Tegen de Führer was geen kruid gewassen
De mislukte aanslagen op Adolf Hitier
ZATERDAG 8 JULI 1989
EXTRA
PAGINA 25
schijf, en een oog verloren. Na van zijn
verwondingen te zijn hersteld werd hij
overgeplaatst naar het reserveleger in
Berlijn waar hij zich aansloot bü het ver
zet. Hij nam de leiding over van Tre-
sckow, die werd overgeplaatst. Von
Stauffenberg stond grotendeels achter
het nazi-programma, maar was ervan
overtuigd dat Hitier zich tegen Duitsland
zou keren als de oorlog niet gewonnen
kon worden.
Hij was de enige overgebleven dissi
dent die Hitier regelmatig ontmoette.
Aan hem dus de eer de gehate leider het
loodje te laten leggen. Hij moest, omdat
Canaris was uitgeschakeld, ook de
staatsgreep in goede banen leiden. Dit
waren twee nauwelijks te combineren ta
ken, want Hitier verschanste zich op ge
ruime afstand van Berlijn, waar de
staatsgreep moest plaatsvinden.
Aktentas
Von Stauffenberg liet zich niet afschrik
ken. Op 20 juli 1944 greep hij zijn kans.
Hij werd uitgenodigd aanwezig te zijn bij
een bespreking in Hitiers hoofdkwartier
de "Wolfschanze" in Rastenburg. Niet al
leen Hitier, maar ook Göring en Himmler
zouden bij de bespreking aanwezig zijn.
Dat was belangrijk want er moesten zo
veel mogelijk nazi-leiders tegelijk opge
ruimd worden om te voorkomen dat zij
het machtsvacuüm zouden opvullen.
In zijn aktentas smokkelde Von Stauf
fenberg een bom mee met een geruisloos
tijdmechanisme. Na de tas bij Hitier te
hebben neergezet maakte hij zich uit de
voeten onder het excuus dat hij Berlijn
moest bellen. Met een gereedstaande
vluchtauto reed Von Stauffenberg naar
het vliegveld. Van daaruit vloog hij
rechtstreeks naar Berlijn, 300 kilometer
verderop.
Het hoofd van het communicatiesys
teem van de ondergrondse bunker was
bij het complot betrokken en moest Ber
lijn laten weten of de aanslag geslaagd
was. Na dit signaal zou het reserveleger
in actie komen. Dit nieuws bleef uit, en
de samenzweerders verkeerden in grote
onzekerheid. In Berlijn besloot Von
Stauffenberg niet langer af te wachten.
In naam van generaal Fromm werd ope
ratie "Valkyrie" in werking gesteld.
Generaal Fromm echter wist van niets
en zat rustig in zijn kantoor. Het reserve
leger kreeg de opdracht de ministeries
en de radiostations te bezetten. De troe
pen gehoorzaamden traag omdat nie
mand zeker wist of Hitier dood was. Ge
neraal Fromm werd intussen op de hoog
te gesteld van de staatsgreep die in zijn
naam op gang kwam. Onmiddellijk nam
hij contact op met Rastenburg om infor
matie in te winnen. Hij vernam dat de
Führer in blakende gezondheid verkeer
de en dat Von Stauffenberg gearresteerd
moest worden.
Met de angst in zijn broek weigerde
Fromm zijn verdere medewerking aan
de staatsgreep. Von Stauffenberg achtte
de kans op een geslaagde coup nog niet
verkeken en arresteerde de onwillige ge
neraal. Hij putte moed uit het nieuws dat
in Parijs het hele Gestapo-kader door
medestanders was gearresteerd. Het
twijfelende reserveleger was er echter
niet in geslaagd het ministerie van pro
paganda en het radionet in handen te
krijgen. Dat werd Von Stauffenberg en
de zijnen noodlottig.
Geëxecuteerd
Minister van propaganda Goebbels, die
op het moment van de staatsgreep in
Berlijn was, zag de legertroepen door de
straten marcheren en informeerde in
Rastenburg wat er aan de hand was.
Toen hij begreep hoe de vork aan de steel
zat zond hij via de radio het nieuws uit
dat Hitier een aanslag had overleefd. Zijn
bevel om terug te keren naar de kazernes
werd door het reserveleger opgevolgd.
Von Stauffenberg was verloren en werd
onmiddellijk op bevel van generaal
Fromm geëxecuteerd.
Binnen enkele dagen werd het hele
netwerk opgerold. Het ging om honder
den arrestaties en executies. Henning
von Tresckow, die voor de komst van
Von Stauffenberg leiding had gegeven
aan de samenzweerders van het Oost
front, pleegde zelfmoord. Canaris werd
gearresteerd en in de nadagen van het
Derde Rijk opgehangen. De aanhangers
van Von Stauffenberg die het overleef
den, braken zich het hoofd over de vraag
waarom Von Stauffenberg geen succes
had. Had hij te weinig explosieven ge
bruikt of had de explosie zo weinig effect
omdat alle ramen in het vertrek van Hit-
Ier openstonden?
Feit is dat Hitier er op een haar na was
geweest. Slechts weinig aanhangers van
de dissidente militairen kregen de kans
het tragische verhaal van Von Stauffen
berg en de zijnen na te vertellen. Onze
kennis van de gebeurtenissen is geba
seerd op getuigeverklaringen van be
trokkenen die tijdens het proces van
Neurenberg werden afgelegd. Een paar
prominente samenzweerders overleef
den de oorlog. Zij stelden hun herinne
ringen op schrift. Dat deden ook talloze
familieleden van omgebrachte verzets
helden.
Hoogverraad
Hoe oordeelt de geschiedenis over het
militaire verzet? De historicus Hoffmann
twijfelt er niet aan dat sommige Duitsers
tot op de dag van vandaag de acties van
de samenzweerders als hoogverraad ver
oordelen. De militairen zaten fout omdat
zij een persoonlijke eed van trouw aan de
Führer braken. Dat is verwerpelijk, zeg
gen zij, hoe rot het regiem ook geweest
mag zijn.
In Westduitsland duurde het tot 1952
voordat de regering zich in positieve zin
uitliet over de samenzwering van rechts.
En in Oostduitsland werd tot 1964 alleen
het verzet van politiek links als gerecht
vaardigd beschouwd. De samenzweer
ders zelf zoudeo de meeste waarde heb
ben gehecht aan het oordeel van de
strijdkrachten. Zij eerden Von Stauffen
berg en de zijnen een paar jaar geleden
door een aantal militaire objecten naar
hen te vernoemen. Zij maakten daarmee
duidelijk dat de regel "Befehl ist Befehl"
niet opgaat als de mensenrechten in het
geding zijn.
door Marten de Jongh
Sedert zijn politieke doorbraak in het begin van de jaren dertig zijn er tal van moordaanslagen
op Adolf Hitler gepleegd. Aanvankelijk door arbeiders, intellectuelen en communisten, maar
later volgden ook rechts-militaire samenzweringen. De meest kansrijke was wellicht die op 20
juli 1944, toen generaal Von Stauffenberg de euvele moed opvatte de Führer in diens
hoofdkwartier in Rastenburg met een tijdbom om zeep te helpen. Maar ook nu weer bleef
Hitier als door een wonder in leven, al had het een haar gescheeld.
Iers machtspositie bleef onbedreigd om
dat hij boven de met elkaar concurreren
de fracties stond. De Abwehr moest wed
ijveren met de Sicherheits Dienst die on
der de dagelijkse leiding van Reinhard
Heydrich stond. De taken van de twee in
lichtingendiensten overlapten elkaar
grotendeels. Niets duidde er op dat Ga-
naris en Heydrich elkaar naar het leven
stonden. In de persoonlijke sfeer gingen
zij als goede vrienden met elkaar om.
Heydrich was er echter van meet af aan
op uit om de Abwehr bij de S.D. in te lij
ven. Bij hem rezen gedurende het eerste
oorlogsjaar al verdenkingen tegen Cana
ris. De SD-chef hield nauwgezet een dos
sier bij over zijn opponent, wachtend op
het moment hem onderuit te halen.
Voorlopig was het nog niet zo ver. We
schrijven 1938. De nieuwbakken samen
zweerders filosofeerden over het tijd
perk na Hitier. De republiek van Weimar
het meerpartijensysteem waaruit Hit-
Ier was voortgekomen mocht niet te
rugkomen. De militairen geloofden in
natuurlijk leiderschap, gebaseerd op au
toriteit. Het welzijn van de natie steeg uit
boven dat van het individu. Hitier zou
zich heel goed in deze ideeën hebben
kunnen vinden. Het was dan ook niet zo
zeer het fascistische systeem dat de mili
tairen verfoeiden. Zij stelden het immo
rele handelen van hun leider aan de
kaak. De samenleving die hun voor ogen
stond moest gebaseerd zijn op christelij
ke principes. Vanwege de religieuze in
slag die de samenzweerders deelden
werd een moordaanslag van de hand ge
wezen. Hitier moest gearresteerd wor
den op een moment dat de militaire lei
ders en het Duitse volk gingen twijfelen
aan de verstandelijke vermogens van de
dictator.
Verbijsterd
Dit moment leek niet lang op zich te la
ten wachten. Hitler had zijn oog laten
vallen op het Sudetengebied in
Tsjechoslowakije. Hij was bereid oorlog
te voeren om de Duitse bevolking in dat
gebied in het rijk op te kunnen nemen.
Een krankzinnig voornemen, want
Frankrijk en Engeland garandeerden de
grenzen van Tsjechoslowakije en Duits
land was nog niet in staat een militaire
aanval uit het westen af te slaan. Op het
moment dat Hitier het bewijs van zijn
grootheidswaanzin leverde zou hij gear
resteerd worden. Alles was tot in details
voorbereid. De dictator zou aan de dijk
gezet worden als hij het sein gaf aan te
vallen. De Tsjechische regering week
geen duimbreed.
De Duitse troepen stonden klaar om
op te rukken toen de Britse premier
Chamberlain roet in het eten gooide.
Verbijsterd hoorden de samenzweerders
dat hij aanbood naar Duitsland te komen
om te onderhandelen. De afloop van het
verhaal is bekend. Terwijl in de straten
van Berlijn een sfeer van rebellie heerste
en het Duitse volk, afkerig van oorlog,
woedend gebalde vuisten ophief naar pa
raderende troepen, werd achter gesloten
deuren in München over het lot van
Tsjechoslowakije beslist. De Britse en de
Franse premier kwamen samen met de
Italiaanse dictator Mussolini en Hitier
overeen dat Tsjechoslowakije het Sude
tengebied moest afstaan.
De mogelijkheden voor het verzet na
men af na Hitiers diplomatieke succes in
Tsjechoslowakije. De twijfel aan zijn ver
standelijke vermogens verdween als
sneeuw voor de zon. Zo was de situatie
toen Hitler op 1 september 1939 Polen
aanviel en de Tweede Wereldoorlog be
gon. De militaire dissidenten probeer
den de invasiedata aan de geallieerden
door te spelen. Dit hoogverraad zou bjj
ontdekking ongetwijfeld voor hen de
doodstraf hebben betekend. Nadat De
nemarken in handen van Duitsland was
gevallen, volgden België en Nederland.
Müllter, een Abwehr-agent in dienst van
het verzet, smokkelde dit nieuws via ra
dioboodschappen naar België. De geco
deerde radioboodschappen werden ech
ter in Brussel door de Duitsers onder
schept. De Abwehr kreeg de opdracht de
zaak tot op de bodem uit te zoeken. Ab-
Bijeenkomst op Hitiers hoofdkwartier 'Wolfschanze' op 15 juli 1944, vijf da
gen vóór de aanslag. Links Von Stauffenberg, rechts Keitel.
wehr-chef Canaris belastte Müller zelf
met het onderzoek. Zo kon deze zich bo
ven iedere verdenking plaatsen.
De samenzweerders deden alle moge
lijke moeite de Nederlandse militaire at
taché kolonel Jacob van Sas in Berlijn er
van te overtuigen dat Nederland spoedig
aan de beurt was. Van Sas briefde de
waarschuwingen door naar Den Haag.
Tot zyn verbazing gebeurde er niets met
de informatie.
Succes
Hitlers 'Blitzkrieg' bracht het ene na het
andere succes. Het militaire verzet raak
te erdoor verlamd. Als het er nu in zou
slagen Hitier aan de dijk te zetten kreeg
het gedesillusioneerde publiek het idee
dat de Führer van zijn succes was be
roofd. Als de samenzweerders niets on
dernamen was de kans op het afdwingen
van gunstige vredesvoorwaarden bij de
geallieerden klein.
De Amerikaanse president Roosevelt
en de Britse premier Churchill bepaal
den in het 'Atlantic Charter" van 1941 dat
de geallieerden alleen genoegen namen
met een onvoorwaardelijke overgave
van Duitsland. De samenzweerders wa
ren daartoe niet bereid, ook niet na de
dood van Hitier. Zij wisten op dit mo-
ment niet wat zij tegen Hitier moesten
beginnen. Wel organiseerde de Abwehr
een ondergronds spoorwegnet waarmee
joodse families naar het buitenland kon
den ontsnappen. Een hachelijke onder
neming, waarvan de S.D. al snel lucht
kreeg. Langzaam trok Heydrich het net
dicht rond Canaris en zijn vrienden. De
arrestaties van het Abwehr-kader wer
den voorbereid. Het lot besliste anders.
Heydrich werd in mei '42 door Tsjechi
sche vrijheidsstrijders vermoord. De
S.D. had tijd nodig om zich van de klap te
herstellen. Canaris voelde echter weer
snel de hete adem van zijn vijanden in de
nek en moest voor zijn leven vrezen als
hij niet spoedig een oplossing vond. Te
gen een moordaanslag op Hitier rezen
evenwel nog steeds bezwaren. De zaak
zou er hopeloos hebben uitgezien als een
groep jonge samenzweerders afkomstig
van het Oostfront niet het initiatief uit
handen nam' van de groep-Canaris. De
leider van de groep, stafofficier Henning
von Tresckow van het centrale leger in
Rusland, wist zijn collega's in Berlijn er
van te overtuigen dat Hitier gedood
moest worden. Tresckow wist welke gru
weldaden de nazi's aan het Oostfront uit
richtten. Met lede ogen moest hij toezien
dat grote groepen joden in Rusland zon
der vorm van proces als beesten werden
afgeschoten. Als ooit in de geschiedenis
een moord gerechtvaardigd was op mo
rele en ethische gronden, dan was het die
op Hitier. Aan de massale, systematische
Nazi-bonzen onder wie Göring (rechts), Schaub (derde van i
(derde van links) nemen de schade op.
chts) en Koller
mensenvernietiging moest een halt wor
den toegeroepen. De goede naam van
Duitsland stond op het spel.
Haast
Januari '43 kregen de samenzweerders
de wind in de rug. De Duitse legers leden
in Stalingrad een verpletterende neder
laag. Opnieuw rees er twijfel aan de heili
ge, strategische instincten van de dicta
tor. Had hij niet tegen beter weten in, en
tot het bittere einde toe, zijn troepen la
ten doormarcheren? Steeds meer militai
ren kregen de indruk dat Hitier Duits
land zou meesleuren in de totale vernieti
ging wanneer een overwinning buiten
handbereik lag. Wat had Hitier bezield
toen hij Amerika de oorlog verklaarde op
een moment dat de nederlagen in Rus
land zich begonnen af te tekenen?
