ANC: strijd tegen apartheid harder Polen langzaam op weg naar Solidariteit-regering Pravda hekelt Baltische Volksfronten Zwart verzet verwacht niets van De Klerk Engeland start proef met 'elektronisch gevangenzetten' GIJZELINGSDRAMA OP DE FILIPIJNEN V-raad roept Libanon op gevechten te staken mZé 2r WOENSDAG 16 AUGUSTUS 1989 BUITENLAND PAGINA 5 JOHANNESBURG (GPD/Rtr/AP) Het ANC zal de gewapende strijd tegen de apartheid verhevigen, zo heeft de verboden Zuidafrikaanse verzetsorganisatie gisteren gezegd in een reactie op het aftreden van president Botha. Secretaris-generaal Nzo verklaarde in de Zambiaanse hoofdstad Lusaka dat de nieuw beëdigde president De Klerk "de laatste on wettige apartheidsheerser van ons land" zal zijn. LONDEN In Groot-Brittannie gaat deze week een experiment van start dat de druk op oyervolle ge vangenissen moet verlichten. In de arrondissementsrechtbank van Nottingham wacht men op de eer ste beschuldigde die zijn voorarrest niet in de plaatselijke bajes maar thuis zal uitzitten in gezelschap van een elektronische zender. De zen der is een Amerikaanse uitvinding die in Europa nog niet eerder is toe gepast. door Lia van Bekhoven De bedoeling is dat het instrument aan de pols of enkel van de verdach te wordt bevestigd. Aan de signalen die het uitzendt en die elders wor den ontvangen, kan worden opge maakt of de arrestant zich aan zijn huisarrest houdt. Voorwaarde voor succes is dat de crimineel in bezit is van een vast adres en een telefoon. Zodra de verdachte zich meer dan 30 meter van zijn telefoon verwij dert, treedt een alarm in werking. Hoewel de elektronische bewa king op 7000 Amerikaanse arrestan ten is uitgeprobeerd, zijn de menin gen over het effect ervan niet onver deeld gunstig. Het elektronische bedrijf Marconi, dat de Notting- ham-zender ontwierp, geeft toe dat het systeem niet waterdicht is. In theorie kan een arrestant zich niet van een zender ontdoen. Maar zou hij erin slagen om het instru ment af te leggen om nog gauw even een bank te kraken, dan zal daar geen haan naar kraaien. Mits de zen der wordt gedeponeerd binnen de 30 meter-radius van de telefoon na tuurlijk. Marconi raadt in zijn richtlijn aan de rechtbank van Nottingham de magistraten dan ook aan om voor het experiment kandidaten te selec teren "waarvan het onwaarschijn lijk is dat ze op de loop zullen gaan". Het bedrijf zegt dat het systeem in de Verenigde Staten het meest ge schikt wordt bevonden voor "men sen die een kleine overtreding be gingen en voorheen niets op hun kerfstok hadden". Maar voor Engeland, dat hechtenis neemt dan welk ander Westeuropees land dan ook, is ieder alternatief op het ge vangenissysteem welkom. Het elek tronisch uitgaansverbod voldoet bovendien aan de eisen van het hui dige conservatief denken. Het geeft rechters een nieuwe optie en het in troduceert de commerciële sector in het strafrechterlijk systeem. Behalve Marconi is er ook een taak weggelegd voor de particuliere bewakingsorganisatie Securicor. Securicor, die middels de controle kamer van de rechtbank in contact staat met de arrestant, zou ook het recht krijgen verdachten thuis te controleren. Volgens de Engelse reclasse- ringsdienst gaan hiermee de be voegdheden van Securicor voor huiszoekingen verder dan die van de politie. Burgerrechtenorganisa ties noemen de elektronische merk- plaat een aangepaste versie op de middeleeuwse ketting e De Zambiaanse president Kaunda zei dat hij de nieuwe Zuidafrikaan se leider tijdens hun ontmoeting eind deze maand, de directe aanlei ding voor de confrontatie tussen De Klerk en Botha die tot de val v^n de laatste leidde, zal laten weten dat "het gebruik van wapens zal ophou den zodra het apartheidssysteem verdwijnt". Naast het ANC heeft ook de rest van de zwarte oppositie geen hoge verwachtingen van De Klerk. Een woordvoerder van de Brede Demo cratische Beweging, een bundeling van zwarte oppositiegroepen, ver klaarde dat Botha en De Klerk "van hetzelfde sop overgoten zijn en de meerderheid van de bevolking niet kunnen vertegenwoordigen". Een ander voegde daaraan toe dat "geen enkele zwarte rouwig kan zijn om het vertrek van president Botha". De grand"old lady van het Afrika ner liberalisme, Helen Suzman die onlangs de actieve politiek heeft verlaten, noemde Botha's tv-rede Vliegongeluk in China eist tientallen doden PEKING (AFP/Rtr) - Een ver keersvliegtuig van de Chinese luchtvaarmaatschappij CAAC is gisteren bij het opstijgen neerge stort in een rivier bij het vliegveld van Shanghai, Hongqiao. Daarbij is een nog onbekend aantal passagiers om het leven gekomen. De Chinese autoriteiten meldden aanvankelijk dat er 54 mensen aan boord waren van de Antonov-24, van wie er 33 om het leven waren ge komen. Later werden die aantallen gewijzigd in 40 en 18. Zowel de maatschappij als het ziekenhuis weigerden mededelingen te doen. Ook op de televisiejournaal werd met geen woord melding van het ongeval gemaakt. De Antonov 24 stortte 's ochtends vroeg neer. Het kleine verkeers vliegtuig, dat gebruikt wordt op binnenlandse vluchten, was o.p weg naar Nanchang in de provincie Jiangxi in het zuiden van China. Het is het eerste ongeluk met een Chinees verkeersvliegtuig sinds au gustus vorig jaar. In 1988 deden zich vijf grote ongelukken met Chinese vliegtuigen voor, waarbij in totaal 172 mensen om het leven kwamen. Het hoofd van de Chinese lucht vaartmaatschappij CAAC, Hu Yi- zhou, erkende begin dit jaar dat er sprake was van ernstige problemen op het gebied van de veiligheid. een genante vertoning. Aartsbis schop Tutu riep De Klerk op een amnestie af te kondigen voor alle politieke gevangenen. De Verenigde Staten spraken de hoop uit op een 'actieve dialoog' over beëindiging van de apartheid. Het ministerie van buitenlandse za ken, dat weigerde commentaar te geven op het aftreden van Botha, sloot een bezoek van De Klerk niet uit. De Klerk wilde deze zomer al de VS bezoeken als eerste Zuidafri kaanse leider sinds 30 jaar. Maar dat voornemen stuitte op krachtige weerstand in het Amerikaanse Con gres, waarna De Klerk er van af zag. Schade Vrijwel alle politieke commentato ren waren het er over eens dat Bo tha met zijn optreden de partij die hij meer dan 50 jaar heeft gediend, bewust schade heeft willen toe brengen. In de rede waarin hij maandagavond zijn aftreden be kend maakte, liet een zichtbaar ver bitterde Botha weten dat hij door zijn ministers in de steek was gela ten. Gisteren werd zijn opvolger De Klerk (53) beëdigd als waarnemend president. Op een persconferentie bracht hij hulde aan zijn voorganger die hij 'een groot man' noemde. Vol gens hem staat Zuidafrika op de drempel van een nieuw tijdperk en hij riep op de kans te benutten om de 'cyclus van geweld, spanning en isolatie' te doorbreken. Op 6 sep tember worden in Zuidafrika parle mentsverkiezingen gehouden. De Klerk zei gisteren te verwachten dat op 13 september het college kan worden gekozen die een dag later de nieuwe president aanwijst, die vrij wel zeker F.W. de Klerk zal heten. MtPlXI VODV M n'-irnü üan Kornon rim Hp hp- DAVAO - Bij de bestorming van het Filipijnse le ger op een militaire gevangenis in Davao zijn giste ren zestien gijzelnemers gedood. De gedetineerden kwamen in opstand omda t een bewaker een oor van een van de gevangenen zou hebben afgesneden. Met de gijzelingsactie wilden de gedetineerden gedaan krijgen dat zij naar een gevangenis in Manila wer den overgeplaatst. De gijzelnemers kwamen naar buiten met hün gij zelaars en hielden hen onder schot. Na de bestorming v,an het leger bleek dat de Australische zendelinge Ja- queline Hamill (gestreepte jurk) door de gevangenen was verkracht, daarna de keel doorgesneden en met een nekschot gedood. Het Filipijnse leger wist tien gijzelaarsleden van een religieuze beweging, te bevrijden. De militaire gevangenen hadden drie vrouwen, een negenjarige jongen en een zestienjarig meisje gedood. Volgens een van de bevrijde gijzelaars, de protestantse zendeling Fred Castillo, hebben de gevangenen ook nog andere i verkracht. (foto ANP) MOSKOU (Tass/Rtr/AFP/ANP- Terwijl de stakingen van Russische arbeiders in Estland gisteren aan hielden is de Pravda uitgevallen naar de Volksfronten in de Balti sche staten. Het partijblad laakt in een commentaar het nationalisme en de vele anti-Sovjet- en 'bour- geois-praktijken' in de republieken. Volgens de Pravda zijn de Balti sche Volksfronten onder invloed van 'extremistische elementen' af geweken van de perestrojka naar 'enge nationalistische doelen' en- felle kritieken op de communisti sche partij. Het commentaar is tot dusver heftigste kritiek op de Volksfront-bewegingen die sinds anderhalf jaar voor een grotere au tonomie van Estland, Letland en Li touwen ijveren. "De activiteiten van anti-Sovjet krachten zijn toegenomen", aldus de Pravda. "Sommigen zetten zich actief in voor afscheiding van de Unie. Bovendien sturen de Balti sche Volksfronten gezanten naar al le delen van de Unie om hun erva ringen op te dringen" (een verwij zing naar de oprichting van Volks fronten in andere Sovjetrepublie- Jordanië In Jordanië zullen op 8 november voor het eerst in 22 jaar parlements verkiezingen worden gehouden. Premier Zeid Bin Shaker kondigde gisteren de verkiezingen aan, die het doorsnijden van alle banden met de Westelijke Jordaanoever zullen bezegelen. Hongerstakers Vijf vooraanstaande linkse Turkse intellectuelen zijn gisteren in een hotel in Istanbul voor twee dagen in hongerstaking gegaan uit protest tegen de manier waarop de regering van Turkije de 2000 gevangenen be handelt, die in twaalf gevangenis sen verspreid over het hele land in hongerstaking zijn. Sjeik Sjeik Obeid zit in Israël gevangen op basis van een bevel tot admini stratieve hechtenis, dat gewoonlijk wordt gebruikt om Palestijnen zon der proces te kunnen vasthouden. Dat heeft het Israëlische leger giste ren gezegd. Chili Het linkse Chileense tijdschrift 'Punto Final', dat door de militaire dictatuur in 1973 werd verboden, zal deze week voor het éérst weer verschijnen. Dat heeft hoofdredac teur Manuel Cabieses bekendge maakt. Arrestatie Die Noordierse politie heeft gisteren in Londonderry Martin Galvin, het hoofd van de Amerikaanse organi satie Noraid, gearresteerd. Noraid zamelt in de VS geld in ter onder steuning van de Noordierse Repu blikeinen. Galvin mag zich al sinds het begin van de jaren 80 niet op Brits grondgebied vertonen, omdat hij zou "aanzetten tot geweld". Internationaal Hof De VS zijn bereid om samen met Iran voor het Internationale Hof van Justitie in Den Haag te verschij nen inzake het neerschieten van een Iraans lijntoestel, maar een Ameri kaanse woordvoerder weigerde te zeggen of de regering zich aan de uitspraak zal houden als die voor de VS negatief uitvalt. IMJINGAK De Zuidkoreaanse studentenleidster lm Su-kyong is giste ren de grens van Noord- naar Zuidkorea te voet overgestoken als symbool voor de hereniging tussen beide landen. Bij aankomst in Zuidkorea werd ze onmiddellijk gearresteerd. Om de journalisten en fotografen te verhin deren de konist van de fadicale studentenleidster te verslaan, hadden de autoriteiten vervaarlijke uitziende barricaden opgetrokken. (foto anp) ken, zoals Georgië, Azerbajdzjan en Wit-Rusland). De leiders van de Volksfronten zouden zich te buiten gaan aan "scherpe kritiek en vijandige op merkingen jegens de communisti sche partij, die zij ervan beschuldi gen de belangen van de inheemse bevolking te veronachtzamen". De oppositieleiders brengen radicale eisen naar voren voor een machts verdeling in hun voordeel. De Pravda beticht de leiders van de Volksfronten ervan "onverant woordelijke beloften te hebben ge daan over een snelle economische welvaart". De Volksfronten maken zich sterk voor een grotere econo mische zelfstandigheid, een eis waar Moskou al gedeeltelijk aan heeft toegegeven. Anderzijds benadrukt de Pravda dat de problemen alleen kunnen worden opgelost door verdere de mocratisering en de versterking van "de soevereiniteit van de ver schillende Sovjetrepublieken op het economische, politieke en soci ale vlak te versterken". De felle kritiek verschijnt een week voor de 50e herdenking van het Molotov-Ribbentroppact van 23 augustus, waardoor de Baltische staten in de Sovjet-invloedssfeer te rechtkwamen. De Volksfronten en andere onafhankelijke organisaties hebben voor die dag acties aange kondigd. Zo'n 200.000 Esten, Letten en Litouwers zullen in een menselij ke keten de hoofdsteden Tallinn, Riga en Vilnius met elkaar verbin den. In Estland zullen demonstra ties worden gehouden bij militaire bases om het vertrek van het 'Sov jet-bezettingsleger' te eisen. In Tallinn is gisteren een parle mentaire commissie vanuit Moskou aangekomen om te bemiddelen in de staking van Russische arbeiders. Zij protesteren tegen e kieswet die velen van hen het stem recht zou ontnemen. De Estische partijleider Valjas zei gisteren dat de omstreden wet niet zou worden ingetrokken. Mocambiquaans verzet kondigt vredesplan aan NAIROBI (AP) De rechtse Mo- gambiquaanse rebellen hebben gis teren een 16 punten tellend vredes plan gepubliceerd, en gezegd te wil len onderhandelen om na twaalf jaar burgeroorlog vrede te krijgen. Het vredesplan van Renamo werd in Nairobi, Kenya, aan journalisten uitgereikt. Het plan van Renamo stelt dat noch de rebellen, noch de regering in Maputo iets zou winnen bij het voortzetten van de bloedige strijd. "Het is niet Renamo's bedoeling om de bestaande orde in Mozambique gewapenderhand te veranderen. De gewapende strijd is slechts een laatste middel in de verdediging van het volk tegen de ontkenning van zijn rechten", zo staat in het twee pagina's tellende vredesplan. LADDERS De Britse autoritei ten hebben in de Britse sector van Westberlijn vijf ladders langs een ri vier geinstalleerd op de plek waar veel Oostduitsers door de jaren heen een vluchtpoging waagden door naar de vrijheid te zwemmen. De ladders zouden vanuit humani tair oogpunt zijn geplaatst. NEW YORK (AN- P/AP/Rtr/AFP/DPA/UPI) - De Vei ligheidsraad van de Verenigde Na ties heeft gisteravond opgeroepen tot een onmiddellijk staakt-het-vu- ren in de 14 jaar oude burgeroorlog in Libanon en nieuwe bemidde lingspogingen van de Arabische Li ga voor een vredesregeling. Secretaris-generaal Perez de Cuellar maakte gisteren gebruik van zijn bevoegdheid om een spoedzitting bijeen te roepen, aan gezien geen van de lidstaten hiertoe wilde overgaan. De 15 lidstaten van de V-raad aanvaardden gisteravond laat eenstemmig een verklaring die was voorgesteld door de voorzitter. Volgens een diplomaat die om anonimiteit verzocht, had Frankrijk aangedrongen op aanvaarding van een verklaring in plaats van een resolutie, omdat doorgaans over een verklaring eerder overeenstem ming kan worden bereikt. In de meeste gevallen vergt het dagen of weken om een resolutie te formule- Intussen stuurde het Franse mi nisterie van defensie gisteren een torpedobootjager en een fregat met een hulpschip naar Libanon. De tor pedobootjager Duquesne, het fre gat d'Estienne d'Orves en het bun kerschip Le Var zullen er na vier da gen varen arriveren. Premier Rocard zei dat de een heid onderweg was om de Franse marine in dit gebied te versterken. Op diplomatiek niveau poogde Frankrijk gisteren opnieuw de Sy- riërs tot een staakt-het-vuren te be wegen. Diplomaten werden eerder deze week al naar het Midden-Oos ten gestuurd om daar met de Sy- riërs te onderhandelen. Het dagblad Le Figaro meldde gisteren dat een Franse functionaris een brief van president Mitterrrand aan paus Johannes Paulus II had overhandigd waarin hij vroeg sa men actie te ondernemen om de strijdende partijen in Libanon tot een wapenstilstand te bewegen. De paus deed gisteren een oproep tot een staakt-het-vuren en deed met beroep op Syrië om de be schietingen te beëindigen. Ook deNederlandse regering volgt met diepe bezorgdheid de ont wikkelingen in Libanon. Het minis terie van buitenlandse zaken deelde dat in een persverklaring gisteren mee. "Nederland ondersteunt de Franse diplomatieke initiatieven, die mede namens de twaalf EG-lan- den worden ondernomen om een staakt-het-vuren tot stand te bren gen", aldus de verklaring. De Israëlische regering zou de au toriteiten in Damascus meedelen waar voor haar de rode lijn ligt voor wat betreft de Syrische militaire be trokkenheid in Libanon, aldus par lementslid Landau van de rechtse Likud-partij gisteren nadat minis ter van defensie Rabin achter geslo ten deuren een ontmoeting had met de parlementscommissie voor bui tenlandse zaken en defensie. Een woordvoerder van het minis terie van defensie wilde geen com mentaar leveren op de uitlatingen van Landau. In het verleden heeft Israël zijn bezorgdheid over Syri sche acties in Libanon laten blijken via de VS. Er zijn geen aanwijzingen dat in dit geval al boodschappen zijn doorgegeven. Syrië heeft inmiddels een speciaal oorlogsberaad bijeengeroepen in Damascus, waar in totaal 16 pro- Iraanse shi'itische groeperingen en Palestijnse organisaties zijn ver schenen. De bijeenkomst lijkt erop te duiden dat Damascus koste wat kost de weerstand van de christelij ke bevelhebber van het Libanese le ger, generaal Aoun, wil breken, en een nieuwe aanval voorbereidt op de christelijke stellingen. De Veiligheidsraad heeft al ette lijke keren opgeroepen tot wapen stilstanden in Libanon. In het zui den van dat land bevindt zich sinds 1978 ook een vredesmacht van de VN, Unifil, ter bezegeling van de af tocht van Israëlische troepen. Maar de Verenigde Naties staan verder buiten de 14 jaar durende burger oorlog tussen christenen en mos lims in Libanon. ADVERTENTIE Appel - citroen bavaroise schelp. Ruim 26 cm ronde roomboter korst- schelp, gevuld met een zomerse citroen bavaroise en verse appeltjes. Rijkelijk opgemaakt 4 "JOK met slagroom VlL. 'De veranderingen gaan zo snel en de ontwikkelingen zijn zo weinig gepland, dat de factor onzekerheid een belangrijke rol speelt", zei de Hongaarse partijleider Rezsoe Nyers maandag in een vraagge sprek met de Oostenrijkse televisie. Hij had het over zijn eigen land, maar hij had het net zo goed kunnen hebben over zijn buurland Polen. Daar krijgt de eerste niet-commu- nistische regering in het Oostblok langzaam maar zeker vorm. door Sjaak Smakman Het was op zichzelf niet zo'n verras sing dat de Poolse premier Kiszczak maandag besloot zijn formatie-op- dracht terug te geven. President Jaruzelski moet bijna tegen beter weten in zijn voormalige minister van binnenlandse zaken hebben voorgedragen voor premier en for mateur van een nieuw kabinet. Het stuivertje wisselen in de oude top (Jaruzelski van premier naar president, Rakowski van premier naar partijleider en Kiszczak van minister naar premier) had immers allerwege onvrede opgeroepen. Bo vendien heeft Solidariteit er nooit een geheim van gemaakt niet voor de communisten de kastanjes uit het vuur te willen halen. De Poolse partijtop had dat wel gehoopt, zo blijkt uit de koers die ze na de desastreus verlopen verkie zingen van juni had uitgezet. Jaru zelski opperde al snel dat Solidari teit, die de voor haar maximaal haal bare 161 zetels in de Sejm (Poolse Tweede Kamer) won, in een rege ring met een communistische pre mier een aantal economische depar tementen zou kunnen krijgen. Het mes zou dan aan twee kanten snij- den. Immers, daar zouden de pijnlijke besluiten moeten worden genomen om de totaal ontredderde Poolse economie weer enigszins op gang te krijgen. Ten eerste was de kans gro ter dat de Polen een aantal van de noodzakelijke harde maatregelen zouden slikken als ze van Solidari- teit-bewindslieden afkomstig ziin. Ten tweede zou zo'n bezuini gingspakket de immense populari- Roman Malinowski. EPA) teit van de vakbondspartij wel ver minderen, moet de Poolse partijtop hebben gedacht. En dat is hard no dig, willen de communisten bij de volgende (volgens afspraak geheel vrije) verkiezingen niet geheel van het politieke toneel worden ge vaagd. Dat Solidariteit bij de geheel vrije verkiezingen voor de Senaat 99 van de 100 zetels haalde, moet hen nachtmerries hebben bezorgd. Kredieten Maar Solidariteit trapte daar niet in. Toen het Walesa, zeker na het be zoek van de Amerikaanse president Bush, duidelijk werd dat er vanuit het Westen geen miljardenkredie ten te verwachten waren, besloot hij om het anders te spelen. Als we de kastanjes uit het vuur moeten ha len, dan wel voor onszelf en niet voor de communisten, werd de nieuwe politiek. Walesa ging aan sturen op een regering onder lei ding van Solidariteit. De ontwikkelingen lijken voor Solidariteit politiek gunstig te ver lopen. De Boerenpartij en de Demo cratische partij, de rebellerende paladijnen van de communistische partij die samen een sleutelpositie innemen, hebben zich uitgesproken voor een regering onder leiding van Solidariteit. Het voorstel van Kis zczak om Boerenpartijleider Ma linowski te benoemen tot premier- /formateur lijkt daarom al bij voor baat tot mislukken' gedoemd. Solidariteit sprak van een idiote zet. En zelfs fractieleider Bentkowski van de Boerenpartij zei gisteren te betwijfelen of Ma linowski, meeloper van de commu nisten en vice-premier toen in-1981 de staat van beleg werd uitgeroe pen, de benoeming wel aan zal ne- Sovjetunie Dat betekent dat president Jaru zelski straks wel een formateur Solidariteit moet benoemen. Be sluit hij dat er met de huidige sa menstelling van het parlement geen regering valt te vormen, dan zou hij nieuwe (vrije) verkiezingen moeten uitschrijven en daarmee hoogst waarschijnlijk het doodvonnis voor zijn eigen partij ondertekenen. Het enige waar de communisten op kunnen rekenen, is dat Solidariteit bereid zal zijn enige plaatsen voor de communisten in te ruimen. Volgens Bentkowski van de Boe renpartij is er informeel al een ak koord bereikt waarbij Solidariteit de premier levert, de Boerenpartij de minister van buitenlandse zaken en de communisten de ministers van defensie en binnenlandse za ken. Want Polen is en blijft een Oostblokland. Perestrojka en glas nost mogen dan uit het oosten zijn komen aanwaaien, de grote broer kijkt met gefronste wenkbrauwen toe en heeft via de partijkrant Pravda al twee keer waarschuwen de geluiden laten horen. In 1981 werd de Poolse lente in de kiem gesmoord door generaal Jaru zelski, die de staat van beleg afkon digde uit vrees voor Russisch ingrij pen. Sinds die tijd is er veel veran derd Polen, en misschien nog meer in de Sovjetunie. Maar een regering helemaal zonder communisten is voorlopig nog te veel gevraagd. Daarvan is Walesa blijkens zijn ver klaring van gisteren zich ook terde ge bewust. Maar Walesa als premier, dat zou al een ontwikkeling zijn die niemand een jaar geleden had kun nen voorspellen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 5