Wachten op
het vliegtuig
in Mallorca
Hein Roethof (67) vertrekt met gemengde gevoelens
Reportage
'We kunnen alleen zorgen voor goede wachtruimte'
Duitse graaf koopt in
Derde Wereld nieren
Na zestien jaar kamerlidmaatschap voor de PvdA
PAGINA 2
ZATERDAG 15 JULI 1989
PALMA DE MALLORCA - Vermoeid hangen enkele
tientallen Britse toeristen zaterdagavond in de stoelen
van de vertrekhal van de luchthaven Palma de Mallorca.
Hun vliegtuig naar Bristol heeft ruim drie uur vertra
ging. "En we weten niet wat de reden is. Dat is eigenlijk
nog het vervelendste", zegt Bob Kent.
Wachten, wachten en nog eens
wachten. Bob Kent en zijn vrouw
2ijn het rond half zes in de avond
spuugzat. "Waar we vooral mee
zitten is dat onze kinderen en
kleinkinderen hebben beloofd
ons op te halen. Die staan nu te
wachten in Bristol. Het is alle
maal verloren tijd. Nee, ik geloof
niet dat ik volgend jaar nog eens
naar Mallorca ga. Ik denk eerder
dat ik de auto pak en door Frank
rijk ga trekken", zegt Bob Kent.
door
Ron Kragten
Het echtpaar Kent is een van de
vele^ gedupeerden van vertragin-
gingen op de luchthaven van Mal
lorca. Antonio Barbancho, ver
antwoordelijk voor de verkeers-
operaties op het vliegveld, schudt
vertwijfeld het hoofd. "Het is heel
erg frustrerend", erkent hij. "Ook
voor ons, omdat wij er weinig aan
kunnen doen. Het is een interna
tionale kwestie. We kunnen al
leen zorgen voor een goede ac
commodatie voor de wachten
den".
Op het bureau van Antonio ligt
een ordner, stampvol telexen.
"Dat zijn vluchtbeperkingen, ons
opgelegd door de verschillende
verkeersleidingen in Europa",
zegt hij terwijl hij de map door
bladert. "Bepaalde routes zijn zo
druk dat het aantal vliegtuigen
dat van de verschillende luchtha
vens wil opstijgen binnen de per
ken moet worden gehouden.
Frankrijk is een van de belang
rijkste knooppunten van Europa.
Als ze daar geen beperkingen op
leggen, dan staken ze". Vooral in
de zomer kan Palma de Mallorca
door de vluchtbeperkingen van
Frankrijk in de problemen ko-
"Dit jaar is de situatie iets be*
ter", zegt Antonio Barbancho.
"Er is een gemiddelde vertraging
van dertig minuten, tegen onge
veer anderhalf uur vorig jaar. Wij
doen alles om te voorkomen dat
de passagiers bij ons onnodig
lang in de vertrekhal moeten
wachten. Ook de meeste tourope
rators werken mee. Als ze weten
dat een vliegtuig een paar uur la
ter dan gepland aankomt, halen
ze de passagiers later uit hun ho
tels of appartementen".
Oplossing
"Daarmee houdt het voor ons
echt op. Er is namelijk geen spra
ke van een capaciteitsprobleem
op ons vliegveld. De oplossing
moet internationaal worden ge
zocht. Ik denk dat de toestand
zou verbeteren als er meer vlucht
routes boven Europa zouden ko
men en een centrale verkeerslei
ding. Nu heeft ieder land zijn ei
gen verkeersleiding en wordt er
nog al eens langs elkaar heen ge
werkt".
Een centrale Europese ver
keersleiding is ook de wens van
de Spaanse minister van trans
port, Jose Barrionueva. Vorige
week was hij aanwezig bij de offi
ciële ingebruikname van een spe
ciale ruimte voor passagiers met
vertraging op de luchthaven van
Palma. Hij kondigde bij die gele
genheid aan dat hij de zaak zal be
spreken met zijn EG-collega's.
Jaarlijks komen ongeveer zes
miljoen toeristen naar Mallorca,
die goed zijn voor 57 procent van
de inkomsten van het eiland. Toe
risme is dus erg belangrijk en
daarom moet er volgens Merce
des Truyols, chef van het bureau
voor toerisme op Mallorca, ook al
les aan worden gedaan om vertra
gingen te voorkomen. Ze zegt:
"Nu is er nog geen sprake van een
daling van het aantal toeristen.
Toeristen verdringen zich bij de transportband om hun koffers weer op te pikken. (foto gpdi
Maar dat kan vandaag of morgen
veranderen".
De vèrkeersleiders in de splin
ternieuwe verkeerstoren van het
vliegveld zijn bereid hard te wer
ken om dit te voorkomen.
"Maar", voegt een van hen daar
aan toe, "het is natuurlijk ook een
politieke kwestie. Iedereen wil
graag de macht hebben over het
luchtruim van Europa. En ik
denk dat de Fransen zich wat
minder zorgen maken om al die
vliegtuigen die over hun land
heen vliegen, dan om de toestel
len die op Franse luchthavens
moeten landen".
knop
De verkeerstoren staat vol met de
modernste apparatuur om aanko
mende en vertrekkende vliegtui
gen te begeleiden. Met een druk
op een knop levert een van de ver
keersleiders het bewijs dat de ver
tragingen niet in Palma de Mal
lorca worden veroorzaakt. Op een
beeldscherm verschijnen de aan
komst- en vertrektijden van alle
vliegtuigen die die dag de lucht
haven hebben aangedaan. De
meeste toestellen hebben onge
veer een uur aan de grond ge
staan, en dat is de gemiddelde tijd
die daarvoor staat.
De bemanning van de toren
moet. lachen als ze hoort over be
richten in Nederlandse kranten
als zouden veel vliegtuigen in Pal
ma vertragingen van vier tot
twaalf uur oplopen. "Onzin", is
hun reactie. "Hoe komen ze er
bij". Ook Gabriel Ribot, op de
luchthaven werkzaam in dienst
van de Nederlandse chartermaat
schappij Martinair, zegt dat der
gelijke vertragingen zeker niet
vaak voor komen.
"Het gebeurt eigenlijk alleen
bij vluchten van kleine - veelal
Spaanse - maatschappijen. Die
hebben een slechte organisatie en
maar een paar toestellen diê de
hele dag van hot naar haar vlie
gen. Door de slechte organisatie
gebeurt het nog wel eens dat ze
direct bij hun eerste vlucht al te
laat weggaan. Het vliegtuig staat
niet op tijd klaar voor vertrek, wat
betekent dat bij de verkeerslei
ding een nieuwe vertrektijd (slot)
moet worden aangevraagd. Het
moet dan achter in de rij aanslui
ten. Zo kan dat vervólgens de he
le dag doorgaan en kan inderdaad
een vertraging van uren ont
staan".
Baasje
De kans dat Martinair voor derge
lijke problemen komt te staan, is
volgens Gabriel gering. Hij is er
zelf verantwoordelijk voor dat de
toestellen op Palma op tijd gereed
zijn voor vertrek. Als een druk
baasje holt hij over het platform,
communiceert hij door een porto
foon met de piloot en schiet hij
het ene kantoortje na het andere
binnen.
Gabriel doet het werk al 28 jaar,
waarvan de laatste 25 jaar samen
met zijn vrouw Magdalena. Ook
zijn zoon helpt mee. Als toestellen
van Martinair in Palma aan de
grond staan hebben de drie geen
moment rust.
"Je moet overal op letten", zegt
Gabriel. Hij staat onder de neus
van een Boeing 747 van zijn werk
gever. Verderop staat een Airbus
geparkeerd. De passagiers van
beide toestellen zijn zojuist aan
boord gegaan. "In de Airbus wa
ren twee passagiers zoek. Die wa
ren bijna in de Jumbo gestapt.
Mijn vrouw had het direct in de
gaten en heeft ze eruit gepikt.
Merkje dat niet, dan moet de Air
bus onnodig lang wachten", zegt
Gabriel.
Wanneer de Airbus gereed staat
om te vertrekken blijkt nog een
laadruim open te zijn. Grondper
soneel is hier nog bezig. Gabriel
spoedt zich er naartoe, maant de
mannen tot opschieten en sluit
vervolgens zelf het luik. Kort
daarna wordt het toestel naar ach
teren geduwd en krijgt het toe
stemming naar de startbaan te
taxiën. Gabriel trekt nog even een
sprintje, babbelt nog wat door de
portofoon en zwaait het toestel
uit, dat op weg gaat naar Neder
land.
ENSCHEDE - Is Rainer René Graf
Adelmann von Adelmannsfelden
(41) uit het dorpje Sentenmart in de
buurt van Stuttgart een fantast, een
oplichter of een gewiekst zaken
man? Dat is de vraag die Duitsland
al jarenlang bezighoudt. De man
van stand weet namelijk steeds op
nieuw opdien te baren met projec
ten die op de rand van de wet balan-
Zijn laatste idee is een commer
cieel bureau voor handel in nieren
van levende donoren in Pfinztal bij
Karlsruhe. Hij is de eerste in West-
Europa die via advertenties in kran
ten levende orgaan-donors werft.
door
Jan Haverkate
Zijn voorbeeld is inmiddels nage
volgd door de deze week in ops
praak geraakte Hengeloër Oude
Groote Beverborg. Deze wil offi
cieel bevestigen noch ontkennen
dat Adelmann zijn Westduitse za
kenrelatie is. Ook graaf Adelmann
ontkent dat hij met de Nederlander
samenwerkt. "Het probleem is na
melijk dat veel mensen, ook in
Duitsland, mijn idee hebben over
genomen waardoor wordt gedacht
dat ik overal achter zit, maar dat is
niet het geval. Het wemelt nu ook in
Duitsland van de bemiddelingsbu
reaus, maar die hebben geen kaas
gegeten van hoe je de zaken moet
aanpakken. Donors werven in eigen
land is namelijk zinloos".
Hij bevestigt wel dat ook hij aan
vankelijk donoren heeft geworven
in eigen land. "Maar ik heb ontdekt
dat ze niet te gebruiken zijn, omdat
ze voor hun nier een veel te hoge
prijs vragen. En dan wordt de zaak
voor biina iedereen onbetaalbaar".
Adelmann koopt zijn nieren in
Derde-Wereldlanden, waar je niet
meer dan 1000 tot 2000 mark per or
gaan betaalt. "De transplantatie laat
ik uitvoeren in Oostduitsland en
dan komt het geheel niet hoger dan
tussen de 30.000 en 50.000 mark en
dat is nog te overzien. Maar wat do
nors in West-Europa vragen is ge
woon te gek".
De manier waarop Adelmann
zich in zijn wervingsbrief tot kandi
daat-donors richt, zegt veel over zijn
manier van zakendoen in het alge
meen: brutaal, cru en spectaculair.
"Deze eenvoudige transactie tussen
twee onbekende mensen, die hier
samen optrekken in het gevecht te
gen de dood, redt twee mensenle
vens, in elk geval het uwe", schrijft
hij aan de kandidaat-donor. "Want
ook al overleeft de ontvanger de
transplantatie niet, u overleeft in
elk geval: medisch en ook nog fi
nancieel".
Graaf Adelmann von Adelmanns
felden heet oorspronkelijk Freiherr
von Godin en woont met zijn vrouw
en tien kinderen in een dorpje vlak
bij de Bodensee. Zijn huidige adel
lijke naam heeft hij in 1980 overge-
nomenVan zijn echtgenote, een telg
uit een oud adellijk geslacht uit
Württemberg. Zijn vader was advo
caat en ook zoor. Rainer heeft dat
vak gekozen. Hem werd echter in
1982 de bevoegdheid om als advo
caat werkzaam te zijn ontnomen.
Daarna zette hij een organisatie
op die asielzoekers op slinkse wijze
aan een verblijfsvergunning in
Westduitsland hielp, en zette hij op
de Philippijnen een netwerk op om
adoptie-kinderen te werven voor
kinderloze echtparen. In alle geval
len beweert hij mensen te willen
helpen die door de maatschappij op
morele gronden in de steek zijn ge
laten. "De maatschappelijk boven
laag is ontsteld en vindt mij een ket
ter, maar dat kan me niets schelen".
Door de val van het kabinet komt het een jaar eerder dan gepland: het
vertrek van dr. Hendrik Jan (Hein) Roethof (67) als PvdA-kamerlid.
Maar anders dan in 1982 is het dit keer een afscheid zonder wanklank.
Destijds werd zijn 13-jarige kamerlidmaatschap bruut afgekapt toen
het PvdA-gewest Utrecht voor de verkiesbare plaatsen op de kandida
tenlijst de voorkeur gaf aan een vrouw (Elske ter Veld) en Roethof bui
ten de boot van de Tweede Kamer viel. Ondank was 's werelds loon
voor de man die zich juist zo had ingezet voor een vrijere abortuswetge
ving.
meer uitsluiten. Maar als men nu
ziet hoe Voorhoeve opereert - hij
zocht 'n jaar geleden voor de WD
nog een sociaal-liberale opstelling
dan is het allemaal weinig verhef
fend wat er nu gebeurt.
Regenten
Zo blijft de onbeweeglijkheid van
de Nederlandse politiek gehand
haafd waarbij het CDA altijd aan de
macht is en bepaalde punten hele
maal niet op de agenda geplaatst
kunnen worden. Denk aan de gelij
ke behandeling, de positie van ho
moseksuelen en het hele onderwijs
systeem waarbij de bijzondere
scholen in een veel voordeliger po
sitie verkeren ten opzichte van het
openbaar onderwijs. Op dit mo
ment is er trend waarbij het CDA
het altijd voor het zeggen heeft.
Daardoor ontstaat er een regenten
mentaliteit. Voor het CDA zelf kan
dat ook niet goed zijn. In een demo
cratische samenleving moet een
partij af en toe in de oppositie zijn".
Roethof wenst de hoop op samen
werking tussen liberalen en socia
listen niet op te geven. "Als je er
niets aan doet, weet je zeker dat het
niet tot stand komt. Ik denk dat het
enorm stimulans zou zijn wanneer
er uitzicht komt op een combinatie
zonder het CDA. Per slot van reke
ning heeft het ook heel lang ge
duurd voordat de belangstelling
voor het milieu wortel begon te
schieten in de publieke opiniè. Zo
zijn er nog wel een paar onderwer
pen te verzinnen. Sommige zaken
werken nu eenmaal heel traag en
langzaam door in de politiek. Maar
ik ben geen opgever in de politiek,
in ben een volhouder, een doordou
wer. Ik blijf op bepaalde dingen ha
meren omdat ik ze beoordeel als
vruchtbaar. Wat dat betreft ben ik
weinig opportunistisch en niet ge
neigd dingen weg te gooien omdat
anderen ze kansloos achten".
Doordouwer en volhouder of
niet, Roethof trekt zich terug uit de
actieve politiek van de Tweede ka
mer, een volksvertegnwoordiger
waarin vrouwen en minderheden
nog steeds onderbedeeld zijn. "Ook
de ouderen zijn zwaar onderverte
genwoordigd in de Tweede Kamer.
Ik vind dat geen goede zaak. Je
kunt natuurlijk zeggen, je bent zelf
nu 67. Waarom treed jij dan af? Maar
De gebeurtenissen van 1982 had
hij het liefst willen laten rusten.
Pratend over zijn loopbaan als
kamerlid kan Roethof de vraag
echter moeilijk ontwijken. Be
dachtzaam formuleert hij zijn
antwoord: "Ik vind het nauwe
lijks opportuun om er op terug
te komen. Het enige wat mij
toen heeft gestoten, was, dat ik
een uitstekende beoordeling
kreeg als kamerlid. Je vraagt je
dan af: waarom moet ik er uit.
Dat klemt, maar ik heb er be
paald niet over liggen tobben".
door
Antoon Oosting
"Achteraf is het in zoverre een 'bles
sing in disguise' (onaangename er
varing die zegenrijk uitpakt) ge
weest dat ik toen een plezierige pe
riode in mijn leven heb meege
maakt. Ik heb drie jaar de gelegen
heid gehad voorzitter te zijn van het
NCO (Nationale Commissie voor
lichting en bewustwording Ontwik
kelingssamenwerking). Daarnaast
ben ik voorzitter van de Om-
roepraad geweest en tenslotte voor
zitter van de Commissie Kleine Cri
minaliteit. Dat ik toen een tijdje
(van 1982 tot '86) buiten de Tweede
Kamer heb gestaan, is voor mij erg
verfrissend geweest. Ik heb de kans
gekregen bepaalde zaken op een
vrij concrete manier aan te pakken.
In de Kamer ben je toch nog wel
eens bezig, hoe boeiend het vak ook
is, met werkzaamheden waarvan je
je achteraf afvraagt, wat daar nu
concreet van is terechtgekomen".
Roethof heeft weinig zin in het ge
ven van interviews, in '82 niet en
lijk toch met gemengde gevoelens
tegenover zo'n afscheid staat. Ik
trek de deur voorgoed achter me
dicht. Veertig jaar geleden heb ik
ook een deur achter mij dichtge
trokken. Dat was toen van het mi
nisterie van koloniën, een statig ge
bouw aan het Plein in Den Haag.
Dat ministerie had mij in 1946 aan
genomen voor de regeringsvoor
lichtingsdienst in het toenmalige
Nederlands-Indië. Het is dan toch
wel curieus dat ik veertig jaar later
opnieuw de deur achter mij dicht
trek van datzelfde gebouw wat nu
het bolwerk is van de PvdA-Twee-
de-Kamerfractie'
Uitgeluid
Roethof is inmiddels uitgeluid door
zijn collega's van de PvdA-fractie.
Na het reces, de vakantie van de Ka-
Ier no? tef Tffictle "af- Hein Roet hof: 'De gebeurtenissen van 1982 laat ik het liefste rusten
september nog het officiële
scheid waarmee een eind komt
zestien jaar lidmaatschap van
Tweede Kamer.
Zijn eerste functie na terugkomst
uit Nederlands-Indië en het schrij
ven van een proefschrift voor zijn
promotie tot doctor in de rechtswe
tenschappen over 'Het zelfbeschik
kingsrecht der Nationaliteiten' was
die van redacteur bij de Nieuwe
Rotterdamse Courant. Hij zou daar
uiteindelijk 12,5 jaar (van 1951 tot
'64) in dienst blijven. "Ik zat toen al
heel dicht met mijn neus op de na
tionale politiek. Voor de NRC volg
de ik samen met collega's als Maar
ten Vrolijk (de latere Commissaris
van de Koningin in Zuid-Holland)
van Het Vrije Volk, oud-verzetsman
Nico Kramer van Het Parool, Jaap
Hoek van Trouw en niet te vergeten
Henry Faas, de 'Wandelganger' van
de Volkskrant, de kabinetsforma
ties. We hadden onze krachten
de Die kabinetsformaties duurden
toen nog vaak ontzettend lang".
Na zijn journalistieke carriere
werkte Roethof vijf jaar op het mi
nisterie van buitenlandse zaken,
laatstelijk als hoofd bureau beleids
zaken internationale technische
hulp, om in 1969 zijn entree te ma
ken als kamerlid voor de PvdA. Van
Clinch
Zijn collega's in de Tweede Kamer
vergaten hem echter niet en Roet
hof werd al snel gevraagd voor het
voorzittersschap van niet onbelang
rijke adviesorganen e
9 tot '82 verwierf de jurist Roethof Als voorzitter van het NCO_lag hij
in de Kamer politieke faam als
PvdA-woordvoerder op het gebied
van internationale zaken, ambtena- o
renzaken en justitie maar vooral als zittersschap van de commissie klei
de clinch met WD-mi-
nister van ontwikkelingssamen
werking Eegje Schoo. Met het
onvermoeibaar ijveraar voor libera
lisering 7
ving. Samen met WD-collega
Aart Geurtsen loodste hij
criminaliteit mocht hij het on-
de zedelijkheidswetge- derzoek uitvoeren waarom hij zelf
als kamerlid had gevraagd.
'Ik heb in 1974 al een motie inge-
gevraagd werd om verho-
de Eer" ging van de politiesterkte. Dit ge-
door de Tweede Kamer
ten toezien hoe een conservatieve
meerderheid dit voorstel
l VUUISICI 1X1 CIC 1DC1- 1
ste Kamer om zeep hielp. Daarna *25?,™.
kreeg hij het over de verruiming
7pHp1iikhpidswptPeving
onderzoek
veelvoorkomende criminaliteit.
Een van mijn kritiekpunten was
met name wat betreft bezuinigin
gen op de politiesterkte. Van Agt
noemde dat toen de motie Nergens-
huizen. In 1983 is dat onderzoek er
dan toch gekomen met een commis
sie onder wat later bleek, mijn voor
zittersschap".
Een van de belangrijkste lessen
uit het werk van de commissie is
volgens Roethof dat de politie niet
alleen en zelfs niet in de eerste
plaats de instantie is om de kleine
criminaliteit te voorkomen en te be
strijden. De politie heeft wel een be
langrijke preventieve rol maar het
belangrijkste is het in ere herstellen
van allerlei vormen van toezicht.
"De teneur bij mensen als Wiegel
en Drees jr. was toen: harder optre
den en hogere straffen. Wij hebben
als commissie echter bewust af
stand genomen van die law and or
der-mentaliteit". Roethof en de zij
nen hebben veel lof voor hun werk
werken. Roethof: "De strijd tegen
de kleine criminaliteit is een proces
van lange adem. Maar als men wil is
het tij te keren. De oorzaken zijn-
aangetoond. Alles wijst erop dat de
criminaliteit inmiddels over z'n top
heen is".
Als politicus heeft Roethof bij
voortduring geprobeerd een brug te
slaan tussen socialisten en libera
len. Niet zo vreemd, gezien de poli
tie achtergrond van Roethof. Op z'n
zestiende sloot hij zich in 1937 aan
bij het Vrijzinnig Democratisch
Jongeren Centrum waarvan ook
Anne Vondeling en Joop Voogd lid
waren. Na de bevrijding ging deze
club op in de PvdA-jeugdorganisa-
tie Nieuwe Koers. Roethof volgde
vooralsnog een andere weg en werd
lid van de WD en de JOVD om in
1964 de overstap naar de PvdA te
maken.
"De WD heeft zich na de Tweede
Wereldoorlog in de rechterbanken
laten drukken. Dat is geen goede
zaak voor de politiek en is uiteinde
lijk ook de reden geweest dat ik er
uit gelopen ben nadat ik in de jaren
vijftig als voorzitter van de stichting
Liberaal Reveil en oprichter van het
liberaal-Democratisch Centrum
verschillende pogingen heb onder
nomen de koers van de WD om te
buigen in meer progressieve rich
ting. Dat is niet gelukt waaruit ik
toen de consequentie heb getrok
ken en lid van de PvdA ben gewor
den. Een beslissing die ik geen mo
ment van m'n leven heb betreurd.
Wat de liberalen van de sociaal-de
mocraten scheidt, is dat de WD het
vrijheidsbeginsel teveel heeft ver
taald in het vrije marktmechanisme
en de vercommercialisering van de
samenleving. De PvdA benadert de
individuele ontplooiing van de
mens meer vanuit het oogpunt dat
iedereen werkelijk gelijke kansen
moet hebben".
Roethof neemt ook deel aan het
Des Indes-overleg, genoemd naar
het sjieke hotel aan het Lange Voor
hout in Den Haag, waar politici van
PvdA, D66 en WD al jaren op infor
mele basis filosoferen over samën-
werking tussen liberalen en socia
listen. Maar met de huidige koers
van de WD lijkt die samenwerking
weer voorjaren achter de horizon te
verdwijnen. Roethof: "Wat wij
