Burgerluchtvaart begint te kraken in zijn voegen 'Vette brokken zijn voor politieke gunstelingen Minderheidsgroepen zetten wereldraad onder druk PAGINA 2 MAANDAG 24 JULI 1989 ■nyirajiyif ■■nnHHHHHHHHHHHn V Aantal vertraagde vluchten dit jaar naar nieuw record Niet alleen de luchtverkeersleiders maken zich ernstige zorgen over de rampzalig genoemde situatie van het luchtverkeer in Europa. Dat doen ook de vliegers. Investeringen in personeel en technische middelen zijn ver onder de maat gebleven bij de capaciteitsuitbreidingen van de vliegtuigen. Radar- en communicatiesystemen moeten dringend worden verbeterd. Door al die beperkingen en een fikse dosis sociale onvrede, zijn vertragingen dit jaar schering en inslag. Er valt veel gemopper te beluisteren bij velen in de luchtvaart. Over deze negatieve ontwikkelingen sprak onze verslaggever met twee KLM- gezagvoerders, de voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Verkeersvliegers, Benno Baksteen uit Huizen en de Nederlandse president van IFALTA, de internationale pilotenvereniging, Bart Bakker uit Laren. HILVERSUM/AMSTERDAM - De kleine luchthaven van het Zuid- portugese Faro baadt in de zon. In de verstikkende hete vertrekhal is het een drukte van belang. Passa giers wachten ongeduldig op het moment, waarop de stem uit de on zichtbare speaker het verlossende woord zal spreken. Bezorgde ge zichten kijken naar het grote ver- trekbord, waarop al vijf vertragin gen staan aangekondigd. Vliegtui gen naar Frankfurt, Londen, Am sterdam en Rome gaan later weg dan gepland. door Peter Contant Het stemt een mens niet vrolijk drie uur extra in deze broeikas te moeten doorbrengen. "De afwer king zal wel sneller gaan als de nieu we hal binnenkort in gebruik is", zegt een touroperator net iets te en thousiast tegen een ontevreden En gelsman, die met een moedeloos ge baar maar weer neerploft op z'n plastic stoeltje. Het ziet er naar uit dat vertragin gen op het vliegveld net zo gewoon gaan worden als files op de auto snelweg. Het Europese luchtruim zit propvol voor de burgerlucht vaart, evenals de vliegvelden. Tijd schema's en geld, daar draait het om. Vliegen is business. Behalve de commerciële pressie is er ook de toenemende werkdruk. Meer en sneller, dat is het motto. De klant is koning, of die nu passagier is of goe deren laat vervoeren. En kan het niet bij maatschappij A, dan is maatschappij B daartoe wel bereid. Vliegen afvangen, is het gevleu gelde gezegde in deze commeriële belangenstrijd. Hoe meer hoe beter. Hoogvliegers als broodvliegers, zo iwenst de maatschappij. Daarbij past het woord vertraging niet. Want vertraging betekent verlies van honderdduizenden guldens. Vliegtuigen zijn er niet om stil te staan, kisten moeten onderweg zijn. De maximale verwerkingscapaci teit lijkt echter bereikt. De econo mische opleving heeft de lucht vaartmaatschappijen wereldwijd massaal doen investeren in nieuwe machines. En hiervoor moet nu de tol worden betaald. De president van de internationa le pilotenbond IFALTA, Bart Bak ker uit Laren, knikt bevestigend. "Ik denk dat 1989 een rampjaar wordt, als we spreken over vertra gingen in de burgerluchtvaart". En de voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Verkeersvliegers, Benno Baksteen, zegt met een cyni sche ondertoon: "Het systeem be gint langzamerhand in zijn voegen te kraken". In de burgerluchtvaart is sprake van een fiks aantal knelpunten, waarvoor niet zomaar een oplossing voorhanden is. Het capaciteitspro bleem is ogenschijnlijk het meest dreigende. De immense drukte bo ven bijvoorbeeld het Londense luchtruim vraagt zowel van piloten als van verkeersleiding een buiten gewone inzet. Bakker: "Boven gro te gedeelten van Nederland, Frank rijk en Westduitsland, maar ook an dere landen, mag niet worden ge vlogen, omdat die gebieden gere serveerd zijn voo* defensie. Ook als er niet wordt gevlogen, mogen wij er met onze machines niet komen. Dat maakt het ronduit moeilijk voor de burgerluchtvaart in Europa, die relatief gesproken een klein gebied tot z'n beschikking heeft. Op dit punt is er dringend behoefte aan meer onderlinge afstemming. Ik heb de indruk, aat men op de lagere niveaus hiertoe wel bereid is, terwijl die bereidheid bij de hogere echelons (op regeringsniveau, red.) ontbreekt". Maar er loeren meer onzichtbare 'gevaren'. De afwezigheid van gelijk uitgevoerde communicatiesyste men door de Europese verkeerscen- tra. Hierdoor kan er niet of onvol doende op elkaar worden afge stemd. Het ontbreken van een ver- keersradar boven het belangrijke Griekse luchtruim is hiervan zo'n voorbeeld en accentueert een heel zwakke plek in de belangrijke oost- westverbinding. Vliegen boven Griekenland is geen lolletje. "Het verkeersgebied boven Athene is gebrekkig", con stateert Baksteen. "Gebrekkige hulpmiddelen en te weinig perso neel". Bakker: "Voor de waarborg van een optimale veiligheid is zowel een primaire als een secundaire ra dar noodzakelijk. Een verkeersra- dar ontbreekt boven het Griekse luchtruim. Boven Athene zelf is er, rond een straal van twintig mijl, wel controle, maar dan houdt het op. In een gebied, zoals het Griekse lucht ruim, met veel klimmend en dalend verkeer is dat volgens de moderne normen eigenlijk onacceptabel". Primitief In het Afrikaanse luchtruim is de si tuatie qua communicatie nog veel schrijnender. Boven Centraal-Afri- ka is verbinding met de grond vaak niet mogelijk. Baksteen, die zelf fre quent op Centraal-Afrika vliegt: "Soms vlieg je enkele uren zonder verbinding met het grondgebied onder je. Het bepalen van je positie moetje zelf doen". Bakker, die met de DC-10 nogal eens op Nigeria en Tanzania heeft gevlogen: "Halver wege Algerije moet je alle positie- rapporten zelf vaststellen. Er is een gebrek aan apparatuur. We vliegen boven grote delen van Afrika met noodplannen, die gelden voor be paalde regio's. "In de praktijk betekent dit dat de bemanningen van de vliegtuigen el kaar op de hoogte moeten houden waar ze vliegen en wat hun vliegbe wegingen worden. Wat anders voor je bepaald wordt, bespreek je nu in onderling overleg". Baksteen: "Be helpen? Primitief? Ja. Maar het kan nog zo, omdat het vliegverkeer mee valt boven Afrika". Bakker: "Ik ben blij, dat ik als fervent korte-af- standsvlieger, die houdt van starten en landen, voornamelijk actief ben in het Europese luchtruim". In het Zuideuropese vlieggebied boven de Middenlandse Zee heb ben Italiaanse, Spaanse en Griekse piloten de gewoonte om met de na tionale verkeersleiding te commu niceren in hun eigen taal. Baksteen: "Wij zijn gewoon, om al het overleg in het Engels te doen. Spaans, Itali aans en Grieks zijn talen die wij niet beheersen. Als iedereen nu Engels spreekt, dan is er tenminste eenheid in de communicatie. Nu kan er in eens een vliegtuig gaan dalen, ter wijl jij daarvan niet op de hoogte bent. Zoiets is, op z'n zachtst gezegd vervelend, omdat je niet weet wat de ander gaat doen". Bakker geeft toe, dat het door Baksteen genoemde probleem 'heel groot is'. "Als voorzitter van de in ternationale pilotenbond wil ik dit ook aan de orde stellen. Kijk, de af spraak is dat men naast het Engels ook in één nationale taal mag com municeren. Vooral in Zuid-Ameri- ka komt het nogal eens voor dat er veel binnenlandse vluchten zijn, terwijl er op één dag maar drie inter nationale toestellen binnenkomen. Spaans is dan vaak de voertaal, ter wijl Engelstalige piloten, die de Spaanse taal niet machtig zijn, maar moeten afwachten wat er om hen heen gaat gebeuren. In dit verband is het prettig te constateren dat de situatie in Rusland zoveel verbeterd is. De Russische verkeersleiding beschikt over uitermate moderne apparatuur, terwijl de communica tie met de Sovjets in voorbeeldig Engels verloopt. Een zeer positieve ontwikkeling". Zuid-Europa, Afrika en Zuid- Amerika kunnen hier nog iets van leren. Veel nationale regeringen krijgen van de Larense president van de internationale pilotenbond dan ook een brevet van onvermo gen. "Al zou je nu direct iets onder nemen, bijvoorbeeld door het ont wikkelen en installeren van goede communicatiesystemen op de grond, dan zou het nog minstens vijf jaar duren alvorens je resultaat zou zien. Alles loopt achter. En daarom ben ik ten aanzien van de toekomst ook vrij somber gestemd. De manco's die we signaleren, mel den we bij de diverse nationale re-1 geringen. Maar helaas, wordt er vaak niet adequaat op ingespeeld. En dat verontrust mij behoorlijk". Eén der grootste punten van zorg is momenteel de relatie tussen de vliegers en verkeersleiders. Die staat volgens Bakker ongekend on der druk. "Wat zich nu voordoet is i geloof ik nog nooit eerder vertoond. I Er wordt tegen elkaar gesnauwd en de wederzijdse grieven worden te gen elkaar uitgespeeld. De situatie is niet langer meer te tolereren. Ik zie het dan ook als de hoogste prio riteit om wereldwijd ontmoetingen te organiseren tussen verkeerslei- ders en verkeersvliegers. De inter menselijke contacten moeten goed blijven. Het is de basis van vertrou wen. Valt die weg, dan is het einde zoek". Gesprek met Felix Bloch: spion uit kinnesinne Department is zo'n afdeling die je in televisieverslagen nooit te zien krijgt. Lange gangen met opbollend linoleum geven toegang tot zalen met secretaressen, bureaus van tientallen verschillende fabrikaten, een onvoorstelbaar ratjetoe aan overig meubilair en links allemaal deuren, waarachter diplomaten werken. Bloch lijkt het zelf niet meer te zien. Zijn gast wordt hartelijk bin nengeloodst, op een zesdehands bank geplaatst, terwijl de diplomaat de enige, maar slooprijpe fateuil be zet. Het kamertje is ronduit sjofel, het meubilair zou in Nederland tot een opstand leiden, het raam biedt uitzicht op een blinde muur. Twee verdiepingen hoger zitten de nieuwe minister en zijn knech ten in een omgeving die het daglicht heel goed verdraagt, tussen glan zend mahonie en hedendaagse meesters. Dat is de entourage van de politieke gunstelingen van de dag, diep gewantrouwd door de be roepsdiplomaten die na lang wer ken niet bereiken wat voor hun neus is weggekaapt door vriendjes van een nieuwe minister of een nieuwe president. "De vette brokken op dit ministe rie zijn altijd voor politieke gunste lingen", zegt Bloch op die bewuste morgen van 11 april 1989. "Daar moet je hier in Amerika mee leren leven", zegt hij. Hij is het type van een carrièrediplomaat, die moet le ven met de frustratie van het het feit dat hem nooit één van die fel be geerde baantjes ten deel is gevallen. Aan zijn gezicht te zien heeft Bloch het er nog altijd moeilijk mee. Dat is één van de oorzaken dat het in april niet naar Felix Blochs zin gaat. "In Europa zitten op alle sleu- telposten in de Europese Commis sie onderhandelaars, geen politici of diplomaten. Daar worden ze op het ministerie van landbouw of het ministerie van handel, maar ook hier op Buitenlandse Zaken, gek van. Voordat je er erg in hebt, breekt dan weer een rundvleesoor log, of een tomaten- of wijnoorlog met Europa uit. In die omstandig heden spreken Amerikaanse sena toren over Europa 1992, als over een onomkeerbaar proces. Dat ergert me. Dat klinkt alsof je het over een ziekte hebt". "Europese eenheid", doceert Bloch, "is een ontwikkeling van Amerikaanse makelij". Dat die een heid op heel lange duur tot het eind van de NAVO kan leiden, wuift hij weg naar het geelgeverfde plafond van het kamertje. "Dat ligt dan aan twee zaken", zegt hij. "Aan het Amerikaanse vermogen om het pro ces te leiden en aan de dreiging van de Sovjetunie. Onthoud dat Ameri kanen het moeilijk vinden om snel te reageren als er geen crisis is". Hij lijkt te zeggen: als er een crisis is, worden de zaken overgenomen door professionals. Bloch is een Oostenrijker van ge- j boorte. Hij zegt dat zijn geboorte- land -lid moet worden van de EG. "De neutraliteit van Oostenrijk zegt me niets. Als Oostenrijk binnen de Europese Gemeenschap en buiten de NAVO wil blijven, zal het moe ten zorgen voor een versterking van I de eigen defensie. Voor Amerika ligt op de lange duur een groter pro bleem in dé neutralisering van de beide Duitslanden. Het probleem is i nu niet actueel, maar het komt er aan", dat staat voor Bloch vast. Het gesprek gaat over handel, over Nederlandse investeringen in Amerika, over het leven van een di plomaat in Europa en het wisselval lige bestaan van een diplomaat in Washington. Felix Bloch biedt zijn gast zelfs koffie aan, wat de meeste Amerikanen nooit zouden doen. Bij het verlaten van zijn kantoortje in kamer 6519, op de afdeling regiona le en economische zaken, onderaf deling Europese Gemeenschap, no digt hij zijn gast uit om gauw eens i terug te komen. "Eindelijk een I ambtenaar gevonden die weet waarover hij praat", staat onderaan de aantekeningen over het bezoek. Drie maanden later zien we zijn ge zicht opnieuw, nu op de televisie, als verdaóhte van spionage voor de Russen. DEN HAAG 'Waardevol contact' was de aanduiding die de Gemeen schappelijke Pers Dienst, een organisatie waarbij deze krant ook is aangesloten, op 11 april van dit jaar achter de naam van Felix Bloch zette. Bloch was hoofd van de afdeling Europese Gemeenschap op het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken. Op initiatief van de Amerikaanse regeringsvoorlichtingsdienst was een gesprek met Bloch op de agenda geplaatst. Eerdere gesprekken met ambtenaren op het State Department waren teleurstellend verlo pen. Dat liet de Amerikaanse voorlichtingsdienst niet op zich zitten. Ze hadden wel degelijk iemand die zijn zaakjes kende. Dat klopte. Felix Bloch was zijn naam, geboren Oostenrijker, sedert vele tientallen ja ren Amerikaans ambtenaar. Hij is intussen op non-actief gesteld, op verdenking van spionage, uit kinnesinne naar men vreest. ningen die tijdens het gesprek ge maakt zijn. Uit het verslag dat na het gesprek werd gemaakt, blijkt wel dat Bloch de indruk vestigde zeer kritisch te staan tegenover het reilen en zeilen van het State De partment. Voor journalisten zijn mensen als Bloch aantrekkelijke kennissen. Hij komt hoog op het lijstje van nieuwe contacten te staan. Als typering staat achter zijn naam: 'gemakkelij ke prater, spreekt vloeiend en ac centloos Duits, is kritisch ten aan zien van State Departement, heeft gedetailleerde kennis van Europa en Nederland, goede onofficiële bron". Felix Bloch werkt na dertig jaar trouwe dienst als diplomaat van zijn nieuwe vaderland op de vijfde ver dieping van het ministerie van bui tenlandse zaken aan 2201 Straat in het regeringshart van Washington. De vijfde verdieping van het State Op dinsdag 11 april maakt Felix Bloch een onverholen geïrriteerde indruk. De kranten staan bol van de kritiek op de nieuwe Amerikaanse regering. Terwijl de Russen het ene goede idee na het andere in de pu bliciteit brengen, beperkt Washing ton zich tot diep nadenken. Felix Bloch zegt: "Dat moet ook wel, want op alle strategische posten in dit ministerie zitten nieuwe men- door Paul Hollaar Aan zijn stem is te horen dat die nieuwe gunstelingen van minister James Baker waarschijnlijk van toeten noch blazen weten. Bloch Felix Bloch, hier op een archieffoto uit 1983, genomen toen de Amerikaan- zegt dat niet, zo blijkt na drie maan- se ambassadeur Helene van Pamm in Wenen werd beëdigd. (foto epa> den, bij het nalezen van de aanteke- Het bestuur van de Wereld raad van Kerken, dat tot woens dag in Moskou vergadert, komt steeds meer onder druk te staan om tenminste een gebaar te ma ken naar de minderheidsgroe pen, die zich in de Sovjetunie manifesteren om hun deel in het democratiseringsproces op tc eisen. Met name wereldraad- secretaris dr. Emilio Castro heeft zich door zijn voorkeur voor de 'groten der aarden', veel kritiek op de hals gehaald. De spannende vraag is of de wereldraad trouw zal zijn aan zijn roeping om de stem te vormen van de verdrukten. Of hen in de kou zal laten staan uit angst de machtige Russisch-Orthodoxe Kerk voor het hoofd te stoten, zo wordt vooral door de religieuze groepen uit de Sovjetrepublieken in de Baltische staten en de Oek raïne, die het de wereldraad lastig maken. Daarnaast roeren zich de dissidente groepen die kritisch staan tegenover de behoudende leiding van de twee nationale ker ken, de orthodoxen en de baptis ten. De opvallende aandacht die de wereldraadvergadering in de Sovjetmedia krijgt, is in dissiden tenkringen niet onopgemerkt ge bleven. Sinds vrijdag wordt er vrijwel dagelijks voor het gebouw waar de wereldraad vergadert, ge demonstreerd door Oekrainse rooms-katholieken die onder het orthodoxe juk uit willen. Met eni ge moeite is het de Oekrainers ge lukt hun verlangens kenbaar te maken bij de top van de wereld raad. Op de vergaderingen manifes teren zich de Esten, Letten en Li touwers, en in mindere mate de Armeniërs en Georgiërs. Omdat in die republieken kleine, maar zeer zelfbewuste lidkerken van de wereldraad actief zijn, hebben zij wat meer toegang tot de oecu menische gasten. Eind vorige week ontlaadde zich in de wandelgangen de nodi ge frustratie bij de Baltische ver tegenwoordigers. Wereldraad-se cretaris Castro 'vergat' tijdens de ontvangst in het Kremlin door premier Ryzjkov de vijf kerken in de Sovjetunie te noemen die naast de Russisch-Orthodoxe Kerk lid zijn van de wereldraad. Vrijdag werd tevens duidelijk dat het wereldraadbestuur geen publieke veroordeling zal uit spraken over de situatie van de Hongaarse en Duitstalige min derheden in Roemenië. Het Cen trale Comité verwierp met 78 stemmen tegen en 33 voor een motie, na zware pressie van Cas tro. Deze vergeleek de wereld raad met het Rode Kruis, dat ook bewust zwijgt over bepaalde mis standen maar wel hulp geeft. Castro krijgt in de wandelgan gen kritiek daar hij een voorkeur aan de dag legt om zich met pro minenten te laten fotograferen zoals de patriarch Pimen, leider van de Russisch-Orthodoxe Kerk, die gisteren zijn 79ste ver jaardag vierde. De vervolgden der aarde, aldus de kritici, worden 'vergeten' door de secretaris-ge neraal. Voor de Joodse Gemeente in Moskou of afgevaardigden van de Oekraünse Rooms-Katholieke Kerk heeft hij geen tijd. Overi gens is dit geen nieuw verschijn sel. Toen de wereldraad vier jaar geleden in de Argentijnse hoofd stad Buenos Aires vergaderde, was Castro 'pijnlijk afwezig' bij de wekelijkse demonstratie van de Dwaze Moeders. Klooster Auschwitz De liberale rabbijn Awraham Soetendorp vreest dat het rumoer rond het klooster in het voormali ge concentratiekamp Auschwitz, de dialoog tussen joden en ker ken internationaal ernstig be dreigt. "Er onstaat steeds meer een houding van: 'Ze leren het toch nooit'. Zij die het gesprek op gang willen houden, zien zo al hun argumenten uit handen ge slagen". Soetendorp, die zelf een dia loog blijft bepleiten, signaleert in toenemende mate een reactionai re houding in de wereldwijde joodse beweging. Ter illustratie noemt hij de Amerikaanse rab bijn Avraham Weiss, die onlangs met enige medestanders demon streerde bij het klooster en daar op door Poolse arbeiders werd aangevallen. "De lijn van Weiss wint steeds meer terrein". De liberale rabbijn is ter ore ge komen dat het Vaticaan de kwes tie van het karmelitessenklooster 'een kleine zaak' heeft genoemd. "Dat is een grote misvatting. Na Auschwitz is het gesprek met de joden de grootste uitdaging van de kerk". Soetendorp vreest ech ter dat alles wat op dat terrein tot nu toe bereikt is, teniet zal wor den gedaan, wanneer 'Rome' niet snel van koers verandert. 'Schaamtevol' noemt de rab bijn het feit dat de Rooms-Katho lieke Kerk geen haast heeft ge maakt met de uitvoering van de belofte om het klooster te ontrui men. Twee jaar geleden zegde de RK Kerk toe het karmelitessen klooster uiterlijk in februari van dit jaar te verplaatsen. "Er is overal geschrokken geregageerd: begrijpt de kerk het nou nog niet?" "Als er één plaats is waar de kerk zich terughoudend moet op stellen dan is het wel Auschwitz. Er mag niet aan worden voorbij gegaan dat de christelijke kerk mede verantwoordelijk is voor de ideeën die het anti-semitisme hebben gevoed", aldus de voor zichtige formulering van Soeten dorp. Soetendorp laat zich positief uit over de relatie met de RK Kerk in Nederland. Ook heeft hij waardering voor de bemiddeling van kardinaal Willebrands in Ro me. In orthodox-joodse kring in ons land laat men zich echter ook steeds scherper uit. "Ook daar zie je een versterking van een afwij zende houding". Corruptie De rooms-katholieke bisschop pen op de Filipijnen hebben in een herderlijk schrijven opgeroe pen tot een landelijke campagne om de 'levensvernietigende plaag' van de corruptie aan te pakken. De bisschoppen zeggen, dat president Cory Aquino zelf heeft toegegeven, dat de corruptie on der haar regering is teruggekeerd. "Weliswaar niet op het zelfde ni veau als onder het regiem van de voormalige president Ferdinand Marcos, maar in elk geval wel met dezelfde onbeschaamdheid", al dus de bisschoppen in hun brief. Diefstal in en buiten de rege ring is niets nieuws, zeggen de bisschoppen. "Maar wij zijn ont steld, dat dit onder de regering van president Aquino zich over het hele land heeft verspreid en ongestraft blijft". Censuur. In een notie heeft vicaris-generaal drs. J.B.F. Schroder van Den Bosch duide lijk gemaakt dat in het eigen blad 'Mededelingen tussentijds' geen mededelingen meer opneemt over activiteiten van instanties waarvan bisschop Ter Schure of een van de andere bisschoppen zich hebben gedistantieerd. Schroder liet in april een bericht censureren, waarin werd gewe zen op een jongerenbijeenkomst in het kader van de manifestatie van de kritische Acht Mei Bewe ging in Den Bosch. Beroepen Hervormde Kerk: beroepen te 's Gravenhage D. P. Jans Hallum en Finkum. Gereformeerde Kerken: beroe pen te Rotterdam-Feijenoord te vens voor het wetk onder de va renden (AGKOOB) J. P. Dondorp IJmuiden; aangenomen naar Uel- sen (BRD) R. J. Visser Uithuizen. Geref. Kerken vrijgemaakt: aangenomen naar Haulerwijk J. H. Kuiper Vrouwenpolder, naar Lisse in combinatie met Voor schoten drs. J. R. Geersing kand. Kampen, die onder meer bedank te voor Oegstgeest. Christelijke Geref. Kerken: be dankt voor Nieuwkoop Karei Hoefnagel Nieuwpoort. Gereformeerde Gemeenten: be dankt voor Nieuwerkerk (Zee land) Th. van Stuijvenberg Ter- wolde de Vecht. Het luchtruim is propvol, de verkeerleiders hebben het druk. Bijvoorbeeld opSchiphol verwerken zij 700 vlieg tuigen per dag. (foto gpd>

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 2