Discriminatie op werk leidt zelden tot klachten Preutse wetenschap laat geschiedenis onderbroek over aan journalistiek Carien Evenhuis, voorzitter nieuwe commissie gelijke behamdeling PAGINA 16 MAANDAG 24 JULI 1989 M "Uit onderzoek blijkt dat er in arbeidssituaties nog veel wordt gediscrimineerd, maar dat weinig mensen daarop onmiddellijk actie ondernemen en naar de vakbond stappen of rechtshulp vragen". Dat zegt Carien Evenhuis, voorzitter van de nieuwe commissie gelijke behandeling mannen en vrouwen bij de arbeid. Het ministerie van Sociale Zaken begint eind augustus met een publiciteitscampagne over gelijke behandeling op het werk. De nieuwe commissie is begin juli aan de slag gegaan om vooral vrouwen die menen dat ze op hun werk ongelijk zijn behandeld, een mogelijkheid te bieden hiertegen iets te doen. s draagt dezelfde naam als de nieuwe wet, die deze maand is ingegaan. Er bestonden al twee commis sies op dit gebied, de een was gericht op het bedrijfsleven, de ander op de overheid. Die twee instanties zijn nu samen gevoegd. Carien Evenhuis be geeft zich met haar nieuwe baan op vertrouwd terrein. In 1988 nam ze na acht jaar af scheid van de Emancipatie- raad. "Daar had ik onder meer gelijke behandeling in m'n portefeuille. Ik ben ook be trokken geweest bij de advise ring van de raad over de nieu we wet er door Robin Uitham Die onderzoekt schriftelijke klachten over ongelijke be handeling en velt daar een oordeel over, vertelt Even huis. "Als een werkneemster bij voorbeeld vindt dat ze la ger loon krijgt dan een man nelijke collega, terwijl ze pre cies hetzelfde werk doet en ze voelt zich gediscrimineerd, dan kan ze naa: gaan. Die stelt vervolgens onderzoek in. Er wordt op de werkplek gepraat met de werkgever, de werkneemster en de personeelschef. Daarbij wordt gekeken naar het loon systeem en de functie-inde ling. Ten slotte spreekt de commissie een oordeel uit". Beklaagdenbankje Als de klacht terecht blijkt, zal de commissie de werkgever daarop wijzen. In een aantal gevallen blijkt dat die-dan be reid is de zaak aan te passen, vertelt ze. Als de baas echter voet bij stuk blijft houden, kan de werkneemster naar de rechter stappen om haar recht af te dwingen. Dat is een zwa re beslissing, geeft Evenhuis toe. "Het voordeel van de commissie is dat de werkge ver minder dan bij de rechter in het beklaagdenbankje zit. Het is minder bedreigend. Veel werknemers denken 'ik zal maar niet klagen, want an ders krijg ik geen opslag of ontstaat er herrie'. De com missie vormt dan een goed al ternatief. Die is bij uitstek deskundig en besteedt veel aandacht aan de zaak". De commissie kan geen sancties opleggen, behalve als het personeelsadvertenties betreft. "We kunnen diegene die zich niet aan de wet heeft gehouden, met naam en toe naam publiceren. Dat doen we natuurlijk niet zo snel". Evenhuis schat het aantal uitspraken dat de voorgaande commissies hebben gedaan, op zo'n 60 tot 70 per jaar. Er worden echter veel meer klachten en vragen inge diend. Bij een aantal is de zaak volstrekt duidelijk: het mag niet volgens de wet. De werkneemster heeft dan vaak genoeg aan de voorlichting en kan de kwestie zelf oplossen. In andere gevallen wil de werkgever halverwege de procedure van de commissie nog weieens uit eigen bewe ging de zaak rechtzetten. De klachten die binnenko men, vormen echter het topje van de ijsberg, zegt ze. "Uit onderzoeken van de Loon Technische Dienst (van het ministerie van Sociale Zaken- red.) blijkt dat er nog heel veel ongelijk wordt behandeld, maar dat leidt niet tot klach ten". Een onderzoek van de LTD in oktober 1988 wees uit dat negentien procent van de onderzochte bedrijven een aantal functies aanwees als ty pisch mannelijk. Negen pro cent van de werkgevers gaf voor bepaalde banen, vooral dienstverlenende, de voor keur aan een vrouw. Echt directe discriminatie ("Een man is beter als chef dan een vrouw") komt minder voor dan vroeger, vertelt ze. "Het zit 'm vaker in onduide lijker dingen. Zo kan bij een sollicitatie toch meespelen dat een vrouw kinderen heeft of zwanger kan raken". Ook kan een werkgever bijvoor beeld beslissen alle deeltijd werkers te ontslaan. Dat zijn meestal vrouwen. Pensioen "Wat veel voorkomt is dat een vrouw die zwanger is, proble men heeft een baan te vinden omdat de werkgever toch iets heeft van 'een zwangere vrouw nemen we liever niet'. Dat is verboden". Een paar andere voorbeelden van klachten: 'Ik ben een gehuw de werkende vrouw. Een ge trouwde man mag deelnemen aan de pensioenregeling, ik niet.' Of: 'Ik solliciteer naar de baan van chef, voldoe aan de eisen en ben een gelijkwaardi ge kandidaat, maar ze benoe men een man'. Sinds wanneer omgordt het sterke geslacht zich de lende nen met een onderbroekDie brandende vraag stelde de modejournalist John de Greef zich, toen hij zich aan het schrijven zette van een boekje over mannenondergoed. Hij kwam er al gauw achter dat er weinig over de geschiedenis van de herenslip bekend is. door Henk Houtman Daar is een aantal redenen voor te bedenken. De meest voor de hand liggende is, dat de onderbroek vroeger hele maal niet bestond. Daarnaast billen er door de eeuwen heen weinig historici aanvechtin gen hebben gehad om navor singen naar het fenomeen 'on derbroek' te doen. Preutsheid en valse schaamte zullen hier bij een rol hebben gespeeld. Welke bij zinnen zijnde piet lut zal zich de hoon op de hals willen halen om een disserta tie te schrijven over de ge schiedenis van de onderbroek om de rest van zijn weten schappelijke leven als onder broekenspecialist te moeten slijten? Niemand natuurlijk, maar toch zijn er best aardige din gen over 's heren slipje te boekstaven en De Greef doet daar een te waarderen poging toe. Dat mannen ondergoed zijn gaan dragen heeft heel prakti sche achtergrond. Niet als be scherming tegen de kou en niet uit hygiënisch oogpunt, maar om bescherming te bie den tegen het vuil worden van de kleding. De rijk bewerkte bovenkleding was moeilijk te reinigigen. In bad gaan was ook al niet populair in vroeger eeuwen en ondergoed zorgde ervoor dat de bovenkleding niet al te smerig werd. Boven dien bood het bescherming tegen de kriebelige binnen kant van de rijk geornamen teerde kledij. Aanvankelijk hielden de heren hun ondergoed beperkt tot een lang hemd. Zo kon Bo- caccio het prachtige verhaal in zijn Decamerone schrijven over de jongeling Masetto, die als tuinman verkleed in een nonnenklooster veel aftrek bij de dames vond. Zelfs de ab dis, die hem met opgewaaid hemd slapende onder een boom aantrof, viel voor de on verbloemde charme van de tuinman. Zeker zo aardig als de tekst zijn ook in het boekje 'Shirts' van de modejournalist John de Greef de vele illustraties. Het hemd heeft, zo begint De Greef zijn boekje, lange tijd een bijrol gespeeld, maar wel zo'n karakeristieke dat die ge honoreerd zou mogen worden met een Oscar voor de eeuwen lange trouwe dienst aan het li chaam van de man. Het hemd heeft door de eeu wen heen ook allerlei beteke nissen gekend, zoals het boete-, doop- en doodshemd, de rood- hemden van Garibaldi en bruinhemden van de fascis ten. En om zijn bijslaap dui delijk te maken, dat hij geen plannen had om de liefde te bedrijven, hield ridder Lance lot zijn hemd aan als hij bed ging. Er is het onderhemd en hemd. Door de tijd heen zijn kraag, manchetten, knopen, splitten, wijdtes en lengtes, de stof en opsmuk gewijzigd en de wijze van dragen afhanke lijk van de dan geldende mo de. De kleur is ook belangrijk, zo is in het boek te lezen. We tenschappers lieten sporters in wit en zwart tenue dezelfde acties doen. De toeschouwers spraken blijkens een enquête een voorkeur uit voor de acties van de 'witten' en keurden het spel van de 'zwarten' af. Er is ook nog goed nieuws te Lancelot hield hemd aan voor rustige nacht melden voor de kopers van een nieuw overhemd: het in cello faan verpakte en kunstig op gevouwen overhemd zal niet meer volzitten met spelden. Het nieuwste opvouwsysteem kent nog maar één metalen klemmetje. De laatste speld, die je pas vond als je het over hemd had aangetrokken, kent eerstdaags zijn einde. Het zijn oude verhalen, illu straties en schilderijen die een tipje van de sluier oplichten over de lingerie-mode van de man. Oude middeleeuwse mi niaturen laten werklieden zien, van wie het hemd net de billen bedekt. Voor ergenis zorgde deze luchtige en ge makkelijk zittende zomerkle- dij niet. Van hogerhand vond men het minder betamelijk als een gewone landsman zich in bont of ander weelderig ui terlijk stak. Philips de Schone verbood de lagere standen in Frankrijk zich in hermelijn te hullen. In de eerste helft van de 14de eeuw kwam er in En geland onder Edward III een wet tot stand die het iedereen beneden de rang van ridder verbood bont te dragen. De strak als een maillot zit tende beenbekleding liet de mannelijkheid goed uit ko men, wat natuurlijk voor de nodige kritiek zorgde. Dat jongens uit de gegoede krin gen de boeren gingen nadoen en zich slechts in ondergoed vertoonden waarbij zij het gat dat de beenbedekking open liet in het kruis ternauwer nood opvulden met hun hemd, vond men niet gepast. Braguette Deze bijzondere plek bij man nen groeide uit tot een van de meest vreemde uitwassen in de mannenmode. Het is de braguette, zoals de Fransen het noemen, het codpiece bij de Engelsen en bij ons het schaamkapsel. Een nogal te genstrijdig woord, want man nen vonden juist dat zij zich niet hoefden te schamen. His torici schrijven om wille van netheid niet vaak over deze in het oog springende uitstul ping, maar als men schilderij en uit de vijftiende en zestien de eeuw bekijkt, dan is het schaamkapsel vaak terug te vinden. Holbein laat dit detail op zijn schilderijen van Hen drik VIII bij voorbeeld be paald niet achterwege. Zelfs aan het strenge Spaanse hof, waar vrouwen als seksloze ke gels gekleed gingen, wist de braguette zich te handhaven. Tot in de vprige eeuw zou den veel mannen volstaan met het dragen van een lang hemd of een hemd met kno pen dat tussen de benen door dicht te maken was. Dan komt een primitieve vorm van on derbroek om de hoek kijken. In de 19de eeuw wordt die met een split, overslag of aan de achterkant met knopen ge dragen. Jaeger In de jaren tussen 1880 en 1930 worden ondergoed en hygiëne zaken die bij de medi sche stand serieuze aandacht krijgen. Een van de bekends- ten is dr. Gustav Jaeger, die vond dat men geheel in wol gekleed diende te gaan. Dat was goed voor het lichaam, want het betrof dierlijk mate riaal, zo betoogde hij. Deze re formideeën deden in heel Eu ropa opgeld. Overigens was het niet altijd raadzaam de ad viezen van Jaeger. Afdrogen na een badbeurt vond hij niet nodig, want dieren gingen ten Hemd en broek in een. Een bijna honderd jaar oud model van Schiesser. Tussen de plooien van de rok van Hendrik VIII prijkt par mantig een eigenaardige gulp, de braguette geheten. slotte ook met hun 'wolletje' aan te water. Oorlogen hebben nogal eens nieuwe ontwikkelingen tot gevolg. Zo ook in de man- nenonderbroekenmode. Tij dens de loopgravenoorlog tussen 1914 en 1918 leden de soldaten bittere kou en om de verliezen niet onnodig te laten oplopen, kregen de militairen onderbroeken en onderhem den van stevig gemzeleer en werd veel gebreide kleding gedragen. Na de Tweede Wereldoor log kwam er een versnelling in de ontwikkeling van het on dergoed. Er kwamen katoen, nylon en andere kunstvezels op de markt. Het 'interlock* werd in het spraakgebruik de naam voor het hemd, al noemt de auteur merkwaardig ge noeg deze bekende Engelse term, afgeleid van de breime- thode, niet. Men ging in navol ging van de pullover (de trui die haar naam dankt aan de manier waarop ze wordt aan getrokken) het hemd over het hoofd aantrekken. Door de aanwezigheid van vele Canadezen en Amerika nen kwamen de Nederlandse mannen in aanraking met de korte en wijde onderbroek: de boxershort. Echt lekker von den ze het niet zitten en zodra de naoorlogse schaarste over was, stapte de Nederlandse man weer over Op strak aan sluitend, wit tricot. Er was een x- en y-model. De twee letters verwezen naar de gulpslui- ting, waarin met een beetje goed wil de belijning van de letters was terug te vinden. Tanga Het tweede deel van het boek je is wat minder interessant omdat het de mode van nu be handeld. Genoemd worden de steeds kleiner wordende slipjes, die strak om billen en geslachtsdeel spannen tot aan de extremiteit van de billoze tanga toe. Daarnaast is er de revival van de malle, ouder wetse boxershorts, die onder invloed van de bold-look wor den voorzien van allerlei fun fantasy-opdrukken, zoals EINDREDACTIE HENK HOUTMAN EN HENRIETTE v.d. HOEVEN Er wordt wat handen geschud, afgezoend en omhelsd tussen mensen als Bush, Gor- batsjov, Walesa. De wereld ziet hoopvol toe hoe de leiders elkaar vriendelijk bejegenen en van alles beloven. Zou het toch nog eens broederschap en zusterliefde worden? Wie weet, maar om de fundamenten van zo'n samenwerking te beoordelen, is het goed de positie van de zusters te bekijken. Twee maanden geleden was er bij een Delfts congres van de Vrouwenraad sprake van een 'cultuurclash'. Groot tumult omdat Zoja Krylova van de Sovjet Vrouwen Raad beweerde dat vrouwen verantwoordelijk zijn voor huishouding en kinderopvang. Ze pleitte voor de keuze van vrouwen om thuis te mogen blijven en minder te werken als ze een gezin te verzorgen hebben. Daarmee ventileerde ze fraai de mening van Gor- batsjov, die wat betreft vrouwen-mannen zaken bepaald niet tot de verlichte nieuw- denkers gerekend kan worden. Vrouwen horen thuis een warm nest te creëren als hun man de kost verdient. Er wij hier maar bezig om moeders de ar beidsmarkt op te schoppen en economisch onafhankelijk te maken. Een 'zie-je-nou- wel-toon' kan gemakkelijk insluipen bij traditioneel denkenden. Die vrouwen in Oostbloklanden zijn economisch onafhan kelijk, maar ze worden er niet gelukkig door, ze willen het eigenlijk niet. Straks wil len onze vrouwen ook weer terug. De cru ciale vraag is echter: wie loopt vóór op wie? Want de positie van vrouwen in Oostblok landen lijkt in verschillende opzichten ver draaid veel op die van onze vrouwen tien tallen jaren tot meer dan een halve euw ge leden. De situatie van Poolse vrouwen kan als voorbeeld dienen. Grazyna Kaczal- Panków, verbonden aan de Poolse Acade mie voor Wetenschappen, schreef een arti kel over wat zij noemt de 'second worstca tegory' van de bevolking. Om het gezins budget te versterken, hebben Poolse vrou wen banen. Het gemiddelde loonsverschil tussen vrouwen en mannen is 30 procent; vrouwen zijn royaal vertegenwoordigd in de lagere banen. Dit is niet bepaald een fe nomeen van Oostbloklanden. Volgens Jean ne de Bruijn, die enkele weken geleden pro moveerde op de dissertatie 'Haar Werk', zijn de beloningsver schillen tussen vrou wen en mannen in ons land in de afgelopen eeuw niet verminderd. Reden voor (manne lijke) economen om dit onderwerp niet te bestuderen, zelfs te verzwijgen. Een econo misch taboe! Nog een bekend geluid uit Polen: vrou wen moeten veel beter zijn dan mannen om voor promotie in aanmerking te komen. De essentie van haar zwakke positie is dat ze een full-time baan moet combineren met al leenverantwoordelijkheid voor huishou ding en kinderopvang. Dit laatste betekent: van winkel tot winkel gaan, lange rijen, geen wasmachine, zelf kleren maken, kin deren helpen met huiswerk, contact onder houden met scholen, geen (half) kant-en- klare produkten te koop; dus geen vrije tijd 's avonds en in de weekeinden. Is het gek dat die vrouwen pleiten voor thuis mogen zijn, voor part-time banen? Nee, want zij weten onbewustdat de metaliteitsveran- dering onder mannen bij lange na zo ver nog niet is, dat van hen thuis een actief aan deel verwacht kan worden. Vanuit een vrouwenbeweging hiervoor strijden? Ver geet het maar, meent Kaczal-Panków, vrouwen zijn te moe vanwege de vele plich ten, hun harde strijd om het bestaan. Maar óók. denk ik, vanwege het feit dat vrouwen- solidair zijn met de strijd van (hun) man nen voor democratie en een betere positie van arbeiders. De arbeidersbeweging gaat vóór de vrouwenbeweging, wij kennen die situatie uit het begin van deze eeuw. 1 Een traditionele mentaliteit blijkt ook uit andere zaken. Zo wordt het in Polen de mo rele plicht van vrouwen geacht om een zoon te baren, zodat haar echtgenoot trots kan zijn en een erfgenaam heeft. Voor een man is een zoon een bewijs van zijn mannelijk heid. Een vrouw met alleen dochters wordt door haar man vaak min of meer openlijk voor schut gezet. Een andere morele plicht van vrouwen is trouw zijn aan haar echtge noot. Van mannen wordt een avontuurtje gemakkelijker geaccepteerd; men toont be grip en respect voor zijn temperament. Meisjes dienen als maagd het huwelijk in te gaan; als ze eerder al sexueel contact had den, is dat een diskwalificatie. Voor jon- Betty Boop-meisjes, doorpijl- de hartjes, schunnige teksten en dobbelstenen. De reclame doet er alles aan zowel de mannen- als de vrouwenslip jes als erotische verleiders te afficheren, zonder welke een spannend liefdesleven (of juist wel) niet mogelijk is. Trouwens, mannenonder- goedverkopers melden dat er een groeiende vraag onder vrouwen is naar mannenon dergoed. Het ondergoed van de man vindt het vrouwelijk geslacht veel comfortabeler zitten en veel vrouwen blijken uitgekeken op de typische vrouwelijke lingerie uit ijle, gladde stoffen en volle kant. Modeontwerpers komen af en toe nog wel eens met een variant van de aloude bra guette, het schaamkapsel, op de proppen maar. dat moet als een grapje worden gezien om de toeschouwers van de mo deshow te amuseren. De man van de jaren negen tig laat zich niet meer voor schrijven in welke onder broek hij zich zal hullen. Voor wie er op kickt kan een peper dure boxershort met een rood hartje van Moschino aan schaffen, een Soek-brief (bui del met tailleband) aantrek ken danwel een via officieuze kanalen geïmporteerde Cal- vin-KJeinslip. De meeste mannen zullen van hun on derbroek echter niet warm of koud worden en vrouwlief een Hemaatje van drie-voor- een-tiëntje laten meebrengen. John de Greef heeft er een alleraardigst boekje van ge maakt, wat rommelig in el kaar gestoken, maar de vele il lustraties op elke pagina ma ken alles goed. 'Shirts', twee 'Ondergoed' boekjes uit over mannenmode. Er komen nog afleveringen over de ge schiedenis van de stropdas en het kostuum. De auteur is John de Greef en de uitgever Cante- clecr in De Bilt. gens is het juist een pre. Het zijn standpun ten die verdacht veel lijken op de onze in de jaren '50. Zolang echte gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen, het aandeel van man nen thuis en hun part-time werk geen on derdeel zijn van het beleid, hebben Russi sche vrouwen waarschijnlijk gelijk en moet eerst maar eens gestreden worden voor een beter leven voor vrouwen zonder driedub bele taak. Misschien kunnen Bush, Walesa en anderen in hun gesprekken over de mil jarden en de besteding ervan ook de slechte positie van Poolse vrouwen betrekken, op dat zij geen halve eeuw hoeven te wachten tot een vrouwenbeweging het werk gaat voortzeten wat de arbeidersbeweging liet liggen. werksituatie kan onprettig worden. Je kunt echter niet ontslagen worden omdat je een klacht indient Misschien dat dit in de toe komst verbetert, want met de nieuwe wet zijn groepsacties mogelijk, vertelt Evenhuis. Ze doelt op het feit dat belan genorganisaties, onderne mingsraden, vakbonden en andere groepen voortaan Ook bij de commissie kunnen aankloppen om namens een aantal mensen een klacht in te dienen. "Pas nu kun je zeggen dat mensen in Nederland weten dat ze vrouwen en mannen ge lijk moeten behandelen. Tien jaar geleden was dat nog lang niet zo bekend. Vrouwen wis ten ook vaak niet wat discri minatie en gelijke behande ling betekenden. Wat dat be treft is er wel degelijk een mentaliteitsverandering". Ten slotte: "Er is voorlichting nodig om mensen duidelijk te maken dat ze ook iets aan dis criminatie kunnen doen, dat ze naar de rechter of de com missie kunnen stappen. Er zijn veel mogelijkheden om je recht te krijgen". Hoewel de meeste klachten van vrouwen komen, menen mannen soms ook dat ze on gelijk worden behandeld. Zij klagen vooral over positieve discriminatie, zegt Evenhuis. "Een man die zegt dat hij de zelfde kwaliteiten heeft als een vrouw, en misschien zelfs beter is, maar de vrouw is aan genomen. Hij vindt dat de vrouw geen voorkeursbehan deling had mogen hebben". Ook klagen mannen over ou derschapsverlof-regelingen die alleen voor moeders gel den. "Dat zoeken we dan ook uit. Zo kregen de commissies klachten binnen over de Bar- laeus-zaak en de positieve ac tieplannen van Beverwijk en Leiden". Nieuw is dat de commissie voortaan ook uit eigen bewe ging onderzoek mag doen. Ook stagiaires kunnen voortaan een beroep doen op de commissie. Verder zijn in de wet de regels voor werving en selectie van personeel ver scherpt. Zo is de voorkeursbe handeling beperkt tot vrou wen. "Het gebeurt regelmatig dat in advertenties staat 'gelet op de samenstelling van het team, geven wij de voorkeur aan een man'. Dat is per 1 juli Carien Evenhuis: "Er is nog veel ongelijkheid". (Foto GPD) verboden, alleen voor vrou wen mag dit wel". Hele stap Dat er relatief weinig mensen klagen, heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat een klaagster in haar eentje de strijd aanbindt met haar baas. Daar is durf voor nodig. Even huis beaamt dat het een hele stap is. "Je moet heel zeker van je zaak zijn. Je weet dat er een onderzoek komt, dat er gepraat wordt op de afdeling en met de werkgever. Die krijgt misschien iets van 'zo, had je wat tegen me'. De

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 16