Klooster in Auschwitz voor joden halszaak
ü3(h[
Poolse bevolking beeft weinig begrip voor hevige verontwaardiging
Irsinrami
lik
ZATERDAG 22 JULI
GEESTELIJK LEVEN
Een groepje nonnen dat een klooster in het voormalige
concentratiekamp Auschwitz bewoont, dreigt een breuk
te veroorzaken tussen joden en christenen. De
aanwezigheid van de karmelitessen is een ontering van
het symbool van de Holocaust, vinden de joden. Zij
pleiten al jaren voor verplaatsing van het klooster. De
plaatselijke rooms-katholieke bevolking verzet zich
echter fel tegen verhuizing van de zusters. Vorige week
vonden de eerste schermutselingen plaats. Poolse
arbeiders sleurden zeven demonstrerende Amerikaanse
joden bij het klooster weg. De Amerikanen liepen lichte
verwondingen op. Meer geweld zal volgen, vreest
journalist Adam Szostekiewicz. "Soms vraag je je af of
er werkelijk wat is veranderd na veertig jaar vrede". En
de nonnen? Zij houden zich afzijdig, en bidden...
OSWIECIM - 'Arbeit macht
Frei'. De spreuk prijkt in grote
letters boven de ingang van
concentratiekamp Auschwitz.
Het zwarte cynisme van deze
woorden is in felle tegenspraak
met het vrolijke tafereel voor de
poort. Een handjevol Poolse
toeristen staat onder grote hila
riteit te poseren. Eén foto van
het groepje voor de ingang.
Breed lachend, de armen ont
spannen om eikaars schouders
geslagen.
Nóg een foto, dit keer hangen
de Polen in de draden van het
dubbele hek, dat om het terrein
heen loopt. Toen het kamp nog
in gebruik was, stond dit hek
onder stroom. Aanraking bete
kende een onmiddellijke dood.
Voor de meest wanhopigen on
der de gevangenen in
Auschwitz een laatste uitweg
uit de gruwelijke werkelijk
heid. 'Aan de draad gaan' was
een vaste uitdrukking voor je
zelf in het hek gooien. De dood
kiezen om aan verder lijden te
ontsnappen. Vandaag de dag is
het hek een decorstuk voor va
kantiekiekjes; het kamp
Auschwitz, of Oswiecim zoals
de Poolse naam luidt, het groot
ste oorlogsmuseum van de we
reld.
door
Monique Brandt
Oswiecim is een grauw en trooste
loos industriestadje in Zuid-Polen,
niet ver van de Tjechische grens. In
1940 werd hier een oude kazerne
omgebouwd tot concentratiekamp:
Auschwitz 1. Nog geen jaar later
bleek het kamp te klein voor de ein
deloze stroom gevangenen. Drie ki
lometer verderop, in het dorpje
Brzezinka (Birkenau), werd daarom
vernietigingskamp Birkenau,
Auschwitz 2, gebouwd. Hetinieuwe
kamp was uitgerust met vier crema
toria. In totaal zijn in Auschwitz
zo'n vier miljoen mensen vergast,
verhongerd of doodgemarteld.
Meer dan de helft van de slachtof
fers was joods.
Voor joden in binnen- en buiten
land zijn de resten van deze doods
fabriek dan ook symbool voor de
systematische uitroeiing van zes
miljoen joden. Auschwitz is voor
hen het grote massagraf. Vervloekt,
maar heilig gebied, dat onaangetast
moet blijven, en alleen met het
grootst mogelijke respect betreden
mag worden. Eeuwige rust voor de
slachtoffers die hier zijn gevallen.
Tactloos
De Rooms-Katholieke Kerk heeft
echter weinig respect voor deze
wensen, vinden de joden. De bouw
van een klooster op het terrein van
Auschwitz 1 in 1984, nota bene in de
voormalige opslagplaats van het gif
zyklon-B, waarmee de gevangenen
werden vergast, zien zij als een die
pe belediging. En het was toch zo
goed bedoeld. Het klooster werd ge
sticht met toestemming van de
aartsbisschop van Krakow, Mar-
chansky. Op de onheilsplek zouden
de nonnen bidden en boete doen.
Zo zouden de miljoenen slachtof
fers nooit worden vergeten.
De joden stelden echter niet veel
prijs op deze geste van de Rooms-
Katholieke Kerk. Auschwitz wordt
geclaimd door de rooms-katholie-
ken, en joodse slachtoffers worden
vergeten, Klaagden joodse organisa
ties. Toen kort daarna het voormali
ge kantoor van de voormalige Orts-
kommandant van Birkenau werd
verbouwd tot rooms-katholieke
kerkgebouw, was het hek helemaal
van de dam. Joodse organisaties in
de hele wereld protesteerden tegen
de 'monopolisering' van Auschwitz.
"Het was op zijn zachtst gezegd
zeer tactloos van de katholieken om
het klooster juist op deze plaats te
bouwen. Deze plek moet buiten el
ke religieuze competitie worden ge
houden", aldus G. Riegner, de voor
zitter van het Joods Wereld Con
gres, de overkoepelende wereldor
ganisatie van joden. "Voor ons was
het een halszaak om het klooster te
verwijderen. Het probleem was dat
in Polen bijna geen joden meer over
zijn. Daarom moesten buitenlandse
joden in actie komen".
Onverbiddelijk
In 1985 vonden de eerste moeizame
gesprekken plaats tussen kerkelij
ke hoogwaardigheidsbekleders en
een groot aantal joodse organisaties
uit de gehele wereld. Deze dialoog
resulteerde in februari 1987 in de af
spraak dat het klooster binnen twee
jaar verplaatst, zou worden naar een
plaats buiten het kamp, zo'n vijf
honderd meter verderop. Daar zou
den de slotzusters een plaatsje krij
gen in een nieuw joods-christelijk
centrum voor 'ontmoeting, educatie
en gebed'.
In februari van dit jaar waren de
zusters echter nog steeds niet weg.
"Problemen van administratieve en
psychologische aard verhinderden
de verhuizing", luidde de vage ver
klaring van de kerk. De verplaat
sing werd voorlopig uitgesteld tot
het einde van deze maand, maar
niets wijst erop dat de nonnen van
plan zijn om te vertrekken. Integen
deel, het klooster wordt verder ver
bouwd.
"Nje, proshe alstublieft, geen
foto's". De bruingekapte klooster
zuster staat nerveus lachend tegen
het hoge hek geleund, een grote
sleutel in haar handen. Al enkele
malen is de non in vliegende vaart
het klooster binnen gerend om de
bezoekers bij de priores aan te kon
digen, haar pij fladderend achter
haar aan. Handenwringend brengt
ze bericht uit; moeder-overste is on
verbiddelijk, geen bezoekers, geen
commentaar. Het hek blijft geslo
ten. "Die Jüden? Daar weten we
niets van, en daar willen we ook
niets van weten. Gaat u naar de kar
dinaal^ die kan u misschien meer
vertellen. Wij willen rust".
Stevig getraliede ramen, vergren-
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Schouten. 11.45 oec. studentendienst; Mare-
kerk 10 ds. Kattenberg, 5 kand. V.d. Voet Vee-
nendaal; Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds.
Eekhof; Oecumenische geloofsgemeenschap
De Regenboog (Merenwijk) 10 pastoor Van
Well; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10 ds. Dron-
kers: Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 en 5
ds. Rietveld; Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds.
Nauta ha; Waalse kerk (Breestr.) 10.30 pas
teur Ribs; 'Stevenshof (rk kerk Haagse
Schouw) 11 ds. Koolstra. Acad. Ziekenhuis 9
rk dienst, 10.15 10.15 ds. Van Beinum. Diako-
nessenhuis elke zat. 10.30 rk. dienst, morgen
10.30 10.30 ds. Van 't Hof. Endegeest zie
Oegslgeest. Geref. Kerk Vredeskerk zie herv.
gem.; Petrak. (Surinamestr.) zie Hoogl. kerk;
Oude Vest zie Hoogl. kerk; Maranathak. zie
herv. gem.; Bevrijdingsk. zie herv. gem.; be
jaardenhuis Groenhoven 10 hr. Henzen; Me
renwijk zie herv. gemeente. Geref. K. Vrijg.
