Acupunctuur doorgeof
Jj^^^^BULAG^AjnjE^EIDSCH/ALPHEN^AGBLAD
Alternatieve genezers kraken onderzoek af
ZATERDAG 5 AUGUSTUS 1989
EXTRA
PAGINA 17
Nep-acupunctuur heeft dezelfde
werking als een behandeling vol
gens het boekje. Prik op een wil
lekeurige plek wat naalden en
suggestie doet wonderen. Zo
luidde de slotconclusie van een
onderzoek naar de werking van
acupunctuur door de vakgroep
Epidemiologie van de Rijksuni
versiteit Limburg. Het onderzoek
is uitgevoerd door de artsen Jos
Kleijnen en Gerben ter Riet in het
kader van een grootscheepse stu
die naar de werking van alterna
tieve geneeswijzen.
Al eerder gooiden de Maastrichtse
wetenschappers met andere onder
zoeken de knuppel in het hoender
hok. De iriscopie werd ontluisterd.
Het slikken van vitamines C en E om
respectievelijk verkoudheid en hart
en vaatziekten te voorkomen zou zin
loos zijn. Maar het onderzoek naar de
werking van acupunctuur spant wat
opschudding betreft tot nu toe de
kroon.
Voor hun project bestudeerden
Kleijen en Ter Riet zo'n 90 (veelal bui
tenlandse) acupunctuur-onderzoe
ken. Hun bevindingen publiceerden
zij de afgelopen maanden in het vak
blad 'Huisarts en Wetenschap', het
geen verklaart waarom de commotie
aanvankelijk tot een kleine kring be
perkt bleef. Er stak pas een landelijke
storm op. toen de wetenschappers na
een persverklaring volop in de schijn
werpers kwamen te staan.
Acupuncturisten reageerden ge
schokt. Hun therapie een van de
meest geaccepteerde alternatieve ge
neeswijzen werd behoorlijk in dis
krediet gebracht. Op hun beurtlieten
zij geen spaan heel van de Maastricht
se studie. Hoe kun je conclusies trek
ken uit ondeugdelijke acupunctuur-
onderzoeken, zo vroeg men zich af.
Niet bewezen
Wetenschapper Jos Kleijnen betreurt
het dat de resultaten van zijn onder
zoek in de pers extreem negatief zijn
overgekomen. "In onze publicaties in
'Huisarts en Wetenschap' hebben wij
bij matige onderzoeken duidelijk ge
schreven dat een definitieve conclu
sie over de werking van acupunctuur
niet kon worden getrokken. Bij on
derzoeken die wèl aan de maatstaven
voldeden concludeerden we: er kan
niet worden aangetoond dat acupunc
tuur werkt, maar evenmin is vastge
steld dat het niet werkt".
Het gaat Kleijnen te ver om te stel
len dat acupunctuur berust op boe
renbedrog. "Laat ik het zo zeggen:
acupunctuur kan helpen, maar de
werking is' niet bewezen. Mensen
kunnen zich beter voelen na een be
handeling. Maar ik betwijfel sterk of
acupunctuur iets extra's te bieden
heeft. Het effect berust toch vaak op
het idee van 'ik word nu beter want ik
word behandeld'. Waarbij het er niet
toe doet of de naald precies op het
goede punt zit".
De discussie over de zin en onzin
van acupunctuur spitst zich volgens
Kleijnen toe op de vraag: wie moet be
wijzen of een behandeling helpt.
Kleijnen: "Als de farmaceutische in
dustrie een nieuw middel op de markt
wil brengen, moet eerst de werking
van het medicijn zijn aangetoond. Het
bedrijf moet daartoe een gedegen on
derzoek presenteren. De bewijslast
ligt dus bij het bedrijf. Bij alternatieve
geneeswijzen is geen sprake van be
wijslast. Er is geen acupuncturist, ho-
meopaat of iriscopist die eerst moet
laten zien dat wat hij doet echt werkt.
De bewijslast wordt nu bij óns gelegd,
zo van 'bewijzen jullie maar dat het
niet werkt'. Het enige dat ik kan zeg
gen is: uit de beste onderzoeken die
ons ter beschikking stonden blijkt
niet onomstoten dat acupunctuur
werkt".
Medelijden
Mevrouw Chun Lee Oei uit Bunnik is
arts en heeft vijftien jaar ervaring met
acupunctuur. Na haar artsenstudie in
Nederland volgde Chun Lee een drie
jarige acupunctuurcursus en liep di
verse buitenlandse stages. Zij is be
stuurslid van de Nederlandse Artsen
Acupunctuur Vereniging en voorzit
ter van de Artsenfederatie voor Alter
natieve Geneeswijzen.
