van bewoners
in Leiden-Noord werden de vrou
wen aangehouden omdat zij moge
lijk buurtbewoners hebben opge
licht. In het verleden zijn verschei
dene ouderen in Leiden het slacht
offer geworden van vrouwen die
met een smoes pogen huizen bin
nen te komen om er vervolgens met
waardevolle voorwerpen en geld
vandoor te gaan. De recherche heeft
de zaak nog in onderzoek.
STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN
