Lotto en toto moeten nodig aan de monitor
Sporttotalisator hoopt op kassucces van wedcomputer
28
CULTUUR
MAATSCHAPPELIJK
WELZIJN EN
VOLKSGEZONDHEID
- Kunsten
- Eur. cultuur
- Sociaal cultureelwerk
- Dienstverlening
- Ziektebestrijding
- Volksgezondheid
Bij de Stichting Nationale Sporttotalisator in Den Haag zijn ze het
ouderwetse gerommel met lotto- en totobriefjes zat. En eigenlijk willen
ze daar ook af van een maximale hoofdprijs. Sinds 1982 hebben talloze
gokkers zich afgewend van de lotto en toto, en zich gewend tot
concurrerende prijzenslagen. SNS-directeur Zwartjes, die al sinds 1982
heeft te maken met een almaar teruglopende omzet, denkt die
weggelopen klanten te kunnen terugwinnen. Door overal in-het land
computers te installeren, zodat al die gokkers kunnen wedden 'aan de
monitor'. Of het zover komt, is de vraag. De politiek spreekt in
september het laatste woord.
door Pieter Couwenbergh
72%
SPORT
- Sportbonden
- Nationale sportcentra
- Trainings- en
wedstrijdbegeleiding
- Maatschappelijke
begeleiding sporters
- Recreatie
(sporthallen en andere
accomodaties)
De verdeelsleutel van de Lottopot schematisch in beeld gebracht. Als gevolg
van de almaar teruggelopen omzet, de laatste jaren, schoot er steeds minder
over voor de sportkoepels en sportclubs.
dat het aantal gokspelletjes wordt ver
ruimd en dat de clubs het exclusieve ver
kooprecht van lotto/toto wordt ontno
men. Waar het vooral om draait, is het be
sluit of de instantloterij wordt toege
staan en door wie het spel mag worden
geëxploiteerd. Zonder instantloterij
gaan de plannen van Zwartjes zeker niet
door, met de verkoop van instantloten is
er ten minste een financiële basis.
In mei 1987 leken voor Zwartjes alle
hindernissen uit de weg geruimd. De Ka
mer stemde met ruime meerderheid
voor exploitatie van de instantloterij
door de Sporttotalisator. Maar sindsdien
talmt het kabinet, verdeeld als de minis
tersploeg onderling is.
Minister Brinkman van WVC vindt het
idee van het kraslot prachtig. Hij hoeft
dan minder geld vrij te maken op de be
groting voor sport en cultuur. Op Justitie
wordt geaarzeld. Het departement staat
van huis uit aarzelend tegenover invoe
ring van nieuwe gokspelletjes, zeker als
die tot de categorie 'verslavend' behoren.
En tot die conclusie komt ook de Raad
voor de Casinospelen in een recent ad
vies (december 1988) over dit spel.
Maar verbieden heeft net zo min zin als
de drooglegging in de jaren dertig in de
Verenigde Staten (het verbod op de ver
koop van alcoholhoudende dranken).
Het werkt de illegaliteit en de criminali
teit alleen maar in de hand.
De Raad stelt dan ook voor het spel in
te voeren onder strikte voorwaarden,
zoals het beperken van het prijzengeld,
het instellen van een minimumleeftijd
(16 jaar) en verkoop alleen bij vaste
adressen. Bovendien moet het risico van
vervalsing worden geminimaliseerd. De
Raad beschouwt de Staatsloterij als de
meest geschikte organisatie hiervoor.
Het grootste obstakel vormt minister
Ruding van Financiën. Hij wil de
Staatsloterij (SLN) privatiseren en de
toekomst van dit bedrijf zeker stellen
door het de exploitatie van de instantlo
terij te gunnen.
Daarom is het beter dat ze in de toekomst
van het lotto-toneel verdwijnen'.
Dit gaat Zwartjes te ver, al omschrijft
hij het systeem als 'verouderd'. "Het is
historisch zo gegroeid. De voetbalclubs
zijn ermee begonnen en hebben het spel
groot gemaakt. We werken al 25 jaar sa
men". Zijn voorzichtigheid ligt voor de
hand. Nu ontvangt elke voetbalclub 12
procent van de door haar behaalde bru-
to-inleg (de winkelier krijgt 40 cent per
verkocht lot). Die inkomstenbron valt
weg met de invoering van de computer
verkoop en dat kan voor een aantal ama
teurclubs de doodsteek betekenen.
Zo vormen de inkomsten uit lotto/toto
een tiende van de begroting bij VES'35
uit Oudenbosch. Collega-clubs leven ge
heel van de abonnee-lotto (per week gok
ken via de giro of bank). "De lotto/toto is
er voor de sport, en moet er voor de sport
blijven", vindt administrateur De Haas.
"Als Zwartjes zijn zin krijgt, gaan de
clubs illegale bingo's en een eigen versie
van de toto organiseren. En dan kan de
Sporttotalisator het vergeten".
Waar gehakt wordt, vallen spaanders.
Dat beseffen de Nationale Sport Federa
tie (die zorg draagt voor de maatschappe
lijke begeleiding van sporters) en KNVB
ook. Zij krijgen elk jaar minder uit de lot
to/toto-ruif, aangezien de sport 52,5 pro
cent van de jaaropbrengst krijgt (het res
tant gaat naar cultuur). In harde guldens
betekende dat een daling met bijna 21
miljoen in enkele jaren (van 50 miljoen
beginjaren tachtig naar 29,6 miljoen af
gelopen jaar).
De daaruit voortvloeiende bezuinigin
gen gaan vooral ten koste van de sport
koepels, zoals de KNVB, het Nederlands
Olympisch Comité en het sportcentrum
Papendal, die het merendeel van het
geld krijgen. Tel daarbij op de 'magere'
bijdrage van 45 miljoen, die dé overheid
aan de sport geeft (ter vergelijk: Ontwik
kelingssamenwerking krijgt 143 mil
joen) en het netto resultaat is: ontslagen,
minder buitenlandse stages en geen of
weinig topsportbegeleiding.
Het is dan ook geen wonder dat de
sportorganisaties de reorganisatieplan
nen van de Sporttotalisator inmiddels
hebben goedgekeurd. Alles is het probe
ren waard om de inkomsten te verhogen.
Er moet alleen nog een manier worden
gevonden om de belangen van de clubs
te beschermen. Secretaris amateurvoet
bal Van der Zeeuw van de KNVB houdt
zich op de vlakte. "We beraden ons", zegt
hij. Maar dat er iets gedaan moet worden
voor de clubs, is duidelijk. "We denken
aan een soort vangnet voor clubs die in
grote financiële problemen komen. Een
Neem kennis van een toekomst
droom van J. Zwartjes, directeur
van de Stichting Nationale Sportto
talisator, die wat hem betreft zo snel
mogelijk werkelijkheid moet wor
den. Hem staat het volgende tafereel
voor ogen. In de sigarenwinkel op
de hoek grijpt de klant mis als die
z'n hand laat gaan over de boeken
plank. Wat diezelfde klant niet zal
missen is de lokkende grijns van het
beeldscherm van een glimmende
monitor. Of de geachte dame of heer
soms een gokje wil wagen. Bijvoor
beeld op de uitslag van de voetbal
thriller FC Den Haag-Ajax. Of op het
resultaat van het WK-wielrennen op
de weg. Bevestigt LeMond daar z'n
Touroverwinning, of haalt Fignon in
die koers zijn gram op de Ameri
kaan? Of zullen Theunisse of Hooks
in staat zijn hun ambities voor de re
genboogtrui ferm uit te dragen?.
Laten we gemakshalve uitgaan van een
nieuwe tweestrijd tussen LeMond en
Fignon. Stel dat tegenover vier tips op
LeMond er een op Fignon wordt ingezet
en dat die ene gokker het vertrouwen in
de ongetwijfeld gedreven Fransman be
zegelt met een biljet van tien gulden.
Winst van de grootste hork die er in het
peloton rondfietst levert degene die Fig
non als kandidaat nummer 1 voor de re
genboogtrui aanwees 4x10=40 gulden
op. In een oogwenk spuwt het apparaat
de speelkaart uit. Afrekenen doe je bij de
winkelier, tegelijk met het tijdschrift, het
roddelblad en het pakje shag.
Kasmagneten
Fantasie, of is het meer dan dat? Het
laatste, denkt Zwartjes. Niet voor niets
staat in zijn kantoor drie van deze, sterk
op giromaten gelijkende apparaten in
slagorde opgesteld. In Frankrijk, IJsland
en Zweden hebben ze hun waarde bewe
zen. In die landen bleken ze ware kas
magneten te zijn, deze computers, die
volgens het plan van Zwartjes de Neder
landse toto en lotto uit het slop moeten
halen. Sinds 1982 heeft de directeur van
de stichting die de lotto en toto organi
seert te maken gehad met een forse da
ling van de omzet. Zouden de computers
inderdaad her en der geplaatst mogen
worden en de Stichting Nationale Sport
totalisator de beoogde financiële klapper
opleveren, voor de voetbalclubs en
sportbonden betekende een en ander al
évenzeer kassa. Als gevolg van de terug
gelopen opbrengst van de lotto/toto-gel
den hebben zij als meedelers ook telkens
met minder geld genoegen moeten ne-
Maar zowel de geautomatiseerde lotto
als de gecomputeriseerde toto biedt
meer voordelen. "Dank zij deze monito
ren heb je geen gerommel meer met pen
en papier", verklaart Zwartjes. Het is ge
woon een kwestie van je keuze intoetsen
en een gokbewijs in ontvangst nemen.
Terzelfder tijd wordt op de centrale in
Den Haag de prognose van de wedder ge
registreerd. "Je kunt. als de winkel nog
open is. tot vijf minuten voor het begin
van de wedstrijd inzetten".
Met de computer vallen allerlei wedjes
te maken. Of het nu voetbalwedstrijden
uit Engeland, Duitsland of Nederland
zijn, etappes uit de Tour de France of at-
letiek-ontmoetingen in Amerika, je typt
je keuze in, en een kind kan de was doen.
Maar ook de lotto-maniak wordt niet ver
geten: luie of bijgelovige spelers kunnen
de computer een getallenreeks laten sa
menstellen en die desnoods een jaar la
ten staan.
Zwartjes heeft inmiddels contacten
gelegd met een Amerikaans bedrijf met
de bedoeling om duizend van deze moni
toren te kopen. Kosten: 150.000 gulden.
Die wil hij financieren uit de inkomsten
van de instantloterij. Over de exploitatie
van dit in het buitenland bijzonder popu
laire soort bingospel, woedt op dit mo
ment een felle concurrentiestrijd tussen
de Sporttotalisator en de Staatsloterij.
Het kabinet zal de knoop moeten door
hakken. De vraag is of de overheid, als al
tijd waakzaam voor gokverslaving,
Zwartjes groen licht zal geven voor zijn
plannen.
Ophalers
Jo de Haas (57) is administrateur bij voet
balclub VÈS'35 in het Brabantse Ouden
bosch en verantwoordelijk voor de lotto-
/toto. Hij was dat al toen de voetbaltoto
wettëlijk nog niet eens was toegestaan.
"Zo rond '57-'58 ben ik ermee begonnen.
We hadden nog zegeltjes die we op de
kaarten moesten plakken". Samen met
één ophaler bestrijkt hij het ganse dorp
van 14.000 inwoners. Meer ophalers heeft
hi-j niet nodig, want de mensen brengen
de kaarten bij hem, of geven ze af bij een
aantal winkels in het dorp. Per week
wordt er door zo'n 300 mensen voor circa
1000 gulden vergokt. Dat was vroeger
wel anders. "Toen hadden we topweken
van 3500 tot 4000 gulden in de week en
speelden pakweg 800 mensen mee".
Oudenbosch is zeker geen uitzonde
ring, de landelijke omzet kelderde van
210 miljoen gulden in 1982 naar 168 mil
joen vorig jaar. De voetbaltoto, ooit een
begrip, draagt hieraan nog geen zes pro
cent bij. Symbolisch dieptepunt was de
verhuizing van de lottotrekking op tv
van de drukbekeken zondagavond (di
rect na Studio Sport) naar de anonieme
zaterdagavond. Toch is de goklust van de
Nederlanders niet afgenomen. De inzet
schommelt al enige tijd rond 3 miljard
gulden per jaar, maar lotto/toto kunnen
de mensen steeds minder bekoren want
'je haalt er nooit een echte knaller weg'.