Mevrouw Oei heeft de Maastrichtse
studie op de voet gevolgd. Hoofd
schuddend en met een gevoel van me
delijden richtingonderzoekers. Ze
spreekt over hen als 'beste jongens
die niet beter weten'. "Ik kan merken
dat ze hun best hebben gedaan om
zich een beetje te verdiepen in de ma
terie. Maar het blijven artsen en geen
echte acupuncturisten. Ze hebben
geen deskundige bij het onderzoek
betrokken. Jammer, want dan waren
sommige fouten nooit gemaakt".
Chun Lee Oei stoort zich aan een
aantal zaken: de kwaliteit, selectie en
beoordeling van de onderzoeken, en
het gehannes met de slotconclusie
van de studie. Allereerst de kwaliteit
van de door de Maastrichtse weten
schappers gebruikte onderzoeken.
Hoe deugdelijk was die?
Een onderzoek naar de werking van
een bepaalde geneeswijze (of een ge
neesmiddel) moet zo worden opgezet
Een onderzoek van Maastrichtse wetenschappers naar de werking van acupunctuur heeft heel wat stof doen opwaaien.
Acupuncturisten hebben het onderzoek afgekraakt. De kwaliteit van de gebruikte studies zou niet deugen. Hoe kun je dan een
verantwoorde conclusie trekken? De wetenschappers houden hun oordeel niettemin staande. "Er kan niet worden
aangetoond dat acupunctuur werkt, maar evenmin is vastgesteld dat het niet werkt".
door Margot Klompmaker
dat er geen twijfel kan bestaan over de
betrouwbaarheid van de uitslag. De
beste garantie wordt verkregen door
de patiënten die aan de proef meewer
ken in verschillende groepen te split-
De ene groep wordt behandeld vol
gens de te testen therapie. De andere
groep krijgt (zonder het te weten) een
nep-behandeling. Gaat het om een al
ternatieve therapie, dan is het wense
lijk een derde groep patiënten in te
schakelen die volgens de reguliere
methode (bijvoorbeeld met medicij
nen) wordt behandeld. De onderlinge
vergelijking van deze groepen geeft
een betrouwbaar beeld van de wer
king van een geneeswijze.
Beneden peil
In het geval van de acupunctuur was
het de Maastrichtse wetenschappers
al snel duidelijk dat er weinig ge
schikte onderzoeken voorhanden wa
ren. Van de ruim negentig publicaties
was het merendeel beneden peil.
"Zelfs de beste onderzoeken hadden
geen echte top-kwaliteit", erkent
Kleijnen. "V/at aan de meeste onder
zoeken mankeerde was de vergelijk
baarheid van de groepen. Het betrof
meestal vrij kleine groepen van tien
tot twintig personen, die nauwelijks
waren uitgesplitst".
De wetenschapper noemt een voor
beeld. "Er zit een heel verschil tussen
iemand die al een jaar lang last heeft
van zijn rug en iemand die net een
maand pijn heeft. Die twee moetje ei
genlijk apart bekijken, maar dat was
in veel onderzoeken niet gebeurd".
Ook de tijd tussen de behandeling
en het opmeten van het effect was
vaak veel te kort. "Je moet nooit op
dezelfde dag vragen aan een patiënt of
hij zich beter voelt. Dat is vrijwel al
tijd zo. Waar het om gaat is het effect
op lange termijn, na een week of een
maand bijvoorbeeld".
Achter de waarde van de gebruikte
onderzoeken kunnen dus vraagte
kens worden gezet. Is het trekken van
een conclusie uit dergelijke onderzoe
ken wetenschappelijk verantwoord?
Kleijnen meent van wel. "De paar
goede onderzoeken wezen stuk voor
stuk uit dat er geen verschil is tussen
acupunctuur en nep-acupunctuur.
Het maakt niet uit of iemand precies
op het juiste punt wordt geprikt of op
een willekeurige plek een paar centi
meter ernaast. De effecten zijn het
zelfde. Sterker nog: de onderzoeken
wijzen uit dat acupunctuur het slech
ter doet in vergelijking met een regu
liere methode". Als er ooit nog eens
een echt gedegen onderzoek wordt
gehouden "zal blijken dat acupunc
tuur op niks is gebaseerd", voorspelt
Kleijnen.
Acupuncturiste Chun Lee Oei vindt
dat de Maastrichtenaren geen harde
conclusies hadden mogen trekken.
Juist omdat de door hen bestudeerde
onderzoeken niet deugen. Ze ver
klaart waarom er een groot kwaliteits
verschil zit tussen onderzoeken uit de
reguliere geneeswereld en die uit de
alternatieve hoek.
Voor een gedegen onderzoek zijn
grote groepen proefpatiënten nodig
van honderd mensen of meer, die
vaak tegen betaling aan een test mee
werken. Een studie naar een methode
of medicijn uit de reguliere geneeswe
reld wordt doorgaans gesponsord
door farmaceutische industrieën,
overheid of universiteiten. Bij de 'al
ternatieven' ontbreken deze financië
le bronnen. Wie gedreven door hob
byisme een alternatieve therapie wil
bestuderen moet vaak genoegen ne
men met heel kleine groepen proef
personen.
Is de onderzoeker bijvoorbeeld aan
een ziekenhuis verbonden, dan is hij
afhankelijk van de patiënten die zich
daar aanmelden en bereid zijn mee te
werken. Kortom: de meeste onder
zoeken naar de werking van alterna
tieve therapieën rammelen aan alle
kanten. Conclusies uit deze onderzoe
ken kunnen dan ook niet worden ge
trokken, stelt mevrouw Oei.
Placebo-punt
"Er is een merkwaardig verschil tus
sen de uitspraken van Kleijnen en Ter
Riet in hun publikaties in 'Huisarts en
Wetenschap' en hun uitlatingen in de
pers", constateert de acupuncturiste.
"In hun publikaties zeggen de weten
schappers steeds dat er geen conclu
sies kunnen worden getrokken omdat
de kwaliteit van de onderzoeken ge
ring is. In de pers zijn ze veel negatie-
"In de alternatieve geneeskunde
past de arts een veel grotere verfijning
toe dan in de reguliere geneeswereld.
Astma bijvoorbeeld is bij ons niet zo
maar astma, maar kan in bepaalde
vormen worden uitgesplitst die ver
schillend moeten worden behandeld.
Die uitsplitsing van patiënten in apar
te groepen mis ik in de onderzoeken".
Suggestie
Suggestie doet vaak wonderen. Ie
mand kan zich een stuk beter voelen,
alleen al door de gedachte dat er aan
zijn klachten aandacht wordt besteed.
De invloed van suggestie en iemands
wilskracht om beter te worden moe
ten niet worden onderschat. Kleijnen:
"Suggestie komt voor bij alle ge
neeswijzen. Maar bij alternatieve the
rapieën speelt ze een heel grote rol. Ik
vind dat op zichzelf geen probleem.
Wat maakt het uit of iemand zich be
ter voelt als gevolg van inbeelding.
Als het maar helpt".
Ook op deze visie heeft acupunctu
riste Chun Lee Oei het nodige aan te
merken. "Ik vind de bewering over de
grote rol van suggestie achterhaald,
omdat acupunctuur ook wordt toege
past bij kinderen, dieren en bewuste
loze mensen. Farmacologen in China
en de Verenigde Staten hebben on
derzoek gedaan naar het effect van
acupunctuur op dieren. Het blijkt dat
de bloedspiegel en de urine na een
naaldprik duidelijk veranderen. Acu
punctuur brengt dus wel degelijk iets
teweeg dat meetbaar is. Ik vraag me
af, waarom Kleijnen en Ter Riet deze
onderzoeken niet hebben gebruikt".
Kleijnen voert desgevraagd aan dat
er "natuurlijk wat in een lichaam ge
beurt als je een naald in een spier zet".
Volgens hem kan er wel degelijk spra
ke zijn van suggestie. "Het prikken
van een mens of een dier met een
naald roept een reactie op. Onduide
lijk is echter wat er precies gebeurt.
De acupunctuur is gebaseerd op ener
giestromen die door het lichaam lo
pen. Als de stroom ergens geblok
keerd is, ontstaan er klachten. Een
naald op een bepaalde plaats in het li
chaam prikken k^n die blokkade op
heffen. Hoe is het dan te verklaren dat
dezelfde effecten ontstaan als de
naald een paar centimeter naast die
plek wordt geprikt?"
Chun Lee Oei is van dit betoog niet
onder de indruk. "Je kunt toch moei
lijk spreken over inbeelding als acu
punctuur bij dierenartsen zo vaak
met succes wordt toegepast. Dan zou
er sprake zijn van wel heel veel sugge
stieve gevallen. En hoe zit het dan met
het gebruik van acupunctuur bij ver
doving of het bijbrengen van bewus
teloze i
ver". Mevrouw Oei verbaast zich er
over dat de wetenschappers geen ge
bruik hebben gemaakt van Chinese
onderzoeken die volgens haar wèl
voldoen aan de maatstaven.
Voorts valt de acupuncturiste over
de interpretatie van sommige onder
zoeken. Ter illustratie noemt zij een
door Kleijnen en Ter Riet gebruikt
onderzoek naar de effectiviteit van
acupunctuur bij astma. Chun Lee
Oei: "Zij vonden dit een van de beste
onderzoeken. In deze studie wordt
om het effect van acupunctuur bij de
behandeling van astma bij kinderen
te meten een bekend punt aangeprikt
en een placebo-punt, een nep-punt.
Maar het gekozen placebo-punt is he
lemaal geen onzinnig punt. Integen
deel, het kan bij astma juist heel ver
lichtend werken. Geen wonder dat
het placebo-punt even effectief blijkt
als het normale punt. Een ervaren
acupuncturist had dit onderzoek
meteen doorgeprikt en nooit ge
bruikt".
De wetenschappers voeren in hun
slotconclusie onder meer aan dat de
acupuncturisten nogal eens van me
ning verschillen over de juiste punten
die moeten worden geprikt. Mevrouw
Oei: "Dat hóórt juist bij acupunctuur.
Het is een individuele behandeling,
waarbij je moet inspelen op specifie
ke kenmerken van een patient". Daar
mee komt ze meteen toe aan haar vol
gende bezwaar tegen de door de
Maastrichtse wetenschappers ge
bruikte onderzoeken.
Geen bewijs
Onderzoeker Kleijnen benadrukt er
van overtuigd te zijn dat de meeste
acupuncturisten integere, eerlijke
mensen zijn die patiënten naar eer en
geweten behandelen. Aan de andere
kant: volgens de wetenschapper ge
ven ook acupuncturisten zélf toe dat
de werking van hun therapie nog
nooit in een wetenschappelijk onder
zoek voor honderd procent is bewe
zen. "Wat wij met onze vergelijkende
studie laten zien is dat het volmaakte
acupunctuur-onderzoek nog moet
worden uitgevoerd. Een onderzoek
dat duidelijk laat zien dat acupunc
tuur werkt. Uit de door ons gebruikte
onderzoeken blijkt alleen maar dat
het niet werkt. Maar ik geef toe dat we
het ultieme bewijs niet kunnen leve-
Iedereen heeft wel familieleden of
kennissen die na een lange medische
lijdensweg baat vonden bij een acu
punctuurbehandeling. Het zegt Kleij
nen weinig. "Het gaat erom of acu
punctuur ook bij grote groepen men
sen een positief effect heeft. Dat blijkt
niet uit de onderzoeken. Dat acu
punctuur bij één iemand succesvol is,
zegt niets over de algemene waarde
van deze therapie. Een enkeling is
geen maatstaf'.
Toch wijst Kleijnen deze alternatie
ve geneeswijze geenszins af. "On
danks onze bevindingen ben ik er
heel positief over. Ook al berust de
werking op suggestie: het kan geen
kwaad. Ik zal niemand afraden naar
de acupuncturist te gaan. Wel advi
seer ik altijd eerst de eigen huisarts te
raadplegen. Misschien is die pijn in je
buik toch kanker".
Chun Lee Oei houdt staande dat het
onderzoek van de Maastrichtenaren
niet deugt. "Eigenlijk vind ik het zie
lig. Deze jongens weten er gewoon te
weinig van. Met hun publikaties zet
ten ze zichzelf in hun hemd. Ze heb
ben vantevoren waarschijnlijk wat
boekjes bestudeerd. Acupunctuur
leer je niet uit boekjes, maar in de
praktijk".
Mevrouw Oei is verbaasd dat Kleij
nen en Ter Riet met zulke vergaande
conclusies over acupunctuur durven
te komen. In de wetenschapswereld
is het bon ton dat onderzoekers zon
der specifieke achtergrond of oplei
ding zich van commentaar onthou
den. "Een arts die zonder speciale er
varing een onderzoek verricht naar
bijvoorbeeld hoge bloeddruk zou het
niet in zijn hoofd halen zulke harde
oordelen te vellen".
