TAD LEIDEN
Onderzoek oorzaak van
slechter slapen ouderen
Discipline is de basis voor het succes van
Meer samenwerking tussen
jongerencentra binnenstad
s
LEIDSCH DAGBLAD
ZATERDAG 22 JULI 1989
Studie verricht in slaapldiniek van AZL
LEIDEN - Dat mensen bij het
ouder worden slechter gaan sla
pen, wordt over het algemeen
als een normaal verschijnsel ge
accepteerd. Het is een van de
gebreken die met de ouderdom
komen en waaraan verder wei
nig is te doen. Prof. dr. A.
Wauquier en prof. dr. H.A.C.
Kamphuisen zijn het daarmee
niet eens. Zij zijn van mening
dat een gebrekkige slaap de
kwaliteit van het leven aanzien
lijk vermindert en dat dus on
derzoek daarnaar hard nodig is.
Daarnaast denken zij dat met
meer kennis methoden ontwik
keld kunnen worden om de pro
blemen voor ouderen te verlich
ten.
door
Meindert van der Kaaij
Wauquier is daarom een groot on
derzoek begonnen bij de slaapkli-
niek van het Academisch Zieken
huis Leiden. Wauquier is sinds 1
april als zogenaamde Boerhaave-
hoogleraar begonnen aan dit slaap-
onderzoek. Kamphuisen is klinisch
neurofysioloog bij het AZL en is be
trokken bij de slaapkliniek.
Veel slaaponderzoek is tot nu toe
verricht bij gezonde jonge mensen,
meestal studenten, die helemaal
geen problemen kennen met het
slapen. De meeste klachten op dit
gebied komen echter van ouderen.
Die hebben een slaapgedrag waar
van nog heel weinig bekend is en
daar wilen de twee hoogleraren wat
aan veranderen. "Het is verbazend
hoe weinig er aan dit soort onder
zoek wordt gedaan. Als je nagaat
dat we een derde van ons leven ver
slapen, dan zou toch ook een derde
van de wetenschappers zich aan
slaaponderzoek moeten wijden",
zegt Wauquier gekscherend.
Slecht slapen kan volgens hen op
twee manieren worden uitgelegd.
Bij het eerste type kunnen menseri
moeilijk in slaap komen en worden
ook snel wakker. Bij het andere ty
pe wordt juist te veel geslapen en op
momenten dat het eigenlijk heel on
gelegen komt. Bijvoorbeeld tijdens
het autorijden, wanneer de prikkels
'Bevoordelen
vrouwen voor
functie bij
reiniging
was terecht'
van buiten af minder worden. Ook
kan het gebeuren dat iemand ge
woon even gaat zitten en vervolgens
in slaap sukkelt.
"In dat geval functioneren men
sen overdag niet goed en dat is jam
mer", zegt Kamphuisen. Niet dat
ouderen dan onmiddellijk weer in
het arbeidsproces kunnen worden
opgenomen, maar dat ze toch de da
gelijkse bezigheden als elke andere
oudere kunnen doen. Uit andere on
derzoeken is al bij voorbeeld geble
ken dat mensen die vinden dat ze
slecht slapen, ook veel meer onge
lukjes in en rond het huis hebben.
Slaapmiddel
Wat nu vaak gebeurt is dat bij slaap-
klachten de huisarts een slaapmid
del voorschrijft. Volgens Kamphui
sen geschiedt dat nu juist niet altijd
even zorgvuldig. Er is een groot aan
tal middelen in de handel om men
sen in slaap te krijgen. Maar medi
cijnen zijn nietaltijd het beste mid
del om beter te gaan slapen. Vaak is
er sprake van een verstoring van het
slaapritme en dan zijn er niet altijd
medicijnen nodig. Het brengen van
regelmaat in het slapen vinden zij
een kwestie van 'slaaphygiënne'.
Een voorbeeld van het ontbreken
daarvan vinden Wauquier en
Kamphuisen de gang van zaken in
inrichtingen en verzorgingstehui
zen. "Daar is het om 21.00 uur billen
wassen geblazen en om 22.00 uur
naar bed. Verplicht wel te verstaan.
Opa drinkt al zijn hele leven een
pilsje of borrel voor het slapen gaan,
maar dat mag niet meer. Andere
mensen zijn weer gewend om voor
het slapen gaan nog even in het huis
te rommelen. Dan wordt gezegd:
opa slaapt zo slecht, laten we maar
een slaapmiddel geven. Dat is dui
delijk niet goed voor het lijf', be
toogt Kamphuisen.