Prijzen van boven een half miljoen zijn
wettelijk verboden bij de lotto/toto. Om
de concurrentie met de Duitse en illegale
lotto, waar de hoofdprijs ongelimiteerd
is, daadwerkelijk aan te kunnen gaan,
wil Zwartjes af van het prijsplafond van
vijf ton.
De Sporttotalisator kampt niet alleen
met het manco van een maximale hoofd
prijs. Derde prijzen van vijf gulden
"aanmoedigingsprijsjes" volgens Zwart
jes spreken vandaag de dag niet meer
aan. "Dergelijke prijzen zijn van voor de
oorlog. Een zotte zaak", vertolkt De Haas
VERDELING VAN HET L0TT0GELD
h
WINKELS
plm. 3000 verkooppunten
CLUBS
(4000 punten)
INKOMSTEN 1988
168 MILJOEN GULDEN
SPORTTOTALISATOR
(40 streekagenten)
Adder
Nu, twee jaar nadat de Kamer de in
stantloterij aan de Sporttotalisator heeft
gegund, is er nog niets beslist. Het kabi
net heeft in maart van dit jaar een lubbe-
riaans compromis ontworpen, waarbij
het niet langer uitmaakt wie de loten ver
koopt. De opbrengst gaat, zoals de Ka
mer wil, naar de Nationale Instant Lote
rij (het tandem Sporttotalisator-Algeme-
ne Loterij Nederland). Maar er zit een ad
der onder het gras. De inkomsten die de
Staatsloterij hierdoor misloopt (een gul
den kan tenslotte maar een keer wordt
vergokt), worden er van afgetrokken.
Daarmee krijgt de Staatsloterij een
blanco cheque om tegenvallende inkom
sten elk jaar door te schuiven naar de
NIL. Het merendeel van de winst, brood
nodig voor de clubs en het eigen appa
raat, zal de Sporttotalisator weer moeten
afstaan, waardoor het de vraag blijft of de
lotto/toto uit het slop wordt getrokken of
een langzame en geruisloze dood sterft.
Berteling ziet het somber in: "Het heeft
alles weg van het contract dat het minis
terie van buitenlandse zaken met pas
poortfabrikant KEP had afgesloten.
Daarbij dekte de overheid zich geheej in
tegen mogelijke verliezen".
Een nieuwe Tweede Kamer zal na de
verkiezingen van september de knoop
moeten doorhakken, niet alleen over het
kraslot maar ook over de speelruimte die
de Sporttotalisator uiteindelijk krijgt.
Met andere woorden: of we op korte ter
mijn via een glimmende monitor op Le
Mond of Fignon kunnen gokken. Zwart
jes twijfelt in elk geval niet aan de toe
komst van zijn machines. "De ontwikke
lingen tegenhouden kan de overheid
niet. De overheid kan ze slechts vertra
gen, terwijl de buitenlandse concurren
tie en de illegale lotto intussen niet stil
staan. Zo lang dat proces in stand wordt
gehouden, zijn wij bij de Sporttotalisator
gedoemd achter de feiten aan te lopen".
Buitenspel
Worden de clubs hiermee buitenspel ge
zet, zoals voormalig staatssecretaris Van
der Reijden van WVC in januari 1985 al
aangaf? Hij bond toen de kat de bel aan
door te stellen dat "voetbalverenigingen
hun best hebben gedaan, maar het distri
butiesysteem volstrekt antiquarisch is.
Met de computer vallen allerlei wedjes te maken. Of het nu voetbalwedstrij
den uit Engeland, Duitsland of Nederland zijn, etappes uit de Tour de France
of atletiek-ontmoetingen in Amerika, je typt je keuze in, en een kind kan de
was doen.
J. Zwartjes, directeur van de Stichting Nationale Sporttotalisator: "De overheid kan de ontwikkelingen niet tegen
houden, ze kan ze slechts vertragen, terwijl de buitenlandse concurrentie en de illegale lotto intussen niet stil staan. Zo
lang dat proces in stand wordt gehouden, zijn wij bij de Sporttotalisator gedoemd achter de feiten aan te lopen".
(foto's en infografieken GPD)
de mening van weggelopen èn overge
bleven klanten. "Het is beter de vierde en
vijfde prijs af te schaffen en van dat geld
een echt aantrekkelijke prijs samen te
stellen. Als je bedenkt wat er voor die vijf
gulden moet worden gedaan. Er moet
een handtekening worden gehaald bij de
winnaar, geld worden uitgekeerd en ten
slotte een re<;u naar Den Haag gestuurd".
Voor zover De Haas weet, heeft hij nooit
een hoofdprijs uitgekeerd. "Tienduizend
gulden was het hoogst, en dat was met
het cijferspel".
SNS-directeur Zwartjes wil in geen ge
val af ^an de kleine prijsjes; ze passen
volgens hem wel degelijk in het moder
niseringsplan. "De mensen vragen er
trouwens zelf om. Zij willen zo nu en dan
wat winnen, hoe klein ook". Liever ver
dubbelt of verzevenvoudigt hij het aan
tal trekkingen, op het gevaar af dat de
mensen dan door de bomen wellicht het
bos niet meer zien.
Het gokken per computer betekent
niet alleen de sluiting van de papierwin
kel, ook de ophalers die nu door weer en
wind langs de deuren gaan mogen dan
thuis blijven. Het zwaartepunt van de
verkoop komt, als het SNS-plan gereali
seerd wordt, geheel en al bij de winkels
te liggen. Nieuw is deze toekomstvisie
overigens niet, al in 1985 werd voorge
steld de verkoop naar de grote winkel
centra te verplaatsen om aldus de af
stand naar het publiek te verkleinen.
Zwartjes sluit de stap naar Albert
Heijn niet uit, maar geeft de voorkeur
aan de kleine kruidenier of sigarenwin
kelier "waar het krantje wordt gehaald
en het praatje gemaakt". "Zoiets als de
kiosk in België of Les Tabacs in Frank
rijk". De winkels, zo stelt Zwartjes, moe
ten dan wel onder directe verantwoorde
lijkheid van de Sporttotalisator vallen en
niet langer onder het toezicht van de
clubs. Die hebben namelijk het alleen
recht op de verkoop (dank zij het au
teursrecht van de KNVB op de toto-wed
strijden). Zwartjes eist dit verkooprecht
op, nu hij zoveel geld in de modernise
ring wil steken. "Ik wil zelf verkooppun
ten kunnen uitzoeken, contracten slui
ten en ook ontbinden als de resultaten te
genvallen. Pas dan ontstaat een efficiën
te, goed geoliede machine".
tijdelijke financiële overbrugging om in
het nieuwe jasje te groeien", vertelt vice-
voorfctter drs. Jan Berteling van de Na
tionale Sport Federatie. Dat zou dan
moeten worden betaald uit de zoge
noemde instantloterij.
Instantlot
Plots komen mensen in beweging, rode
hoofden vissen rapporten uit bureaula
den en de nervositeit neemt voelbaar toe.
Watjs toch die krasloterij, dat er zoveel
opwinding over ontstaat? Het gaat hier
om een soort bingo, waar je een aantal lo
ten kunt kopen. Door de laklaag weg te
krassen, wordt een getal zichtbaar dat
hopelijk correspondeert met de winnen
de cijfers.
Hij heeft de opbrengst van de kraslote
rij hard nodig om zijn vernieuwde distri
butie-apparaat te financieren. Tegelijk is
het een pleister op de wonde voor de
clubs, die het geld uit de lotto/totover
koop kwijtraken. Zwartjes wil dat ook de
clubs de krasloten gaan verkopen. Ten
slotte profiteren sport en cultuur in hel
algemeen van het extra inkomen. Waar
om dan al die nervositeit?
Voor de reorganisatie zijn diverse
wetswijzigingen nodig. Het gokken per
computer is nu nog verboden, terwijl de
Tweede Kamer ook moet goedkeuren
