Restauratie Van Goghs
vordert voorspoedig
Een koninklijke hoogheid tussen stokers op locomotief
McArthur-award voor Richard Powers
Maarten 't Hart als
organist de boer op
Operazanger
Talvela(52)
overleden
Verboden
spelletjes9
in Turkije
verboden
MAANDAG 24 JULI 1989
ger', de Rheingold. de Oriënt Ex
press natuurlijk, de Flying Scots
man en de Sud-Express tussen
Bordeaux en Les Aubrais. Zelfs
de koninklijke luxe treinen van
keizer Wilhelm en de Russische
tsaar liet hij minutieus namaken.
De fijnste creaties van Marklin,
Hornby, Schoenner en Bing, von
den een weg naar de verzameling
van de graaf. Compleet met fan
tastische stations, seinpalen en in
art-deco stijl uitgevoerde sein
huisjes.
Meer dan elf uur duurde de ma
rathonverkoop van de collectie,
die uit 776 onderdelen bestond.
Een kopie van Marklins eerste
elektrische trein bracht 12.000
gulden op, zoals er ook hoge prij
zen werden neergeteld voor een
kleine, maar uiterst exclusieve
verzameling speelgoedbootjes,
die de graaf in zijn grote liefde
voor de gedetailleerde model
bouw erbij hield. Een model van
keizer Wilhelms jacht in 1909,
door Marklin gebouwd, haalde
110.000 gulden. De Londense
handelaar Geoffrey Levitt kocht
de 'Toulouse; een Missisippi-rad-
arboot' voor een halve ton. Alle
maal zeldzame modellen, omdat
er geen duplicaten van bestaan.
Elders in de wereld zijn er col
lecties die uitgebreider zijn van
die van de nu diep bedroefde
graaf. Maar niemand die hem kon
overtreffen in kwaliteit en zeld
zaamheid van zijn verzameling.
Ook daarom was de sfeer op de
drukbezochte veiling niet vrij van
sentimenten.
Graaf Coluzzi's zeldzame treinverzameling geveild
'Zonnebloemen' en 'Wever' spoedig weer bij collectie
DIEPENHEIM (GPD) - Maarten 't
Hart zal op zondag 29 augustus als
organist te horen zijn in het Twent
se stadje Diepenheim. Zijn orgel
spel wordt afgewisseld met optre
dens van de zusjes De Loo. De
schrijfster Tessa de Loo, bekend
van de verhalenbundel 'De meisjes
van de Suikerwerkfabriek' en de ro
man 'Meander', zal uit eigen werk
voorlezen. Haar zus, de zangeres
Aartje de Loo, zal begeleid door
Maarten 't Hart enkele liederen zin
gen.
Het optreden maakt deel uit van
de activiteiten die zijn georgani
seerd rond de zogenaamde Beel
denroute. Het contact met Maarten
't Hart en de zusjes De Loo is gelegd
door de Stichting Literaire Manifes
taties in Enschede. De afgelopen
twee jaren organiseerde de stich
ting in de Grote Kerk in Enschede
bijeenkomsten rond de dichter Ger-
rit Achterberg en het onderwerp
biografie en autobiografie.
Voor het komend najaar heeft de
stichting drie vrouwelijke auteurs
voor publieke interviews in de Gro
te kerk uitgenodigd: de al eerder ge
noemde Tessa de Loo, Mensje van
Keulen en Marijke Höweler.
LONDEN (GPD) - Een van 's
werelds mooiste verzamelingen
van modeltreinen is deze week
geveild bij Christie's in Londen.
De collectie werd over een perio
de van 60 jaar opgebouwd door de
74-jarige graaf Antonio Giansanti
Coluzzi uit het Lausanne. Na te
hebben ingezien dat hij daar ge
zien zijn vergevorderde leeftijd
toch niet veel langer mee zou
kunnen doorgaan en hij zijn
dochter niet met de zorgen voor
de verzameling wilde belasten,
besloot de graaf de prachtige wa
gons, locomotieven, stations en
andere onderdelen bij opbod te
verkopen. Dat heeft de Zwitserse
edelman, die bij de veiling niet
aanwezig was, een slordige 3,5
miljoen gulden opgeleverd.
door
Haye Thomas
Voor Antonio Giansanti Co
luzzi is het allemaal begonnen
toen hij op 9-jarige leeftijd van de
Bulgaarse koning Ferdinand I,
met wie de Colluzi's bevriend wa
ren, een speelgoedlocomotief
kado kreeg. Onder het motto van:
"Doe er wat mee". Dat was de ko
ning zo gewend. Want hij was er
ook in geslaagd om zijn eigen
zoon Boris te veranderen in een
spoortreinfanaat van de eerste or
de. Als koning van Bulgarije pres
teerde Boris III het om geduren
de dertig jaar op willekeurige da
gen de Oriënt Express bij het Bul
gaarse grensstation van Dra
goman op te houden. Zijne ko
ninklijke hoogheid klom dan
energiek in de locomotief om als
machinist de trein op het traject
van 75 km naar Sofia zo hard mo
gelijk te laten rijden.
Dat ging goed tot de noodlotti
ge middag dat Boris III vol onge
duld stond te wachten op de Ori
ënt Express, die te laat arriveerde
op het grensstation. Vastbesloten
om op het traject naar Sofia de
verloren tijd in te halen, gaf de
vorst opdracht het vuur zó hoog
op te stoken, dat de vlammen ten
slotte uit de vuurhaard sloegen en
de kleren van de stoker vlam vat
ten. Gillend sprong de man van
de locomotief, de koning de keu
ze latend om of de trein te laten
stoppen, of door te razen in de
hoop toch nog op tijd in Sofia aan
te komen. Hij koos voor het
laatste en kwam inderdaad bin
nen het vastgestelde tijdschema
op het station van de Bulgaarse
hoofdstad aan. Maar in plaats van
de gebruikeijke felicitaties op het
perron, wachtte hem een golf van
kritiek over de dood van de arme
stoker, die deerlijk verbrand
langs het traject werd gevonden.
Ondanks de argumentatie van
koning Boris dat het spoorweg
net in Bulgarije van de staat was
en hij dus als koning het recht
had om de locomotief van de Ori
ënt Express te besturen, maakte
de directie van de Compagnie des
Wagons Lits een einde aan het ris-
kantë privilege.
Opdrachten
Tot dergelijke extreme onderne
mingen is graaf Antonio Giansan
ti Coluzzi nooit gekomen. Maar
hij ontwikkelde zich wel als een
gedreven verzamelaar, die stad en
land afreisde om zijn collectie
speelgoedtreinen uit te breiden.
Niet alleen fabrieken voor model
treinen, maar ook individuele
modelbouwers gaf hij opdrach
ten. Want telkens was het de be
doeling van de graaf om van elke
bekende trein een complete en
accurate miniatuurversie te heb
ben. Zoals de fameuze sneltrein
tussen Hamburg en Berlijn bijge
naamd de 'Fliegende Hambur
HELSINKI (Rtr) - De Finse opera
zanger Martti Talvela, ëén van de
meest vooraanstaande bassen, is za
terdag na een plotselinge ziekte op
54-jarige leeftijd overleden.
Talvela, wiens zangcarrière bijna
dertig jaar omspande, kreeg veel
bijval voor zijn optredens in de gro
te operahuizen in Europa en in de
Metropolitan Opera in New York.
Talvela, een beer van een man, geze
gend met een imponerend acteerta
lent en een van de rijkste stemmen
van zijn tijd, maakte veel platen en
was ook een gewaardeerd recital
zanger. Hij werd eerder dit jaar be
noemd om vanaf 1992 op te treden
als directeur van de Finse Nationale
Opera.
Talvela was ook muziekdirecteur
van het Savonlinna opera-festival in
Finland van 1972 tot 1979 en ver
sterkte de reputatie er van. Hij wist
ook grote zangers en zangeressen
aan te trekken.
Talvela zong tussen 1960 en 1962
bij de Koninklijke Opera in Stock
holm en later bij de Opera in West-
Berlijn. Met optredens op het Wag-
ner-festival in Bayreuth in de
Bondsrepubliek in de jaren zestig
vestigde hij zijn internationale re
putatie. Een van zijn beroemdste
rollen was die van de Russische
tsaar Boris Godoenov in Moess-
orgski's opera met dezelfde naam,
die hij speelde in Munchen, West-
Berlijn, New York en Moskou.
Talvela, die twee meter lang was
en 136 kg woog, noemde zingen
voor hem een soort godsdienst. Te
gen de New York Times zei hij eens:
„Zingen moet een passie zijn, zoals
het bidden van een heilig man". Tal
vela overleed in zijn boerderij in het
midden van Finland.
Een van de zeldzame locomotieven van Graaf Coluzzi.
OTTERLO (GPD) - Restau-
ratrice Luuk van der Loeff
tuurt nog enkele ogenblik
ken door de microscoop
naar een detail van Uitge
bloeide Zonnebloemen'.
Dan tilt ze haar hoofd op,
wijst naar het beroemde Van
Gogh-schilderij en zegt: „Zo,
opnieuw een stukje klaar".
Adjunct-directeur J. Bremer
lacht en vult aan: „Als het
goed is hangen .Uitgebloei
de Zonnebloemen' en ,De
Wever' vanaf de tweede
week van augustus weer in
Kröller-Müller".
Met het derde Van Gogh-schilderij,
een voorstudie van ,De Aardap
peleters', dat samen met .Uitge
bloeide Zonnebloemen' vorige
week donderdag boven water
kwam, ligt het moeilijker, weèt
Bremer. „Het duurt tenminste drie
maanden, voordat het publiek dat
doek weer kan bezichtigen".
De schade aan de drie schilderij
en is inmiddels volkomep duidelijk.
Vanaf vorige week maandag is de
Uit Amsterdam afkomstige Lquk
van der Loeff bezig geweest de doe
ken aan een nauwgezette inspectie
te onderwerpen. „Het valt gelukkig
erg mee", is haar conclusie.
Bremer voegt er direct aan toe dat
die constatering ook voor ,De Aard
appeleters' geldt. „In sommige me
dia is bericht dat dit doek veel ern
stiger zou zijn beschadigd dan ver
wacht. Dat is absoluut onjuist. Wel
is nog onduidelijk of de aangetaste
vernislaag in zijn geheel moet wor
den vervangen of dat de wit uitge
slagen plekken afzonderlijk kun
nen worden gerestaureerd".
Het Centraal Laboratorium voor
Onderzoek van Voorwerpen van
Kunst en Wetenschap uit Amster
dam moet over dat laatste de ko
mende week duidelijkheid ver
schaffen. „Zij maken een analyse en
geven ons de resultaten", vertelt
Luuk van der Loeff. „Daarna beslis
ik in overleg met de directie of de
vernislaag al dan niet moet worden
verwijderd". Hoe dat besluit ook
uitvalt, duidelijk is in elk geval vol
gens de restauratrice dat het de
duur van de werkzaamheden niet
beïnvloedt. „De genoemde termijn
heb ik sowieso nodig".
„De beschadigingen op ,De Aard
appeleters' tonen zo op het eerste
oog ernstig", merkt Bremer aanslui
tend op. „Vooral omdat de witte
plekken, die waarschijnlijk zijn ver
oorzaakt door keukenpapier in
combinatie met een vochtige omge
ving, flink afsteken op de donkere
achtergrond".
„Maar het valt echt mee. Dat
komt, omdat alleen de vernislaag is
aangetast en die maakt geen onder
deel uit van het origineel. De huidi
ge beschermlaag stamt bij voor-
beeld uit 1968, terwijl ,De Aardap
peleters' eind vorige eeuw door Vin
cent van Gogh op het doek zijn ge
zet".
De lange opknaptermijn voor ,De
Aardappeleters' gaat bij lange na
niet op voor de andere twee schilde
rijen. Luuk van der Loeff: „Bij ,De
Wever' gaat het om één kras en wat
minieme stukjes verfverlies. Dat
laatste komt bovendien alleen voor
op de achtergrond van het doek".
Het andere werk heeft, aldus de
restauratrice, niet meer dan enkele
randbeschadigingen opgelopen.
„Daarbij gaat het zeker niet om es
sentiële zaken. Het enige dat ik bij
dit doek moet doen, is het stukje dat
binnen de lijst valt op kleur bren
gen".
De museum-directie van Kröller-
Müller heeft volgens Bremer deze
week in overleg met Luuk van der
Loeff besloten drie nieuwe eenvou
dige houten lijsten voor de schilde
rijen te laten fabriceren. „De origi
nele lijsten zijn nooit teruggevon
den. Onze technische dienst gaat nu
zo snel mogelijk aan de slag met de
tropische houtsoort ramin. Op zich
zelf worden de omrandingen een
voudig, maar het zijn vanzelfspre-
Vincent van Goghs 'De Wever
kend geen vier vurehouten latjes", musea, betekent het herstel van de
Voor Luuk van der Loeff, die behal- Van Goghs dat ze de komende twee
ve voor het museum in het Natio- weken vrijwel dagelijks vanuit haar
naai Park De Hoge Veluwe nog woonplaats de rit naar Otterlo zal
werkzaam is voor drie andere rijks- maken.
Schrijver Maarten 't Hart, voor i
heeft.
ISTANBUL (GPD) - De in 1952
gemaakte en met prijzen overgo
ten Franse speelfilm 'Jeux Inter-
dits' van René Clement was hal
verwege op de Turkse televisie
toen de uitzending plotseling
werd afgebroken.
„Wij dachten: wat is er aan de
hand?", aldus daags daarop Tur-
kijes grootste krant Hurriyet, „is
er een coup? Komt er dadelijk het
volkslied?". Maar nee: het was
een coup tegen de filmcultuur".
Er kwam een mededeling dat de
vertoning was gestaakt omdat de
film „van begin tot einde een
speelbal van christelijke propa
ganda bleek te zijn". „Hoe komen
we op deze manier ooit in de
EG?", jammert de Hurriyet.
Wie 'Jeux Interdits' indertijd
.heeft gezien, zal zich herinneren
dat het gaat om twee kinderen,
een klein meisje dat in de oorlog
haar ouders heeft verloren, en een
oudere jongen die in de chaoti
sche zomer van 1940, terwijl
Frankrijk door de Duitsers onder
de voet wordt gelopen, in de ban
raken van het begraven van die
ren, nadat het gesneuvelde hond
je van het meisje een model-cere
monie had gekregen. De jongen
gapt zowel kuikentjes om ze te
doden als kruisen van een be
grafenisauto om de begrafenissen
nog mooier te maken.
Er komen inderdaad bijzonder
veel kruisen voor in deze film,
maar met christendom hebben ze
niets te maken. En wie er 'propa
ganda' in ziet, moet wel met bizar
re complexen zijn behept (er
heerst in Turkije zoiets als een
'kruistochtencomplex'). „We wer
den overspoeld met protesttele
foontjes", aldus de TRT de vol
gende dag. Maar de krant komt
met een rekensom. Een telefoon
gesprek neemt een halve minuut.
Dat zullen dus in één uur 120 ge
sprekken zijn geweest. Maak daar
een veelvoud van vanwege over
belasting van de lijnen, dan is het
nog niet aan te nemen dat het aan
tal der protesteerders groter was
dan dat van al degenen die graag
het einde van de film hadden wil
len zien", aldus de krant.
Het blijft modderen met de
Turkse televisie. Het anderhalf
jaar durende directeurschap van
een diplomaat, Cem Duna, leek
een liberale opleving te brengen.
Ook dit ging gepaard met rellen
van tegenovergestelde aard. Het
ergst was een historische docu
mentaire, waarin werd gezegd dat
na de Slag bij Manazgirt in 1071
de zegevierende Turken het By
zantijnse Rijk binnenvielen, ter
wijl dat natuurlijk 'bevrijdden'
had moeten zijn.
Extreem- en fundamentalis
tisch rechts brulden toen om
Duna's ontslag, maar premier
Özal verkondigde tot driemaal
toe dat daarvan geen sprake was.
Pas nadat Duna's team özal per
soonlijk had teleurgesteld door
een propagandafilm van de rege
ring tijdens de campagne voor de
lokale verkiezignen terzijde te
leggen en pas uit te zenden in
de nacht van özal's nederlaag,
hetgeen een zotte indruk maakte
ging Duna's zetel wankelen.
Kort geleden is hij benoemd tot
permanent gedelegeerde bij de
VN in Genève en in zijn plaats is
na een intermezzo van 75 dagen
Kerem Erdem gekomen, van
wie meteen al werd gevreesd dat
hij even conservatief zou zijn als
Duna's voorganger, een vrees die
door de recente curieuze ingreep
lijkt te worden bevestigd.
(foto ANP)
Met behulp van een microscoop,
maar vooral door „kijken en verge
lijken met oud fotomateriaal", zegt
ze goede hoop te hebben de klus op
tijd te kunnen klaren. „Het zijn na
tuurlijk bekende doeken, dus ze
hebben absolute voorrang. Voor de
inhoud van mijn werk maakt het
echter geen verschil. Ook bij deze
exemplaren geldt dat wat een res
taurateur toevoegt aan een schilde
rij, zonder schade aan het origineel
moet kunnen worden verwijderd".
HEERLEN (GPD) - De in Heerlen woonachtige
Amerikaanse schrijver Richard Powers (29)
heeft de zogeheten McArthur-award gewonnen.
Die prijs is ruim een kwart miljoen dollar groot
en viel de auteur ten deel vanwege zijn debuut
roman 'Three farmers on their way to a dance'
uit 1985 en de bestseller 'Prisoner's dilemma'
uit 1988.
De McArthur-award is in het leven geroepen
om personen die zich op het terrein van onder
meer de kunst, de wetenschap of de literatuur
verdienstelijk maken, te eren. Het enorme geld
bedrag (in Nederlandse valuta ruim een half
miljoen gulden) dat de McArthur-foundation
aan de prijs koppelt, is bedoeld om winnaars
hun werk zo gemakkelijk mogelijk te maken.
Richard Powers kwam eerder al in aanmer
king voor literatuurprijzen. Zo ontving hij in
1986 voor 'Three farmers on their way to a dan
ce' zowel de Rosenthal-award van de Academy
of Arts and Letters alsmede de PEN/Heming-
way-award. Een jaar eerder bereikte Powers
met dezelfde titel de finale van de National
Book Critics Circle-award.
Richard Powers woont in Nederland sinds hij
enkele jaren geleden in de Verenigde Staten
een Nederlanse vrouw ontmoette. Hij komt uit
Champaign in de staat Illinois. Het feit dat de
romanschrijver de belangrijke Amerikaanse
prijs heeft gewonnen, vormt voor hem geen en
kele aanleiding om de deur van zijn woning
voor journalisten op een kier te zetten.
Hij wil geen interviews. En fotocamera's wil
hij al helemaal niet in zijn buurt horen klikken.
"Sinds ik schrijf denk ik anders over de samen
leving, waartoe ook de pers behoort. Mijn ge
voelens daarover zijn drastisch veranderd.
Vraag niet naar het waarom, want daar wil ik
niets over kwijt. Bovendien wens ik dat mijn
privacy niet wordt aangetast. Praten met jour
nalisten is voor mij dan ook bijzonder moeilijk.
Begrijp je?".
Sahara
Schrijvende kunstenaars mag je hoogstens res
pecteren, niet begrijpen. Dus we vragen hem
toch maar het hemd van het lijf. Echter, de best
seller-auteur die in tegenstelling tot Europa in
de States miljoenen lezers met zijn verfrissend
originele romans weet te boeien, blijft verba
zend consequent. Vrijwel elke vraag wordt door
hem als een regelrechte aanslag op zijn privébe-
staan gezien en derhalve van geen antwoord
Wi
voorzien. Elke vraag, hoe onschuldig ook, is er
kennelijk een te veel.
De schuchtere, maar goedlachse auteur wil
hoogstens kwijt dat hij het nog steeds niet gelo
ven kan dat hij de McArthur-award gewonnen
heeft. "Ik besef het nog steeds niet. Ooit heb ik
zijdelings wel iets over het bestaan van een der
gelijke prijs gehoord. Maar dat ikzelf voor deze
erkenning in aanmerking zou komen, is nooit in
mijn gekste droom opgekomen. De komende
vijfjaar hoef ik mij in elk geval geen zorgen om
mijn levensonderhoud te maken. Bij de prijs
zijn zelfs verzekeringen inbegrepen. Ik kan me
dus volledig op het schrijven gaan concentre
ren, zonder daarvoor consessies te moeten
doen".
De derde roman van Richard Powers, die vol
gens vrienden zelfs in de Sahara met alleen een
stuk brood en een slok water bestsellers op pa
pier krijgt, is inmiddels al naar de VS overgevlo
gen. Althans het manuscript ervan. Powers
weet niet wanneer het boek leesklaar in de rek
ken zal liggen. "Ik hoop nog voor het eind van
deze eeuw", verschuilt hij zich opnieuw hardop
lachend achter zijn bescheidenheid. "Nee hoor,
zonder gekheid, misschien nog voor het eind
van volgend jaar". De boeken van Powers zijn
nog niet in het Nederlands vertaald.
SALZBURG De befaamde Salzburger Festspiele zullen op 27 juli a.s.
worden geopend met de opera 'Un ballo in maschera' van Giuseppe Verdi.
Nu Herbert von Karajan is overleden zal het werk worden gedirigeerd
doopr Sir George Solti. De beroemde tenor Placido Domingo en de zangeres
Josephine Barstow, die de dragende rollen te vervullen krijgen, tijdens één
van de laatste repetities. <iotoANP>