Het slechte slapen bij ouderen wil
Wauquier kenmerken door de term
instabiliteit. De slaap bestaat uit
een aantal cycli. Binnen een cyclus
die ongeveer 90 minuten duurt, is er
een periode die de diepe slaap ge
noemd wordt. Die diepe slaap is de
enige fase waarbij de hersenen een
relatieve rust kennen. Bij jonj^ ge
zonde mensen duurt die diepe slaap
gedurende de eerst cyclus ongeveer
20 minuten. "Oudere mensen zijn
niet in staat dat stadium lang vast te
houden en schommelen tussen die
diepe en oppervlakkige slaap in. Zij
worden ook sneller wakker en rus
ten dus minder", aldus Wauquier.
"Waarom bij ouderen van die diepe
slaap geen hout terecht komt, wil-
we uitvinden", zegt Kamphui-
Dat gebeurt bij voorbeeld door
jur lang te volgen. Zij
krijgen gedurende die tijd elektro
den op hun hoofd waardoor de her-
senactiviteit wordt gemeten. Die
elektroden zijn verbonden met een
soort walkman waar de gegevens op
een bandje terecht komen. De
proefpersonen gaan gewoon naar
werk of huis en doen wat ze altijd
doen. Zo wordt een zo betrouwbaar
mogelijk beeld verkregen van de
dagelijkse gang van zaken. De gege
vens van het cassettebandje wor
den verwerkt door een geavanceerd
computerprogramma, waarbij een
mooie grafiek het uiteindelijke re
sultaat is.
Afgezien van de hersenactiviteit
willen zij gegevens krijgen over de
hartslag, spierspanning, tempera
tuur en ademhaling. "Het is belang
rijk dat we die registraties gelijktij
dig krijgen. We kunnen dan verban
den gaan leggen tussen de verschil
lende lichaamsfuncties en krijgen
inzicht in wat de slaap nu precies
beïnvloed", aldus Wauquier. Dit be
tekent dat het onderzoek multidis
ciplinair is, wat wil zeggen dat ver
schillende specialismen erbij be
trokken worden. Volgens Wauquier
is dat ook een reden dat er nog wei
nig slaaponderzoek is verricht.
Naast de walkman gebruikt het
tweetal ook gegevens uit gesprek
ken met mensen die met klachten
naar de slaapkliniek komen. Er
volgt een uitvoerig gesprek en de
patiënten moeten een enquête in
vullen. "Je moet daarbij vaak erg
doorvragen", zegt Kamphuisen.
"Uiteindelijk blijkt soms dat ze
naast een spoorweg wonen. Ze den
ken dan dat de dokter dat al wel
wist en leggen geen verband met
het slechte slapen".
"Dat is natuurlijk geen onwil. Wel
is het zo dat mensen zelf de reden
van het slechte slapen kunnen we
ten. Denk maar aan mensen die in
de ploegendienst werken of degene
die in het vliegtuig naar de Verenig
de Staten reist en te kampen heeft
met een jetlag, waardoor het
slaapritme helemaal door de war is.
Er is dan een vreemd iemand nodig
om ze dat te vertellen".
Volgens Wauquier is het hard no
dig dat er meer kennis wordt ver
kregen over het slechte slapen bij
ouderen. Hij wijst daarbij op de be
volkingsontwikkeling waarbij de
gemiddelde levensduur met rasse
schreden stijgt. De verwachting is
dat in de gezondheidszorg steeds
meer aandacht besteed moet wor
den aan ouderdomsverschijnselen
slecht slapen er een is.
De onderzoekers prof. dr. H.A.C. Kamph
prof. dr. A. Wauquier.
Extra geld Idnderopvang en onderhoud speeltuinen
Toekomst pand
Ico-Athibu
Lammermarkt
nog onduidelijk
LEIDEN - Projectontwikkelaar De
Lange en Van der Plas uit Katwijk
kan nog geen uitsluitsel geven over
de vraag of de panden van Ico-Athi-
bu aan de Lammermarkt worden
gesloopt of niet. "We hebben on
langs twee architecten aan het werk
gezet. Die gaan kijken wat de moge
lijkheden van de gebouwen en het
terrein zijn. Het is dus nog veel te
vroeg om daarop antwoord te ge
ven", aldus een woordvoerder van
het bedrijf.
De Stichting Industrieel Erfgoed
Leiden pleitte er deze week voor om
de panden van Ico-Athibu te behou
den. De stichting is bang dat De
Lange en Van der Plas de gebou
wen wil slopen. Maar daarmee zou
een unieke herinnering aan de eens
zo bloeiende textielnijverheid in
Leiden verdwijnen. Volgens Indus
trieel Erfgoed noemt de panden aan
de Lammermarkt overigens een 'ui
terst gaaf en harmonieus industrie
complex".
De woordvoerder van het Kat-
wijkse bouwbedrijf stelt dat De
Lange en Van der Plas de gebou
wen niet hebben gekocht 'om ze zo
maar leeg te laten staan'. Hij geeft
trouwens te kennen niet bijzonder
onder de indruk te zijn van de
schoonheid van de panden. "En ik
denk dat als je de Leidenaars vraagt
wat ze ervan vonden, 80 procent
antwoordt dat ze het maar een rom
melige bedoening vinden".
LEIDEN - De jongerencentra
Stats aan de Haarlemmerstraat
en 't Breehuys aan de Bree-
straat gaan vergaand samen
werken. De samenstelling van
bezoekersgroepen van beide in
stellingen lijken veel op elkaar.
Dat komt vooral omdat ook 't
Breehuys steeds meer Marok
kaanse jongeren binnenkrijgt,
zo staat in het ontwerpprogram
ma welzijn voor 1990 dat B en W
van Leiden gisteren hebben
vastgesteld.
De twee centra zijn al sinds begin
1989 op experimentele basis aan het
samenwerken. Dat beperkte zich in
eerste instantie tot het gezamenlijk
organiseren van activiteiten, bij
voorbeeld in de kerstvakantie, het
experiment heeft echter vastere
vorm gekregen.
Het afgelopen jaar zijn de contac
ten verder uitgewerkt en dat heeft
geleid tot een overeenkomst waarin
wordt afgesproken op welke terrei
nen wordt samengewerkt. Het gaat
dan vooral om de vakantie-activitei
ten en bepaalde projecten. Ook is af
gesproken de openingstijden af te
stemmen.
De samenwerking is een van de
vele zaken die staan beschreven in
het ontwerpprogramma welzijn
voor het jaar 1990. Het ontwerp is
toegestuurd aan alle instellingen en
zal in oktober definitief worden
vastgesteld. Het is voor het eerst
sinds jaren dat een programma is
vastgesteld door B en W zonder be
zuinigingen.
Extra aandacht krijgt de kinder
opvang waarvoor 80.000 gulden
meer is uitgetrokken. Voor het ge
handicaptenbeleid is 30.000 gulden
extra bestemd, terwijl er voor extra
arbeidsplaatsen in het club- en
buurthuiswerk bijna een ton meer
beschikbaar wordt gesteld. In het
programma is veel aandacht voor
de versterking van de eigen organi
saties van etnische minderheden.
B en W willen meer
etnische minderheden
de welzijnssector. Er zal een plan
worden ontwikkeld zoals dat ook
bij de gemeente geldt v
en etnische minderheden. Bij ver
vulling van vacatures binnen de
buurt- en clubhuizen wordt dan ook
voorrang gegeven aan mensen uit
die minderheidsgroepen.
Nieuw in het programma is ver
der het plan om 60.000 gulden uit te
trekken voor het opknappen van de
gebouwen van twee speeltuinvere
nigingen: het Vijfhovenhuis en
Prinses Beatrix. Er is de komende
jaren veel meer geld nodig voor het
opknappen van de speeltuinen, zo
menen B en W. "De meeste vereni
gingen zijn om wat voor reden dan
ook steeds minder in staat de ge
bouwen voldoende te onderhou
den. Verwaarlozing leidt tot vanda
lisme waar de gemeente vervolgens
op wordt aangesproken".
Omdat er op dit moment geen
geld beschikbaar is voor het op
knappen van de gebouwen en om
dat verwaarlozing overlast voor de
bewoners tot gevolg kan hebben,
willen B en W subsidies anders aan
wenden. Het gevolg moet zijn dat er
meer geld beschikbaar komt voor
het onderhoud.
Sterbus uit
collectieve
verzekering
van gemeente
LEIDEN - De Sterbus mag niet
meer worden verzekerd via de
collectieve autoverzekering van
de gemeente Leiden. Door de
vele ritten in de binnenstad, de
vrijwillige chauffeurs en de
haast om mensen tijdig te be
stemder plekke te brengen ge
beuren er zoveel kleine aanrij
dingen dat de verzekeraar de
korting voor alle gemeentelijke
auto's dreigde te schrappen.
De duurdere verzekering leidt
tot een verhoging van de ge
meentelijke subsidie van enkele
duizenden guldens. De gemeen
te heeft het bestuur van de
Stichting Sterbus gevraagd
maatregelen te nemen om het
aantal schades te beperken zo
dat de subsidie weer omlaag
kan, zo blijkt uit het ontwerp
programma welzijn voor 1990.
LEIDEN - De commissie 'Gelijke
behandeling' meent dat de voor
keursbehandeling van vrouwen
voor een functie bij de gemeenterei
niging niet in strijd is met de wet.
De commissie was ingeschakeld
toen twee Leidenaars niet door de
reiniging als 'reiniger algemene
dienst' werden aangenomen, nadat
zij enkele maanden als uitzend
kracht hadden gewerkt. Beide man
nen dienden een klacht in bij de
kantonrechter die de zaak ter afhan
deling aan de commissie voorlegde.'
De beide Leidenaars hadden in
hun klacht gesteld dat de in sector
waarin zij wilde werken geen spra
ke is van ondervertegenwoordiging
van vrouwen. "Het gaat om doel
groepen die laag gekwalificeerd en
(relatief) laag betaald werk verrich
ten. Juist in die sector lijkt er geheel
geen sprake van achterstand van le
den van etnische minderheden of
vrouwen. Vrouwen zijn bij uitstek
vertegenwoordigd in deze sector (te
denken valt aan alle schoonmakers
en verpleeghulpen). In laag gekwa
lificeerde functies wordt vrouwen
geen strobreed in de weg gelegd".
(officieel geheten
'Commissie gelijke behandeling
beid in de burgerlijke openbare
dienst') is het met die stelling niet
eens. Zij stelt vast dat vrouwen in
de functie 'reiniger algemene
dienst' ondervertegenwoordigd zijn
en er dus sprake is van een feitelijke
achterstand. Daarom is een voor
keursbehandeling gerechtvaar
digd, meent de i
Volgens het college van B en W
blijkt uit deze uitspraak dat het ge
voerde vrouwenvoorrangsbeleid
brede steun heeft gekregen.
Leids orkest naar Kerk rade, hèt hoogtepunt van het jaar
LEIDEN Voor muziekvere
niging Kunst en Genoegen,
beter bekend als K G, staat
morgen weer het vieij aarlij ks
hoogtepunt op het program
ma: het Wereld Muziek Con
cours (WMC) in Kerkrade. De
Leidse muziekvereniging ver
dedigt dan de Nederlandse ti
tel die vier jaar geleden werd
behaald. Een, niet zo gemak
kelijke opgave, want het Sas-
senheimse Adest Musica
sleepte afgelopen zondag in
Limburg een zeer hoog pun-
tenaantal in de wacht.
door
Willem Spierdijk
"Voor de vereniging K G is het
WMC gewoon een van de evene
menten in een seizoen. De andere
gebeurtenissen zijn ook belang
rijk, vooral om de zaak financieel
draaiend te houden. Voor de deel
nemers is het Wereld Muziek
Concours hèt hoogtepunt van het
jaar, het is het enige evenement
waar je je internationaal kan me
ten", zegt Rik Boelee, zakelijk lei
der en pr-functionaris van het or
kest.
De sterkte van de buitenlandse
inbreng loopt nogal uiteen. Van
keer tot keer varieert de deelna
me uit het buitenland nogal. Vori
ge editie van het WMC in 1985 ver-
schenen er maar liefst acht Ame
rikaanse orkesten op het appèl.
Dit keer is er maar één deelnemer
uit de Verenigde Staten. "De
Amerikaanse orkesten zijn vaak
erg sterk. Het zijn vaak leerlingen
Vooruitlopend op het wereldkampioenschap is er flink geoefend door de medewerkers van K&G.
Zuyderduin)
Combinatie
Het Wereld Muziek Concours telt
eigenlijk twee onderdelen: de
marswedstrijden en de showwed
strijden. Bij het laatste onderdeel
gaat het om de combinatie tussen
muziek en show, de synchronisa
tie. Bij het WMC '85 behaalde K
G hierop de nationale titel. Het
muzikale aspect voert bij de
mars wedstrijden de boventoon.
De zakelijk leider van K&G
noemt het Pasveerkorps uit
Leeuwarden, 'Beatrix' uit Hilver
sum en Advendo uit Sneek we
derom de belangrijkste concur
renten, naast nu natuurlijk Adest
Musica uit Sassenheim. Boelee:
"Maar ook door een band uit
Noorwegen zijn al hoge scores ge
maakt".
De muziekvereniging uit Lei
den draait al jaren aan de top mee.
"Vaak zie je dat orkesten zich
twee, misschien drie jaar, aan de
top handhaven en dan terugzak
ken. Er zijn maar weinig bands
die de hoge kwaliteit weten te
handhaven", meent Boelee.
Dat een terugval K&G niet is
overkomen, daar bestaat volgens
Boelee maar één verklaring voor:
discipline. "De buitenwereld
kijkt nogal eens negatief tegen K
G aan: 'het zijn druktemakers,
ze maken veel poeha', wordt er
dan gezegd. Aan de andere kant
weten onze leden juist veel disci
pline op te brengen. Bij een repe
titie, twee Weken geleden, kwam
het water met bakken uit de he
mel. Dan wordt er toch gewoon
doorgewerkt, van tien tot vijf',
zegt Boelee.
Dat discipline zo hoog in het
vaandel staat bij het Leidse or
kest is verklaarbaar. De drie in
structeurs van K&G, Rinus
Vuyk (choreograaf, slagwerk), Jo
Peters (instructie hout), Nico de
Jeu (muzikaal leider) zijn alle drie
beroepsmilitairen. Boelee: "K
G heeft eigenlijk altijd de instruc
teurs van de Marinierskapel van
de Koninklijke Marine".
'Mooie show'
De inzet van 'Kunst en Genoegen'
moet komende zondag worden
beloond. De verwachtingen bij K
G zijn hooggespannen. Boelee:
"We hebben nog nooit zo'n mooie
show gehad, we moeten de score
van Adest Musica dan ook kun
nen verbeteren". Toch waagt de
zakelijk leider zich niet aan voor
spellingen. "Het gaat erom dat
onze show goed gelopen wordt,
dat is het belangrijkste. Als we
niet op de eerste plaats eindigen,
is dat op zich niet teleurstellend.
Het is teleurstellend wanneer het
programma slecht wordt uitge
voerd".
Grootste verschil met het
WMC' 85 is dat de Leidse band
steeds moeilijker werken is gaan
spelen. De arrangementen voor
de muzikale nummers worden al
le door muzikaal leider Nico de
Jeu geschreven. Hij heeft er in
middels bijna 300 op zijn naam
staan. "Er staat voor een orkest
als K&G geen noot op papier. De
samenstelling is namelijk nogal
apart. Het is qua opzet een harmo
nie-orkest, met picollo's en flui
ten in plaats van klarinetten. Wij
kunnen daarmee meer techiek
maken, ingewikkelder werken
spelen. Veel orkesten hebben
zo'n houtgroep niet", zegt de
trombonist van de Marinierska
pel der Koninklijke Marine.
Ook muzikaal leider Nico de
Jeu noemt discipline een van de
peilers van K&G. "De prestatie
drang is erg groot, zowel bij de le
den als bij het instructieteam".
De Jeu ziet het WMC van komend
weekeinde met vertrouwen tege
moet. "Ik zie het niveau iedere
week omhoog gaan".
Belangrijk is volgens De Jeu
dat de leden en de instructeurs,
nimmer tevreden mogen zijn over
de eigen prestaties. "Het kan al
tijd beter. Het is daarbij zeker niet
zo dat de mening van Nico de Jeu
daarbij zaligmakend is. De jon
gens hebben vaak ook verbluf
fend goede ideeën. Ze komen
vaak zelf met swingende mars
muziek. Een zacht moppie vin
den ze eigenlijk maar niks".
De Jeu wil zich evenmin wagen
aan een prognose voor komend
weekeinde. "De juru zal het uit
maken. Er worden soms wel eens
vraagtekens gezet bij een jury-uit
slag. De juryleden zijn echter alle
maal beroepsmensen, met een ja
renlange ervaring. We moeten
ook niet blind zijn voor de presta
ties van andere orkesten".
STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN
