'Alleen veel geld kan Pabo
voor instorting behoeden'
Proces gijzeldrama etalage
van politieke blunders
Reportage
Billy Graham breekt records in Hongaars stadion
PAGINA 2
MAANDAG 31 JULI 198!
BAKKUM (GPD) - De pe
dagogische academie voor
het basisonderwijs (beter be
kend als de pabo) is vijf jaar
oud en de verantwoordelijke
minister Deetman komt met
een eerste, ingrijpend reno
vatieplan: een verdeling van
de opleiding in een onder- en
bovenbouw. Misschien zou
hij beter voor een reddings
operatie kunnen kiezen.
Want met of zonder boven
bouw, de pabo staat op in
storten.
Door geldgebrek, kwaliteitsgebrek
en vergrijzing van het docenten
korps. Maar bovenal door een te
kort aan studenten. Een tekort dat
ernstige consequenties gaat heb
ben, want de prognose is dat er in
Nederland in 1992 ongeveer 7.000
docenten te weinig zullen zijn. Deze
sombere geluiden komen van ie
mand die het kan weten: onderwijs
kundige Theo Oudkerk Pool, voor
malig pabo-adviseur van de minis
ters Van Kemenade, Pais en Deet
man, en huidig raadsman voor on
derwijsminister Venetiaan van Su
riname.
door
Jurriaan Geldermans
Deetman zal begin deze week
vriend en vijand hebben verbaasd,
door te kiezen voor een specialisa
tiemogelijkheid voor onderwijsge
venden. Pabo-studenten kunnen
voortaan tijdens hun opleiding kie
zen tussen lesgeven aan de onder
bouw (vier- tot achtjarigen) en bo
venbouw (acht- tot twaaljarigen).
Daarmee druist de bewindsman
lijnrecht in tegen de voorstellen van
de Arbo (Adviesraad Basisonder
wijs), verwoord in het rapport Pro
gressie in Professie van december
1988. Daarin werd nu juist gepleit
voor leerkrachten die overal kun
nen worden ingezet.
"Een verbazingwekkend besluit,
maar ik ben er erg blij mee", ver
zucht Oudkerk Pool als hij wordt
geconfronteerd met de ambtelijke
reactie op de Arbo-voorstellen.
"Deetman komt tegemoet aan de
felle kritiek die loskwam na de op
heffing van het kleuteronderwijs.
Maar het is niet alleen een kwestie
van water in de wijn doen. De inde
ling in onder- en bovenbouw is te
vens gewoon logisch. Er zijn nu een
maal onderwijzers die prima met
kleinere kinderen kunnen omgaan,
BONN (GPD) - Bijna een
jaar nadat twee Westduitse
gangsters na een mislukte
bankoverval in Gladbeck de
hele wereld 54 uur in adem
loze spanning hielden met
een waanzinnge tocht door
half Duitsland en een deel
van ons land, begint woens
dag in Essen het proces te
gen de 32-jarige Hans-Jur-
gen Rosner, de 33-jarige Die
ter Degowski en diens 35-ja-
rige vriendin Marion Lo-
blich. Bij het drama stierven
drie mensen: twee gijzelaars
en een politieman.
Eind november wordt het oordeel
verwacht. Meer dan 200 getuigen en
14 deskundigen zullen worden ge
hoord op 26 procesdagen. Op 30.000
pagina's wordt het hele drama van
minuut tot minuut beschreven. Alle
miskleunen, communicatiestorin
gen, psychologische fouten en on
gecoördineerde handelingen die
uiteindelijk tot dit fiasco leidden,
staan erin.
Natuurlijk gaat het in dit proces
om de schuld van de twee gangsters
en hun medeplichtige, maar op de
achtergrond staat de vraag of de 15-
jarige Italiaanse jongen Emanuelle
de Giorgi en de 18-jarige Silke
Bischoff op 17 en 18 augustus 1988.
stierven doordat de politie en de
verantwoordelijke, politici volledig
faalden. Het derde slachtoffer was
een politieman, die tijdens zijn inzet
dodelijk verongelukte.
door
Hans Hoogendijk
Silke Bischoff stierf toen een spe
ciale politie-eenheid na 54 uur vol
gemiste kansen een gewelddadig
einde maakte aan deze spectaculair
ste gijzeling in de Duitse geschiede
nis. Wat op 16 augustus in Gladbeck
in het Roergebied was begonnen als
een bankroof, escaleerde tot een
waanzinnige tocht van twee doorge
draaide gangsters, waarbij politie
en politici een allesbehalve frisse
rol speelden.
De uren in Bremen en omgeving,
waar het losgeld werd betaald,
vormden het absolute dieptepunt in
deze affaire. Speciale politie-eenhe-
den uit diverse deelstaten opereer
den volkomen langs elkaar heen in
de stad, van een centrale leiding
was géén sprake, de telex werkte
niet, meeluisterapparatuur voor de
telefoon ontbrak, de gijzelnemers
konden ongehinderd inkopen doen,
gedurende meerdere minuten wa
ren de twee eerste gijzelaars volko
men onbewaakt, later sliep
Degowski in en tot overmaat van
ramp slaagden alle specialisten er
zelfs niet in te voorkomen dat de
drie een lijnbus met 30 passagiers
kaapten.
In die bus zag en hoorde de politie
bijna alles, maar greep niet in. In
grijpen wilde men wel toen de bus
gevolgd door een lange tros auto's
vol journalisten en politiemensen
richting Nederland ging, omdat
Rosner in de gevangenis had ge
hoord dat de politie bij ons veel hu-
De intussen zwaar gefrustreerde
Duitsers wilden echter nog op eigen
grondgebied een einde aan de ka
ping maken. Ze verlangden dat de
grens bij Oldenzaal dicht zou gaan.
Maar omdat de Nederlandse politie
geen bloedbad wilde aan de grens
overgang, kreeg de bus vrij baan.
Duitse commando's mochten vol
gen.
Vlakbij Oldenzaal stopte de lijn
bus. De oververmoeide Rosner
schoot per ongeluk zijn vriendin
door het dijbeen. Nederlandse com
mandos waren de bus tot op drie
meter genaderd, maar seconden
voordat zij tot actie over zouden
gaan, wist Rosner hen ervan te over
tuigen dat het om een ongelukje
ging. De Nederlandse politie trok
zich terug en de drie vertrokken
met Degowski's favoriete gijzelaar
Silke Bischoff en haar vrijwillig
meegekomen vriendin Ines Voitle
naar Duitsland in een speciaal ge
prepareerde Duitse politie-BMW.
De politie volgde alles nauwlet
tend, maar zag naar eigen zeggen
geen kans in te grijpen. Ook niet
toen de gangsters zich een ontbijt
lieten bezorgen en inkopen deden.
Maar naarmate de gijzeling langer
duurde, steeds meer politieblun-
ders duidelijk werden en de kritiek
luider werd, steeg de bereidheid
van politici en politie om met ge
weld een einde te maken aan de ka
ping. Vrijwel automatisch groeiden
daardoor de gevaren voor de twee
gegijzelde meisjes.
Op de Autobahn Keulen-Frank-
furt zou de beslissing vallen. Het
was de laatste foute beslissing.
Snelle gepansterde wagens van een
speciale eenheid volgden de BMW
buiten zichtafstand. Daarachter
volgden ambulances en comman
dowagens en in de lucht hing een
helkikopter. Ondanks al die voorbe
reidingen en ondanks het feit dat de
wagen van de dodelijk vermoeide
Rosner, Degowski en Loblich op af
stand kon worden gemanipuleerd,
liep de commando-actie uit op een
bloedig fiasco.
Politie-koppen zijn er nog niet ge
rold, wel verloor de verantwoorde
lijke senator in Bremen zijn baan en
wankelt de stoel van zijn collega
Schnoor in Nordrhein-Westfalen.
Tijdens het proces zullen nog veel
vragen moeten worden beant
woord.
Naar schatting negentig- tot
honderdduizend Hongaren wa
ren zaterdag aanwezig bij het
eerste openlucht-optreden van
de Amerikaanse evangelist Bil
ly Graham in een Oosteuropees
land. Nooit eerder waren er zo
veel mensen in het Nepstadion
te Budapest, waar gelovigen en
nieuwsgierigen werden opge
roepen van hun geloof te getui
gen.
De gebeurtenis toont de verbe
tering van de verhouding tussen
kerk en staat sinds het eerste be
zoek van de evangelist in 1977.
Toen mochten voorgangers niet
eens vanaf de preekstoel gewag
maken van de gebeurtenis; nu be
richtten de media uitvoerig over
het bezoek van Graham, die ook
een ontmoeting had met de Hon
gaarse premier Miklós Nemeth.
De 70-jarige evangelist sprak
zijn waardering uit voor de poli
tieke hervormingen die gaande
zijn in het Oosteuropese land.
"Hier in Hongarije begint u een
nieuw leven", aldus Graham, die
ook op een groot videoscherm te
zien was. "Er verandert iets".
Tegelijk waarschuwde hij de
duizenden aanwezigen voor de
desastreuze invloed van alcoho
lisme, echtscheiding en zelf
moord op deze vooruitgang.
Hongarije scoort op alle drie ge
bieden hoge cijfers op de interna
tionale ranglijsten.
Onder Grahams gehoor waren
vijfduizend deelnemers aan het
tiende congres van de Europese
Baptisten Federatie. Deze verga
dering,- die voor het eerst in een
communistisch land werd gehou
den, werd gisteren afgesloten met
een massale avondmaalsdienst.
Verkiezingen
De Hongaarse socialistische ar
beiderspartij (USAP) wil haar be
trekkingen met de kerken verbe
teren. Het centrale comité heeft
besloten dat de USAP in de toe
komst geen atheïstische partij
meer zal zijn. Leden van de partij
krijgen volledige godsdienstvrij
heid.
De betrekkingen tussen staat
en kerk stonden centraal in een
beraad dat het centrale comité
vrijdag achter gesloten deuren
voerde. Volgens een woordvoer
der van de partij is "de noodzaak
van veranderingen op dit gebied"
tijdens de bijeenkomst onder
streept.
De afgekondigde maatregelen
hangen samen met de poging het
imago van de communistische
partij te verbeteren, met het oog
op de parlementsverkiezingen
volgend voorjaar. Aan deze vër-
kiezingen kunnen voor het eerst
oppositie-partijen deelnemen.
De betrekkingen tussen de
communistische partij en de ker
ken waren tot ver in de jaren ze
ventig zeer gespannen. Met name
gold dit voor de Rooms-Katholie-
ke Kerk, waarvan het merendeel
van de Hongaarse christenen (ze
ventig procent) lid is. De laatste
jaren is er sprake van verbetering.
Apartheid
De Zuidafrikaanse Raad van
Kerken (SACC) probeert via een
landelijke campagne de blanke
christenen voor de strijd tegen de
apartheid te winnen. In het kader
van de actie zal onder meer infor
matiemateriaal worden verspreid
en zullen informatieavonden
voor de blanken worden gehou
den.
Dat meldt de Zuidafrikaanse
oppositiekrant 'The new nation'.
De Raad van Kérken riep al in
1968 de blanke christenen op mee
te doen aan de strijd tegen de
apartheid. Door hulp te geven aan
de slachtoffers van de apartheid
hoopte de raad de blanke christe
nen ervan bewust te maken, welk
leed de apartheid teweegbracht,
maar dat had onvoldoende suc-
De raad begint nu met een in
formatiecampagne, omdat naar
zijn opvatting vooral onwetend
heid, wantrouwen en vrees blan
ke christenen ervan afhouden
hun houding te wijzigen en zich
te bekeren tot "een hartelijker
aanvaarding van Gods wil voor
het land". De onwetendheid wijt
de raad aan de regeringspropapa-
ganda, censuur, scheiding tussen
blank en zwart en de indoctrina
tie.
Bezette gebieden
Het opperrabbinaat in Israël, de
hoogste religieuze instantie in het
land, wijst de teruggave van de
westelijke oever van de Jordaan
of de Gazastrook in het kader van
een vredesregeling van de hand.
De opperrabbijnen Ovadia
Shapira en Mordechai Eliahou
wezen er tijdens een bijeenkomst
van rabbijnen op, dat het opper
rabbinaat in 1948 heeft bepaald
dat het een goddelijk gebod is
'Erets Jisra'eel' (het land Israël) te
veroveren en te behouden. Deze
uitspraak heeft mede betrekking
op de Gazastrook en de Westelij
ke Jordaanoever, die in de zes
daagse oorlog van 1967 door Is
raël werden veroverd.
De opperrabbijnen reageerden
op een verklaring van de voorma
lige opperrabbijn Ovadia Josef,
geestelijk leider van de ultra-or
thodoxe Shas-partij. Deze zei on
langs tijdens een bezoek aan de
Egyptische president Mubarak,
dat de Tora de joden gebiedt het
'Erets Jisra'eel' te behouden,
maar dat Israël verplicht is land
voor vrede op te offeren, als daar
door mensenlevens worden ge
spaard.
Al in 1979 sprak het opperrab
binaat uit dat het een zwaar ver
grijp is delen van 'Erets Jisra'eel'
aan niet-joden over te dragen.
Moslim-tv
Als het allemaal lukt, komt er
eind 1990, begin 1991 'betaaltele
visie' voor de tien miljoen mos
lims in Europa. Het project hoeft
niet zoveel geld te kosten zo'n
twintig miljoen gulden per jaar
omdat vele programma's en films
uit de Arabische wereld tegen
aanzienlijk lagere prijzen be
schikbaar zijn dan in het westen
gebruikelijk is.
Dat zegt de Franse oud-televi
siejournalist Patrick Clement in
een interview met een Franse
krant. Clement is in Marokko be-
gonnen met een commercieel te
levisiestation 2M International
dat bestemd is voor Noord-
Afrika en al veel succes heeft. Hij
wil nu een zender ontwikkelen
die op de moslims in Europa is ge
richt.
Volgens Clement is daaraan
grote behoefte, omdat de mos
lims in Europa lijden onder een
gemis aan informatie wegens een
totaal verschillende religieus-cul
turele achtergrond. "De Koran",
aldus Clement in Liberation,
"speelt in het leven van die men
sen een beslissende rol. Vrijwel
elke discussie of conflict kan wor
den geregeld met behulp van de
Koran".
Eurostep. In Europa zullen
via de satelliet vanaf eind 1990
educatieve programma's voor
christenen te zien zijn. Verschil
lende christelijke organisaties,
die zich gespecialiseerd hebben
in toerusting, zullen gebruik ma
ken van de nieuwe satelliet Olym
pus via de organisatie Eurostep in
Leiden, waarin ruim veertig on
derwijsinstituten participeren.
De inhoud van de programma's
varieert van cursussen in chirur
gische technieken tot gods
dienstige opvoeding.
Seksualiteit. De Wereldraad
van Kerken heeft een rapport
over seksualiteit en relaties ver
vaardigd, maar test dit document
eerst in enkele lidkerken uit alvo
rens het volgend jaar definitief te
publiceren. Het document 'Leven
in een verbond met God en met
elkaar' laat zich uit over zaken als
echtscheiding, abortus, eenzaam
heid, homoseksualiteit en aids.
Het is het resultaat van een op
dracht die de algemene vergade
ring in Vancouver zes jaar gele
den gaf.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Kloosterhaar H. J. C. M. Schouten
Ee en Oostrum-Jouswier; be
dankt voor Veenendaal C. M.
Buijs Gameren, voor Piershil J.
W. Kamp kand. Elspeet.
Gereformeerde Gemeenten: be
roepen te Utrecht J. S. van der
Net Dordrecht.
Gereformeerde Gemeenten in
Nederland: beroepen te Eder-
veen W. Verhoeks Arnemuiden;
bedankt voor Rhenen A. van
Straalen te Barneveld.
Onderwijsdeskundige Oudkerk Pool over het studententekort:
en je hebt er die zich makkelijker
richten tot wat oudere scholieren".
In de onderwijskunde wordt on
derscheid gemaakt tussen typen
onderwijzers: de paidotroop (afge
leid van het Griekse pais, dat kind
betekent) en de logotroop (even
eens afgeleid van het Grieks: logos
betekent woord of rede). Het paido-
trope type is gericht op de persoon
lijkheid, de ontwikkeling van het
kind. Voor het logotrope type staat
veeleer de overdracht van kennis
voorop. Die wil anderen dingen le-
Het kind zelf bevindt zich van het
vierde tot ongeveer het achtste le
vensjaar in de fase die is gericht op
het paidotrope type. Tot het twaalf
de of dertiende jaar is het kind ver
volgens ontvankelijk voor het logo
trope type. Er is dus sprake van een
psychologisch natuurlijke scheids
lijn.
Specialisatie
Oudkerk Pool: "Geloof me, de
breed inzetbare onderwijzer bestaat
niet. Ga maar na, je wordt in vier
jaar tijd opgeleid aan een pabo. Dan
zou je dus alle spelprogramma's
moeten kennen om een vierjarig
kind muziek, tekenen en de hele ra
taplan te leren. En tegelijkertijd
dien je op de hoogte te zijn van de
uiteenlopende methoden die een
twaalfjarige leerling Engels, aard
rijkskunde, rekenen en muziek bij
brengen. Je kunt onmogelijk goed
zijn in beide".
De Bakkumse onderwijskundige
pleitte bijna twintig jaar terug reeds
voor de verdeling onderbouw-bo-
venbouw voor de pabo-student.
"Vanaf begin jaren zeventig is over
het basisonderwijs nagedacht. In basisschool voor kinderen vanaf zes
1971 werd een voorontwerp gepre- jaar. Met de komst van minister Van
De salarissen zijn in het onderwijs
derwijzer of onderwijzeres.
senteerd, dat nog uitging
i opleiding te volgen tot c
3 laag dat vrijwel niemand nog bereid is c
Kemenade in 1973 werd uitgegaan "Sterker nog, een tijdlang is ge-
van een basisschoolstart op vierjari- dacht aan basisonderwijs, dat van
ge leeftijd". het vierde tot het veertiende levens
jaar zou moeten duren. Dan ontkom
je niet aan specialisatie van de on
derwijzers, die het beste gevat kan
worden in een driedeling: onder
wijs aan jonge kinderen, aan oudere
kinderen en aan jonge pubers. Het
was een uitgemaakte zaak dat die
specialisatie op de pabo's er zou ko-
Maar de indeling onderbouw-bo-
venbouw kwam er niet. Pais wilde
het idee nog wel overnemen, maar
de vakbonden om politieke rede
nen niet. Dus plaatste koningin
Beatrix op 2 juli 1981 wel haar hand
tekening plaatste onder de Wet Ba
sisonderwijs, maar zonder het uit
gangspunt van specialisatie.
Acht jaar later en vijf jaar nadat
de eerste pabo's de oorspronkelijke
pedagogische academies en de op
leidingen tot kleuterleidster vervin
gen, komt die specialisatie er dan
toch. De verklaring daarvoor
schuilt in twee onderzoeksrappor
ten, die aantonen dat het belabberd
is gesteld met de taalvaardigheid
van onderwijzers en nog een beetje
beroerder met de Tekenvaardig
heid.
Zwakke broeders
De oorzaak hiervoor zoekt Oudkerk
Pool in slechte carrièremogelijkhe
den "Op een gegeven moment was
het voor havo-leerlingen niet langer
aantrekkelijk om naar de toenmali
ge pedagogische academie te gaan.
Opleidingen aan de hts, de heao of
de laboratoriumschool bijvoor
beeld boden meer uitzicht op een
carrière. Zodoende bleven voor de
pedagogische academie in het alge
meen de leerlingen over die te licht
werden bevonden voor de andere
opleidingen. Die erfenis is overge
gaan naar de pabo, die
bleef zitten met de zwakkere broe-l
ders".
Zwakke broeders zijn doorgaans
niet bevorderlijk voor het gemid-|
delde kwaliteitsniveau. Maar dat
niet het enige probleem waarmi
de pabo heeft te kampen. Oudkerk
Pool: "In 1984 gaven in Nederland
3500 docenten les op pabo's. Nu zijn
dat er 1000. De overige 2500 zijn
weggesaneerd en verliezen per 1 ja
nuari 1990 hun garantieregeling. Ui
teraard blijven de oudere docenten
achter, zodat vergrijzing optreedt.
Evenmin gunstig voor de kwaliteit
van het onderwijs".
Huisvrouwen
"Bovendien kan de verregaande sa
nering betekenen dat op een school
150 pabo-studenten les krijgen van
slechts acht docenten. Extreem ge
steld: de leraar handvaardigheid
geeft tevens rekendidactiek en de
docent Engels onderwijst ook nog
een beetje muziek".
En dan nog de zwaarste klap voorI
het pabo: het gebrek aan onderwij
zers in spe. Op zichzelf geen ver
wonderlijk tekort. Immers, de belo-|
ning voor startende leraren is slecht
en in 1984 waren er nog 30.000 te
veel van. "Maar per jaar verdwijnen
er 5.000 tot 6.000 via natuurlijk ver
loop. Daar staat een toeloop van bij
na nul tegenover. Zo startte de
Maastrichtse pabo in 1984 met elf
leerlingen. In 1985 heerste op diel
school een juichstemming: men
kende een stijging van 80 procent
en kwam uit op 18 leerlingen!"
Deze schaarste mondt uit in droe-j
vige prognoses voor de jaren negen
tig. In 1991 is een nationaal tekort
voorspeld van 2.000 onderwijzers,
in 1992 van 7.000. Oudkerk Pool be
sluit: "Al sinds 1984 wordt hiervoor
gewaarschuwd. Deetman heeft ech-
ter alleen ingevoerd dat huisvrou- j
wen met èen onderwijsakte op drie
plaatsen in Nederland een bijspij
kercursus (zogeheten applicatie
cursus) kunnen volgen. Met dat di
ploma zouden zij (opnieuw) voor de
klas kunnen gaan staan. De vraag I
rijst of mensen die al iets ouder zijn
nog wel aan de slag willen voor een
bruto maandsalaris van 2200 gul
den".
"Echte maatregelen blijven we-J,
gens geldgebrek uit. We moeten bij
voorbeeld niet vergeten dat Deet
man alleen maar kan besluiten tot
invoering van de onderbouw en bo
venbouw, omdat deze renovatie
geen geld kost. En eigenlijk zou hij
veel geld moeten uittrekken om de
pabo te redden. Hij zit er lelijk mee
in zijn maag".