Koortsachtig dachten de militaire sa
menzweerders na over een moordaan
slag en een staatsgreep. Er was haast ge
boden omdat de S.D. opnieuw in actie
kwam tegen de Abwehr. Een aantal di
recte medewerkers van Canaris werd ge
arresteerd op verdenking van financiële
malversaties. Deze hadden te maken met
het overhevelen van joodse vermogens
naar het buitenland. Het geheime spoor
wegnet was nog niet verraden. Dat zou
echter niet lang duren, want de arrestan
ten werden aan langdurige kruisverho
ren onderworpen. Canaris begreep dat
het spoor van verdenking rechtstreeks
naar hem leidde. Vroeg of laat zou de
S.D. de bewijzen in handen krijgen om
hem van zijn voetstuk te stoten.
In Berlijn werkten Canaris en Tre
sckow aan het draaiboek voor de staats
greep onder de naam "Valkyrie". Zodra
Hitier dood was zou de macht in Berlijn
worden overgenomen door het reserve
leger dat daar gelegerd was. Dit stond on
der commando van generaal Fromm die
op de hoogte was van de coupplannen.
Hij weigerde zijn medewerking eraan te
geven, maar werkte ze ook niet tegen.
Fromm zou wel meedoen als hij van Hit-
Iers dood overtuigd was. Slechts een
handjevol mensen binnen de gelederen
van het verzet kwam in aanmerking de
aanslag te plegen, want Hitier koesterde
maar een paar dissidente adders aan zijn
borst. Eind 1943 werden de eerste aansla
gen op touw gezet. De eerste serie mis
lukte al in de voorbereidingsfase.
Vernietigd
Een kapitein van de tanktroepen bood
aan zichzelf met de Führer op te blazen
tijdens een demonstratie van nieuwe
uniformen. Alles leek volgens plan te
verlopen, totdat de speciale explosieven
bij een geallieerde luchtaanval werden
vernietigd. Bij een andere poging werd
een bom aan boord van Hitiers vliegtuig
gesmokkeld. De bom die verborgen zat
in een fles Cointreau kwam om onduide
lijke redenen niet tot ontploffing. Ook de
kapitein die Hitler met een pistool wilde
neerschieten had geen succes. Hij was
uitgenodigd om aanwezig te zijn bij een
vergadering in Hitiers aanwezigheid.
Slechts een deur scheidde hem van de
gehate dictator. Op het laatste moment
echter werd hem de toegang tot het ver
trek geweigerd.
Terwijl de samenzweerders door de fa
lende aanslagen danig gefrustreerd be
gonnen te raken, dreef de S.D. hen steeds
verder in het nauw. Het geheime net
werk werd stukje bij beetje ontrafeld.
Uiteindelijk durfde de S.D. Canaris zon
der opgaaf van redenen uit zijn functie te
ontheffen. Dag en nacht liet de S.D. hem
schaduwen, wachtend op een bevel tot
arrestatie. Met de Abwehr was het ge
daan. Van de ene op de andere dag werd
deze inlichtingendienst ingelijfd bij de
S.D.
Op de schouders van de stafofficier
Von Stauffenberg rustte de ondankbare
taak een laatste poging te doen zowel
Duitsland als het militaire verzet voor de
ondergang te behoeden. Von Stauffen
berg had gevochten aan het front in Afri
ka. Daar had hü zijn rechterhand, twee
vingers van de linkerhand, een knie-
Het was warm, broeierig weer. Met
bezwete voorhoofden togen de man
nen aan het werk. Een paar ramen
werden opengegooid om verkoelen
de lucht binnen te laten. Het was 20
juli 1944, nu bijna 45 jaar geleden.
Languit liggend op een tafel bestudeerde
Hitier op een kaart de situatie aan het
Oostfront. Hij ging zo op in zijn werk dat
hij nauwelijks acht sloeg op het binnen
komen van een gehandicapte stafoffi
cier. Deze zette een zware, uitpuilende
aktentas neer en was binnen 5 minuten
weer verdwenen. Niemand attendeerde
hem er op dat hy zijn tas vergat.
Toen volgde er een oorverdovende knal.
Er heerste grote paniek. Wie had de
Führer gezien? Uit de rokende puinho
pen werden vier verminkte lijken opge
vist. Als door een wonder had Hitier het
overleefd. Hij zag er wat verfomfaaid uit
met zijn gekreukte kleren, gesprongen
trommelvliezen en geschroeide haren.
De mislukte bomaanslag brak het verzet
van een wijdverbreid netwerk van mili
taire samenzweerders.
Geen weet
Iedere Duitser weet welke misdaden de
nazi's op hun kerfstok hebben. Maar an
dere aspecten uit de geschiedenis van
het Derde Rijk zijn vaak onderbelicht.
Uit een recente enquête, gehouden on
der Duitse jongeren van 16 tot 29 jaar
blijkt dat de Duitse jeugd weinig of geen
weet heeft van het verzet in eigen land te
gen het nazi-regiem. In 1970 wist slechts
47 procent zich enig feit te herinneren
dat verband hield met het anti-fascisme
in eigen land. Dit percentage was in 1984
opgelopen tot 63 procent.
Toch mag dit facet uit de geschiedenis
van nazi-Duitsland niet achteloos terzij
de worden geschoven. Het is waar, het
grootste deel van de Duitse bevolking
steunde de fascistische regering in de pe
riode 1933-1945. De historicus Hoffmann
erkent dat in een recent verschenen
werk. Hij voegt daar echter aan toe dat
het verzet tegen de nazi's aanzienlijk
was, in aanmerking genomen dat slechts
weinigen op de hoogte waren van de sys
tematische uitroeiing van hele bevol
kingsgroepen.
De vijanden van het fascisme hielden
zich in alle geledingen van de samenle
ving schuil. Wie zijn stem tegen het re
giem verhief moest dat duur bekopen.
Dissidenten verdwenen in concentratie
kampen of richting oostfront zodra zij er
in slaagden hun mening tot het grote pu
bliek te laten doordringen. Vóór de oor
log zaten meer dan 21.000 Duitsers vast
in concentratiekampen.
Dit aantal verdubbelde zich geduren
de de eerste oorlogsjaren. Individuele
heldendaden waren talrijk. Beroemd is
de aanslag die de timmerman Eiser aan
de vooravond van de oorlog pleegde. We
ken van voorbereiding had de timmer
man in zijn aanslag gestoken. Hitier zou
in München een speech houden ter gele
genheid van de jaarlijkse herdenking
van zijn mislukte staatsgreep van 1923.
Hij wist niet dat in de pilaar vóór zijn
spreekgestoelte zware explosieven ver
borgen zaten.
Gepland was dat Hitler, net als in ande
re jaren, een uur zou spreken. Hij sprak
echter maar kort, en was al vertrokken
voordat het tijdmechanisme de bom in
werking stelde. Een dozijn nazi-bonzen
werd door de explosie aan stukken ge
scheurd. Het was niet de laatste keer dat
Hitier door het oog van de naald kroop.
Toen de oorlog eenmaal was uitgebro
ken werd het voor een individu vrijwel
onmógelijk om een aanslag op de Führer
te plegen. Hij liet zich omringen door een
lijfwacht en een handjevol armzalige ja
knikkers. In het openbaar vertoonde hij
zich nauwelijks nog.
Misschien kon het georganiseerde ver
zet iets tegen de nazi's uitrichten. Ver
zetsorganisaties waren geworteld in bij
voorbeeld intellectuele, communisti
sche of militaire kringen. Een groep in
tellectuelen, die zich organiseerde in een
beweging die zich de 'Witte Roos' noem
de, koesterde de illusie een volksopstand
teweeg te kunnen brengen door in Mün
chen pamfletten tegen Hitier te versprei
den. De beweging werd in 1942 door de
Gestapo opgerold.
Communistische dissidenten, vere
nigd in de 'Rote Kapelle', keken reikhal
zend uit naar de dag dat de Russische le
gers Berlijn zouden binnen marcheren.
Het door het hele land verbreide net
werk, ontving z'n orders rechtstreeks uit
Moskou. Handlangers bleken tot in hoge
posities binnen de luchtmacht te zijn
doorgedrongen toen het voornaamste
bolwerk in 1942 onschadelijk werd ge
maakt.
Opvallend is de afwezigheid van de
kerk in het rijtje georganiseerde verzets
bewegingen. De kerk als organisatie was
niet van plan zich te mengen in politieke
aangelegenheden zolang de fascisten
haar voortbestaan niet bedreigden. Van
zijn kant durfde Hitier zolang de oorlog
duurde niets tegen de invloedrijke kerk
te ondernemen.
Individueel verzet binnen de kerk te
gen nazi-praktijken was er wel. Zo
bracht het zogenaamde 'euthanasiepro
gramma' een storm van protest teweeg.
Hitier beval dat alle geesteszieken, mon
golen, en anderszins gehandicapten uit
hun lijden verlost moesten worden. Ka
tholieke en lutheraanse kerkleiders pro
testeerden zo krachtig tegen deze geor
ganiseerde moord, dat het programma
moest worden afgelast.
Militair verzet
Alleen van het militaire verzet hadden de
fascisten werkelijk gevaar te duchten.
Het traditionele Duitse leger was bij uit
stek geschikt om samenzweerders on
derdak te verlenen omdat het de enige
instantie was die de nazi's niet zelf had
den gecreëerd of geïnfiltreerd. Het aris
tocratische en streng hiërarchisch opge
bouwde bolwerk had maar weinig op
met de dictator van onbeduidende
komaf. Wie dacht hij wel te zijn toen hij
zich in 1934 ongevraagd tot commandant
van de strijdkrachten liet benoemen?
De dwarsliggers binnen het%er von
den elkaar in de zogeheten 'Von Fritsch'-
affaire. Generaal Von Fritsch verzette
zich tegen de oorlogsvoorbereidingen
die werden getroffen. Om van hem af te
komen beschuldigde Hitler hem in 1938
van homoseksueel wangedrag. De Ge
stapo confronteerde Von Fritsch met ie
mand die verklaarde dat hij de generaal
jarenlang had afgeperst. Admiraal Wil
helm Canaris (chef van de inlichtingen
dienst) en enkele anderen namen het niet
dat op deze wijze de naam van een geres
pecteerd generaal door het slijk werd ge
haald.
Canaris, de spil van het latere verzet
maakte zich sterk voor eerherstel. Er
werd voldoende bewijsmateriaal verza
meld om de naam van Von Fritsch te zui
veren. Toen de zaak voor Hitier dreigde
spaak te lopen werd het proces afgelast
onder het mom dat de aansluiting van
Oostenrijk bij Duitsland op stapel stond.
Na de "Anschluss" verkeerde het land
in jubelstemming en bracht bijna nie
mand meer de aandacht op om het verde
re verloop van het proces te volgen. De
Gestapo trok de aanklacht in en beweer
de dat er een vergissing in het spel was.
Een onbekende met de naam Frisch
i.p.v. Fritsch was gechanteerd. Hitier
had zijn doel intussen al bereikt, want
Von Fritsch was al aan de vooravond van
het proces uit zijn generaalsfunctie ont
heven.
Abwehr
De militaire dissidenten namen de tijd
om zich tot een hechte groep samen te
smeden. Het zenuwcentrum lag by de
Abwehr, de inlichtingendienst waarover
admiraal Wilhelm Canaris de leiding
had. Hij en zijn vrienden zouden meer
kans van slagen hebben gehad om Hit-
Iers plannen te saboteren wanneer de
Abwehr de enige inlichtingendienst was
geweest die in Duitsland opereerde. Een
belangrijke machtsfactor in Duitsland
was echter dat Hitier instanties met
soortgelijke taken in het leven riep. Hit-
De ravage na de aanslag op 20 juli 1944 in Hitiers hoofdkwartier Wolfs
chanzeDe Führer bleef ongedeerd.