(Herengr.) 10 ds. Noordman, 5 ds. Grutter.
Chr. Geref. K. (Steenschuur) 9.30,5 ds. Steen
bergen Rijswijk. Geref. Gem. (zie onder Leï-
derdorp). Geref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk
Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-Luth. Gem.
(Lokhorstk.
weroord'. Rijnsburgerweg 124) 10 ds. Agte-
reek. Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9
ev. Piet. 10.30 ev. Jansen. Evangeliecentrum-
Pinksterbew. (Bethlehemskerk Lammermarkt)
10 ev. Zijlstra. Pinkslergem. (O. Vest 13) hr.
Tan. Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteag) 10 en 7 (laatste zondag
van de maand 5 u.). Nieuw-Apost. Kerk (H.
Rijnd. 24): 9.30 en 4. wo. 8. Zevendedag-ad
ventisten ('De Ontmoeting'. Noordhofland
V.schoten)elke zat. 10 tot 11 bijbelstudie. 11
tot 12 predikatie. Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30. Kerk van J. Chr. v.d. Heili
gen der L. Dagen (Brahmsl.) 9.30, 10.30 en
11.20. Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) 10.
Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7. zo. 10.30;
Herensingel zat. 7. zo. 9.30 en 11: Rijndijk
(Stevenshof) zat. 7. zo. 9.30; Steenschuur zat.
7. zo. 8.30.10.11.30.6 en 7 (lof); Boshuizerka-
de zat. 7. zo. 9.30 en 11Lammenschansweg
zat. 7, zo. 9 en 10.30; Haarl.straat zat. 7. zo.
10.30 en 12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H.
Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 9.30 ds. V. Gosliga BeHen, 6.30 ds.
Wilschut; Kruiskerk 9.30 ds. Jonkman ha; Op-
standingskerk 9.30 ds. Hoogendijk; G. Herder
kerk 9 ds. Verheul, 6.30 vesper; De Bron 10.30
ds. Verheul; Ashram (Marsdiep) geen dienst;
Oudshoornse kerk 10 ds. Medevoorl Hippoly-
tushoef. Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 ds.
Stam Ter Aar, 6.30 ds. Ouwendijk. Geref. Kerk
Mar.kerk 9.30 ds. Van Wijngaarden, 6.30 zie
adv. kerk; Salv.kerk 9.30 ds. Wilschut. 6.30 ds.
Germans Sassenheim SoW-dienst. Geref. K.
Vrijg. (school Bospark, Beatrixl. 4) 9.30 en 5.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.) 9.30. 7.
Chr. Geref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30, 2.30
ds. V.d. Weerd. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr.
240) 9.30 en 4. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1)10
ev. Van Dorp. 6.30 ds. Hunink. Bapt.gem.
Noord (school Kalkovenw. 62) 10 ds. Veen-
stra. Volle-evang.gem. ('De Ark'. Pr. Hendrik-
str. 54) hr. V.d. Hoorn. Pinkstergem. 'Het Licht'
(Morgenstersch. Briljantstr. 1) 10. Christenge
meente 'De Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek
Emmalaan) 10 hr. Veldhuis Bodegraven. Le
ger des H. (Zonneweg 3) 10 en 7 (laatste zon
dag van de maand 5 u Remonstr. Gem. (Van
Mandersloostr. 36) geen dienst. Rk Kerk: Bo-
nifaciusk. zat. 7. zo. 9.45 en 11.30; Piusk. zat.
7. zo. 9 en 10.30; De Bron zat. 7. zo. 9 en 11
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
kand. De Man Rosmalen, 6.30 ds. Van Gorsel
Schoonhoven; Salv.kerk 9.30 ds. Terlouw,
6.30 ds. V.d. Hoef; Bethl.kerk (Nieuwerbrug)
9.30 ds. Pris Werkhoven. 6.30 ds. Terlouw.
Geref. Kerk 9.30 ds. Veenstra Leiden, 6.30 ds.
Van Wattum Rijswijk. Geref. K. Vrijg. (Ich-
thusk.) 9.30 en 5.30. Geref. Gem. (Stations
weg 17) 10,6.30. Evang.-Luth. Gem. 10.30ds.
Kloek Soest.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
Jansen, 6.30 zie geref. kerk; De Stek 9.30 drs.
V.d. Zwaan Leiden. Geref. Kerk 9.30 ds. Berg-
ma Den Haag, 6.30 ds. Stelwagen Den Haaf.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Oosting. Geref.
Gem. 9.30, 6. Volle Evang.gemeente 'Bethel'
(Burg. Colijnstr. 83) 9.30 hr. Knotters.
DE KAAG: Herv. Gem. 9.30 d6. Koldewijn. Rk
Kerk zat. 7. zo. 9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 10 ds. Hagen Zwolle. 6 ds. De Graaf;
Ontm.kerk 10 ds. Sloof. 6.30 ds. Bogaard.
Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-college) zie
Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30 ds. Van
Breevoorrt, 6.30 ds. V.d. Horst. Rk Kerk zat. 7.
zo. 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10
ds. Ten Voorde, 6 ds. V.d. Berg; O. Kerk 10 ds.
Visser, 6 ds. Van Niel Rijnsburg; Ichthusk. 10
ds. Vroegindeweij. 6 ds. Rietveld Overberg;
Pniëlk. 9.30 ds. Rietveld Overberg, 6 ds. Vis
ser; Maranathakerk (Rijnsoever) 10 10 ds. V.d.
Berg, 6 ds. Sloof. Overduin 2.15 ds. Baas.
Herv. Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-college
Pr. Frederikdreef 15) hr. Berkheij Pemis. Ge
ref. Kerk Vr.kerk 9.30 ds. kersten, 5 ds. V.d.
Horst; Triumfatork. 9.30 ds. Mink. Geref. K.
Vrijg. 9.30,3 ds. Grutter Rijnsburg. Ned. Geref.
K. (aula Bestevaer-mavo) 9.30 en 7 ds. Zwarts.
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Slagboom. Vrije Chr.
Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. V.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5. Geref. Gem.
in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang.gem.
(Voorstr. 48) 9.45. Onafh. baptistengem. (Am-
bachtsweg 2) 10 hr. Bakker Heverlee.
Nieuwveen. Geref. Kerk 9.30 ds. Hiensch Ba-
rendrecht. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 6.30. Re
monstr. Gem. geen dienst. Evang. gem. (ver-
.gebouw 'De Rank', Regthuysplein) 12 nam.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 kand.
Schreurs Amsterdam, 7 hr. Drijver Voorscho
ten. Geref. Kerk 9.30 hr. Volker Amstelveen.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 kand. Metske
Apeldoorn. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem 9 30 ds. Ou
wendijk Alphen. 6.30 kand. Rodenberg Kat
wijk. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Huisman. Rk
Kerk: dorp zat. 7. zo. 10 en 11.30; Anker zat. 7.
zo. 10.30; Rijndijk zo. 9.
HILLEGOM: Hen/. Gem. 10 en 7 ds. Rothfusz.
Geref. Kerk ('Hoeksteen') zie herv. kerk. Chr.
Geref. Kerk 10 ds. Waagmeester Lisse, 5 ds.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds. V.d. Boon. 5 ds. Roet-
man Ermelo, 7 hr. Koldewijn; Hoofdstr. (Zee)
10ds. Mulders Haarlem, 8 ds. Ust Berlijn (Duit
se dienst), De Rank (Golfbaan) 10 ds V.d.
Bergh. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10
drs. Van Seventer Ede, 7 ds. Dekker Vorden;
Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Dekker. Kapel W. v.d.
Bergh-stichting 11 mw. De Peuter. Sole Mio' 9
ds. V.d. Lee. Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.)
10.30 dr. Meijering Oegstgeest. Rk Kerk Zee
zat. 7, zo. 10.30; Binnen zat. 7, zo. 9.30 en 11
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem 7
ds. Buikema Zwammerdam. Geref Kerk 10 ds.
V.d. Lugt. 7 zie herv. kerk.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 en 6.30 ds. Doesburg; Schep-
pmgsk. 10 ds. Visser. Leythenrode 10 ds. De
Leeuw. Elis.-ziekenhuis 9.30 ds. Brommet ha.
Geref. Gemeente Leiden eo (kerkgeb. Hoofd
str. 73) 10 en 4.30. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.)
10. Rk Kerk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 hr. Goedhart
Nieuwkoop. Geref. Kerk 9.30 ds. V.d. Kooi. 7
ds. Zijl Oude Wetering. Rk Kerk zat. 7. zo. 9 30
en 11.15.
LISSE: Merv. Gem. Dorpskerk 10 ds. De Gel
der, 7 ds. Achterberg Leiden. Pauluskerk 10
ds. Keuning Noordwijk. Geref. Kerk 10. Geref.
K. Vrijg. (Prinsessestr. 1) 9.30 en 4.30 ds.
Borgdorff Rotterdam. Ned. Geref. Kerk (Salva-
tori) 10 en 7 ds. Vos. Chr. Geref. Kerk zie Ned.
Geref. Kerk. Geref. Gem. 10 en 4 ds. Den
Boer. Evangeliegemeente (Heereweg 52a) hr.
Hansema. Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10
en 11.30; Poelpolder zat. 7, zo. 10.30; Maria-
kerk zat. 7, zo. 9 en 10.15; Engelbew. zat 7,
zo. 10.30.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. De Graaf OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 mw. Vis Oegstgeest. Geref. K. 9.30 ds.
Zijl, 6.30 ds. V.d. Kooi Leimuiden. Remonstr.
Gem. 10 ds. Breukink Zeist. Rk Kerk zat. 7, zo.
10 en 11.30.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk 9.30
ds. Smaling, 4.30 ds. Wagter; Bethelkerk 9.30
ds. Wagter. Geref. Kerk Petrakerk 9.30 ds.
Snel, 5ds. Terpstra; Immanuelkerk 9 en 10.30
ds. Terpstra; Maranathakerk 9.30 ds. Ver
schoor, 5 ds. Snel. Geref. Kerk Vrijg. 10 en
5.15 ds. Glas Curacao. Chr. Geref. K. 9.30 en
5. Evang. Christengem. (aula mavo) 10 ds.
V.d. Vlugt Harderwijk. Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING Rk Kerk z
1 10.30.
NOORDWIJKERHOUTDorpsk. 10 ds. Ger
mans; De Zilk geen dienst. Rk Kerk Victork.
zat. 7. zo. 9 en 11; Jozefk. zat. 7. zo. 9 en
10.30; De Zilk zat. 7, zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 ds. Da Costa; Pauluskerk geen dienst;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 prof. Faber
Maarn. Geref. Kerk 10 ds. Plomp. Geref. Kerk
Vrijg. (aula Dr. Schilderschool) 9.30 ds. Grutter
Rijnsburg, 4.30 ds. Houtman Leiden. Ned. Ge
ref. Kerk (Gem.centrum) 8.45. 4 ds. Kranen
burg Rolde. Van Wijckerslooth 4 ds. Hoekstra.
Endegeest 10 ds. Friederich. Volle-evangelie-
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9.30 ds. Mansvelt
Papendrecht, 7 ds Biewinga. Geref. Kerk 9.30
ds. Bras, 7 zie herv. kerk. Chr. Geref. K. 10 en 7
ds. Hogenbirk. Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17)
geen dienst. Rk Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Driebergen.
6.30 ds. Smaling. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds.
Terlaak Alphen. Rk Kerk Aardam zat. 7. zo. 9
en 12; kerk Langeraar zat. 7. zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG Herv. Gem. 10 ds. De Graaf
Katwijk a/d Rijn, 6.30 ds. Spruijt Amsterdam.
Geref. Kerk 9.30 drs. Oegema, 6.30 ds. Spruijt.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. Schaap, ze geref. kerk; De Ontmoeting
(Noordhofland) 10 dienst i.s.m. Aulabasis-
gem., 7 zie geref. kerk. Herv. evang. op geref.
grondslag (kerkgeb. 'Rehoboth'. A. van Leeu
wenhoekkade) 9.30 en 4.30 ds. V. Kooten.
Hulp en Heil-kerk ('Schakenbos'. Leidschen-
dam) 10 ds. Honig. Geref. Kerk 10 ds. Vegter
Oegstgeest. 7 dr Van Dam Leidschendam.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 ds. Houtman. 5
ds. Noordman. Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo.
11.30; M. Godskerk. zat. 7, zo. 10. Kerk van
Engeland (British school in The Netherlands. J.
v. Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv, Gem. Brugk. 9.30
kand. Groenenboom, 5 ds. Goossen; Hoek
steen 9.30 ds. Schipaanboord, 5 ds. Kommers
Papendrecht; Bethelk. 9.30 ds. Goossen. 5 ds.
Schipaanboord; Rehoboth-school geen dienst;
Imm.kerk 9.30 ds. Van Houwelingen. Geref.
Kerk Kruisk. 5 dr Bade Alphen; Ontm.kerk
9.30. Geref. K. Vrijg. (Kruiskerk) 8.30 en 2.45
ds. Hoogendoorn. Chr, Afgesch. Gem. 9.30 en
5 ds. V.d. Want. Oud-Geref. Gem. (Mercurius-
weg 29) 10 en 6.30. Remonstr. Gem. 10 ds. V.
Kakerken Soest.
WASSENAAR Herv. Gem Dorpsk. 10 ds.
Steenstra. 4.30 kand. Van Dis; Kievietk. ('Sa
men op weg') 10 ds. Janse de Jonge; Mes-
siask. 10 drs. Beeuwkes. Heilevoetsluis;
Dorpscentrum 9.30 ds. Wieman. Geref. Kerk
Zijllaan zie Messiaskerk, 7 drs. Mink Katwijk
WOUBRUGGE Herv. Gem. 9 30ds. Sterren-
berg Rijsoord, 6.30 ds. Van 1 Hof. Geref. Kerk
9.30 hr. Walhnga Leiderdorp. 6.30 dra. V.d.
Kooi Leimuiden. Ned. Prot. Bond (De Wijk,
Schoolstr. 20) geen opgave Rk Kerk zat. 7. zo.
10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Haan. Geref. Kerk 9 30 hr. Schreuder. 7 ds De
Haan.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 drs. Lim
burg-Klokke. Rk Kerk St. Jan zat. 7 30. zon.
9.30, Chr Dienaark zat. 7. zon. 10. Meerburg-
ZWAMMERDAM Herv. Gem. 9.30 ds. Achter
berg Leiden. Geref. Kerk 9.30 drs. Buikema,
6.30 drs. V.d. Lugt Koudekerk a/d Rijn. Re
monstr. Gem. geen dienst.
Nog geen honderd meter verder
ligt het beruchte celblok 11. de
plaats waar gevangenen werden on
dervraagd en gemarteld. Een hou
ten kruis, acht meter hoog, mar
keert het klooster-terrein, dat wordt
omringd door een hoog, vervaarlijk
gepunt hek. Achter de getraliede ra
men bidden de karmelitessen voor
de slachtoffers èn daders van de
holocaust.
De karmelitessen komen nooit
buiten en leven sterk geïsoleerd. Zó
geïsoleerd dat niemand precies
weet hoeveel zusters in Auschwitz
wonen. "Negen of tien", zegt de een.
"Misschien veertien", schat een an
der. "In ieder geval niet meer dan
twintig", weet Stanislaw Mushua,
de vertegenwoordiger van aartsbis
schop Macharski van Krakow, on
der wiens diocees Auschwitz valt.
Als lid van de rooms-katholieke
commissie voor de dialoog met de
joden, houdt de pater zich al jaren
met deze zaak bezig.
Volgens Mushua is het niet
vreemd dat de zusters, de hoofdrol
speelsters in het conflict, zich zo af
zijdig houden, en niets met de zaak
te maken willen hebben. "Het zijn
slotzusters, ze leven volgens de re
gels, dat wil zeggen: in stilzwijgen,
eenzaamheid en gebed. Met de bui
tenwereld hebben ze niets te ma
ken, en met politieke kwesties al ze
ker niet".
Buitenlandse druk
De pater zegt te betreuren dat het
klooster niet volgens afspraak is
verhuisd, zeker nu de emoties rond
deze zaak zo zijn opgelaaid. Maar de
afspraak die twee jaar geleden is ge
maakt, was niet erg realistisch,
vindt de Jezuïtenpater. Een ge
bouw neerzetten in een communis
tisch land als Polen duurt ten min
ste zes tot acht jaar.
Een lange opsomming volgt. Er
moet van nog veertien boeren land
worden opgekocht, erfeniskwesties
zijn niet geregeld. De vergunning
van de Poolse regering is net bin
nen. De pater verwacht dat volgend
voorjaar met de bouw van het cen
trum begonnen kan worden. En hoe
Achter de hekken van
lige concentratiekamp Auschwitz,
verheft zich het sombere kloosterge
bouw, de vroegere opslagplaats van
het beruchte Zyklon-B gas.
lang het dan nog duurt? "Ija, twee
tot zes jaar, misschien. Maar het is
ook weer geen ramp, aldus Mushua.
Het is al uniek dat de Poolse
Rooms-Katholieke Kerk begrip op
brengt voor het standpunt van jo
den, en dat er gepraat is. Die paar
jaartjes zullen ook niet meer uitma
ken, vindt Mushua. "We kunnen de
nonnen toch moeilijk het woud in
sturen?, vraagt hij zich vertwijfeld
af.
Het lijkt er echter op dat de
Rooms-Katholieke Kerk om andere
redenen niet veel haast heeft met de
verhuizing van het klooster. De reli
gieuze autoriteiten bevinden zich in
een lastig parket. De toezegging om
het klooster te verplaatsen is ge
daan onder sterke buitenlandse
druk. De Poolse Rooms-Katholieke
Kerk wil alles doen om de recent
herstelde banden met de joden
goed te houden. Maar in die twee
jaar zijn de overwegend rooms-ka
tholieke Polen in opstand gekomen
tegen al die buitenlandse bemoeie
nissen. Zij beschouwen het concen
tratiekamp juist als een specifiek
Pools monument, en willen dat de
nonnentjes met rust gelaten moeten
worden.
Brutaliteit
Hoe sterker de buitenlandse druk,
hoe feller de Poolse tegenreacties,
die vooral afkomstig zijn uit natio
nalistische kringen. In april van dit
jaar verzamelde de Poolse vereni
ging van slachtoffers van het nazi
regime duizend handtekeningen te
gen verlegging van het klooster. De
vereniging verklaarde "te zullen
blijven vechten tegen bemoeienis
van buitenaf, en vóór behoud van
het klooster op haar oude plaats".
Een week later, op 12 april, publi
ceerde het dagblad 'Slowi Pows-
zechne' een open brief, geschreven
n dertienhonderd inwo
ners van Oswiecim. Ook zij protes
teren tegen verhuizing van de slot
zusters, en willen dat de afspraak
uit 1987 wordt teruggedraaid. Taxi
chauffeur W. Majek uit Oswiecim is
één van die tegenstanders. Met bre
de gebaren en luide stem uit hij zijn
ongenoegen over de brutaliteit van
"al die buitenlandse joden".
"Ik snap niet waar ze al die ophef
over maken. Niemand heeft last van
die zusters, niemand krijgt ze ooit te
zien. Ze bidden en boeten in een
zaamheid, achter tralies. In Dachau
is ook een klooster, daar hoor je
nooit wat over". Volgens Majek en
zijn medestanders berust de zaak
Auschwitz op een groot misver
stand. De meeste joden zijn immers
niet in Auschwitz 1, maar in Birken
au vermoord, stelt hij. "En trou
wens, het klooster staat net buiten
het kampterrein", voegt de Pool er
aan toe. "Die joden weten niet waar
ze over praten".
Verdeel en heers
Het geharrewar rond het klooster
lijkt uit te groeien tot een politieke
kwestie, waarin anti-semitistische
gevoelens een steeds belangrijkere
rol gaan spelen. In de Poolse histo
rie is ariti-semitisme een veel voor
komend verschijnsel. Tijdens de jo
denvervolgingen in de Tweede We
reldoorlog konden de joodse slacht
offers niet rekenen op steun van het
Poolse deel van de bevolking.
Nu, tientallen jaren na de oorlog
heeft de stevig uitgedunde joodse
bevolking in Polen, nog slechts een
paar duizend personen, het niet
makkelijk. Zij zijn verdreven uit lei
dende posities in het economische,
politieke en culturele leven, en wor
den door velen nog steeds gezien als
vijanden van de Poolse staat.
"Juist doordat dit soort negatieve
emoties mee gaan spelen, wordt het
vinden van een oplossing steeds
moeilijker", meent Adam Szostkie-
wicz, journalist van het rooms-ka
tholieke weekblad Tygodnik Pows-
zechny. Het weekblad volgt de
kwestie Auschwitz al jaren op de
voet. In het kleine en rumoerige re
dactielokaal van het blad, in het na
bijgelegen Krakow, laat hij zijn licht
over de zaak schijnen. "De bouw
van het klooster in Auschwitz was
een teken van goede wil van de kant
van de katholieke kerk, maar ja, het
pad naar de hel is geplaveid met
goede bedoelingen", aldus de wat
plastische reactie van Szostkiewicz.
De journalist is van mening dat al
leen een snelle beslissing van de
kerk een oplossing naderbij kan
brengen. Hoe langer de zaak sleept,
hoe feller het conflict, want steeds
meer Polen scharen zich achter de
nonnen. De regering houdt zich wij
selijk op de achtergrond. Szostkie
wicz: "De Poolse regering vermijdt
een confrontatie met Poolse katho
lieken, en dat is slim. Het is een
soort 'verdeel en heers' politiek.
Verdeeldheid onder de katholieken
is gunstig voor de regering".
Somber
Szostkiewicz, en velen met hem,
zijn somber over een eventuele be-
éindiging van het conflict. Extreme
joodse organisaties hebben acties
aangekondigd, die een snelle ver
huizing van de zusters moeten be
werkstelligen. Vorige week leidde
een demonstratie van Amerikaanse
joden voor het klooster al tot scher
mutselingen tussen de demonstran
ten en Poolse arbeiders.
Verdere acties zullen lijden tot
een escalatie, en de zaak alleen maar
verergeren, vreest G. Riegner van
het Joods Wereld Congres. "De Po
len moeten goed begrijpen dat wij
niet tégen hen zijn. We willen alleen
op een vreedzame manier ons recht
halen, en dat van de miljoenen die
in de kampen zijn omgekomen. We
mogen niet toestaan dat een groepje
2n de relatie tussen joden en
delde deuren. Een gehavend dak.
Beneden zijn wat houten bogen te-.
gen de gevel aangebracht om het
hoekige plompe gebouwtje toch
enigzins op een klooster te laten lij
ken. Binnen wordt druk getim
merd, bouwmaterialen liggen ver
spreid door de moestuin. De ver
bouwing van de centrale hal tot ka
pel is eindelijk van start gegaan.
Journalist Szostkiewicz: "De Poolse regering is slim".
(toto GPD)
