De magie van een supertrein
Wurgjournaal
Denkwijzer
Met 'The Royal Scotsman' door de Schotse hooglanden
x
jË
Onze taal
oe.
ZATERDAG 29 JULI 1989
PAGINA 23
De glorietijd van de trein kan nog
steeds op verschillende plaatsen in
de wereld worden herbeleefd. Vaak
met veel luxe en comfort, maar ook
met stijl en allure. Zoals bijvoorbeeld
in The Royal Scotsman: een uniek
treinstel dat uit negen wagons
bestaat, uitgevoerd in de laat-
Victoriaanse en Edwardiaanse stijl.
Maximaal kunnen er 28 passagiers
mee. En die hebben dan voor hun
niet aflatende verzorging een privé-
staf van 14 personeelsleden tot hun
beschikking.
door Haye Thomas
De vierentwintig passagiers ston
den in de ondergaande zon op het
stationnetje van Girvan aan de
Schotse oostkust. Rustig, ontspan
nen en met een glas in de hand. De
ober schonk met vaste hand cham
pagne.
Mister M. uit Florida had het het eerst ge
zien. Rook steeg in steeds dikkere wol
ken omhoog langs de ramen van de Sa
loon Car. Brand onder de trein, was zijn
snelle diagnose. Groot alarm bracht The
Royal Scotsman met enkele wilde stoten
en schokken tot stilstand. Een klein
mankement, veroorzaakt door hete olie
op warm gelopen wielassen.
De brandblus-apparatuur werkte snel
en efficiënt. Elke zweem van bezorgd
heid werd onmiddellijk gesmoord in.de
mousserende wijn, die fonkelde in de
ronding van het glas. De trein der treinen
was weer helemaal opgenomen in 's we
relds meest exclusieve dienstregeling.
We hadden persoonlijk het gevoel dat
we de top hadden bereikt. Het allerhoog
ste op het gebied van treinrijden, zo'n
tocht met 'The Brighton-Belle', tussen
Londen en de favoriete badplaatsen aan
de Engelse zuidkust. Het was een zoge
naamde All-Pullman met fantastische
ontbijtvoorzieningen, in teakhouten pri-
vé-compartimenten, compleet met ver
schillende soorten thee en de beroemde
kippers en gerookte haring. Daarover
maakte wijlen Sir Laurence Olivier zo'n
kabaal toen British Railways de euvele
moed opvatte het ziltige en vette geweld
van de menukaart te schrappen.
De super-acteur zorgde ervoor dat de
kippers een triomfantelijke comeback
maakten op het vaste ontbijtmenu van
de Britse spoorwegen. Maar voor 'The
Brighton-Belle' was het succes maar tij
delijk. Ze maakte op 30 april 1972 haar
laatste rit.
Avontuurlijk
De glorietijd van de oude luxe trein
wordt nog steeds uitgedragen door The
Oriënt Express, op haar vaste Europese
oversteek naar Istanbul en terug. Minder
bekend, maar zeker niet minder avon
tuurlijk, is de mogelijkheid om in de stijl
van het grote Britse imperium in India
oude luxe treinwagons te huren, inclu
sief bedienend personeel. De wagons
kunnen dan tegen extra betaling aan vas
te treinen worden gehaakt, zodat het In
diase continent tussen de rails bewon
derd kan worden.
Maar dat is dan toch weer anders dan
de Zuidafrikaanse Blue Train, die tussen
Pretoria en Kaapstad op en neer rijdt.
Deze staat te boek als de meest luxueuze
trein ter wereld. Verdeeld over 16 wa
gons met luchtkussenvering kan deze
trein maximaal 108 passagiers vervoe
ren. In de stijl van een vijfsterren-hotel.
De verschillende privécompartimenten
zijn allemaal geluidswerend, hebben air
conditioning en privébadkamers.
Dergelijke luxe en comfort is er niet
aan boord van The Royal Scotsman,
maar het valt te betwijfelen of er met
meer stijl en allure te reizen valt dart in
deze unieke trein die1 uit negen wagons
bestaat, uitgevoerd in de laat-Victoriaan-
se en Edwardiaanse stijl. Want maximaal
kunnen er maar 28 passagiers mee. En
die hebben dan voor hun niet aflatende
verzorging een privé-staf van 14 perso
neelsleden tot hun beschikking. Vari
ërend van een manager, een chef-kok en
een met zorg geselecteerde gids tot en
met oberkelners en serveersters.
Tussen begin april en half november
maakt deze trein met z'n antieke wagens
drie-, vier- en zesdaagse tochten door de
Schotse hooglanden en langs de oost- en
westkust. Afgewisseld met bezoeken aan
oude kastelen, landhuizen, abdijen en
natuurlijk whisky-stokerijen.
In alles wordt gestreefd naar uiterste
verzorging. Ook wat betreft het eten, dat
elke dag vers wordt aangevoerd en ver
volgens in de keukenwagen in gourmet
stijl wordt bereid. Tussen de 1500 en 1800
gulden per dag, inclusief al het eten en
drinken, betaalt men afhankelijk van de
omvang en luxe van de cabine. Kinderen
komen niet in aanmerking voor speciale
kortingen, hoewel ze welkom zijn.
Onberispelijk
De bedoeling is rust, stijl en regelmaat
aan te brengen in de mobiele cocon van
The Royal Scotsman. Het begint alle
maal bij de hoofdingang van Edin
burgh's statige Caledonian Hotel, waar
een onberispelijk geüniformeerde chauf
feur het portier van zijn dure Bentley
opent voor de rit naar de trein, die op het
station van Ayr stond te wachten. Met de
hele staf ervoor aangetreden.
Onder het toeziend oog van station-
master Chris Gibb, waarschijnlijk 's we
relds enige stationschef die als teken van
zijn waardigheid geen pet maar een bol
hoed draagt. En die deze, ter onzer be
groeting, met een flitsende beweging
even oplichtte.
De ouverture van het grote avontuur
bestond uit gerookte zalm en champag
ne. Kennismaking volgde met de mede
passagiers, zoals de A's uit New York,
het echtpaar S. uit Washington DC, de J's
uit Sydney Australië, mrs C. uit South
Carolina en de M's uit Florida. Voor het
merendeel zeer welgestelde Amerika
nen, die er rond voor uitkwamen dat. de
'trein' hun als iets exclusiefs was voorge
spiegeld. De combinatie met Schotland
sprak hen aan.
In de bijna vijf jaar van zijn bestaan
heeft The Royal Scotsman nu een bezet
tingsgraad van meer dan 80 procent be
reikt. Gezien het succes bij de buitenlan
ders mag de eigenares The Great Scot
tish and Western Railway Company
zich vol trots de winnares van The
Queen's Award for Export Achievement
1988 noemen.
De jaaromzet van meer dan 5 miljoen
gulden is ook niet gering. Al wordt er in
tensief gejaagd op meer. Zoals bleek
toen wij Clive Panto ontmoetten. Hij zat
diep voorover gebogen in de observatie-
wagon, die aan het einde van de trein met
haar grote ramen uitzicht bood op de
wisseling van het Schotse landschap.
Nieuwe dimensie
De blik van Clive Panto was .gevangen
door het mini-tv'tje in zakformaat, dat
voor hem op de tafel stond te trillen. "Na-
vratilova gaat er aan tegen Graf', sprak
Panto somber, terwijl hij gespannen
tuurde naar het gekleurde beeld van
Wimbledon, dat even fel oplichtte toen
de trein door een donkere tunnel raasde.
Van Clive Panto wordt verwacht dat
hij straks The Royal Scotsman een nieu
we dimensie zal geven. Indachtig Agatha
Christie's Moord in de Oriënt Express.
Niet helemaal origineel, maar wel doel
treffend. Clive ziet ongekende mogelijk
heden voor een drama met bijvoorbeeld
Als er iets is dat me steeds weer gerust
stelt, dan is het wel dat er in deze wereld
zo ongelooflijk veel domheid is. In zekere
zin is domheid zelfs het enige dat me in
staat stelt vertrouwen in de mens en de
mensheid te houden. Want stel je maar
eens voor dat de dingen die we met z'n al
len in deze wereld fout doen oorlogen
hongersnood, rassenhaat, discriminatie,
uitbuiting, verslaving, milieuvervuiling
niet het gevolg zijn van onze onwetend
heid, van ons gebrek aan inzicht en gees
telijke rijpheidmaar van een welover
wogen keuze. Dat we ze doen, ondanks
het feit dat we heel goed beseffen wat we
doen en wat de gevolgen daarvan voor
anderen en onszelf kunnen zijn.
Dan zou er geen enkel excuus meer te
vinden zijn voor alle verkeerde dingen
die wij als mensen doen. Opvoeding,
voorlichting en alle andere manieren die
we hebben om elkaar en onszelf te beïn
vloeden, zouden de wereld niet kunnen
verbeteren. Maar zolang we nog kunnen
geloven dat veel van de misstappen die
we begaan het gevolg zijn van domheid,
kunnen we ook blijven geloven dat er nog
iets te verbeteren valt. Dat we van onze
wereld ooit een oord kunnen maken,
waar mensen de macht en invloed die ze
hebben pas zullen gebruiken als ze heb
ben vastgesteld dat ze het welzijn van an
deren er niet nodeloos door zullen aan
tasten.
Helaas is het nog lang niet zo ver. Dat
werd me weer eens duidelijk toen ik on
langs naar een uitzending van het NOS
journaal zat te kijken, waarin het item
(zo noemen ze dat in Hilversum) wurgsex
werd gebracht op een manier waarbij de
klompen me uitvielen. Blijkbaar hadden
de makers even vergeten dat televisie een
monster is dat je constant in de gaten
moet houden, wil het geen onnodige
slachtoffers maken.
In de afgelopen jaren is er het nodige
als titel 'Murder, my Lord?'. En de heren
van The Great Scottish and Western
Railways zijn het helemaal met hem
eens. Daarom bevond ook hij zich in het
reisgezelschap.
Met de nederlaag van Navratilova aan
staande, wilde hij er wel over praten. Zijn
felle ogen keken ons onderzoekend aan.
"Je moet het plot rustig opbouwen. Er
zijn maximaal slechts 28 passagiers,
maar natuurlijk kan ook één van de staf
leden de moordenaar zijn. Niettemin een
beperkt gezelschap. Dus we beginnen
met cyaankali. Een van de personeelsle
den is het eerste slachtoffer. Iedereen
kan het gedaan hebben".
"Maar dan werk ik de intrige en span-
ning verder uit. Bijvoorbeeld door mid
del van twee beeldschone actrices die ik
heb ingehuurd en die zich in het gezel
schap bevinden. Zij moeten voor onder
linge haat en verdachtmakingen zorgen.
Het begin van nieuwe en vooral lugubere
ontwikkelingen. Compleet met messen,
revolvers en veel toneel. Wie is de schul
dige? Wie is de vreselijke engerd die zich
aan boord van The Royal Scotsman be
vindt?".
Clive Panto legt omstandig uit dat hij
begin november gezelschappen in groe
pen zal verdelen om onder zijn leiding in
de trein als pseudo-inspecteur Poirot de
dader te ontmaskeren.
Klimmer
Buiten viel de schemer over Loch Long
en verschenen de scherpe contouren van
Ben Arthur, bijgenaamd 'The Cobbler*,
een grote favoriet van de Schotse berg
beklimmers. In de bibliotheekwagen
had mrs. C. haar grijze hoofd te ruste ge
legd tegen de gehaakte antimakkassar,
gespreid over de rugleuning van haar
stoel.
In de Dining Car (LNWM 5159) uit
1891, die tijdens de Eerste Wereldoorlog
onderzoek gepubliceerd over de effecten
die televisie kan hebben op gewelddadig
en risicovol gedrag bij kijkers en vooral
bij jeugdige kijkers. Daaruit komt duide
lijk naar voren dat op bepaalde gebieden
met name gedrag als zelfdoding of po
ging daartoe en aanverwant zelfbescha-
digend gedrag televisie een dramati
sche invloed kan uitoefenen.
Een voorbeeld. In 1981 zond het tweede
Duitse net een documentaire uit onder de
titel 'Dood van een scholier' waarin de
hoofdrolspeler, een 19-jarige jongeman,
zich het leven beneemt door voor de trein
te springen. In 1982 werd de serie her
haald. Twee van mijn Duitse collega's
stelden vervolgens vast dat het aantal
jongeren dat zichzelf het leven benam
door voor de trein te springen, in periode
tussen de eerste uitzending en eind 1981
met 200 procent was toegenomen. Een
soortgelijke toename vonden ze in de pe
riode tussen de tweede uitzending en het
einde van 1982. In totaal stierven door
een sprong voor de trein zo'n 60 jongeren
meer dan normaal het geval zou zijn ge
weest.
In een recente bublikatie van de We
reld Gezondheidsorganisatie (WHO) met
de veelzeggende titel 'Zelfdoding en Pre
ventie: Over de Rol van Houding en Imi
tatie' wordt dit onderzoek samen met een
hele reeks van andere onderzoekingen be
sproken en wordt de conclusie getrokken
dat televisieuitzendingen over dit soort
onderwerpen bepaald niet zonder grote
risico's zijn. Het risico lijkt vooral groot
als in een uitzending aan de ene kant
wordt getoond hoe je iets (gevaarlijks)
moet aanpakken en als aan de andere
kant iets op een romantische of lustop-
wekkende manier wordt gebracht. Men
sen, die geneigd zijn tot risicovol, 'thrill-
seeking' gedrag worden daardoor ge
makkelijk in verleiding gebracht. Ado
lescenten, en dan met name jongens, heb-
dienst deed als veldmaarschalk Earl
Haig's mobiele hoofdkwartier in Frank
rijk, hadden de Australiërs alvast plaats
genomen aan tafel. De dames keurig in
het lang en de heren in smoking. Op het
menu: haggis, Aberdeen Angus Beef met
een Schotse mosterdsaus, en een soufflé
van hete peertjes. De trein vervolgde in
rustige cadans zijn weg. Door Glen Croe
naar Inverary; het land van de Camp
bells.
The Royal Scotsman wordt als regel
getrokken door een gehuurde dieselloco
motief van British Railways. Maar op be
paalde trajecten wordt die vervangen
door een echte stoomlocomotief. Een
Stanier Class V uit 1934, zoals wij het za
gen op het stationnetje van Aviemore,
fi fT
Terwijl 'de trein der treinen
in voor de gasten.
ben die neiging sterk, en het is deze leef
tijdsgroep die het vaakst onder de televi
sie-slachtoffers wordt aangetroffen.
Het wurgsex item van het NOS-jour-
naai had precies de genoemde ingrediën
ten. Het gaf een beknopte instructie, op
gesierd met seksueel stimulerende beel
den zoals softsexbladen en een scène uit
de Japanse speelfilm 'Het Rijk der Zin
nen', waarin werd getoond hoe een mooie
meid een man aan zijn gerief helpt door
wurging. Aan het einde van het item
werd nog wel even gezegd dat de methode
behoorlijk linke soep is, maar de werke
lijk risicobeluste wellusteling was toen
natuurlijk al lang op weg naar de touw
slager.
Zonder de profeet te willen uithangen,
was mijn voorspelling dat als we nog
geen wurgsex hadden in Nederland, dat
gemis met deze uitzending meteen was
geregeld. Voordat ik inga op het punt dat
die voorspelling nog zo gek niet lijkt te
zijn geweest, eerst wat informatie over
dit verschijnsel. Wurgsex is een wat on
plezierig woord voor wat psychiaters en
psychologen in hun jargon auto-erotische
asphyxie of verstikking noemen. De
meest algemene omschrijving van auto-
erotische asphyxie is: zelfophanging
waarbij zelfbevrediging plaatsvindt.
Veelal hangt de beoefenaar ervan zijn
hoofd in een strop gemaakt van touw, een
een pelgrimsoord vol nostalgie en
heimwee naar de puffende en tuffende
mastodonten uit het stoomtijdperk.
Het vastkoppelen en vervolgens lang
zaam maar zeker optrekken van The
Royal Scotsman onder stoom is telkens
een van de hoogtepunten van de tocht.
De trein verhuld in dikke wolken rook
uit de schoorsteen van de locomotief.
Het is op zulke momenten dat de machi
nist van The Royal Scotsman glorieert
als geen ander. Tweeëntwintig jaar is de
dokterszoon Andrew Smith. Maar al vijf
jaar is hij volleerd stoker, die zich met
niet te blussen enthousiasme overgeeft
aan zijn grootste hartstocht: het opvoe
ren van het vermogen in een oude stoom
locomotief.
Onderhoudsbeurt
Andrew Smith vertelde ons dat de vurige
wens van The Royal Scotsman het bezit
van een eigen actieve stoomlocomotief
is. Maar tot nu toe zijn de natuurbescher
ming en brandgevaar onoverkomelijke
hindernissen. Alleen op kleine particu
liere trajecten kan ermee gereden wor
den. Voor langere afstanden is er geen
toestemming.
Daarom moet Andrew Smith zich
voornamelijk tevreden stellen met het
repareren van de oude antieke wagens
die hij telkens na november een grote on
derhoudsbeurt geeft. Met extra zorg voor
het chassis en de wielen. "Wat stuk is en
niet meer deugt, vernieuwen we. Op deze
manier kan je ze eindeloos in stand hou
den", verduidelijkte de jonge machinist,
die toegaf dat hij een complete treinenfa-
naat is. "Mijn vader denkt dat ik gek ben.
Maar gelukkig, mijn moeder begrijpt me.
Met haar kan ik erover praten".
Hij zei het met een onweerstaanbare
glimlach. Daaraan moesten we terugden
ken toen we hem even later bij het los
koppelen van de stoomlocomotief gade
sloegen. Fluitend en sissend tussen zijn
tanden. Treingeluiden a la carte van een
pure liefhebber op het stationnetje van
Aviemore.
Terug in de Saloon Car liet Clive Panto
zwaaiend met zijn mini-tv'tje opgewon
den weten dat Boris Becker Wimbledon
had gewonnen. Mister M. uit Florida
speelde achteloos met zijn rode plastic
brandweerautootje, dat hem door de
manager was uitgereikt omdat hij in Gir
van als eerste de rook onder de 'Diner'
had ontdekt. Mr. en mrs. S. uit Washing
ton DC legden een kaartje. Colin, de
oberkelner, serveerde een Bloody Mary.
Met tabasco ter plaatse naar behoeven
toegevoegd. "Vanavond een heerlijke
Loin of Lamb op het menu", sprak hij op
rustige toon. We leunden intens tevreden
achterover. The Royal Scotsman zette
zich weer in beweging.
handdoek, een laken of iets dergelijks,
waardoor de nek wordt afgekneld en zo
doende de bloedtoevoer naar de hersenen
wordt verminderd. Dat geeft gevoelens
van lichtheid in het hoofd, een wat duize
lige uitgelatenheid en opgewondenheid.
Hoewel de meeste liefhebbers van
seksuele asphyxie uitgebreide voorzorgs
maatregelen nemen, in de vooronderstel
ling dat ze geen gevaar lopen zolang ze
ervoor zorgen niet te stikken, kan het toch
heel gemakkelijk gebeuren dat ze in een
onbewaakt ogenblik van seksuele opge
wondenheid te veel druk op hun nek uit
oefenen, bewusteloos raken, daardoor he
lemaal los aan het touw of doek komen te
hangen, stikken en sterven. De meeste
mensen beseffen absoluut niet hoe ge
makkelijk het is om het bewustzijn te ver
liezen door druk in de nek. Er is een ui
terst gevoelig gebied van de carotis, de
halsslagader, waardoor het bloed naar
de hersenen wordt gevoerd. Iemand kan
het veertig keer goed doen, maar de een
enveertigste keer maakt ie een verkeerde
beweging, en het is afgelopen.
Uit het onderzoek dat tot nu toe is uitge
voerd naar auto-erotische ongelukken
en dat is niet heel erg veel blijkt het vol
gende. Op de eerste plaats zijn het
meestal jonge heteroseksuele (en dus niet
homoseksuele, zoals veel kranten schre
ven) mannen die slachtoffer worden. Het
enige mij persoonlijk bekende geval be
trof een 74-jarige man.
De slachtoffers zijn bepaald niet ab
normaal te noemen, in de psychologische
betekenis van het woord. Tenminste niet
abnormaler dan degenen die aan hun ge
rief proberen te komen door onverant
woorde snelheden uit hun auto of motor
te halen. Of het moest zijn dat nogal wat
slachtoffers worden gevonden met vrou
wenkleren aan, meestal overigens zonder
dat ze als travestiet kunnen worden ge
brandmerkt, en dat ze vaak een hele han
del aan seksuele prikkels om zich heen
hebben, zoals erotische foto's, vibrators,
spiegels om zichzelf bezig te kunnen zien,
en meer van dat soort zaken.
Sommige onderzoekers geloven dat er
een zeker seksueel masochisme in het spel
is, wat af te leiden zou zijn uit de combi
natie van vrouwenkleren en ophanging,
waarmee de wens om vernederd en ge
kleineerd te worden uitgedrukt zou wor
den. Andere onderzoekers menen dat die
combinatie juist aangeeft dat de persoon
in kwestie zich schuldig voelt over zelfbe
vrediging. Beide interpretaties zijn ver
moedelijk maar zeer ten dele waar, want
wurgsex wordt soms ook in gezelschap of
met hulp van een partner uitgevoerd.
Feit is ook dat mensen al heel lang gele
den deze seksuele 'delicatesse' ontdekt
hebben, want de markies de Sade maakt
er al melding van in zijn boek 'Justine'
uit 1791. Waarschijnlijk heeft het optre
den van erecties bij mensen die door op
hanging terecht werden gesteld onze toe
kijkende voorouders op het idee ge
bracht.
Net zoals het naar alle waarschijnlijk
heid de journaaluitzending (in combina
tie met de daaropvolgende actualiteiten
rubriek) is geweest die in ten minste twee
gevallen die mij gerapporteerd werden,
de prikkel vormde tot wurgsex met dode
lijke afloop. Genoeg reden om op verder
onderzoek uit te gaan. En ook al zullen
we de journaalredactie uiteindelijk niet
van boze opzet kunnen betichten, gege
ven wat we nu al weten over televisie en
gedrag, blijft het adembenemend dom.
voortraast, schenkt de oberkelner champagne
eu.
ui.
DOOR JOOP VAN DER HORST
Sinds kort is er een nieuw woordenboek
om de herkomst van onze woorden in op
te zoeken. Het heet Van Dale Etymolo
gisch Woordenboek en is samengesteld
door P A F. van Veen. Het is geschreven
voor iedere geïnteresseerde Nederlan
der (en Vlaming) en het kost 125 gulden
Dat is niet niks. maar het zou zijn geld na
tuurlijk dubbel en dwars waard kunnen
zijn. De enige eerlijke vergelijking is die
met een al langer bestaand gelijksoortig
boek: het etymologisch woordenboek
van J. de Vries en F. de Tollenaere (vroe
ger een aulapocket; nu als Prisma Woor
denboek nr, 27, prijs 14,90).
Het nieuwe boek is drie keer zo dik,
schitterend gebonden maar meer dan
acht keer zo duur. Interessanter is een
vergelijking van wat erin staat.
Het eerste wat opvalt is dat in het nieu
we etymologische woordenboek veel
meer woorden behandeld worden. Ik heb
ze niet geteld, maar het zijn er misschien
wel tien keer meer. Dat betekent overi
gens niet dat het tien keer beter is. In de
Prisma-pocket worden eigenlijk alleen
die woorden behandeld waarover de au
teurs iets interessants te zeggen heb
ben. terwijl Van Veen de dikke Van Dale
genomen heeft en in principe van elk
woord de herkomst wil verklaren (sa
menstellingen en afleidingen niet mee
gerekend).
De Prisma-pocket begint onder de let
ter E met eb, ebbehout, echo, het nieuwe
Van Dale etymologisch woordenboek
heeft eagle, eau, eau de cologne, eb,
ebaucheren, ebbehout, ebenist, ebo-
lakoorts, eboniet, ebullioscoop, eburine,
ecade, écaillé, ecarté, ecarteren, ecchy-
mose, ecclesia, ecclesiastes. schampe
ren, échange. échappade. scharperen,
echaufleren, echec, echel, echelle.
echelon, echeveria, echinieten, echino-
coccus, echinus, echo.
Dit verschil is typerend. In het nieuwe
etymologisch woordenboek staan wel
veel meer woorden, maar het meerdere
bestaat grotendeels uit geleerde vakter
men. Het is nog maar de vraag of de ge
middelde gebruiker daarmee een dienst
bewezen is. Méér is niet altijd beter
Het tweede wat opvalt is dat bij de wèl
behandelde woorden de Prisma-pocket
dikwijls interessanter is. Zo wordt daar
bijvoorbeeld verteld dat het woord echo
voor het eerst in 1599 is aangetroffen en
ebbehout voor het eerst in 1579. En dat
ebbehout in een bijbelvertaling van 1526
nog zó onbekend was dat het uit het
Duits werd overgenomen als hevenhout.
Hoewel het nieuwe Van Dale etymolo
gisch woordenboek aantoonbaar veel
heeft overgeschreven uit de Prisma-poc
ket. zijn dikwijls ook interessante gege
vens weggelaten
Het derde wat opvalt is de grotere
voorzichtigheid van de Prisma-pocket.
Van Veen kent weinig twijfel, terwijl we bij
De Vries en De Tollenaere vaak kunnen
lezen dat de herkomst van een woord
niet zo zeker is. In al zijn beknoptheid
heeft de Prisma-pocket beslist meer ni
veau.
Van Dale BV geeft graag mooie dikke
dure boeken uit. Dat is heerlijk voor wie
van mooie dikke boeken houdt en een
hoop geld heeft. Voor wie iets weten wil
en voor wie iets minder dik in de slappe
was zit, liggen de zaken anders. Het
nieuwe Van Dale Etymologisch Woor
denboek is niet zo apert slecht als het
Van Dale Spreekwoordenboek, maar ge
zien de inhoud onevenredig duur. Wie
belang stelt in de herkomst van woorden,
heeft al voor 14.90 een goed etymolo
gisch woordenboek.
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden
