Uitschieters redden NOS-jazzfestival
'Heuvels zijn ook sensueel'
Goede concerten van L. J. Hartong, Greetje Bijma en Vera Vingerhoeds
Meervaart-jury hekelt
conservatorium-j azz
Meervaartprijs voor
Supreme Headquarters
Haags Gemeentemuseum na
'slechte' verbouwing open
WVC: meer geld voor goed
lopende voorstellingen
Brieven
Pisuisse en
Fie Carelsen
in boek
MAANDAG 14 AUGUSTUS 1989
PAGINA 17
AMSTERDAM Percussionist
Nicky Marrero verblikt of verbloost
niet. Hij doet dat waarvoor hij is in
gehuurd op het 19e NOS Jazzfesti
val dat zich afgelopen weekeinde in
De Meervaart in Amsterdam op veel
publiek (meer dan 2700 bezoekers)
heeft mogen verheugen. Marrero
blinkt uit. Met spetterende soli op
de uit Cuba meegebrachte timbales,
en met een overdosis aan Latijnse
spiritualiteit.
Marrero is te gast in het ensemble
van de-Nederlandse pianist en latin-
kenner Laurens Jan Hartong op de
laatste dag van het vierdaagse eve
nement dat dit jaar lange tijd moest
wachten op kwalitatieve uitschie
ters. Die doen zich uiteindelijk voor
aan beide kanten van het aanbod.
Zowel bij de speciaal voor het festi
val geschreven composities als bij
de Amerikaanse groepen zit uitein
delijk toch voldoende niveau om
het festival te ontdoen van de mat
heid van de gelijkmatigheid.
Hartong is een van de vier Neder
landse musici die van de omroep
een compositieopdracht mochten
ontvangen en getracht hebben om
hun stiel wat meer breedte en diep
gang te geven. Naast Hartong kreeg
tenorist Dick de Graaf (donderdag),
altist Paul Termos en vocaliste
Greetje Bijma (beiden vrijdag) en
saxofoniste Vera Vingerhoeds (za
terdag) zo'n vererende uitnodiging
voor Nederlands op één (North Sea
Jazz) na belangrijkste festival.
Hartong lost het probleem op
door een sterbezetting te contracte
ren en boven het aldus verkregen
'gebakje' een geconfijt vruchtje te
plaatsen in de vorm van een uit Cu
ba ingevlogen stersolist. Termos,
De Graaf en Vingerhoeds zijn allen
op zoek gegaan naar de grenzen van
hun kunnen in een poging die wat
op te schuiven. De Graaf en Termos
grazen daarvoor verschillende gen-
AMSTERDAM Het muzikaal peil werd door de jury bedroevend ge
noemd. We hebben het over het belangrijkste Nederlandse concours
voor jonge jazzmuzikanten, het NOS-jazz festival dat zich het afgelo
pen weekeinde in De Meervaart in Amsterdam afspeelde. Voor een
deel worden de problemen toegeschreven aan de opleidingspraktijk
bij de afdelingen lichte muziek van de Nederlandse conservatoria.
In het juryberaad regende het na de veertien verschillende podium
beurten opmerkingen als 'braaf, 'gezagsgetrouw', 'bejaard' en 'aange
past'. Slechts zo nu en dan klonk er volgens de jury iets door van de
jazzgeschiedenis van de laatste 25 jaar.
De jury onder voorzitterschap van Han Reiziger kenmerkte het spel
van diverse groepen, die waren samengesteld uit conservatoriumstu
denten, als stereotype en futloos. "Alsof ze allemaal al mijn leeftijd heb
ben", zei Reiziger (zelf de 50 gepasseerd) bij de prijsuitreiking. Reiziger
kreeg van het publiek een instemmend ap*plaus.
res af, plakken thema's en herkauw- vanwege haar bijna ongelimiteerde
de invloeden aaneen in languitge- stem. Ze heeft haar carte blanche-
sponnen stukken, die vaak de vorm opdracht op dit festival benut om te
van suites aannemen. Ze hopen dan laten zien dat ze ook als inspirator
min of meer op de van God gegeven kan functioneren, en niet alleen als
inspiratie. Met enkele soli kan de to- leverancier van rare lachebekjes. Ze
taalindruk van hun 'werk de goede heeft drie unieke 'Nederlandse' mu-
kant op slaan. sici trombonist Wolter Wierbos,
Hartong gokt gewoon op de -basklarinettist Michael Moore en
kracht van zijn collectief en de be- percussionist Alan Purves gecon-
vlieging van één vedette. Zijn mu- tracteerd omdat ze met hen, ieder
ziek bestaat uit ordinaire dansriffs op een andere manier, kan commu-
en grooves waarop Marrero gister- niceren.
avond volstrekt uit zijn bol ging. Het is alsof je getuige bent van
Met Marrero die het na tien minuten een conversatie tussen twee doven,
al onbedaard op zijn heupen krijgt, met dit verschil dat het geluid ople-
speelt Hartong al bij voorbaat een vert. Als Bijma Wierbos uitdaagt
gewonnen wedstrijd. De lef die De dan haalt hij een deel van zijn buis
Graaf en Termos tonen, wordt dan weg uit zijn instrument en imiteert
in verhouding te karig beloond. daarop haar strottehoofd. Reden
Twee Nederlandse vrouwen blin- voor Bijma om de junglegeluiden
ken ieder op haar eigen wijze uit: die Wierbos doorgaans op zijn trom-
Greetje Bijma en Vera Vinger- bone maakt, nog een graadje harder
hoeds. Zangeres Greetje Bijma te zingen. Met Bijma reis je spelen-
baart al een kleine tien jaar opzien derwijs de wereld door zoveel ge-
AMSTERDAM (GPD) Tijdens het NOS Jazzfestival 1989 is de Meer-
vaart/NOS-prijs toegekend aan de groep Supreme Headquarters. Aan
het concours voor jonge jazz-ensembles deden dit jaar veertien groe
pen uit heel Nederland mee. De belangrijkste prijs voor jazz-muzikan-
ten kent met ingang van dit jaar een geldbedrag van 5000 gulden.
Supreme Headquarters kwam volgens de jury als grote winnaar naar
voren omdat de groep "de meest gedurfde taal hanteerde, excellent sa
menspel liet horen en interessante oplossingen koos bij het uitwerken
van de thema's".
De compositieprijs, groot 1500 gulden, gaat dit jaar naar Cajan Wit-
mer voor zijn werk Goudkust. De solistenprijs, groot 1000 gulden,
wordt gedeeld door pianist Marc van Roon en rietblazer Maarten Orn-
stein. De VPRO-aanmoedigingsprijs (radio-programma van tweemaal
drie kwartier) is voor de groep Scapes.
nres en invloeden komen in haar
tour de force aan bod.
Progressie is er ook voor Vera
Vingerhoeds, een saxofoniste die er
zo aardig uitziet dat ze nog wel eens
het slachtoffer van positieve discri
minatie dreigt te worden. Met haar
Lazybones heeft ze een nieuw en
verrassend collectief gevormd,
waarin vibrafonist Jeroen Gold-
steen en gitariste Corrie van Bins-
bergen bijvoorbeeld op hun sterkst
worden benut in composities met
een filmische schoonheid. Vinger
hoeds vervalt niet in de fout door
suites te willen schrijven, maar han
teert in haar composities meerdere
thema's en werkt die vervolgens per
stuk apart uit.
Zieleleed
Van de buitenlandse deelname
moet het NOS-Jazzfestival het dit
jaar niet zozeer hebben. Op de ope-
ningsvond komen pianist Andrew
Hill wel en het Clark Terry/Red Mit
chell Duo slechts ten dele uit de
verf. Het Celebration Ensemble van
de Newyorkse pianiste en compo
niste Geri Allen heeft een ster-be
zetting, maar het duurt vrijdag tot
tweederde van het optreden voor
dat de vlam in de pan slaat. Na een
prachtige klarinetsolo van Dwight
Andrews hakt het collectief er swin
gend en tomeloos op los in een stijl
waarin Carla Bley nu en dan opval
lend doorklinkt.
De zaterdagavond wordt besloten
door een intiem en vervreemdend
optreden van de Amerikaanse zan
geres Cassandra Wilson. Evenals bij
haar opnamen voor het JMT-label
hoor je live op van haar abnormale
timbre. Ze heeft een stem waarin
die van Carmen McRae, Joan Arma-
trading en Nina Simone doorklinkt.
Haar zwaar-emotionele teksten zijn
niet voor iedereen gesneden koek
Vera Vingerhoeds. Slachtoffer van positieve discriminatie? §(foto Henk
Bouwman)
omdat je je grote moeite moet ge
troosten om je te verdiepen in haar
(verwerkte?) zieleleed.
Dan gaat de First Line Band van
tubaïst Bob Stewart er zaterdag
veel beter in. Met een voortreffelij
ke kopersectie, een prachtige slag
werker (Buddy Williams) en een gi
tarist (Jerome Harris) die zo origi
neel is dat je 'm ook wel eens elders
zou willen horen, creëert Stewart
een onvervalst feest. Nu eens klinkt
afrikaanse muziek door, dan weer
dansen we op een begrafenis in
New Orleans en vervolgens rennen
we rond in een Surinaams-Ghanese
two-step. Een hoogtepunt.
JOHN OOMKES
DEN HAAG (GPD) - De Haagse welstandscommissie heeft tegen de ver
wachting in besloten het Haags Gemeentemuseum niet langer het vuur
aan de schenen te leggen. Daardoor wordt de eerste fase van de verbou
wing van het museum deze week volgens plan afgerond. Eerder stelde de
commissie zich op het standpunt dat de verbouwing in het Gemeentemu
seum zo slecht was uitgevoerd dat onmiddelijke afbraak gewenst was.
Volgens ingewijden hebben alle leden van de welstandscommissie ei
genlijk kritiek op de verbouwing, maar is er "een overkoepelende kracht
die ertoe geleid heeft dat de commissie het er op dit moment bij laat zit
ten".
De architect Rainer Bullhorst, lid van de welstandscommissie,"blijft bij
zijn standpunt dat de veranderingen in het museum zo snel mogelijk teniet
gedaan zouden moeten worden.
Op 25 augustus gaat het museum weer open voor het publiek tegelijk
met een tentoonstelling, 'Antiqua Musica'. Begin dit jaar ging het museum
dicht voor een grootscheepse reorganisatie van verzamelingen van het
museum, verplaatsing van collectie-onderdelen en een aantal daarmee sa
menhangende verbouwingen. Daarmee was een bedrag van ruim 300.000
gulden gemoeid. Tijdens de verbouwing zijn enkele expositieruimten ge
creëerd voor wisselende tentoonstellingen.
Volgens plan van het Gemeentemuseum moet in 1990 gestart worden
met een tweede verbouwingsfase, waarbij onder meer de entreehal in haar
oude luister en glorie wordt hersteld. De kosten van deze meer ingrijpende
verbouwing zijn geraamd op 600.000 gulden.
De welstandscommissie en de afdeling Monumentenzorg van de ge
meente zullen bij deze toekomstige verbouwing nauw betrokken worden.
DEN HAAG (GPD) Goedlopende kunstvoorstellingen zouden in aan
merking moeten komen voor extra geld van het ministerie van cultuur
(WVC). Deze suggestie wordt geopperd in een rapport dat een particulier
bureau in de maak heeft voor cultuurminister Brinkman. Het stuk zal over
een paar maanden worden gepubliceerd.
Al geruime tijd wordt gestudeerd op mogelijkheden voor een betere fi
nanciering van de kunst in Nederland. Bij de opening van het danstheater,
enige tijd geleden, in Den Haag heeft minister Brinkman daar ook al wat
ideeën over gespuid. In de plannen komt nadrukkelijk de sponsoring van
de kunst aan bod. Sponsorende bedrijven kunnen zichzelf terugvinden in
de namen van zalen ,of zelfs van hele gebouwen.
In het straks verschijnende rapport worden mogelijkheden aangegeven
die neerkomen op het verstrekken van basissubsidies voor kunstvoorstel
lingen. Als stimulans worden daarnaast aanvullende bedragen gegeven,
wanneer die voorstellingen goed lopen. Het is nog niet duidelijk in welke
vorm deze gedachten straks de eindstreep zullen passeren. Vanuit de
kunstwereld zal sterk worden aangedrongen op het vermijden van een al
te strakke 'prestatiebeloning'.
Kunstenares Annemarie de Groot:
"Een mannenlichaam kan ook mooi
zijn, hoor! Als het lijf bijvoorbeeld
goed. gespierd is, krijgt ook een man
fantastische lijnen. Maar zo'n li
chaam inspireert mij niet tot schil
deren. (foto GPD)
AMSTERDAM (GPD) - De le
gendarische cabaretier-journa
list-toneelschrijver Jean-Louis
Pisuisse (1880 - 1927) wordt in
september uitgebreid herdacht
door het Nederlands Theater In
stituut in Amsterdam.
Op 6 september wordt het eer
ste exemplaar van een boek met
brieven van Pisuisse aan de ver
maarde actrice Fie Carelsen uit
gereikt aan Jenny Pisuisse (69),
zijn dochter uit het huwelijk
met Jenny Gilliams.
Pisuisse was eerder getrouwd
met Fie Carelsen. Hij zong met
haar internationale duetten in
het Cabaret Artistique. Een ja
loerse vakgenoot, de uit Gronin
gen afkomstige Tjakko Kuiper,
doodde het echtpaar Pisuisse op
26 november 1927 op het Rem-
brandtplein in Amsterdam. Kui
per sloeg na deze daad de hand
aan zichzelf. In de termen van
die dagen heette 't het drama
van de eeuw.
Het boek wil Pisuisse eren als
een man" met vele talenten, een
hard werkend kunstenaar en
Kunstenares Annemarie de Groot (37) geïnspireerd door eigen sekse
Fie Carelsen (rechts) in 'Roofvogels' en Jean-Louis Pisuisse.
een warm, hartstochtelijk mens.
Zijn brieven aan de vedette Fie
Carelsen (1890 - 1975) geven een
beeld van het leven in de jaren
1908 - 1922. Men vindt er het suc
ces en de problematiek van het
vaderlandse cabaret en toneel in
terug, maar ook een stukje ge
schiedschrijving van ons land in
de Eerste Wereldoorlog en van
het oude Nederlands Indië.
De brieven zijn voorzien van
aantekeningen en illustrerende
documentatie.
Op de middag van die zesde
september worden ook de Pis-
uisse-prijs en de Creativiteits-
prijs van de Akademie voor
Kleinkunst in Amsterdam uit
gereikt aan de meest veelbelo
vende studenten van deze be
roepsopleiding.
Op 10 en 24 september geven
vroegere winnaars van de Pis-
uisse-prijs voorstellingen van ei
gen repertoire en nummers van
Pisuisse, dè pionier van het Ne
derlandse cabaret.
GRONINGEN - Annemarie
De Groot (37) uit Groningen
is een van de weinige kun
stenaressen in Nederland
die naam maakten met schil
derijen van naakte vrouwen.
In de kunstwereld zijn het
voornamelijk mannen die
geïnspireerd raken door het
lichaam van een vrouw.
"Vrouwelijke kunstenaars
zijn misschien onzeker over
de schoonheid van hun ei
gen lichaam," bedenkt de
kunstenares uit Groningen.
Zelf vindt ze vrouwelijk
naakt prachtig. Het zachte li
chaam en de sensuele vor
men inspireren haar mate
loos. "Ik raak nooit uitgeke
ken op een vrouwenli
chaam,"zegt De Groot vol
passie.
door
Carine Neefjes
Ze herinnert zich nog goed het eer
ste schilderij met naakte vrouwen.
Dat maakte een diepe indruk op
haar. "Het was de Sabbijnse Maag
denroof van Rubens. Daar tilt een
man twee naakte vrouwen op een
paard. Het steigerende beest en de
enorme roze vrouwenlichamen zijn
op een wervelende manier geschil
derd. Het is voor mij een onuitwis
baar plaatje".
Als klein meisje was zij al geïnte
resseerd in vrouwen zonder kleren.
Ze ging met haar moeder mee die
model stond voor kunstenaars. Die
poseerde niet naakt, maar "ook met
kleren was mijn moeder een aan
trekkelijke vrouw voor het doek".
Terwijl haar moeder poseerde,
trok Annemarie zich terug in een
hoekje van het atelier met een sta
pel kunstboeken. Ze was verlegen,
zei geen stom woord maar keek
naar plaatjes.
"Ik zie dat naaktportret dat Rem
brandt ooit van zijn vrouw heeft ge
maakt nog precies voor me. Ze zit
voorover gebogen in een stoel en
verzorgt haar nagels. Er ontstaan
prachtige lijnen in haar lichaam,"
vertelt ze enthousiast.
Bij de kunstenaars leerde ze naar
kunst kijken en al gauw pakte ze
thuis ook haar schetsboek. "Ik te
kende de tantes en ooms die bij ons
over de vloer kwamen. Met kleren
aan natuurlijk. Alle vrouwen por
tretteerde ik met een soort sui
kerspin op het hoofd. Dames droe
gen toen van dat hoog getoupeerde
haar. Vreselijk om te zien, maar enig
om te tekenen".
Voor een kind dat niet kon schei
den van haar tekenvel was het dan
ook onvermijdelijk dat zij na de
middelbare school naar de
kunstacademie in Groningen ging.
Daar schilderde zij voor het eerst
naakten. Dat ging haar zo goed af
dat inmiddels haar imposante he
renhuis aan de Ossenmarkt in Gro
ningen vol hangt met vrouwelijk
schoon.
Man
Grote schilderijen in pasteltinten
hangen er aan de muur. De verf ligt
dik op het doek, waardoor de pen
seelstreken duidelijk te zien zijn.
Liggend, staand, zittend, buigend
of vrijend: het zijn allemaal naakte
vrouwen. Waarom geen man? De
kunstenares, gehaast: "Een man
nenlichaam kan ook mooi zijn,
hoor! Als het lijf bijvoorbeeld goed
gespierd is, krijgt ook een man fan
tastische lijnen. Maar het is gek,
zo'n lichaam inspireert mij niet tot
schilderen. Ik val gewoon meer op
een vrouw. Haar huid heeft voor mij
verschillende kleuren, het geheel is
zachter. Als ik een lichaam van een
vrouw zie, kan ik beter mijn gevoel
uitdrukken op het doek. En dat doe
ik graag. Ik maak gevoelsmatige
schilderijen".
Haar werk is erotisch. Ze schil
dert vrouwen wijdbeens en de da
mes zijn vaak goed gevormd. Ook
hangen er afbeeldingen waar vrou
wen genieten van eikaars strelin
gen. De Groot: "Ik schilder niet om
de erotiek. Een schilderij vormt
zich en het resultaat hangt samen
met de uitstraling van het model dat
ik voor mij heb. Met sommigen heb
ik heel goed contact; daardoor kan
ik ook beter de persoonlijkheid van
mijn model weergeven. Een schil
derij kan dan echt sensueel worden.
Maar een doek zonder naakten kan
ook erotisch zijn. Ik vind een heu
velachtig landschap met zijn ronde
vormen ook een heel sensueel plaat
je".
Neus
Annemarie de Groot zit nu tien jaar
in het vak en exposeert in heel Ne
derland. Amsterdam, Rotterdam.
Eindhoven en Utrecht: bijna alle
grote steden heeft de Groningse in
middels aangedaan. Haar wens om
van haar werk te leven is na haar op
leiding in vervulling gegaan. Maar
dat ging niet vanzelf. De Groot kijkt
terug op een moeilijke periode. "Di
rect na mijn opleiding had ik al wel
veel opdrachten, maar ik vond de
manier van werken niet leuk. Ik
maakte veel portretten, maar ik
schilderde te realistisch. Ik voelde
me nog te afhankelijk van mijn op-
drachtgevers. Mensen die een por
tret laten schilderen, willen goed uit
de verf komen. Het doek moet bo
ven de schoorsteenmantel in de ka
mer hangen en de mensen willen er
mooi opstaan. Als iemand een grote
neus had en ik accentueerde dat op
het doek omdat ik dat juist karakte
ristiek vond, kreeg ik commentaar.
Over die grote neus had dat model
nou net een minderwaardigheids
complex. Mensen accepteren niet
dat ze op het doek verschijnen zoals
de schilder hen ziet".
De Groot had meer dan genoeg
van dat gedisciplineerde schilderen
en wilde niet meer aan verwach
tingspatronen van mensen voldoen.
Ze ging er een paar jaartjes tussen
uit en volgde een opleiding op Ko-
koschka's 'Schule des Sehens' in
Salzburg. Aan deze beroemde aca
demie kunnen kunstenaars 's zo
mers zes weken lang werken bij
veelal zeer beroemde collega's. De
Groot toog naar Salzburg, omdat
een bekende landgenoot van haar,
Corneille - van wie zij een groot fan
is - daar zou doceren.
Het klikte meteen tussen die
twee. De Groot: "Beiden zijn wij
met het thema vrouw bezig. Dat
schept een band. Ik vind Corneille
een fantasierijke man. Hij heeft op
zijn 76ste nog het karakter van een
kind. Zijn puurheid en zijn naïeve
gedrag uiten zich in zijn werk. Dat is
zijn kracht. Allemaal kenmerken
van een echte Cobra-schilder".
De Groot en Corneille schilderen
beide naakte vrouwen. Ieder op de
eigen manier. Corneille zet de licha
men in een soort droombeeld op het
doek. De naakten van De Groot zijn
realistischer.
Na de opleiding in Salzburg zijn
Corneille en De Groot goede vrien
den gebleven. Ze schilderen vaak
samen: in Parijs bij Corneille thuis,
of in Amsterdam waar hij een eigen
atelier heeft.
Corneille is lovend over de Gro
ningse kunstenares. Terugkijkend
op de opleiding in Salzburg maakte
hij een kleine notitie over haar
werk. Hij schrijft: "Uitgaande van
van het vrouwelijk naakt leefde zij
haar innerlijke rusteloosheid uit
met de verf als medium en deed dat
op een sterk emotionele en sensuele
manier. Onvermoeibaar en met gro
te kracht gaat zij nu verder en zal
ons zeker nog verrassen en verruk
ken met steeds nieuw werk op het
thema vrouw".
